opbrengst dat ben ik.pdf - Nederlandse Jenaplanvereniging

Ten slotte moet gezegd worden dat telkens ook
lokale doelen zijn benoemd. Doelen die passen bij de
mogelijkheden van een leerling, de leerlingpopulatie, de
maatschappelijke omgeving of de geografische ligging.
Die lokale streefdoelen zijn hierboven niet beschreven.
Onderwijs is dynamisch en zal doelen moeten kunnen
aanpassen. Doelen vormen immers een referentiekader
voor persoonlijke ontwikkelingen. Uitgaan van
verschillen in kinderen maakt dat noodzakelijk. Toch kan
niet alles permanent in beweging zijn en zal de school
ook algemene doelen en pedagogische streefdoelen
als schoolniveau moeten vaststellen. De algemene en
‘andere’ doelen vormen tezamen met de kernkwaliteiten
een vastgesteld palet. Daar richten leraren de focus op
als zij onderwijs ontwerpen, plannen maken, thema’s en
projecten voorbereiden en maatwerk uitzoeken.
Uiteindelijk gaat het om vier soorten doelen, waarvan
de eerste drie een uitwerking zijn van de visie van de
school en de laatste uitgaat van de mogelijkheden en
omstandigheden van een kind of groep.
Goed onderwijs streeft naar:
1 De ontplooiing van persoonlijke kwaliteiten,
Kernkwaliteiten van denken, voelen en willen, waarin je
jezelf bent.
2 Leren van zinvolle algemene kennis en vaardigheden,
benoemd in de kerndoelen of verwoord in eigen
leerstofdoelen en doelen die gericht zijn op samenleven.
Het zijn de Kerndoelen of Leerplandoelen (de vrijeschool
spreekt van leergebieden).
3 Het ontwikkelen van leerdoelen op basis van identiteit en
het pedagogisch concept van de school.
We noemen ze Pedagogische streefdoelen.
4 Het bereiken van Lokale streefdoelen, naar omstandigheden
van het individu of de groep.
Kiezen voor goed onderwijs
Ouders van jonge kinderen kiezen voor vernieuwingsonderwijs
omdat zij in de pedagogische uitgangspunten
de idealen herkennen die zij voor hun kinderen voor ogen
hebben. Wat gaan kinderen meemaken, hoe wordt er gewerkt
en wat gaan kinderen bereiken, speelt bij de schoolkeuze een
grote rol. Op welke manier de brede ontwikkeling in kinderen
begeleid wordt, dat telt.
2 Artikel 26
1. Een ieder heeft recht op onderwijs; het onderwijs zal kosteloos zijn, althans wat het lager en basisonderwijs betreft. Het lager onderwijs zal verplicht
zijn. Ambachtsonderwijs en beroepsopleiding zullen algemeen beschikbaar worden gesteld. Hoger onderwijs zal openstaan voor een ieder, die daartoe de
begaafdheid bezit.
2. Het onderwijs zal gericht zijn op de volle ontwikkeling van de menselijke persoonlijkheid en op de versterking van de eerbied voor de rechten van
de mens en de fundamentele vrijheden. Het zal het begrip, de verdraagzaamheid en de vriendschap onder alle naties, rassen of godsdienstige groepen
bevorderen en het zal de werkzaamheden van de Verenigde Naties voor de handhaving van de vrede steunen.
3. Aan de ouders komt in de eerste plaats het recht toe om de soort van opvoeding en onderwijs te kiezen, welke aan hun kinderen zal worden gegeven.
Tot op de dag van vandaag zijn er initiatieven van ouders tot
schoolvorming. Steeds weer vinden mensen elkaar in ideeën
over onderwijs en over leren en stichten nieuwe scholen. In
dat perspectief is de relatie tussen recht op onderwijs en recht
op keuze door de ouders in de Universele Verklaring van de
Rechten van de Mens van de VN interessant2.
Ondanks dat laait de discussie telkens weer op over wie
eigenaar is van het onderwijs en wie bepaalt wat onderwijs
inhoud. Is het de overheid, die weet wat goed is voor
kinderen, is het de school of het schoolbestuur, zijn het
de ouders die verantwoordelijk zijn voor de opvoeding
van hun kinderen of zijn het de kinderen zelf die kiezen
wat zij willen leren en doen? Afhankelijk van het mens- en
maatschappijbeeld dat in de verschillende pedagogische
concepten verankerd ligt, hebben deze vier partijen invloed
op het schoolleven.
Een optimistisch mensbeeld, waarin een groot vertrouwen
in de innerlijke krachten van kinderen de basis is, hoeft niet
automatisch gecombineerd te zijn met een optimistisch
maatschappijbeeld. De verhouding tussen mensbeeld en
maatschappijbeeld heeft in de geschiedenis van de afgelopen
vier eeuwen de inhoud en de vorm van de ‘school’ als
instituut bepaald. De opvattingen over onderwijzen variëren
daarbij van pattern drills tot laissez faire. Paralel daaraan
zien we ontwikkelingen waarbij onderwijs te benoemen
is als aanbodgestuurd, aanbodgericht, vraaggericht en
vraaggestuurd. Leraar en leerling hebben daarin ten opzichte
van elkaar niet dezelfde positie en rol, de leerling verandert
van een passieve in een actieve actor, de rol van de leraar
verandert van volledig sturen naar variaties in begeleiden.
Vier pijlers van het onderwijs
Pedagogische scholen hebben een positief mensbeeld
gemeen maar kennen vervolgens alle didactische varianten,
die hierboven vermeld staan. Soms zijn de werkvormen uit
het didactisch repertoire zelfs tegengesteld bij eenzelfde
streefdoel. Om hetzelfde te bereiken worden in de vrijeschool
leerbronnen door de leraar klassikaal aangeboden, gaan de
kinderen in de montessorischool zelf op zoek naar het werkje
en ontdekken kinderen in een school voor OGO het leerdoel
in de activiteiten tijdens de themaweken.
De grote didactische verschillen vallen weg op het moment
dat naar een gezamelijk referentiekader wordt gezocht.
In de vier peilers uit het het UNESCO rapport van de
commissie Delors, Learning: The Treasure Within werd de
gemeenschappelijke opgave gezien.
De commissie ziet onderwijs als een middel voor individuele
ontwikkeling en als een middel om relaties tot stand te
brengen. Het ging om relaties tussen individuen, groepen
en naties in een wereld die gedomineerd wordt door
een toenemende globalisering. Geen eenvoudig streven
in een wereld waarin mensen in zoveel verschillende
omstandigheden leven en waarin alle kinderen recht hebben
op onderwijs en een leven lang leren. De vier peilers zijn:
• Leren Samenleven
• Leren Weten
• Leren Doen
• Leren Zijn
22 23