Leren lezen, schrijven en budgetteren bij de Voedselbank.d…

Leren lezen, schrijven en budgetteren bij de Voedselbank1. KarakteristiekenVoor ‘kansloze’ laaggeletterden, zoals bezoekers van voedselbanken, is de stap naar het ROCvaak groot. Om deze stap te vergemakkelijken wordt in Helmond aan bezoekers van de lokaleVoedselbank een opstapcursus gegeven die behalve vaardigheden op het gebied van lezen enschrijven ook competenties bijbrengt met betrekking tot budgettering en sociale vaardigheden.De werving van de cursisten geschiedt hoofdzakelijk door een ambassadeur alfabetisering endoor vrijwilligers van de Voedselbank. Doordat deze vrijwilligers zeer dicht bij de doelgroepstaan en er veelvuldig en intensief contact mee hebben, slagen zij er beter in om die teoverreden aan de cursus deel te nemen.2. Wie geven het onderwijs?Een docente van ROC Ter AA en een deskundig vrijwilliger van de Voedselbank.3. Wie volgen het onderwijs?Bezoekers van de Voedselbank en andere ‘kansarme’ laaggeletterden.Bij de start in februari 2005 waren er negen deelnemers. Dit aantal groeide in de loop van hetjaar aan tot 16. Daarvan gaan er thans (oktober 2006) 7 of 8 door met de cursus. In verbandmet de verhuizing van de Voedselbank naar een grotere locatie wordt de cursus momenteel bijhet ROC Ter AA verzorgd. Binnenkort zal er echter weer een vervolg op de nieuwe locatieplaatsvinden waarbij naar verwachting ook weer nieuwe deelnemers zich zullen aanmelden.4. Wie zijn er nog meer bij betrokken?Een ambassadeur alfabetisering van Stichting Belangenbehartiging Alfabetisering, die tevensvrijwilliger is bij ROC Ter AA.Een ROC-medewerker die verantwoordelijk is voor de werving van cursisten.Toeleiders: vrijwilligers van de Voedselbank, Inloopcentrum, Humanitas, Ruilwinkel,casemanagers van gemeentelijke sociale diensten en maatschappelijk werk.Gemeente Helmond en overige financiers.5. Wat zijn de leerdoelen?- leren lezen en schrijven;- sociale vaardigheden;- competenties op het terrein van budgettering;- ontwikkeling van zelfvertrouwen, zelfbewustzijn en gevoel van eigenwaarde;- groepsvorming, het kunnen leggen van sociale contacten;- burgerschapscompetenties, zoals de post lezen, formulieren invullen, brieven schrijven,de krant lezen, teletekst en de ondertiteling van de TV lezen;- op termijn: deelname aan een reguliere cursus educatie op het ROC.

