2004/130 - GO! onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap

SECUNDAIR ONDERWIJSOnderwijsvorm:TSOGraad:derde graadJaar:eerste en tweede leerjaarStudiegebied:TandtechniekenOptie(s)TandtechniekenVak(ken):PV Praktijk tandtechniekPV/TV Stage tandtechniekTV Tandtechniek10/10-11 lt/w0/1-2 lt/w8/6 lt/wVakkencode:IT-rLeerplannummer: 2004/130(vervangt 2002/344)Nummer inspectie: 2004 / 130 // 1 / O / SG / 1 / III / / D/(Vervangt 2002/146//1/O/SG/1/III/ /V/04)

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 3PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)VEILIGHEID- EN MILIEUBEWUSTZIJN• door de juist ergonomische houding en conform de veiligheidsvoorschriften te werken.• bij verwerken van milieuonvriendelijke producten de nodige maatregelen treffen.• is actief en pro-actief gericht op veiligheid, op het voorkomen van situaties die personen enmilieu kunnen schaden• door de juist ergonomische houding en conform de veiligheidsvoorschriften te werken. bijverwerken van milieuonvriendelijke producten de nodige maatregelen treffen.• bij verwerken van milieu- onvriendelijke producten de nodige maatregelen treffen• onderdelen veilig samenstellen

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 4PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)BEGINSITUATIE• in het eerste leerjaar van de derde graad worden de leerlingen van de specifieke optietandtechnieken voor de eerste maal geconfronteerd met de vakken, eigen aan het domein.• leerlingen kunnen slechts als regelmatige leerling tot het eerste leerjaar van de derde graadworden toegelaten indien zij tenminste houder zijn van het getuigschrift van het tweede leerjaarvan de tweede graad van het algemeen secundair onderwijs (ASO), het technisch secundaironderwijs (TSO) of het kunst secundair onderwijs (KSO).• al deze vormen van onderwijs geven een voldoende basis voor het succesvol volgen van deoptie tandtechnieken.Kandidaten – leerlingen van deze opleiding moeten aan volgende criteria voldoen:Fysische criteria:• geen buitengewone lichamelijke inspanningen zijn vereist.• de meeste werkzaamheden worden zittend uitgevoerd, een goede toestand van rug enwervelkolom is dus wel van belang.• eventuele deficiënties van de onderste leden zijn geen al te grote tegen -aanwijzing opvoorwaarde evenwel dat zelfstandig verplaatsen mogelijk is, en het werk in zittende houding erniet door wordt gehinderd.Enkele tegen -aanwijzingen zijn:• bepaalde allergieën (stof, producten)• aandoeningen van de ademhalingswegen (chronische bronchitis, emfyseem, astma, adenoïdevegetaties)• chronische huidziekten• ernstige afwijkingen van de wervelkolomGezicht:• gezichtscherpte, dieptezicht van dichtbij en kleurwaarneming zijn het best intact of zo mogelijkvoldoende gecorrigeerd.Gehoor:• deficiënt gehoor is geen tegen -aanwijzing voor werknemersTastzin:• is van groot belang daar veel kleine onderdelen worden gemanipuleerdReukzin:• eveneens van belang daar veel scheikundige producten worden gebruikt, en er constant metgasbranders wordt gewerkt.Motoriek:• aan de handvaardigheid worden zeer hoge eisen gesteld. een middelmatige aanleg op ditgebied is zonder meer onvoldoende

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 5PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Psychische criteriaIntelligentie:• een meer dan middelmatig intelligentiepeil is vereist waarbij een intuïtief – technisch gerichteredenering en een goed ruimtelijk voorstellingsvermogen zeer voorname factoren zijn.Persoonlijkheid:• voor werknemers zijn enkel zorgzaamheid, zin voor orde en netheid, zin voor samenwerking enverantwoordelijkheidsgevoel van belang.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 6PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)ALGEMENE DOELSTELLINGENTijdens de opleidingsperiode moeten de leerlingen de volgende kennis en vaardigheden verwerven:• kennis van de aard, eigenschappen, verwerking en behandeling van hulpmaterialen;• kennis over de wijze om instrumenten en apparaten te gebruiken en te onderhouden;• kennis van toepasselijke wetgeving inzake ongevallenpreventie, arbeidsveiligheid en milieubescherming;• basiskennis in natuurkunde en scheikunde;• basiskennis in biologie, anatomie en fysiologie i.v.m. het beroep;• de specifieke doelstellingen kunnen situeren in het veld van de tandheelkunde;• kennis inzake schetsen, modelleren van tanden en beschrijven van tanden (morfologie);• beheersen van de specifieke wetenschappelijke terminologie;

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 7PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDENPLANNEN – VOORBEREIDEN - VEILIGHEID/GEZONDHEID/HYGIËNEIntegreren in de praktijklessenDecr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen1 • op basis van een werkopdracht het eigen werk plannen;• de stappen voor het opzetten van een werkplan toepassen• hun werk voortdurend evalueren;• gereedschappen en machines kiezen, onderhouden entoepassen ;• de instructies van onderhoudsschema’s raadplegen;• met de staat van de samenstellende onderdelen rekeninghouden om een planning op te stellen;• een maximale rentabiliteit te verzekeren door de meestadequate middelen op te sporen;• werkplaatsdocumenten lezen en begrijpen;• zich aan de evolutie van de technieken in zijn domeinaanpassen (organisatie, productie, controle);2 • informatie omtrent de werkopdracht inwinnen eninterpreteren;• terminologie eigen aan de techniek toepassen• technische documentatie raadplegen• een werkfiche lezen1 Plannen2 InformatieLEERINHOUDEN3 • de voor de opdracht geschikte materialen, producten, enhet gereedschap herkennen en bepalen;• beschikbare documenten naleven;• gereedschappen volgens de noden aanmaken;4 • de werkplek zo inrichten dat de werkopdracht veilig en vlotkan uitgevoerd worden;3 Werkvoorbereiding• Materialen en producten herkennen.4 De werkplek inrichten

