ONDERzOEKEN

O n d e r z o e kHet onderzoekende kindin de basisschool Marja van GraftHet landelijke project VerbredingTechniek Basisonderwijs (VTB) stimuleertscholen om meer aandacht te schenkenaan techniekonderwijs en faciliteertscholen door hen inhoudelijke enfinanciële ondersteuning te bieden.De aandacht beperkt zich inmiddelsniet alleen tot techniek; biologieen natuurkunde maken er ookdeel van uit. Deze aandacht voornatuur- en techniekonderwijs gaatmomenteel hand in hand met dewens een wetenschappelijke houdingte ontwikkelen bij kinderen engroepsleiders in het basisonderwijs.Waaruit bestaat die wetenschappelijkehouding? En hoe vertaal je deontwikkeling daarvan naar onderwijsaan kinderen in het basisonderwijs?Wat vraagt het van hun groepsleiders?Terug van weggeweestEind 2004 vroeg prof. dr. Pim Levelt, bij de overgang van het projectVTB-1 (2000 - 2004) naar VTB-2 (2004 - 2010), om aandacht voorhet wetenschappelijke aspect binnen techniekonderwijs. Die vraagwas voor mij de aanleiding om het gedachtegoed van de projectgroepNOB als uitgangspunt te nemen en daarmee een doorstart te maken.Een van de opbrengsten van NOB was een voorstel voor een leerplan,beschreven in ‘Natuuronderwijs in grote lijnen’ . Daarin zijn vakinhoudelijkeen vakdidactische aanknopingspunten beschreven waarmeehet wetenschappelijke aspect van natuur en techniek te vertalenis naar het basisonderwijs. De vakinhoud van natuur en techniek isonderverdeeld in zeven aandachtsgebieden, namelijk planten, dieren,eigen lichaam, weer en seizoenen, omgeving, materialen en voorwerpenen verschijnselen uit natuur en techniek. Vakdidactisch heeftNOB zich sterk gemaakt voor ontdekkend/onderzoekend leren. Dezedidactiek heeft als vertrekpunt gediend voor het wetenschappelijkeaspect van natuur- en techniekonderwijs, zoals dat is uitgewerkt inleren door onderzoekend en ontwerpend leren (in dit artikel verderaangeduid als OOL) .Kinderen en wetenschapHet wetenschappelijke aspect van het onderwijs kan worden opgevatals een manier van werken, die om specifieke vaardigheden vraagt.Daarnaast vraagt het om een bepaalde houding of instelling van kinderenen groepsleiders. Om een beeld te krijgen van de wetenschappelijkehouding is een uitstapje naar de universitaire wereld nodig.Voor het universitair onderwijs is beschreven waaruit de wetenschappelijkehouding zou moeten bestaan. Op basis van gesprekken metwetenschappers onderscheiden zij zes verschillende ‘neigingen’ binnendie wetenschappelijke houding (tabel 1).Tabel 1. Aspecten van een wetenschappelijke onderzoekende instellingbij (aanstaande) wetenschappers (Van der Rijst et al. 2007)Onderzoekers hebben de neiging om:• te willen weten;• te willen begrijpen (is meer dan nieuwsgierigheid en kennis overfeiten);• innovatief te willen zijn (creativiteit, open houding);• iets te willen bereiken (op basis van toewijding en vakmanschap);• kritisch te willen zijn ten opzichte van zichzelf en anderen;• te willen delen.Als we de uitkomst van het onderzoek door de bril van groepsleidersbekijken, dan kunnen we constateren dat deze neigingen bij veel kinderenin het basisonderwijs (en bij sommige groepsleiders) in zekeremate zijn waar te nemen. Bovendien worden ze door veel onderwijsgevendenopgevat als belangrijke algemene ontwikkelingsdoelenbinnen het basisonderwijs. In Tabel 2 zijn de ‘neigingen’ uit Tabel1 verbonden met enkele voorbeelden van gedrag zoals we kunnenwaarnemen bij kinderen in het basisonderwijs (o.a. Jongerius, 2002) .Kijkend naar gedrag van onderzoekers en kinderen zijn er duidelijkeovereenkomsten. Net als kinderen zijn onderzoekers nieuwsgierig,stellen vragen, zijn kritisch, observeren en zijn vasthoudend. Sommigegedragscomponenten zijn niet bij alle basisschoolkinderen te zien.Zo zal de neiging om te ‘willen delen’ zich vooral bij kinderen in de6M E N S E N K I N D E R E N 120 Januari 2010