6. MethodiekbeschrijvingDe werving via de Voedselbank maakt deel uit van een breder wervingsplan, dat onderscheidmaakt tussen doelgroepen, aantallen, vindplaatsen, contactpersonen bij instellingen, etc.Belangrijk bij de werving is dat men goed inspeelt op belangen (van deelnemers en toeleiders)en dat men het vertrouwen van de cursist wint: Werven gaat het best aan de koffietafel. EenROC-docent die komt werven geloven ze niet, maar de kleuterleidster geloven ze wel.Sommige cursisten worden toegeleid door een dertigtal instellingen waarmee het ROCsamenwerkt o.a. in het kader van het ESF-Equal-project Ticket to the Future.Loketambtenaren en ook bedrijven en de Rotary worden goed voorgelicht. De lokaleambassadeur alfabetisering speelt daarbij een belangrijke rol.Fundamenteel voor het welslagen van de werving is dat de directie van het ROC, de gemeenteen de overige instellingen in het netwerk achter het project staan en bereid zijn om er hun nekvoor uit te steken.De cursus is ingebed in een brede benadering van leren: Er wordt bijvoorbeeld ook eennaaicursus of een kookcursus aangeboden als daar vraag naar is, of praktische thema’s alsbudgettering. Vrijwilligers die aan het loket van een welzijnsorganisatie ouderen adviseren,krijgen hiervoor ook een cursus.Huurders die moeten verhuizen en een huis van een bouwvereniging via internet moetenzoeken, krijgen een cursus internet, verzorgd door docenten ROC Ter AA, in het kader vanTicket to the future.De intake begint met een gesprek op het trajectbureau van het ROC. (Vroeger ging men ophuisbezoek, maar dat is te tijdsintensief). Tijdens het gesprek wordt de cursist gevraagd wathij wil leren, wat hij al kent, en wat hij nog niet kent. Op basis van zijn antwoorden wordt eenpersoonlijk ontwikkelingsplan opgesteld. Aan de hand van opdrachten wordt gedurende decursus getoetst welke elementen van dit plan de cursist al beheerst.Bij de intake wordt er ook een intake-toets afgenomen, die men echter bij laaggeletterden nieteen ‘intaketoets’ noemt. Immers, wanneer men het een toets zou noemen, zouden cursistenerdoor worden afgeschrikt.Gezien de grote verschillen qua niveau en leerbaarheid wordt het onderwijs soms één op éénaangeboden. Soms ook wordt er gewerkt in kleine groepjes van deelnemers die min of meerhetzelfde niveau hebben. Er worden geen standaard lesboekjes gebruikt. Ook de methodeSprint is aan de kant gezet: Deze was te docent-afhankelijk. Het alternatief, de methodeAlfabeter, bleek te duur. Daarom heeft het ROC eigen modules ontwikkeld, die zijn gebaseerdop bestaande methoden NT-1 en NT-2, en die de terminologie van Sprint aanhouden. Demodules kunnen in verschillende volgordes worden doorgewerkt en bevatten veelpraktijkoefeningen. Ook wordt cursisten gevraagd om eigen materiaal mee te brengen,waaraan vervolgens opdrachten worden gekoppeld.Toetsing gebeurt tussentijds en informeel, op basis van checklisten; dit omdat een toetsslechts een momentopname is en een checklist niet. Bovendien schrikken toetsen de cursisten

af, en zijn er simpelweg geen gestandaardiseerde toetsen voorhanden waarmee men de kleinetussenstapjes tussen KSE-niveau 0 en KSE-niveau 1 kan meten. Bij afronding van eenmodule ontvangen cursisten moduulverklaringen.7. Dwarsverbanden met andere problematieken- armoedebestrijding;- maatschappelijke participatie, bestrijding van sociaal isolement;- burgerschapsvorming;- schuldhulpverlening.8. Frequentie van de lessen en duur van het trajectHet Voedselbankproject duurt inmiddels anderhalf jaar en wordt jaarlijks geëvalueerd. Decursisten krijgen één keer per week drie uur les. (Bij de reguliere lees- en schrijfcursussen vanhet ROC is er één of twee keer per week les). Ook zijn er lees- en schrijfcursussen op maatvoor medewerkers van bedrijven, zoals vuilverwerkingsbedrijf Blink / SITA, waar op locatielesgegeven wordt.9. LeeromgevingAanvankelijk werd de cursus in de kantine van de Voedselbank gegeven. Doordat deVoedselbank sterk groeide, moest hij verhuizen naar een nieuw gebouw. Aangezien hetnieuwe gebouw nog niet af is, is de cursus zoals gezegd tijdelijk verhuisd naar het ROC. Dedrempel van het ROC bleek voor de nieuwe cursisten te hoog: van de 4 nieuwe cursistenkwam er niet één opdagen. De cursisten die vorig jaar al aan de cursus deelnamen, durfdenwél de stap naar het ROC te zetten. Zodra de Voedselbank in zijn nieuwe, grotereonderkomen zit, zal de cursus weer op de Voedselbank worden gegeven, in een nieuw,speciaal voor de lees- en schrijfcursus ingericht lokaal. Dit lokaal is voorzien van computersen heeft verschillende ‘hoeken’: voor elke leeractiviteit zijn eigen ‘hoek’.De oorspronkelijke gedachte dat de Voedselbank als opstap naar het ROC zou moeten gaandienen, is inmiddels deels verlaten: De ‘opstap’ is meer een ‘afstap’ geworden, vanschaalvergroting gaat men naar schaalverkleining. Deze ontwikkeling is in Helmondexemplarisch voor een bredere tendens: de tendens om cursussen zoveel mogelijk dichtbij demensen te verzorgen, d.w.z. niet in het ROC maar in een meer vertrouwde en veiligeomgeving. In het geval van ouderen bieden de wijklocaties van de stichting welzijn ouderenzulk een omgeving. De geschetste tendens sluit nauw aan bij zowel de ontwikkeling naarvraaggericht en marktgericht denken als de filosofie van de WMO.10. FinancieringsbronnenDe aanpak van laaggeletterdheid in Helmond (waaronder het project van de Voedselbank)wordt in hoofdzaak gefinancierd uit drie potten:

