Flow magazine najaar 2012 - Linde Gas Benelux

Aardwarmte:
achterstand inlopen
Nederland is eindelijk aardwarmte aan het ontdekken, uit leidingen die
kilometers de grond in gaan. Dat is een groeimarkt. Bijvoorbeeld voor
kassen. Bekend van de stevig rokende schoorstenen. De hele nacht een
oranje gloed van vele duizenden lampen. Die kosten bakken met energie.
Maar dat hoeft niet meer, het omgekeerde bestaat nu ook:
de glastuinbouw als energieproducent.
door Jurjen de Jong
Sinds vijf jaar maken pioniers gebruik
van aardwarmte, ook wel ‘geothermische
energie’. Bijvoorbeeld de gemeente Den
Haag voor stadsverwarming (in aanbouw).
Tuinders voor het verwarmen van hun
kassen. In de Koekoekspolder, bij Kampen,
bespaart een aardwarmtebron sinds juli
tachtig procent op de gasconsumptie.
‘Voor geothermieprojecten geldt dat je nooit
precies weet wat je allemaal gaat tegenkomen
en wat het uiteindelijk oplevert. Ook al is
er veel onderzoek aan voorafgegaan,’
vertelt ir. Radboud Vorage, projectleider
van de bron in de Koekoekspolder. ‘Om er
meer grip op te krijgen, wisselen betrokken
partijen kennis uit, ook met adviesbureaus
en olie- en gasbedrijven. En met bedrijven
in het buitenland. In Frankrijk en Duitsland
is al veel langer geothermie. Alleen al in
Parijs draaien zo’n vijfentwintig bronnen
voor stadsverwarming. In Duitsland
proberen ze via diepe geothermie uit
stoom elektriciteit te winnen.
Een veelbesproken onderwerp is het terugpompen
van het water. In die diepe lagen
heerst een hoge druk, tot wel tweehonderd
bar. Daardoor vraagt het terugpompen veel
energie, vaak beduidend meer dan het oppompen
van het water.’
Spuit het er dan wel makkelijk uit
Vorage: ‘Nee, want het water in de buizen
zorgt ervoor dat de druk afneemt. Belangrijk
is dat al het water dat je omhooghaalt, ook
weer terug moet. Hoe meer water je weer
kunt injecteren, hoe meer je kunt rondpompen,
hoe hoger het rendement.
Daarom doet TNO in opdracht van de
huidige projecten onderzoek om het terugpompen
te verbeteren.’
Wat voor inspanningen en risico’s
spelen hier
Vorage: ‘Alleen al de boorwerkzaamheden
voor het plaatsen van de buizen duren
ongeveer een half jaar, afhankelijk van de
diepte van de bron. In Nederland varieert
die van 1600 tot 2800 meter. Hoe dieper,
hoe warmer, en hoe duurder. De investering
bedraagt zo’n zes tot acht miljoen euro.
Bedrijven hopen dat in vijftien jaar terug
te verdienen. Dat hangt natuurlijk af van
het rendement van de bron en van de
gasprijs. Beide zijn niet met zekerheid te
voorspellen. En je kunt je nog niet goed
verzekeren voor tegenvallers. Daarom is bij
de overheid het geologische risico te verze-
‘Parijs heeft al 25 bronnen’
FOTO’S: FELIX & VORAGE
Zo werkt aardwarmte
Hoe dieper je de bodem in gaat, hoe hoger
de temperatuur. Rond twee kilometer diepte
is de temperatuur van het water ongeveer
zeventig graden. Om gebruik te kunnen
maken van een aardwarmtebron (geothermie),
boor je twee buizen de grond in.
Door de ene pomp je het warme water
omhoog. Via een warmtewisselaar gaat de
warmte naar de kassen. Door de tweede
buis gaat het afgekoelde water weer terug
de grond in. Dat is dan ongeveer vijfendertig
graden. Dat rondpompen gaat met een
snelheid van 100 à 200 m 3 /uur.
Het water kan zoet of zout zijn. Dat maakt
niet uit omdat het bovengronds een gesloten
systeem is. Je pompt het gewoon weer terug.
Diep in de aarde is het een open systeem.
De afstand tussen opzuigen en injecteren
mag niet te klein zijn, zodat het elkaar niet
te snel beïnvloedt en het teruggepompte
water de tijd heeft om weer op te warmen.
Soms is die afstand wel twee kilometer.
Het water stroomt vanzelf weer naar de
plek waar het omhoog gehaald werd.
Daardoor kan de bron uiteindelijk te veel
afkoelen. Hoelang dat duurt, is vooraf niet
met zekerheid te zeggen. Van bronnen in
het buitenland is bekend dat ze dertig jaar
meegaan. Maar iedere bron is weer anders.
Dat geldt ook voor de levensduur ervan.
17