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 8PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen5 • het gereedschap en de apparatuur werkklaar houden;• het gereedschap controleren;• onderhoudsinstructies raadplegen.5 GereedschappenLEERINHOUDEN6 • de werkplek ordelijk en proper houden. 6 Orde en netheid (werkplek)7 • afval volgens instructies sorteren. 7 Afval en recyclage8 • de richtlijnen inzake welzijn (veiligheid, hygiëne,gezondheid) en milieu uitvoeren• het persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken• de risico’s aanduiden en veiligheidsmaatregelen eigen aande sector toepassen• risico’s aangeven en veiligheidsmaatregelen bij het gebruikvan materiaal, gereedschap, machines en productentoepassen8 Veiligheid, hygiëne, gezondheid• richtlijnen• persoonlijke beschermingsmiddelen• risico’s• veiligheidsmaatregelen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 9PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)PRAKTIJK TANDTECHNIEKEN1ste jaar: 10 lestijden/week 2de jaar: 11/10 lestijden/weekDecr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen9 9 Totale protheseLEERINHOUDEN9.6 • afdrukken zonder luchtbellen uitgieten en slijpen. 9.1 Aanroeren van gips en uitgieten van vormen of afdrukkenvoor het maken van gipsmodellen.9.7 • afdruklepels volgens de juiste normen verwerken. 9.2 Vervaardigen van individuele en functionele afdruklepels.9.8 • beetplaten volgens de juiste normen verwerken. 9.3 Vervaardigen van beetplaten in verschillende materialen.9.9 • het gebruik van de articulator toelichten;• modellen in de articulator plaatsen en verduidelijken.9.10 • plannen en tekenen van prothesebasis;• het modelleren van de opstelling;9.4 Modellen in articulator gipsen volgens opgave werk.9.5 Opstellen van tanden volgens diverse systemen enesthetische criteria.9.11 • een opstelling inbedden, polymeriseren en afwerken. 9.12 Opwassen, polymeriseren en afwerken vanKunststofprothesen.9.13 • een herstelling van breuken in kunststof uitvoeren;• kunststofprotheses aanpassen: relining, rebasing;• vervangen van tanden.9.14 Herstelling van prothesenRelining en rebasing van een protheseTanden terugplaatsen op totale prothese10 10 PARTIËLE PROTHESE IN KUNSTSTOF9.15 • afdrukken zonder luchtbellen uitgieten en slijpen. 10.1 Aanroeren van gips en uitgieten van vormen of afdrukkenvoor het maken van gipsmodellen.9.16 • afdruklepels volgens de juiste normen verwerken. 10.2 Vervaardigen van individuele afdruklepels.9.17 • beetplaten volgens de juiste normen verwerken. 10.3 Vervaardigen van beetplaten in verschillende materialen.9.18 • de verschillende stappen toelichten en toepassen om eenduplicaatmodellen te vervaardigen.9.19 • klemmen tekenen na gebruik van de surveyor;• plooien van verschillende klemmen volgens ontwerpen.10.4 Vervaardigen van duplicaatmodellen.10.5 Ontwerpen van geplooide klemmen, gebruik van surveyoren vervaardigen van klemmen

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 10PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen9.20 • plannen en tekenen van prothesebasis;• het modelleren van de opstelling;LEERINHOUDEN10.6 Opstellen van tanden volgens diverse systemen enesthetische criteria.9.21 • een opstelling inbedden, polymeriseren en afwerken. 10.7 Opwassen, polymeriseren en afwerken van9.22 • een herstelling van breuken in kunststof uitvoeren:• kunststofprotheses aanpassen: relining, rebasing:• tanden, klemmen terugplaatsen of bijvoegen.Kunststofprothesen.10.8 Herstelling van prothesenRelining en rebasing van een protheseTanden, klemmen bijplaatsen.11 11 Vaste prothese9.23 • modellen vervaardigen met uitneembare stompen volgensverschillende methodes omschrijven en toepassen.11.1 Vervaardigen van werkmodellen met uitneembare stompen.9.24 • de verschillende preparatiegrenzen herkennen en inkerven 11.2 De preparatie van uitneembare stompen inkerven.9.25 • de verschillende stappen toepassen om een vollediggegoten tandrestauratie te vervaardigen11.3 Modelleren, gieten en afwerken van kronen.9.26 • het solderen toelichten. 11.4 Solderen van meerdere kronen.9.27 • veneerkronen verblenden door middel van kunststoffen. 11.5 Vervaardigen van veneerkronen met het opbakken vankunststof volgens de juiste tandkleur.9.28 • de verschillende stappen kennen en kunnen toepassen omsamengestelde tandrestauraties te vervaardigen.11.6 Verschillende samengestelde tandrestauratiesvervaardigen.12 12 Vaste prothese en keramiek9.29 • modellen vervaardigen met uitneembare stompen volgensverschillende methodes omschrijven en toepassen.12.1 Vervaardigen van werkmodellen met uitneembare stompen.9.30 • de verschillende preparatiegrenzen herkennen en inkerven. 12.2 De preparatie van uitneembare stompen inkerven.9.31 • de verschillende stappen toepassen om een enkelvoudige 12.3 Modelleren, gieten en afwerken van VMK kronen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 11PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenvmk infrastructuur te vervaardigen.9.32 • de verschillende stappen toepassen om een meervoudigevmk infrastructuur te vervaardigen.LEERINHOUDEN12.4 Modelleren, gieten en afwerken van VMK bruggen.9.33 • vmk kronen en bruggen opbakken met keramiek. 12.5 Branden van restauraties in keramiek.9.34 • het solderen toelichten. 12.6 Voorsolderen en nasolderen van restauraties.13 13 Gegoten afneembare prothese9.35 • afdrukken zonder luchtbellen uitgieten en slijpen. 13.1 Aanroeren van gips en uitgieten van vormen of afdrukkenvoor het maken van hardgipsmodellen9.36 • zelfstandig opstellen van tanden voor partiële prothese;• de invoerrichting bepalen d.m.v.een surveyor;• plannen en tekenen van metalen platen en frames;• kiezen en tekenen van gegoten klemmen;• verschillende ontwerpen makend.13.2 Opstelling van tanden voor partiële prothesenSurveyoren, plannen en ontwerpen van gegotenafneembare prothese.9.37 • duplicaatmodellen vervaardigen in inbedmassa. 13.3 Modellen voorbereiden om te dupliceren en modellen ininbedmassa vervaardigen.9.38 • frames en platen modelleren in was. 13.4 Modelleren van volle platen en frames.9.39 • de gemodelleerde frames inbedden, gieten en afwerken. 13.5 Inbedden, gieten en afwerken van gegoten frames.9.40 • tanden opstellen op de afgewerkte metalen frames,polymeriseren en afwerken.9.41 • metalen platen en gegoten afneembare prothesenherstellen.13.6 Gegoten afneembare prothesen afwerken met tanden.13.7 Herstellen van metalen platen en frames;Solderen van onderdelen;Vervangen en/of solderen van onderdelen: klemmen…