1) De gemeente Helmond stelt vanuit de WEB-gelden een wervingsbudget beschikbaardat is geoormerkt in de productovereenkomst. Dit budget ten behoeve van de wervingvan NT1 is gebaseerd op een wervingsplan dat de doelgroepen aangeeft hoeveel urener voor de werving nodig zijn en deze uren vertaalt in kosten.2) Los van dit wervingsbudget is er ook een PAVEM-budget, met daarbinnen een budgetvoor de werving van laaggeletterde cursisten NT2.3) Een derde financieringsbron is het ESF Equal-project Ticket to the Future (Europeesproject met bijdragen van de gemeenten Tilburg, Den Bosch en Helmond). In hetkader van Ticket to the Future ontvangen 50 bewoners uit de binnenstad van Helmonddie niet in het bezit zijn van een startkwalificatie, een gratis scholingscheque(‘leerbon’). Zij worden geworven door sleutelfiguren uit de wijk, en hetscholingsaanbod wordt afgestemd op hun vraag.De gemeente betaalt de cursusbijdrage van de deelnemers aan de Voedselbankcursus; dit omde financiële drempel te slechten. De gemeente, de Rotary en de Rabobank financieren deaanschaf van computers. Het energiebedrijf betaalt de energierekening. (De Rabobank enenergiebedrijf kwamen met het ROC in contact via de Rotary).11. ResultatenDe cursisten leren beter lezen en schrijven, krijgen zelfvertrouwen, en hebbenmeer sociale contacten. De vooruitgang hangt af van de individuele cursist: ‘Sommigen doener een half jaar over, anderen bijvoorbeeld drie jaar’. Dit hangt nauw samen met hetinstapniveau, het leervermogen en het verlangde uitstapniveau.Er zijn plannen om op de Voedselbank nu ook een cursus budgettering en een computercursuste geven.Het contact tussen Voedselbank en Rotary heeft ertoe geleid dat leden van de Rotaryvrijwilligerswerk bij de Voedselbank zijn gaan doen. Bovendien zijn er inmiddels met RotaryHelmond afspraken gemaakt over twee doelgroepen laaggeletterden:1) De Rotary gaat tien grote productiebedrijven ertoe overhalen om hun laaggeletterdemedewerkers naar een naar het voorbeeld van Blink / SITA opgezette cursus op dewerkvloer te sturen, verzorgd door ROC Ter AA.2) Samen met de gemeente zet de Rotary zich in voor het opsporen van vroegtijdigschoolverlaters VMBO-MBO, voor het bemiddelen van deze doelgroep naar werk ofstage, en voor het doorverwijzen naar het ROC voor aanpak taalachterstand.12. ContactpersonenJan-Willem Bouwman (kerndocent, tevens verantwoordelijk voor de werving van cursisten)ROC Ter AAKeizerin Marialaan 25702 NR Helmond0492-507900

jw.bouwman@roc-teraa.nlMartha de Vries (docente van de Voedselbankcursus)0492-507900Bronnen:Formulier voor nominatie ‘Nationale Alfabetiseringsprijzen 2005’Groenenberg, Ria, ‘Niet bij brood alleen. Leren via de Voedselbank Helmond’, in: Cinoptiek.Magazine over innovatie van beroepsopleidingen, nr. 1, 2006, p. 19-21.Esch, Wil van, e.a., Duurzaam leren en maatschappelijke participatie. CINOP, ’s-Hertogenbosch, 2006, pp. 35-43.‘Rol ROC Ter AA in aanpak laaggeletterdheid in Helmond’ (speech van Jan-WillemBouwman op 8 september 2006 ter gelegenheid van congres Stichting ABC in Tilburg).Jan-Willem Bouwman, document ‘ROC ter AA: project Alfabetisering via de Voedselbank’.