( <strong>impuls</strong> WINTER2012-2013 • Nr.22Veerkracht tot op het laatstDoek valt voor Beatrixschoolin ZandvoortTegenwoordig zien veel schoolbesturen zich geconfronteerd met een teruglopendaantal leerlingen, gevolg van het feit dat in sommige delen van het land het aantalkinderen in de basisschoolleeftijd snel kleiner wordt. Dat geldt ook voor Zandvoort,waar voor 7 scholen te weinig kinderen wonen. Voor de Beatrixschool betekende diteen trieste ontwikkeling. Hoe gaat dat als je school moet sluiten?Tekst: Ben CüstersFoto’s: Marco Antheunisse en Kitty WitmondBoven het Noordzeekanaal en vooralin de kop van Noord-Holland doen degevolgen van de krimp zich duidelijkvoelen. Schoolbesturen ervaren dat het lastigwordt om steeds kleiner wordende scholenin de lucht te houden, om ze te kunnenblijven bekostigen én om de continuïteiten de kwaliteit te garanderen. Want op eenkleine en bedreigde school hoeft het maareven tegen te zitten, denk bijvoorbeeld aanuitval van leerkrachten, en het onderwijszelf komt in gevaar. Besturen vinden oplossingenin het fuseren of opheffen van nietmeer zelfstandig levensvatbare scholen, hethanteren van een vacaturestop voor personeelof het beëindigen van dienstverbandenvan boventallige leerkrachten. Ook tussenbesturen zelf wordt gefuseerd of naar samenwerkinggezocht.<strong>Salomo</strong> als geheel (als bestuur van 17 scholen)is de afgelopen jaren steeds gegroeid inleerlingenaantal. Dat was ook aan het beginvan dit schooljaar weer het geval. In totaaltelden we op 1 oktober jl. (de datum waaropde leerlingen officieel worden geteld, ten behoevevan onze bekostiging) 4605 leerlingen.Dat waren er weer 46 meer dan vorig jaar.Maar dat wil niet zeggen dat <strong>Salomo</strong> zonderzorgen is. Want tegenover forse groeiin vooral Haarlem staat krimp op een aantalvan onze scholen. In het oog springend isbijvoorbeeld de terugloop op SBO De Trapeze(141 leerlingen op de teldatum). Datis overigens niet onverwacht, omdat in deaanloop naar passend onderwijs al langeretijd sprake is van een afname van het aantalSBO-leerlingen, niet alleen bij ‘ons’, maar ookbij de andere SBO’s. Het dwingt de school enhet bestuur om na te denken over nieuwerollen en nieuw bestaansrecht voor het(SBO, ook als passend onderwijs er eenmaalis. Ook Brede School Parkrijk ziet een afnemendaantal leerlingen (59), al zijn er allerleiinspanningen ondernomen om de instroomte bevorderen. De Beatrixschool in Zandvoort,vorig jaar 79 leerlingen, nu nog maar17, heeft de gevolgen van krimp het meestingrijpend en direct ervaren. Vanaf 1 augustus2014 houdt de school op te bestaan.Vissen in een te klein vijvertjeAl langere tijd tekende de terugloop opde Beatrixschool zich af. Telde de school in2000 nog ruim 200 leerlingen, in 2011 wasdat aantal gedaald naar 79. Vrijwel jaarlijksmoest de school 10 of meer leerlingen ‘inleveren’.Inspanningen om het tij te keren, onderandere door aantrekkelijke profilering,een eigentijdse website, brede samenwerkingen niet te vergeten de dagelijkse inzetvan het team, leverden niet het gewensteeffect op. Dat het niet lukte heeft dan ookte maken met een aantal factoren, waaropde school nauwelijks of geen invloed heeft.Uit de bevolkingscijfers en –prognoses vande gemeente Zandvoort blijkt dat het aantalleerplichtige kinderen flink terugloopt,over een aantal jaren uiteindelijk naar ca.1100 kinderen. Dat vormt de ‘vijver’ waaruitde Zandvoortse basisscholen hun leerlingenmoeten vissen. En dan te bedenken dat erop dit moment, inclusief onze Beatrixschool,7 basisscholen in Zandvoort zijn gevestigd.Met deze cijfers in de hand kost het weinigmoeite om je voor te stellen dat er een soort‘Struggle for life’ aan het ontstaan is. Wie algroot en solide is redt het nog wel, en kanzelfs nog wat groeien. Zoals bij de OranjeNassauschool het geval is, ook een <strong>Salomo</strong>school in Zandvoort (maar in het zuidelijkedeel van de gemeente). Wie al klein is voelthet ‘Calimero-effect’: klein-kleiner-kleinst.Dat is wat de Beatrixschool heeft ondervonden,al deed de school nog zo z’n best. Hetfeit dat de school als meest ver weg gelegenschool in een scholenverzamelgebouw zit,op een rijtje met een openbare en katholiekebasisschool, was een nadelige bijkomstigheid.Met pijn in het hartDe schooldirectie en het bestuur voorzagendat de school binnen 3 jaar onder de 50 leerlingenzou gaan komen, ondanks het feit dater tot het laatst toe was geknokt voor de instandhoudingvan de school. Dat leidde totde pijnlijke conclusie dat de Beatrixschool inde toekomst niet meer levensvatbaar is enhet op de een of andere manier moest komentot afbouw van de school.”Dat leidde tot de pijnlijke conclusie dat deBeatrixschool niet meer levensvatbaar is”AfbouwtrajectDie conclusie was de start van een ingrijpendtraject, waarin de schooldirectie en het bestuurhebben overlegd met de andere scholen enschoolbesturen, de gemeente, maar natuurlijkook met de MR (ook die van de ONS) en hetpersoneel. Voor de ouders werd een specialebijeenkomst belegd waarover straks meer. Een