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 12PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENLEERINHOUDENDe leerlingen kunnen14 14 Orthodontie9.42 • draden in een vooropgestelde vorm plooien. 14.1 Buigen van draden.9.43 • de techniek van het plooien van enkele basisklemmenverduidelijken en toepassen.9.44 • afdrukken uitgieten zonder luchtbellen en slijpen volgensverschillende theorieën.14.2 Plooien van specifieke klemmen;Pooien van labiale bogen;Plooien van beugels.14.3 Het uitgieten en slijpen van orthodontische modellen.9.45 • de verwerking van kunststof voor orthodontie toepassen. 14.4 Het vervaardigen van uitneembare apparaten.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 13PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMINGHet leerplan is opgesteld op basis van 25 lesweken per schooljaar.De overige lestijden moeten door de leerkracht gebruikt worden voor uitbreidings- en/of verdiepingsitemsin functie de specifieke klassituatie.Men streeft naar een optimale integratie tussen TV en PV .De gebruikte projecten zullen het toelaten gedifferentieerd te werken.Door overlegmomenten in te schakelen zullen de ervaringen van de leerlingen uitgewisseld worden.Het bezoeken van beurzen en bedrijven is aan te bevelen.In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. Uitbreidingsdoelstellingen wordenaangeduid door een (U) na de doelstelling.Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat.Het leerplan kan vlot gerealiseerd worden in combinatie met een minimale stageperiode.Bij het maximaliseren van de stage moeten de leerplandoelstellingen gerealiseerd worden in een kortereperiode, of op een aangepaste didactische manier.Zij kunnen ook gebruikt worden indien een of meerdere lestijden complementair gedeelte besteed wordenaan de specifieke vakspecialiteit.1 AlgemeenWaar kan zal de theorie geïntegreerd worden in de praktijklessen en omgekeerd.Het toepassen van 3D- CAD voorstellingen is een noodzaak en zal permanent aan bod komen tijdens deuitvoering.Het is de kunst een oefening spitsvondig te maken. Dit vergt veel creativiteit en overleg. Ook tijdens deontwikkelingsfase zal je hiermee de mogelijke impact op het geheel inschatten.Zorg voor haalbare projecten en oefeningen (ook financieel).Het werk vooraf grondig voorbereiden is een noodzaak bij elke les.De projecten die voorzien worden houden rekening in de eerste plaats met de leerplandoelstellingen enminder met de leerinhouden.Ben je bewust dat oefeningen die 5 of 10 jaar geleden interessant waren kunnen nu als oubollig kunnenoverkomen.Hoewel groepswerk en differentiatie sterk aanbevolen wordt, moeten alle leerlingen bij elke fase van deuitwerking van het project betrokken worden.De leerlingen de gereedschappen met zorg laten behandelen.De vijlbewerkingen dienen beperkt te blijven.Het onderhouden van machines en gereedschappen beperkt zich tot het dagelijks onderhoud.Geef de leerlingen de kans om zoveel mogelijk met uitvoeren bezig te zijn.Gebruik tijdens het produceren van meerdere werkstukken verschillende materiaalsoorten. Hierdoorkunnen de specifieke eigenschappen beter aan bod komen.De praktijk blijft gericht op de kennismaking met de diverse aspecten en mogelijkheden van een beroep.In de werkplaats kan men de leerlingen laten schetsen maken van bestaande werkstukken.Metingen uitvoeren op werkstukken in reële omstandigheden.Laat de gereedschappen correct toepassing.• Evaluatie

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 14PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Gebruik diverse evaluatietechnieken.Oberveer permanente en distilleer hieruit doelgerichte commentaren.Gebruik zelfevaluatie instrumenten om de leerlingen hun werkzaamheden te beoordelen.Evalueer regelmatig en formuleer doelgerichte commentaar en remediering.Bespreek de toetsen samen met de leerlingen.Noteer de evaluatieresultaten in het agenda.• CommunicatieGebruik het agenda als communicatie middel en noteer er ook positieve commentaren in.Overleg met andere leerkrachten over inhoudelijke aspecten en samenhangen.Informeer ouders, klassenraad,… over de vorderingen van de leerlingen.• OrganisatieDe bezetting van het machinepark moet optimaal georganiseerd zijn zodat een alle leerlingen de kanskrijgen bezig te zijn met hun vak.Het is wenselijk dat praktijk- of labo uren aan en gesloten uren vormen in het lessenrooster (minimaal 2uur en liefst 4 uur);Integreer de theorielessen in de praktische vakken.Bij demonstraties steeds de juiste handelingen voortonen.• Gebruik van ICTMaak gebruik van de CAD programma’s om werkstukken aanschouwelijk te maken.Gebruik de computer om een verslag te maken van een praktische toepassing.• Het welzijnAandacht besteden aan de gevaren welke verbonden zijn aan het niet correct gebruiken vangereedschappen en materialen (bv. Het gebruik van lijmen).Verwijs naar de impact op het milieu bij de productie en verwerking van materialen.Laat de preventieverantwoordelijke van de school een les geven over de school en het welzijn.Om op pedagogisch verantwoorde en technisch veilige manier het vak te kunnen geven moet deleerlingengroep beperkt blijven (voor de praktische vakken kan men als richtlijn, maximaal 12 leerlingenvoor ogen houden)Geef voldoende informatie over de inhouden van het VCA-attest.Het belang van de persoonlijke verzorging beklemtonenLaat de leerlingen het belang aanvoelen van een goed ingerichte werkplek, de netheid in de wekruimteen het opruimen na de werktijd.2 TimingPlannen – Voorbereiden - Veiligheid/gezondheid/hygiëne / Integreren in de praktijklessenPraktijk/stage TandtechniekenNr. Pedagogisch-didactische wenken Timing15 TOTALE PROTHESE 140 u.16 PARTIËLE PROTHESE 100u.17 VASTE PROTHESE 85 u.18 VASTE PROTHESE EN KERAMIEK 75 u.19 GEGOTEN PARTIËLE PROTHESE 100 u.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 15PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Nr. Pedagogisch-didactische wenken Timing20 ORTHODONTIE 25 u.3 ProjectenSucces beleven is voor elke leerlingen belangrijk, het is een middel tot waardering. Het gebruiken vanvele werkvormen tijdens het leerproces is essentieel.Het vormingsconcept zoals het projectmatig werken streeft naar een strategie, waarbij leerlingen eerstmoeten denken en nadien realiseren. Door het inschakelen van terugkoppelingen en meerdereherhalingen zal het rendement opgedreven worden.Met een project wil men een concrete, realiteitsgebonden, taken (oefeningen) uitvoeren, met eenprogressieve moeilijkheidsgraad. Deze taken kaderen in een bepaald thema.De realisatie kan individueel en/of in team gebeuren onder een professionele begeleiding. De leerling zalzijn verantwoordelijkheid moeten opnemen in het project.De evaluatie krijgt een centrale plaats, waarbij aandacht is voor zowel het proces, het product, devaardigheden en de attituden. Door het geven van de juiste bijsturingen op het passende moment streeftmen naar een permanente kwaliteitsverbetering (proces - product). Door creatief om te gaan metoefeningen en inspraak van de leerlingen, zal het onderwijskundig rendement gunstig beïnvloed worden.Om het proces goed te kunnen opvolgen binnen een project kunnen de leerlingen een logboek bijhouden.4 Begeleid zelfgestuurd leren4.1 Wat?Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar heteinde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaannemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen,leeractiviteiten en zelfbeoordeling.Dit houdt onder meer in dat:− de opdrachten meer open worden;− er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn;−−−de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden;de leerlingen zelf leren plannen;er feedback is op proces en product;− er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct.De leraar is ook coach, begeleider.De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter.4.2 Waarom?Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m.− leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes lerenmaken;−leerlingen voorbereiden op levenslang leren;− het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat tekunnen toepassen.Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren,zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk.Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van hetleerproces in welke vorm dan ook.Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspuntenals:

