Inkoop met Uitzicht - Passievooronderwijs.nl

3.2.2.5.Verschillende rollen van de eigen organisatie
Naast het feit dat overheden bij leveranciers inkopen spelen de leveranciers een aanvullende rol als
belastingbetalers/ burgers/ kiezers (Telgen, Harland & Knight, 2006). Dit geeft een andere dimensie aan
het beginsel van reciprociteit waarbij organisaties vaak inkopen bij de organisaties die ook bij hen de
klant is.
Door het volume en de verschillende rollen is het noodzakelijk om de organisatie zó in te richten dat
duidelijk is wat, waar en hóe wordt ingekocht. De overheid is zelf de speler, de regelgever en de
scheidsrechter van het spel (Telgen, Harland & Knight, 2006). Dit vraagt om zowel een strikte scheiding
tussen beleid en uitvoer, maar ook een goed samenspel tussen deze. De complexiteit vraagt om een
duidelijke organisatie.
3.2.3. Ontwikkeling van de inkoopfunctie bij de overheid
Uit bovenstaande uiteenzetting over de invloed van het krachtenveld op de inkooporganisatie volgt dat
balans tussen verschillende elementen noodzakelijk is voor overheidsinkoop. Er komen al uitspraken
over dat de inkoper van de toekomst ‘integraal denkt’ (PIANOo, 2005) of een bedrijfsmatig opererende
overheidsinkoper is die zijn werk in zijn eigen specifieke context. Daarbinnen heeft elke aanbestedende
dienst van de overheid zijn eigen economische, maatschappelijke en politieke context en zal op basis
daarvan zelfstandig haar eigen inkoopdoelstellingen en –beleid moeten formuleren.
Murray (2001) stelt dat de doelen die de overheid nastreeft dusdanig uitgebreider en complexer zijn dat
het bedrijfsleven niet één op één gevolgd zou moeten worden. Er dient volgens hem een vertaalslag
plaats te vinden plus het besef dat er andere strategische keuzes gemaakt moeten worden waarvoor de
inkoopstrategieën vanuit de private sector niet toereikend zijn. In het licht hiervan is het interessant om
de ontwikkeling van de inkoopfunctie bij de overheid te bekijken alvorens een theoretisch kader te
scheppen.
De overheid ontwikkelt zich niet als een bedrijf, markt of product. Waar (private) bedrijven, markten en
producten een levenscyclus doormaken verandert de overheid als organisatie en beleid als product niet.
De middelen die de overheid gebruikt voor de processen hebben wel zo’n levenscyclus, maar zullen de
essentie van het product van de overheid niet wezenlijk veranderen.
Inkoop is weliswaar een ondersteunend proces in de waardeketen van Porter, maar de IT functie is ook
een ondersteunende functie en heeft een ontwikkeling doorgemaakt naar een functie met een
strategische meerwaarde. Een ondersteunend proces zou in principe losgekoppeld kunnen worden van
het primaire proces (bijv. door outsourcing). Het belang van de inkoopfunctie is een van de bepalende
factoren of men het in eigen beheer wil hebben.
Deze ‘ontkoppeling’ van het primaire proces maakt het mogelijk om de inkoop te professionaliseren en
een groei te laten doormaken en is misschien ook noodzakelijk om deze groei mogelijk te maken. Dit
leidt tot een bewuste verdeling van de eerdergenoemde verantwoordelijkheden, die deze
‘zelfstandigheid’ in het oog houdt. Deze zelfstandigheid wordt genuanceerd wanneer er wordt gekeken
op het niveau van kerndepartementen en uitvoerende diensten. Ondersteunende functies ziet men
namelijk meer verandering doormaken dan de overheid zelf. De inkoopfunctie van een
overheidsinstantie kan dus zelfstandig groeien maar moet tegelijkertijd moet deze rekening houden met
enerzijds de overheidsomgeving die in principe niet meegroeit en anderzijds de veranderingen in het
eigen organisatieonderdeel.
- 36 -