eer/ijk eden - Historische Vereniging Heemstede-Bennebroek

lia van Driebergen: 'van dese naeghescreven thienden zijn toebehoorende
die voornoemde Vrouwe van Lokhorst [Cornelia van Driebergen]
die gherechte twedeelen ende dat dardendeel behoort toe Heynderick
van Berkenroode, off zijn erffghenaemen'. Hendrik van Berkenrode
is overleden vóór 14 mei 1550, vandaar dat zijn erfgenamen worden
vermeld als bezitters van éénderde deel van de Heemsteedse tienden.
De jaarlijkse pachtsom kon variëren (zie tabel 1) en was afhankelijk van
wat de pachters aan geld op tafel wilden leggen. Hoe hoger de te
verwachten opbrengst, hoe meer geld men bereid was te investeren in
het pachten van de tienden.
1553 1555 1556 1557 1558 1559
Grote Geesttiende 93 73 71 110 75 85
Kleine Geesttiende 105 88 85 131 82 100
Veentiende 18 36 24 30 24 23
Heemsteder-houttiende 18 47 44V2 38 15 26
Totaalbedrag 234 244 224% 309 196 234
Tabel 1. De jaarlijkse pachtsommen van de tienden te Heemstede in de jaren 1553-1559
(de bedragen zijn gesteld in Karolusguldens van 40 groten Vlaams).
De pachters dienden de pachtsom in twee termijnen te betalen met
Karolusguldens van 40 groten Vlaams per stuk. De ene helft vóór
kerstavond van het lopende jaar, en de andere helft vóór 1 mei van het
daaraanvolgende jaar. Voor iedere Karolusgulden moest ook nog eens
één stuiver (oftewel twee groten Vlaams) worden betaald aan 'ranssoene',
of rantsoengeld. Hiermee werden alle uitgaven bekostigd die
voortvloeiden uit het verpachten van de tienden. De ene helft van het
rantsoengeld was bestemd voor de rentmeester van de vrouwe van
Heemstede (als organisator van het geheel), de andere helft voor het
al eerder genoemde 'ghelach'.
Om een tijdige betaling van de pachtsom te garanderen, dienden de
pachters te zorgen voor een betrouwbare en kapitaalkrachtige borg.
Deed een pachter dat niet, dan werden de door hem verworven
tienden opnieuw verpacht. Indien deze tweede verpachting vervolgens
minder geld opbracht, werd het verschil verhaald op de eerste pachter
omdat deze niet voor een betrouwbare borg had gezorgd. Was de
opbrengst tijdens de tweede verpachting echter hoger, dan kwam het
verschil ten goede aan Cornelia van Driebergen. Waarschijnlijk zorgde
de gewoonte om gebruik te maken van één borg in de praktijk nog wel
eens voor problemen, want vanaf circa 1600 werden de pachters van
113