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 17PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)werken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten,uitstappen).Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na testreven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinititiatieven,in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod vanorganisaties en educatieve instellingen.6 ICT6.1 Wat?Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software,simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet explicietmeegenomen.6.2 Waarom?De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven.Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT.Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren.Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICTook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van diecompetentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immersmeer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken,het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie, ...In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing vanbijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij hetnastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratievan ICT kunnen leerlingen immers:−−−het leerproces zelf in eigen handen nemen;zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal;op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie).6.3 Hoe te realiseren?In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronischeinformatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen“spontaan” gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en –kanalen met het oog op de te bereiken doelen.Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces.Bepaalde programma’s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen,simulatie, het opbouwen van schema’s, stilstaande en bewegende beelden, demo, ...Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerlingkomt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen “gestructureerde leerstof”.Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het groteaanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze lerenomgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is eenmust. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie,...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zalhet voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen.De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelingepresentatie. Het programma “Powerpoint” kan hier ondersteunend werken.Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, blackboard, chatten, nieuwsgroepen,discussiefora, ... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatiemogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaireprojecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen vancursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen, ...) en leraren onderling (uitwisselinglesmateriaal) te bevorderen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 18PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Sommige programma’s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodigefeedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).7 Organisatie van de geïntegreerde proef7.1 Definitie en algemene doelstellingenDe geïntegreerde proef (GIP) is een proef waar beroepsvaardigheden, manuele vaardigheden, algemenekennis en communicatievaardigheden evenwichtig en aangepast aan de studierichting aan bod komen.De Gip zal een duidelijk beeld geven van de rijpheid van de leerling om deel te nemen aan hetberoepsleven en om te functioneren in het maatschappelijk proces.7.2 Betrokken vakkenVakken van het fundamenteel gedeelte van de optie , , die de studierichting bepalen, worden betrokken bijde opstelling en de organisatie van de GIP, met de klemtoon op het vakoverschrijdend karakter.Kennis en vaardigheden uit de vakken van de basisvorming kunnen eveneens nodig zijn voor hetrealiseren van de GIP.InhoudDe GIP kan opgebouwd worden rond een:• praktische realisatie,• project,• eindwerk,• groepswerk,• of een combinatie hiervan.De opgave kan gegeven worden voor een klas, voor een groep leerlingen of voor individuele leerlingen.Bij een gemeenschappelijke opgave worden de deelopdrachten duidelijk afgebakend, zodat de inbrengvan elke leerling individueel te evalueren is.Qua inhoud wordt rekening gehouden met:• het profiel van de betrokken studierichting en de overeenstemmendeberoepsopleidingsprofielen;• de einddoelstellingen van de betrokken studierichting;• de integratie van de verschillende vakken;• de noodzaak om kennis, vaardigheden en vakgerichte attitudes te evalueren.Vermits de GIP bestaat uit een procesfase en de realisatie van een product, zijn een zorgvuldige planningen spreiding over het schooljaar noodzakelijk.De leerlingen moeten de kans krijgen tijdens een presentatie hun werk voor te stellen, toe te lichten en teverdedigen voor de jury.Samen met de opgave, worden de evaluatiecriteria (zowel voor proces als voor product), de timing en dewerkmethode aan de leerling meegedeeld.BegeleidingElke leraar, die vakken geeft die betrokken zijn bij de GIP (zowel AV, TV en PV), zorgt – binnen zijnvakgebied – voor de nodige begeleiding van de leerlingen.De GIP-begeleider heeft, naast de begeleiding binnen zijn eigen vakgebied, ook een coördinerende taak.Ouders en leerlingen worden tijdig en regelmatig geïnformeerd omtrent de vorderingen.7.3 Aspecten van de evaluatieDe geïntegreerde proef wordt beoordeeld door de jury.Een beoordeling dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces alshet product moeten op een zo objectief mogelijke manier beoordeeld worden.De beoordeling steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording ende criteria weergeeft van de opdracht.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 19PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Proces- en productgericht beoordelen kan vier aspecten omvatten:• denkactiviteiten (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, …);• motorische handelingen (bijvoorbeeld schaven, …);• praktijkattitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, …);• de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen.RapporterenEr wordt aanbevolen om – voor elk criterium afzonderlijk – te rapporteren met een vierpuntenschaal dieaangeeft of het resultaat beoordeeld wordt als ‘heel goed’, ‘goed’, ‘zwak’ of als ‘onvoldoende’ (het gebruikvan cijfers wordt afgeraden).Die quotatie wordt schriftelijk aan de leerling (en aan de ouders) meegedeeld, waarbij uiteraardvoldoende aandacht zal besteed worden aan motivering van het eindresultaat.EindbeoordelingDe eindbeoordeling van de geïntegreerde proef (zowel het proces als het eindproduct) gebeurt eveneensdoor de jury.De voorzitter van de jury (of zijn afgevaardigde) maakt voor iedere leerling een eindverslag op waarin allebeoordelingselementen (volgens de vooraf bepaalde criteria) opgenomen zijn.Dit verslag wordt door alle juryleden ondertekend.Het eindverslag wordt afgesloten met een genuanceerde en globale eindbeoordeling, waarin het gebruikvan een cijfer of van de termen ‘geslaagd/niet geslaagd’ wordt afgeraden.Er wordt geadviseerd om per beoordelingscriterium te omschrijven hoe de leerling presteerde(bijvoorbeeld ‘heel goed’, ‘goed’, ‘zwak’, ‘niet goed’).Het is aangewezen dat de jury het belang (of invloed) van die criteria omschrijft in functie van de eisendie aan het beroep gesteld worden.Het is noodzakelijk dat tijdens de presentatie van het eindproduct alle leden van de jury beschikken overeen evaluatieformulier met alle te beoordelen criteria.De eindbeoordeling van de geïntegreerde proef wordt aan de leerlingen meegedeeld.Een uitgestelde beslissing (herexamen) voor de GIP is niet mogelijk vermits dit eigenlijk in strijd is met hetgeïntegreerde karakter ervan (als een rode draad door de betrokken vakken gedurende het volledigejaar).De resultaten van de geïntegreerde proef vormen één van de drie verplichte elementen waardoor dedelibererende klassenraad zich moet laten leiden.Het is wenselijk dat de leerlingen (en hun ouders) hieromtrent van bij het begin van het schooljaargeïnformeerd worden.De verslagen van alle beoordelingen van de geïntegreerde proef (tussentijdse en eindbeoordelingen)worden bezorgd aan de voorzitter van de delibererende klassenraad. Dit dient in de notulen opgenomente worden.De delibererende klassenraad krijgt op die manier belangrijke elementen over depersoonlijkheidsontplooiing, de attitudes en de voorbereiding op het beroepsleven van de leerling.Indienhet advies van de jury van de geïntegreerde proef niet gevolgd wordt door de delibererende klassenraad,wordt dit omstandig gemotiveerd.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 20PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)MINIMALE MATERIËLE VEREISTENDe uitrusting en de inrichting van de lokalen, inzonderheid de werkplaatsen, de vaklokalen en delaboratoria, dienen te voldoen aan de technische voorschriften inzake arbeidsveiligheid.Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing:• Codex,• ARAB,• AREI,• Vlarem.Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden met betrekkingtot de uitrusting en inrichting van de lokalen en de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal enmaterieel.Zij schrijven voor dat:• duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn;• alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correctkunnen toepassen;• de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar dewetgeving het vereist.1. GereedschapVertrouwd handgereedschap, boor-, slijp-, en freesmiddelen, of ander klein gereedschap kunneneventueel door de leerling zelf worden meegebrachtDe richtprijs in het jaar 2002 is geraamd op:Tandtechnisch instrumenten set: 250 EuroSet boor-, slijp- en freesmiddelen: 250 EuroOrthodontisch draad:50 Euro2. Algemeen labo2.1 Werkplaats per leerling voorzien van:* goede stoel* bunsenbrander* tangen* motor met handstuk* beschermbril* plaatsafzuiging* goede verlichting2.2 Gipsafdeling* Gemeenschappelijke gipstafel voorzien van:spoelbak met gips decanteerbakafmeetapparatuur voor water -poeder verhoudingvacuüm mengtoestel voor gips en inbedmassa

