Rondom bestand van 2003 20-3 dd 17-8-10 - Atlantis

En toen werd het nacht...
Het was alsof vandaag de wereld verging...;
met deze woorden zou je de angst van de
Gramsbergenaren in een paar woorden kunnen
samenvatten. Ontsteld zagen zij toe hoe op een
zonnige herfstmiddag, de achtste september
van het jaar 1824, de dag in ijltempo veranderde
in een ijzingwekkende duisternis. Vanuit
het zuiden naderden met onvoorstelbare snelheid
dik opeengepakte wolken. De luchtgesteldheid
nam een vreselijke gedaante aan. Met
geweldig gedruis werd een enorme ronddraaiende
windhoos geformeerd. Slechts kort
voor de windhoos het centrum van het plaatsje
bereikte boog deze af over de Oldenhof alwaar
ze grote verwoestingen aanrichtte. De mensen
vluchtten - voor zover ze konden - de huizen
binnen en bleven verschrikt op de grond liggen.
Het lawaai wat men hoorde was van het
inslaan van ramen, het verbrijzelen van de ruiten
en het wegwaaien van dakpannen.
Complete daken vlogen de lucht in. De zwaarste
en oudste bomen werden met wortel en al
uit de grond gerukt. Zware koppen en takken
van bomen werden in de lucht opgenomen en
op enige afstand weer neergeworpen. De hekken
en roeden (wieken) van de daar staande
korenmolen van mulder Bosch werden afgeslagen.
Eén wiek werd met zeil en al door de
storm meegevoerd en op meer dan een uur
afstand (lopen) nog boven in de lucht gezien.
Het was onbekend waar de wiek was neergekomen.
De bij de molen staande schuur werd
omver geworpen en geheel verbrijzeld. Vier
paarden werden onder het puin bedolven. Even
later konden ze, zonder te hebben geleden,
daaronder vandaan worden gehaald. Op de
molen zelf bevonden zich ten tijde van de
windhoos vijf personen. Zij zagen niets anders
dan hun dood voor ogen. Wonderwel werden
allen gespaard. De molen werd in zijn geheel
iets opgelicht en ongeveer een palm (oude
lengtemaat) verderop neergezet. Zo snel als de
windhoos kwam, vertrok ze ook. Al slingerende
baande ze zich een weg in de richting van
Holthone alwaar nog een groot aantal bomen
werd beschadigd. Het zeer levendige verslag
van deze 'zwarte dag' in de geschiedenis van
Gramsbergen is geschreven door burgemeester
Willem Swam en werd ongewijzigd overgenomen
door de redacteuren van de Provinciale
en Overijsselsche Courant.
De sierlijke handtekening van burgemeester en
gemeentesecretaris Willem Swam (1788-1875)
Nicolaas Dijk, kon als predikant de (vrijheidsboom
in...
Velen van ons zijn de mening toegedaan dat er
vroeger veel meer respect voor gezag heerste
dan tegenwoordig. De notabelen, zoals de burgemeester,
de dokter, de notaris en de predikant,
hadden het veelal voor het zeggen en
werden met eerbied en respect behandeld.
Bovendien konden de notabelen het onderling
vaak goed met elkaar vinden. Dat dit niet altijd
zo was en dat men ook toen respect moest
verdienen voordat men het kreeg, blijkt wel uit
het navolgende.
Dominee Nicolaas Dijk is in 1803, op 41-jarige
leeftijd, beroepen als predikant van
Gramsbergen. Al snel wordt er over hem
geklaagd. Ook na oprichting van de gemeente
Gramsbergen, in 1811, houdt het klagen niet
op. Zo schrijft de burgemeester in dat jaar een
brief naar de onderprefect (te vergelijken met
de commissaris van de koningin) waarin hij
zijn verontwaardiging uitspreekt over het feit
dat de predikant zowel arme als gegoede burgers
twaalf stuivers vraagt voor het lichten van
hun doopceel en zes stuivers voor alleen al het
opslaan (raadplegen) van het doopregister.
Veel mannen hebben in deze tijd een doopceel
nodig ten behoeve van de verplichte inschrijving
voor de militaire dienst, de zogenaamde
conscriptie. Predikanten in de buurt doen dit
veelal gratis. De burgemeester beticht ds. Dijk
dan ook van baatzucht. Iets meer dan een jaar
later ontvangt de predikant van de volgende
burgemeester een stevige berisping. Ds. Dijk
had een kerkenspraak van de preekstoel afge-
19