Verslag 2002 - Restitutiecommissie

2.5 Tussentijdse aanbevelingen van de Commissie Ekkart, 26 april 2001
Op 26 april 2001 presenteerde de Commissie Ekkart haar tussentijdse aanbevelingen 13
aan de staatssecretaris van OCenW. Aangezet door een ernstige bezorgdheid over een
dreigende vertraging in het restitutiebeleid had de commissie besloten dat het tot dan toe
uitgevoerde onderzoek al zoveel informatie had opgeleverd, dat zij het verantwoord vond
om tusssentijdse algemene aanbevelingen te formuleren voor wat betreft in de Tweede
Wereldoorlog verloren particulier kunstbezit. Aanbevelingen voor andere aspecten van het
beleid ten aanzien van de NK-collectie, zoals de problematiek van onder Verwalters
geplaatste kunsthandels en de duur van de periode waarin de overheid bij claims op
kunstwerken uit de NK-collectie af zou moeten zien van een beroep op verjaring, werden
voor een later tijdstip aangekondigd.
De negen aanbevelingen van de Commissie Ekkart voor restitutie van tijdens de oorlog
verloren particulier kunstbezit zijn alle van groot belang voor wat later de opdracht aan
de Restitutiecommissie zou worden.
Op verzoek van de staatssecretaris van OCenW lichtte de Commissie Ekkart op 13 juni
2001 toe op welke gronden zij vond dat beslissingen van de SNK niet tot het rechtsherstel
moesten worden gerekend (zie aanbeveling 1). Zij stelt dat de SNK niet als een bevoegd
rechtsherstelorgaan beschouwd kan worden, omdat haar die bevoegdheid nooit is
verleend. Bij noodwetgeving “was de bevoegdheid om te oordelen over
rechtsherstelaangelegenheden toegewezen aan de Raad voor het Rechtsherstel. Het
Nederlands(ch) Beheersinstituut (NBI) en de Afdeling Rechtspraak waren afdelingen van
de Raad voor het Rechtsherstel en daarom evenzeer bevoegde organen. De SNK
daarentegen was geen afdeling van de Raad, maar een afzonderlijke organisatie, belast
met de recuperatie van kunstwerken en met het beheer van gerecupereerde objecten”. 14
Onderzoek had uitgewezen dat er nooit formele richtlijnen voor de werkzaamheden van de
SNK waren vastgesteld. Concept-richtlijnen, die ondanks hun onofficiële status in de
praktijk werden gevolgd, stellen dat de SNK voorafgaand aan een eventuele teruggave dit
voornemen moest laten toetsen door het NBI. Hieruit concludeert de Commissie Ekkart
dat de SNK zelf geen rechtsherstelbevoegdheid had, haar afwijzingen van claims dus geen
bevoegd genomen beslissingen zijn, waardoor er geen sprake van afgedane zaken is. En
daarom leidt de behandeling van dergelijke claims dus niet tot het overdoen van het
rechtsherstel als zodanig, maar tot het alsnog doen van rechtsherstel in gevallen waarover
daartoe bevoegde instanties nog geen besluiten hebben genomen.
13 ‘Herkomst gezocht’, Aanbevelingen Commissie Ekkart, d.d. 26 april 2001, zie bijlage 5.
14 Citaat uit brief van de voorzitter van de Commissie Ekkart aan de staatssecretaris van OCenW
d.d. 13 juni 2001.
13