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 21PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)vibratorgipsslijpmachine* Dampstraal apparaat2.3 Kunststofafdeling* relatieapparatuur (middelmaat articulator)* uitspatapparatuur* cuvetpers of injectieapparaat* polymerisatieapparatuur met tijd - en temperatuurregeling* polijstmotor met stofafzuiging* surveyor2.4 Edelmetaalafdeling* relatieapparatuur (gedeeltelijk of volledig instelbare articulator)* weegschaal en maatbeker* vacuüm mengtoestel (idem gipsafdeling)* elektrische voorverwarmoven met temperatuurregeling en afzuiging* mechanisch giettoestel met afscherming* gietcilinders en smeltkroezen* smeltapparatuur* zandstraler voor aluminiumoxide* soldeerapparatuur* keramiekoven2.5 Onedel metaal afdeling* surveyor* dupliceersysteem* mechanische giettoestel met afscherming* elektrische voorverwarmoven met temperatuurregeling en afzuiging* zandstraler* snelslijper* apparaat voor elektrolytisch polijsten* soldeerapparatuur voor cobalt - chroomlegering3. MaterialenBasismaterialen zoals gipsen, wassen, tanden, kunststoffen, inbedmassa’s, polijstmiddelen enz. moetenin voldoende mate voorhanden zijn teneinde de leerlingen toe te laten toepassingsoefeningen uit tevoeren4. ictPC’s met aangepaste software en internetaansluiting in de diverse vaklokalen is aan te bevelen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 22PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)EVALUATIEOnderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van heteindproduct.Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met debedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren.De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling.Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaalt• welke de verschillende stappen zijn;• welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn;• welke fouten kunnen gemaakt worden.Afhankelijk van het resultaat van feedbackmomenten (evaluaties na elke opdracht of deelopdracht) wordthet proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd.Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer.Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, eenopdrachtenreeks, een project, een trimester...). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling debasisdoelstellingen bereikt heeft.Elke evaluatie dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces alshet product moeten op een zo objectief mogelijke manier geëvalueerd worden. De evaluatie steunt altijdop een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording en de criteria weergeeft van deopdracht.Proces- en productgericht evalueren kan vier aspecten omvatten:• de denkactiviteit (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, …).• de motorische handelingen (bijvoorbeeld verbindingen maken, …).• de praktijkattitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, …).• de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen.Bij de evaluatie zal er in ieder geval rekening gehouden worden met het feit dat het om leerlingen gaat.Onnauwkeurig werken, kleine fouten maken, moet in zekere mate aanvaardbaar zijn. Belangrijk is deevolutie.Daarom zal de lerares/leraar voortdurend de vorderingen van de leerlingen controleren. Indien nodig zalzij/hij meteen remediërend optreden.Bij het begin van iedere praktijkopdracht zal de lerares/leraar (indien nodig aan alle leerlingenafzonderlijk) meedelen welke (sub)doelstellingen tijdens die les moeten bereikt of nagestreefd worden:iedere leerling moet bij het begin van iedere les weten wat van hem tijdens die les verwacht wordt.In het evaluatieproces kunnen 3 stappen onderscheiden worden:• registreren (door middel van een evaluatieschema),• interpreteren (door middel van een vierpuntenschaal),• rapporteren.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 23PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)RegistrerenOm zo objectief mogelijk te kunnen registreren, wordt voor elke praktijkopdracht (met de daarbij horendegedragsvaardigheden) een evaluatieschema opgesteld.Zo’n schema bevat alle doelstellingen (met de daarbij horende subdoelstellingen) en attitudes die bij deopdracht zullen geëvalueerd worden. Het is niet noodzakelijk om bij alle opdrachten steeds alle mogelijkesubdoelstellingen te evalueren. Sommige subdoelstellingen kunnen eventueel weggelaten worden als zevroeger reeds vaker aan bod kwamen of later ruimschoots aan bod zullen komen.De selectie van de attitudes en de wijze van registratie, wordt in vakgroep overlegd.Bepaalde aspecten zijn objectief meetbaar (bijvoorbeeld een buis op lengte zagen binnen eenaangegeven tolerantie), andere aspecten zijn subjectief waarneembaar (bijvoorbeeld een geschiktekleurcombinatie kiezen).De mate waarin een objectief waarneembare doelstelling bereikt werd, kan in het schema aangeduidworden door middel van een tweepuntenschaal:• + : doelstelling bereikt• -: doelstelling niet bereiktVoor niet objectief meetbare doelstellingen wordt geadviseerd om te werken met een drie puntenschaal:• + : doelstelling bereikt• +: doelstelling niet helemaal bereikt• -: doelstelling niet bereiktDoor het evaluatieschema samen met de opgave ter beschikking van de leerling te stellen, kan dezelfevaluatie bij de leerling sterk aangemoedigd worden.InterpreterenDoor middel van het evaluatieschema controleert de lerares/leraar bij het einde van iedere les in welkemate de leerlingen de vooropgestelde lesdoelstellingen bereikten. Dit wordt kort met iedere leerlingindividueel besproken.Aan de registraties in het evaluatieschema kunnen verschillende interpretaties gegeven worden.Enkele voorbeelden:+(doel bereikt)+(doel niet helemaal bereikt)-(doel niet bereikt)niveau is voldoendevoldoende maar leemtenvoor verbetering vatbaarniveau onvoldoendeonaanvaardbaar niveaunagenoeg foutloosnagenoeg correctaanvaardbare tekortenaanvaardbaar aantal lichte ofdetailfouten of leerproces foutenschadelijke foutenonvergeeflijke foutenzware inbreukenvolledig kleine tekorten onvolledigzware tekortenbehoorlijk, zinvol storingen, fragmentarisch onlogische uitvoeringkan het en doet het vrijwel altijd,spontaan en zonder aarzelenkan het en doet het af en toe,zonder overtuiging, wisselvallingkan het niet, doet het niet ofnooit, afwijzend en met tegenzinOm eenvormigheid te bekomen in verband met de gebruikte interpretatie, is een overleg binnen devakgroep absoluut noodzakelijk.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 24PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)RapporteringNa iedere les (liefst uiterlijk bij het begin van de volgende les) worden de resultaten van hetevaluatieschema omgezet op een vierpuntenschaal.Die quotatie wordt in de agenda van de leerling genoteerd, waarbij uiteraard voldoende aandacht moetbesteed worden aan een eventueel noodzakelijke remediëring.De omzetting van de (eventueel gewogen) evaluaties kan op verschillende manieren gebeuren. Omeenvormig te kunnen omzetten, is een overleg binnen de vakgroep absoluut noodzakelijk.Hoe de omzetting zal gebeuren moet in ieder geval vooraf vastgelegd worden.Dit kan bijvoorbeeld als volgt gebeuren.Heel goed• meer dan 80% van de subvaardigheden, subdoelstellingen zijn bereikt• (nagenoeg) foutloos, uitstekend,• enkel + codes• volledig zelfstandig uitgevoerd• vlotte uitvoering, met overtuiging, belangstelling, …Goed• 60 à 80 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt• veel + en weinig + codes• aanvaardbare kwaliteitsverschillen• aanvaardbare proces-leerfouten• geen schadelijke fouten• zichtbare vorderingenZwak• 50 à 60 % van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt• alleen een deel van de subdoelen zijn bereikt• weinig + en veel + odes• veel onnodige leerfouten• soms zware schadelijke fouten• geen zichtbare vorderingenNiet goed• minder dan 50% van de onmisbare vaardigheden of doelstellingen zijn bereikt• veel + codes of alleen maar + codes en - codes• veel schadelijke of onvergeeflijke fouten, onlogisch handelingenHet rapportcijferNaar het rapport toe moeten alle quotaties (vierpuntenschaal – resultaat van remediëring) omgezetworden naar een cijfer. Ook die omzetting moet overlegd worden binnen de vakwerkgroep.Alle ernstige tekorten (cf. diverse evaluatieschema’s) worden steeds vermeld in de rubriek commentaar,waarbij er steeds een duidelijk geformuleerde remediëring moet voorzien worden (geen algemeneopmerkingen).

