82 interviewhenk markerinkZorgen over het WKHenk Markerink van Amsterdam ArenA heeft in de loopder jaren Brazilië aardig leren kennen en kan zich duseen oordeel vormen over hoe het er tijdens het WK aantoe zal gaan. “Daar heb ik toch wel wat zorgen over. Nietom de stadions. Die zijn wel op tijd klaar en de meestehebben straks zelfs al een jaartje proefgedraaid. Hetaantal hotels is wel een probleem Daarvan zijn er veelte weinig en het niveau is minimaal. Wat de luchthavensbetreft waren er allerlei grootse plannen, maar er is voorzover mij bekend in geen enkele plaats ook maar ietsbijgebouwd. Er zal veel geïmproviseerd moeten wordenmet tijdelijke voorzieningen. Hoe dat gaat aflopen? Erkomt natuurlijk een enorme vloot met vliegtuigen opBrazilië af. Al die mensen moeten ook nog eens doorde lucht van A naar B naar C worden gebracht, want deafstanden zijn groot, treinen zijn er niet en de bus magik niemand aanraden. Ik weet het niet, hoor. Om noudrie, vierduizend euro neer te tellen voor een paar dagenvoetbal? Welbeschouwd was het WK in Zuid-Afrika ookeen deceptie. Er zijn eigenlijk maar heel weinig mensenop bezoek geweest.”goed en was prima ingevoerd in het Braziliaanse netwerk.Met hem hebben we ArenA do Brasil opgericht. Het resultaatis dat we op drie plekken opdrachten hebben gekregen: inSalvador, in Porto Alegre en in Natal. Er zitten nog nieuweprojecten aan te komen. Vanuit Brazilië kijken we nu ooknaar de mogelijkheden elders in Zuid-Amerika, zoals Argentinië,Uruguay, Chili.”Witte olifantenEen stadion in de 21 ste eeuw is meer dan een stadion alleen.Het is de visie waarmee destijds de Amsterdam ArenA is gerealiseerden die zich inmiddels ruimschoots heeft bewezen.Een stadion is onmogelijk te exploiteren wanneer het maarvoor één gebruiker wordt opgericht. Of erger nog: wanneerhet voor maar één evenement wordt gebouwd. Dat zijn dezogenaamde white elephants. Zoals er bijvoorbeeld in Zuid-Afrika een paar letterlijk staan weg te roesten na het WKvoetbal van 2010. “Het ergste is dat die stadions vaak zijngebouwd met gemeenschapsgeld”, zegt Markerink. “Dat isronduit schandalig. Gelukkig staat het voorkomen van whiteelephants tegenwoordig hoog op de politieke sportagenda.We staan met Amsterdam ArenA International wat dat betreftvoor een interessante uitdaging. We zijn betrokkenbij de bouw vier van de acht nieuwe stadions die nodig zijnvoor het WK voetbal in 2022. Dan hebben we het dus overeen land met een matige voetbalcultuur, zo groot als de provincieNoord-Brabant, met 1,8 miljoen inwoners, waarvan300.000 oorspronkelijke Qatarezen. De uitdaging is om dantoch iets neer te zetten waar je winst mee kunt maken. Datis wat het concept van de Amsterdam ArenA zo interessantmaakt. Het gebouw is één, maar hoe krijgen wij het voorelkaar om er winst mee te maken? Hoe krijgen wij het voorelkaar dat er jaarlijks honderden kleinere tot zeer grote evenementenzijn? De Amsterdam ArenA toont bovendien aanhoe een stadion voor zijn omgeving als de ontwikkelaar kanfungeren. Toen de ArenA werd gebouwd, stond het bij wijzevan spreken op een kale vlakte. Inmiddels zijn er allerleifuncties omheen gekomen: Pathé, de Heineken Music Hall,Ziggo Dome, Endemol, Villa ArenA. Wij zeggen: het stadionis een entiteit die z’n eigen broek moet kunnen ophouden,maar het is tegelijkertijd de kathedraal van de 21 ste