dergelijk traject leidt tot veel spanning en onzekerheid.Onzekerheid bij personeel (‘Houdik mijn baan? Waar kom ik straks te werken?Hoe houd ik de fut erin zolang de school nogdraait?’) en ook bij ouders en leerlingen (‘Iser plek voor ons kind op een andere school?Loopt mijn kind hierdoor geen achterstandop? Raak ik mijn vriendjes in de klas kwijt?’).Successen en mislukkingenWe hebben er veel aan gedaan om de afbouwvan de school rustig en planmatig te latenverlopen. Dat is deels gelukt, deels ook niet.Met alle teamleden zijn gesprekken gevoerd,waarin zij hun zorgen en wensen konden uitenen met als inzet vanuit <strong>Salomo</strong> om vooriedereen een passende, nieuwe werkplek tevinden. Dat is gelukt. Het personeel reageerdebegripvol op de situatie en heeft met denodige veerkracht meegewerkt om tot herplaatsingte komen. Een compliment waard.Net zoals dat voor de MR van de school geldt,die vanaf de start van de discussie over detoekomst volop heeft meegedacht welkestappen het best konden worden gezet enwelke rol de MR daarin kon vervullen; constructiefen tegelijkertijd kritisch.(”Eenvoudigweg‘de stekker eruit trekken’volstaat niet”Nu zit hier het Centrum voor Jeugd en Gezin.Niet of maar voor een klein deel gelukt is degoed gecoördineerde overstap van leerlingennaar andere scholen en, in samenhangdaarmee, het maken van goede afsprakenmet de andere scholen en hun besturen. Alsje besluit te stoppen met een school, dandraag je er als bestuur en directie een sterkeverantwoordelijkheid voor dat je leerlingengoed terechtkomen. En terecht! Eenvoudigweg‘de stekker eruit trekken’ volstaat niet. Inverband hiermee was een zorgvuldige planninguitgezet. De bedoeling was om metalle leerlingen en groepen nog één volledigschooljaar door te gaan (dus dit schooljaar)en in dat jaar een goede overstap naar eenandere school op 1 augustus 2013 voor tebereiden. De groep 6 leerlingen wilden wezelfs als groep nog de school laten afmaken.De voorbereiding van de overstap zou gebeurendoor onder andere ‘wenmomenten’te organiseren, via een wensenformulier eneventueel in een gesprek de voorkeuren vanouders te inventariseren en die wensen zogoed mogelijk te matchen met de beschikbareplekken op de andere scholen. Dit wasook zo besproken met de andere scholen. Zijzouden, ook al kunnen ze zelf best wat extraleerlingen ‘gebruiken’, niet voortijdig aanouders gaan trekken. Veel was vooraf goedvoorbereid (een informatieve presentatievoor de ouders, formulieren, de capaciteitvan andere scholen in kaart) en bijtijds, opeen avond in april, werd een ouderbijeenkomstgeorganiseerd waarin bestuur, directieen MR de ouders mee probeerden te krijgenvoor een goed gefaseerde en geplandeoverstap.In de dagen daarvoor bleek echter al dat onderouders paniek was uitgebroken en datveel ouders vastbesloten waren om zo snelmogelijk ‘weg te komen’. Bovendien werdduidelijk dat sommige andere scholen zogretig waren om nieuwe leerlingen aan tetrekken dat ‘shop’-gedrag van ouders werdgehonoreerd, of op zijn minst niet werd ontmoedigd(de vinger zullen we er wel nooithelemaal achter krijgen).EindresultaatHet resultaat? De school telt dit schooljaarnog 17 leerlingen en één leerkracht (14groep 8 leerlingen, 3 groep 6 leerlingen).Op 1 augustus 2013 valt het doek voor deschool, één jaar eerder dan gepland.Hoe we terugkijken op dit resultaat? Enerzijdsteleurgesteld, omdat we het in het belangvan de kinderen anders en meer gefaseerdhadden willen laten verlopen. Anderzijds tevreden,omdat de teamleden allemaal weereen plekje hebben gevonden en omdat weer naar ouders en leerlingen toe echt allesaan hebben gedaan om onze verantwoordelijkheidwaar te maken. Dat heeft ons danook geen verwijten of negatieve media-aandachtopgeleverd. En ook dat telt, onder ditsoort omstandigheden! ( <strong>impuls</strong>Uiting van het natuurprofiel.