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 25PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)JAARPLANVan elke leraar wordt verwacht dat hij/zij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Dieplanning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model. Eenvormigheid is een noodzaak voor deverschillende collega's.De verschillende jaarplannen moeten zodanig gemaakt worden dat er - waar mogelijk - per week eencoördinatie is tussen de verschillende vakken.Een overleg tussen de verschillende leraars zal absoluut noodzakelijk zijn!Tijdens het schooljaar zullen de vorderingen door de verschillende collega's samen regelmatiggeëvalueerd worden met het doel de verschillende jaarplannen eventueel bij te sturen.De timing is gemaakt voor 25 weken per schooljaar. De resterende tijd kan door de lerares/leraar vrijgebruikt worden voor uitdiepingen en/of uitbreidingen. Ook nieuwe ontwikkelingen kunnen hier eventueelaan bod komen.De timing en de volgorde van de leerstofonderdelen zijn niet bindend. Indien afgeweken wordt, moet dit inoverleg tussen de verschillende collega's gebeuren en moeten – indien nodig – de andere jaarplanneneveneens aangepast worden. Steeds moet erover gewaakt worden dat de noodzakelijke voorkennisaanwezig is.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 26PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)BIBLIOGRAFIEBIBLIOGRAPHIE voor het leervak Morfologie en anatomie van de tanden.* Concise Dental Anatomy and morphology door J. L. Fuller en G. E. Denehy* Les dents humaines Morphologie door E. Marseillier.* Paradontale en occlusale aspecten van kronen en bruggen door J. H. N. Pameijer* Dr. Vermeersch Biologie Anatomie Fysiologie van de mens Uitgeverij Plantijn/Antwerpen* Horst Gründler Methodisches Vorgehen zum Erlernen von Zahnformen Quintessenz Bibliothek/Berlin* Jochen Peters Aufwachsen natürlich gemacht Quintessenz Bibliothek/Berlin* Lundeen H Introduction a l’ anatomie occlusale julien Prelat/ParisBIBLIOGRAFIE: MATERIALENLEER* Tandheelkundige materialen (dit is deel 3 uit de reeks De Nederlandse bibliotheek dertandheelkunde) door Prof. Dr. J Arends, Dr. C.L. Davidson, Prof. Dr. F.C.M. Driessens en Dr. K. DeGroot uitgegeven door Stafleu en Tholen B.V. - Leiden.* Organische Chemie door K. Bruggemans, Y. Herzog en V. Versée door uitg. De Boeck.* Chemie 1, 2 en 3 door E. Bontinck en J. Janssens uitgegeven door De Sikkel - Antwerpen.* Anorganische en Organische Chemie door A. Delaruelle en Dr. A.I. Claes uitgegeven door Standaarduitgeverij.* Chemie voor de derde graad ASO rubrieken 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 door W. Mortelmans, H. Van Elsten C. Van Mechelen uitgegeven door uit. Van In - Lier.BIBLIOGRAFIE PV + TVSchrijver TiteluitgeverVOLPROTHESE* Die Vollsaugende Clan-Tray prothese.J Schreinemakers Verlag Tholen/ Utrecht* Die Ausbilding zum ZahntechnikerHans H Caesar Verlag Neuer Merkur/ München* Tandheelkundig woordenboekDr. F.J.Tempel Bohn, Scheltema & Holkeme /Utrecht* Lexikon der dentalen TechnologieKörber, SchiebelQuintessenz Verlags /Berlin* Current clinical dental terminologyCarl Boucher The C.V. Mosby Company / Saint Louis* Totalprothesen nach der Gerber-SystematikCanulor Dental /Wangen* GC LIVDENT FB – 30Kenji Hiranuma GC Dental Industrial corporation / Tokyo* Inleiding tot bouw en functie van het kauwstelselA.A.D.Derksen Bohn, Scheltema & Holkema/ Utrecht

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 27PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)* Prothese complete Tome 1Prof. J.LejoyeuxLibrairie Maloine /Paris* Prothese complete Tome 2Prof. J.LejoyeuxLibrairie Maloine /Paris* Aufstellen der künstlichen Zahn,reihen für eine Totalprothese.prof Dr.E KörberVita Zahnfabrik/ Bad Säckingen* Die Gysi MethodeDeTrey Dentsply /Dreiech* APF– Prothetik Biodentprof. Dr. K.M.Lehmann DeTrey Dentsply/ Wiesbaden* Montage du dentier complet “anatoform”Société De Trey/ Malmaison* Herstellung System-orientierter Totalprothesen.Horst Gründler & Max Person Biodent APF Prothetik/ München.VASTE PROTHESE* PARONDONTALE EN OCCLUSALE ASPECTEN VAN KRONEN EN BRUGGENJ.H.N. Pameijer* FUNCTIEHERSTEL VAN HET KAUWSTELSEL DOOR MIDDEL VAN KRONEN EN BRUGGENF.F.A. La Riviere* The PINDEX system. Uncompromising model and die precision.Whaledent* The BECO systemFirma BEGO* BEWUSTE KEUZE EN GOEDE CONTROLE GIPS NOODZAAK (Lezing regio Zuid-Holland)Exkies, maart 1994* MODELLHERSTELLUNGHeraus/Kulzer* GRUNDLAGEN DES FESTSITZENDEN ZAHNERSATZES BAND 3Hans H. Caesar* NEY CROWN AND BRIDGE MANUALTechnical Training NEY* PRAXIS DES FESTSITZENDEN ZAHNERSATZES BAND 4Hans H. Caesar* DAS DENTAL LABOR Internationales Fachblatt für die gesamte Zahntechnik und ihre RandgebieteVerlag Neuer Merkur/München* DIE QUINTESSENZ ZAHNTECHNIKQuintessenz Verlags /Berlin* DENTAL SPECTRUMSchweizer Fachzeitschrift für Zahntechnik

