eer/ijk eden - Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek

gen, dochter van Jan van Driebergen en Geertruida van Gent, was op
dat moment weduwe van Gerard (of Gerrit) van Lokhorst. Als vrouwe
van Heemstede mocht zij ondermeer tienden heffen. Het innen van
deze belasting werd uitbesteed. De Heemsteedse tienden werden
namelijk verpacht aan belangstellenden, die daarmee het recht verwierven
om een jaar lang tienden te innen (zij genoten dus een jaar
lang de inkomsten uit de door hen gepachte tienden). Op die manier
was Cornelia van Driebergen verzekerd van redelijk stabiele inkomsten,
terwijl de pachters een financieel risico liepen omdat zij van
tevoren niet zeker wisten of de werkelijke inkomsten uit de tienden
voldoende zouden zijn om hun investeringen terug te verdienen. De
pachters waren daarvoor namelijk afhankelijk van de oogst en de op
de markt geldende prijs. Toch weerhield dit financiële risico hen er niet
van om tienden te pachten.
Het verpachten van belastingen kwam regelmatig voor. Net als
de tienden te Heemstede werden bijvoorbeeld ook de stedelijke accijnzen
te Haarlem aan de meest biedende verpacht. De pachters van deze
accijnzen waren kapitaalkrachtige lieden die deel uitmaakten van de
stedelijke elite. Het is niet bekend in hoeverre de pachters van de
tienden er financieel beter van werden. Dat kan namelijk alleen
worden bepaald door de pachtsommen te vergelijken met de werkelijke
inkomsten uit de tienden, en dat is wat Heemstede betreft helaas
niet mogelijk. De inkomsten uit de tienden werden namelijk door de
pachters zelf bijgehouden, en de notities die zij daarvan maakten zijn
niet bewaard gebleven. Het pachten van belastingen moet vooral
worden gezien als een luxe-investering, die niet noodzakelijk was om
in de eerste levensbehoeften te voorzien (dit in tegenstelling tot het
pachten van grond voor landbouwdoeleinden). Slechts wanneer men
over voldoende financiële reserves beschikte kon men ertoe overgaan
een belasting te pachten. De zestiende-eeuwse pachtcontracten van de
tienden te Heemstede spreken overigens over het verkopen van
tienden. Na bestudering van het zeventiende-eeuwse bronnenmateriaal
is echter gebleken dat met 'verkopen' eigenlijk 'verpachten'
werd bedoeld. Van een echte verkoop was dus geen sprake.
Het verpachten van de tienden vond plaats onder toezicht van
de rentmeester van Cornelia van Driebergen. Hij voerde namelijk het
beheer over de financiën. Alle renten, huren, pachten en dergelijke
moesten aan hem worden afgedragen. Daarnaast waren ook de schout
en twee schepenen tijdens het verpachten van de tienden aanwezig. In
zijn boek over Heemstede benadrukt J. W. Groesbeek dat het in de
109