eeuw. Inde middeleeuwen kroop de economie al om de kathedraalheen. De smid, de bakker, de slager, die vond je rondomde kerk. Hier doet zich hetzelfde effect voor. Vanwege hunligging en de infrastructurele ontsluiting worden stadionsknooppunten, waar de economie zich maar al te graag omheennestelt. Met een stadion creëer je een meerwaarde voorhet gebied. Wat dat betreft vind ik het Olympisch Stadionook een slim concept. Een ringvormig gebouw, met allerleiactiviteiten binnen de ring en in de ring zelf. Met een parkeergarageeronder, met vergaderruimte, met horeca, metfitness, met kantoren, met een museum. Het bewijst dateen stadion winstgevend kan zijn zonder dat er elke dagwordt gevoetbald of een concert plaatsvindt. Daar is nietéén formule voor die overal toepasbaar is. Je moet van gevaltot geval goed kijken wat de mogelijkheden en kansen zijn,waar de markt zit. In de ene stad volstaat een klein stadion,met veel andere functies. Elders sta je voor de taak om ietsneer te zetten voor 80.000 toeschouwers en niet veel meerdan dat. Wij zijn in het prille voortraject bij dat soort projectenbetrokken om de marketingfilosofie van zo’n gebouw teontwikkelen. Daarnaast schetsen we de rol van zo’n gebouwin zijn omgeving, zodat de architect dat in stenen, boutenen moeren kan vertalen. Gedurende dat ontwerptraject as-
interviewhenk markerink83sisteren wij de architect met allerlei praktische en logistiekekennis en ervaring. Tijdens de feitelijke bouw adviseren wede aannemer op het gebied van systemen. Als het gebouwzijn voltooiing nadert, zetten wij de organisatie op die datstadion tot volle wasdom moet brengen.”De ArenA als showroomOverigens komt Amsterdam ArenA International er al langniet meer met de knowhow van 1996, het jaar waarin hetstadion in Zuidoost werd geopend. Even voor een goed begrip:internet was nog iets experimenteels in die jaren. Vansociale media had al helemaal niemand weet. Markerink:“Het plan voor de ArenA is al weer zo’n 25 jaar oud. Het iseen andere wereld geworden. Daarom is het zo belangrijkdat je voldoende cashflow hebt, zodat je in staat bent te blijveninvesteren. In de zeventien jaar dat we nu open zijn hebbenwe bij elkaar zo’n 50 miljoen euro geïnvesteerd, alleenom bij de tijd te blijven. Recent hebben we voor 22 miljoenhet hoofdgebouw uitgebreid en gemoderniseerd. We hebbenvier grote roltrappen naar de tweede ring gebouwd. Omdatwe merkten dat mensen boven een bepaalde leeftijd die klimniet meer konden maken. Die klanten moet je niet kwijtraken.Het is een groep die wegens de vergrijzing alleenmaar groter wordt. Oudere mensen hebben over het algemeenbest wel geld om te verteren, het zijn trouwe supporters.Kortom, gasten die we graag willen huisvesten. Danmoet je er dus wel voor zorgen dat ze kunnen blijven komen.Vandaar dat we voor 12 miljoen geïnvesteerd hebben in dieroltrappen. We hebben recent een 4G telefoonnetwerk aangelegd.Dat was ook weer 2 miljoen. We hebben skyboxenen skylounges bijgebouwd en we hebben kantoorruimte bijgebouwd, want de Ajax-organisatie groeit ook. Dat heeft allesbij elkaar weer nieuwe kennis opgeleverd waarmee we demarkt op kunnen. We hebben contacten aangeknoopt metde toptechnologiebedrijven in de wereld en hebben gezegd:‘Gebruik ons als je showroom.’ Zet bij ons je meest geavanceerdedingen neer en dan nemen we jullie vervolgens meenaar het buitenland. Alles is bij ons daardoor state of theart. Als je bij ons in de commandokamer kijkt, zie je alleenmaar het nieuwste van het nieuwste.”“In de zogenaamde BRIC-landen Brazilië, Rusland, India enChina kom je stadions tegen die vergelijkbaar zijn met de situatiebij ons in de jaren zeventig. Tegelijk zijn deze landenenorm in ontwikkeling. Er komen steeds meer rijke mensenbij, mét hun wensen en eisen op het gebied van comfort enluxe. Die willen een skybox en een parkeerplaats, een lift encatering en service. De behoefte is misschien nog wel groterdan hier, maar de faciliteiten lopen nog achter. Je ziethet nu in Brazilië gebeuren. Tot voor kort waren de stadionshet exclusieve domein van de hooligans. Veel vechtpartijen,politiekordons, paarden, honden,prikkeldraad, rookbommen,traangas – die sfeer. Inde nieuwe stadions zie je nude omslag. De veiligheid isveel beter georganiseerd, er isruimte voor andere bezoekersdie onder elkaar willen zijn,die een hapje willen eten enin een plezierige atmosfeernaar voetbal willen kijken. Opdie trend sluiten wij naadloosaan.”Projecten in het buitenlandAmsterdam ArenA International verrichten verrichtte werkzaamheden voorde volgende opdrachtgevers | Qatar2022: stadion in Doha | Ziggo Dome inAmsterdam | Het Cape Town Stadiumin Zuid-Afrika | FC Zenit Stadion in Sint-Petersburg in Rusland | Verschillendestadions in Marokko | Het olympischstadion in Peking, ook wel bekend als‘het Vogelnest’ | Andere stadions inChina: Shenzhen, Tianjin en Peking | HetOlympic National Sports Complex in Kiev,Oekraïne | De Arena Lviv in Lviv, Oekraïne| De Friends Arena in Solna, Zweden | Hetstadion van Spartak Moskou, Rusland | DePGE Arena in Gdańsk, Polen | De DonbassArena in Donetsk, Oekraïne | De GrêmioArena in Porto Alegre, Brazilië | ArenaDas Dunas in Natal, Brazilië | Arena FonteNova in Salvador, BraziliëNauwelijks concurrentie“Opmerkelijk is dat het oorspronkelijkeunique sellingpoint van de AmsterdamArenA, en dan hebben we hetnatuurlijk over het schuifdak,niet eens het breekijzer is omin het buitenland opdrachtenbinnen te halen. Het komt altijdwel ter sprake, zegt Markerink,maar het is niet vandoorslaggevende aard om met de Amsterdam ArenA in zeete gaan. Het gaat om de systemen, om de combinatie vanfuncties en om de impact van het project in zijn omgeving.Daarin ondervindt Amsterdam ArenA International eigenlijkopvallend weinig concurrentie. Markerink: “Wel op onderdelen.Helemaal in het voortraject, dus in de fase van dehaalbaarheidsstudie, kom je vaak de Big Four tegen, de viergrote accountants KPMG, E&Y, Deloitte en PwC. Wanneer jehet over het traject als geheel hebt, beperkt het zich tot maarenkele partijen.”“Je hebt de Anschutz Entertainment Group, onder meereigenaar van de LA Lakers en van het Staples Centre in LosAngeles. Die runnen heel veel indoorarena’s over de helewereld. Ze zijn wat minder actief in voetbal, zijn meer gerichtop indoorsporten en entertainment. In Qatar komenwe onze vrienden van Wembley tegen. Die zijn wat kleinerdan wij en hebben minder consultants in dienst. Verder zieje in het verloop van een project de grote architectenbureausen bouwbedrijven van de wereld opduiken. Dat is zo’n beetjede wereld waarin wij ons begeven.”“De ArenA is een laboratorium waar we nieuwetoepassingen en systemen ontwikkelen”
Change language