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 28PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)* MODEL-TRAYD 2000 Hamburg* LEXIKON DER DENTALEN TECHNOLOGIEQuintessenz Verlags/Berlin* Firma BREDENT/Senden* BIOLOGISCH UND MEDIZINISCH BEWÄHRT: Gold für Ihre SicherheitFirma Heraeus/Kulzer* EINFÜHRUNG IN DIE AUFWACHSTECHNIKFirma Heraeus/Kulzer* DENTAL LAB: Geräte für das Zahntechnische LaboFirma Degussa* ZICHT OP TANDEN: inzicht in de mogelijkhedenUnie van Dentaaltechnische Bedrijven* Firma RENFERT/Hilzingen* Firma SHÜTZ DENTAL/Rosbach* Firma GC International/Leuven* Firma KAVO/Leutkirch* AUFWACHSEN NATÜRLICH GEMACHTJochen Peters* GRADIA: gebruiksaanwijzing GC LeuvenALGEMEEN* Grosse G Lexikon der Zahntechnik Verlag Neuer Merkur/München* Hans H. Caesar Grundlagen für die praktische Tätigkeit Verlag Neuer Merkur/München* Körber/Schiebel Lexikon der dentalen Technologie Quintessenz Verlags/Berlin* Carl O. Boucher current clinical dental terminology Mosby/USAPARTIËLE PROTHESE* Prof. Marxkors conception et réalisation des protheses partiëlles métalliques coulées Bego/Bremen* Mc Cracken Partial Denture construction Mosby/USA* Swenson Partial Denture Mosby/USA* Prof. Lejoyeux Restauration prothétique amovible de lédentation partiëlle Maloine/Paris* Hans H. Caesar Die Kobalt-Chrom-Molybdän Modelgussprothese Verlag Neuer Merkur/München* Dr Battistuzzi......De partiële prothese Bohn Stafleu Van Loghum/Zaventem* Ney Partial denture Ney company/USAGEGOTEN UITNEEMBARE PROTHESE* Cursus Partiële Prothese . Tandheelkunde Leuvengedoceerd door de professoren Declerq en Schepers.* Co-Cr Framecursus van Theo QuintelierFirma Arcadent en Dentaurum.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 29PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)* “Planned Partials” The Ney partial denture bookThe J.M. Ney Company connecticut.* Vitallium technologieAustenal by Howmedica* Ney Surveyor manuelThe J.M. Ney Company connecticut.* Die Ausbildung zum Zahntechniker Band 2Die Kobalt-Chrom-Molybdän Modelgussprothese.Hans H. Caesar Verlag Neuer Merkur.* van Dale Groot woordenboek der Nederlandse taalVan Dale Lexicografie/Utrecht Antwerpen.* Het elektronisch groene boekje* Tandheelkundig woordenboekDr. F.J.Tempel Bohn, Scheltema & Holkeme /Utrecht* Lexikon der dentalen TechnologieKörber, SchiebelQuintessenz Verlags /Berlin* Current clinical dental terminologyCarl Boucher The C.V. Mosby Company / Saint Louis* Medizintehnik GmbH /Essen 1 Duitsland* Groot Engels/Nederlands woordenboek Standaard uitgevrij/ Antwerpen* Modelguss Dentaurum centrum dentale cummunikation* La prothese partiële amovible a chassis coulé (principes et technique)Prof Jean-Noël NALLY édition médecine /Genève* Restauration prothétique amovible de l’édentation partielleProf J.Lejoyeux Maloine édituer Paris.* Wisil Modellguss* Wironium Vade Mecum* Conception et réalisation des protheses partielles métalliques coulées sur modèle.Prof Dr R Marxkors /Bego Bremer.* Partial Dentures: surveying/designing/constructionJelenko N.Y.* Utilisation rationelle des éléments préformés dans la construction de la P.P.A.M.Par Jean CARMONA système Character* American Textbook of Prothetic DentistryW.E. Cummer* Labo handboek Ceka attachement systeem/ Antwerpen.* Der neue Katolog Bego/Bremer.* TopVest – Einbetten mit System / Shütz – Dental.* Protek systeem/ firma Bredent.* Biosil CoCrMo Modellguss Legierungen /Degussa.* Modellgusstechnik mit System/ Hennig Wulfes, ZT / Bremen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 30PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)* Hoe gietfouten vermijden/ Hennig Wulfes, ZT / Bremen.* Technologie dentaire N° 7 Polisage des stellites/ Michel Dupé.* Das Dental Labor N° 3/4/5 1999Vom Situationsmodell zur konstruirten modellgussprothese.* Constructie van de frameprotheseL Kenens / Quintessenz bibliothek.* Das Heraeus - Modellguss – SystemHeraeus/ Kulzer.* Internet: www.bego.com* Internet: www.degussa.comORTHODONTIE* Sztele R Herstellung Kieferorthopädische ApparatenVerlag Volk und Gesundheit/Berlin* Beiboer J.L. Afwijkende mondgewoonten Stafleus wetenschapelijke uitg. maatsch./Leiden* Adams Philip The design and construction of removable Orthodontic appliances Bristol/USA* H. Boerma Eenvoudige orthodontische therapie Stafleu en Tholen/Leiden* Emil Witt Leitfaden der Kieferorthopädischen Technik Quintessenz/BerlinVASTE PROTHESE EN KERAMIEK* METAL DESIGN AND FABRICATION FOR PORCELAIN RESTORATIONS.Firma NEY/U.S.A.* VITA –VMK / Degudent-techniek* ASTHETISCHE RICHTLINIEN FÜR DIE REKONSTRUKTIVE ZAHNHEILKUNDEquintessenz books/ P Schärer.* TANDARTSENWERELD: testen met de niet-edel legeringe WIRON 99september 1995/ Dr tandarts Fischer en ZTM Wulfer.* THEORIE ET PRATIQUE DES RESTAURATION CERAMO METALLIQUEédision cdt Paris/ Masahiro Kuwata* PARODONTALE EN OCCLUSALE ASPECTEN VAN KRONEN EN BRUGGENdental center for postgraduate courses/ J.H.N. Pameijer* CATALOGUS G.C* CATALOGUS BEGO* CATALOGUS RENFERT* EDELMETAAL DENTAALLEGERINGEN: verwerking opbaklegeringenFirma Degussa* DIE QUINTESSENZ tijdschriften: 8/88, 6/85, 8/87, 9/87, 11/97, 5/98, 4/78, 1/88 en 5/90* VERARBEITUNGSFEHLER ERKENNEN UND VERMEIDENFirma Heraeus* DER PASSGENAUE DENTALGUSSFirma Heraeus

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 31PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)* GEBRAUCHINFORMATION CARAAT BIOPAQUEFirma Dentsply DeTrey* DIE KERAMISCHE VERBLENDUNG EINER FRONTZAHNBRÜCKEQuintessenz Bibliothek/ Klaus Müterthies* FRONTZAHNIMPRESSIONEN IN VIER ALTERSTUFENQuintessenz Bibliothek/ Klaus Müterthies* BIODENT METALLKERAMIK: Eigenschaften und VerarbeitungFirma DeTrey* EDGE SHOULDER PORCELAINFirma Ceramco* QUALITY CONTROL FOR NEY CERAMO METAL RESTORATIONSFirma NEY/U.S.A.* ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA inc.William Benton, publisher* VAN DALE groot woordenboek der Nederlandse taalUtrecht, Antwerpen* LA MATIERE APPRIVOISEE céramique et prothèse fixée)Yves Mahiat* CURRENT CLINICAL DENTAL TERMINOLOGYThe C.V. Mosby Comp./ Carl Boucher* LEXIKON DER DENTALEN TECHNOLOGIEQuintessenz Verlag/Körber/ schiebel* TANDHEELKUNDIG WOORDENBOEKQuintessenz Zahntechnik/Prof. Dr. F.J. Tempel/ Utrecht, Antwerpen* DIE AUSBILDUNG ZUM ZAHNTECHNIKER : band 4Verlag Neuer Merkur/München/ ZTM Hans Caesar* CD ROM: NEDERLANDSTAKIGE ENCYCLOPEDIESoftkey* APPROCHE DE LA PERCEPTION DE LA LUMIERE ET LA COULEURAlexandre Serge* DAS DENTAL LABOR: Farbe und Ästhetik tijdschrift 4/85* DAS DENTAL LABOR: Farauswahlverfahren bei Keramischen Restauration 9/82* LICHT EN OPTIK/ systeem Elckhorst* COLOR IN DENTISTRYFirma Ney/ Lemire* DAS DENTAL LABOR: das Licht und die gerüstgestaltung in der Metallkeramik 6/85* KLEURENBLINDHEID: Braille Liga* FINE GRAIN STAINSColor system manual Ceramco* CURSUS: solderen voor en na de brand gecombineerd met Finesse keramiek.Met dank an de firma Arcadent en demonstrator Umberto Rotondi (cursus + Dia)

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 32PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)* HERATEC SYSTEEM SINTERTECHNIEKFirma Heraeus* KERAMISCHE INLAY’SEindwerk Jens Baertsoen (1995 – 1996)* DICOR: klinische instructies voor Dicor restauratiesFirma DeTrey Dentsply* DAS DENTAL LABOR: Das Herstellen von Kronen aus giessbarer Dicor Glaskeramiktijdschrift 10/85* SYSTEEM VITA IN-CERAMEindwerk Vicky Reyngoudt (1992 – 1993)* VITA IN-CERAM / Directions for use* LICHT EN KLEUREindwerk Bertrand axelle en De Vlieger Rik (1997 – 1998)* DAS VIERDIMENSIONALE ZAHNFARBSYSTEMQuintessenz bibliothek/ Paul J Miira* L’ESTHETIQUE EN ONDONTOLOGIEEdtions S.N.P.M.D./ Simon Perelmuter* PORCELAIN LAMINATE VENEERSQuintessenz Books/ Garber/Goldstein/Feinman* TECHNOLOGIE EN UITVOERINGSLEER VAN DE VASTE PROTHESECursus Putman Guy (deel 4)* DENTAL LABORATORYthe official journal of the dental labotarories association/ EnglandVAKTIJDSCHRIFTEN* Das Dental Labor Internationales fachblatt für die gesamte Zahntechnik und Ihre RandgebieteVerlag Neuer Merkur/München* Quintessenz Quintessenz der Zahntechnik Quintessenz Verlag/Berlin* Exkies Vaktijdschrift voor tandartsen en tandtechnici Stichting Exkies/Nieuwegein* Dental Spectrum Schweizerische Zahntechniker-vereinigung* Tandartsen wereld European Dental Magazine* UDB nieuws vaktijdschrift van de Vlaamse beroepsvereniging

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 33PV Praktijk tandtechniek (1e leerjaar: 10 lestijden/week, 2e leerjaar: 11-10 lestijden/week)Links naar enkele interessante sites:http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektrhttp://werktuigbouw.techniekweb.nl/http://jersey.uoregon.edu/vlab/ energie – mechanica – thermodynamica - toolshttp://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanicahttp://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.htmlhttp://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteitga naar homehttp://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 1PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)INHOUDVisie..........................................................................................................................................................2Beginsituatie .............................................................................................................................................3Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................4Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................5Pedagogisch-didactische wenken en timing ............................................................................................8Minimale materiële vereisten..................................................................................................................17Evaluatie.................................................................................................................................................17Jaarplan..................................................................................................................................................18Bibliografie..............................................................................................................................................18

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 2PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)VISIE• Tandtechniek (dentaaltechniek) kan als volgt worden omschreven:“het voorbereiden, het vervaardigen, het wijzigen, het onderhouden en het herstellen vantandprothesen, apparaten voor orthodontische correctie en van alle andere apparaten entechnische hulpmiddelen die in verband staan met het stellen van een diagnose in de mond ofbestemd zijn om tanden, delen van tanden en naburige weefsels te verplaatsen, te vervangenof te behandelen”.• Hij of zij doet dit enkel aan de hand van een voorschrift en individuele afdrukken, modellen ofelk ander procédé van registratie en reproductie van tand -, mond - en aangezichtsweefsels diegeleverd worden door de practici in de tand -, mond -, en maxillo-faciale heelkunde of doorandere legale bron.• De dentaaltechnicus is hierbij enkel verantwoordelijk voor het nauwkeurig volgen van hetvoorschrift en voor de kwaliteit van het werkstuk.• De verantwoordelijkheid voor plaatsen bij, en behandelen van, de patiënt ligt bij devoorschrijver.• De tandtechniek is een beschermd beroep en het zelfstandig uitvoeren ervan isgereglementeerd bij KB van 24.12.73 (BS 29.03.74)Van de leerling wordt verwacht dat zij/hij volgende vaardigheden ontwikkelt:FUNCTIONELE INFORMATIEVERWERVING EN - VERWERKING• informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestemde formulierenbegrijpen en gebruiken;• relevante informatie in concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken;• spontaan gebruik maken van voor hen relevante informatie- en communicatietechnologie (ICT);• materiaalnormen, eigenschappen, bevestigingsmiddelen opzoeken en in functie van dezegegevens een juiste keuze maken bij het samenstellen van de onderdelen.• In staat zijn om informatie te verzamelen, te verwerken en te verstrekken• individuele opdrachten van beperkte omvang onder begeleiding organiseren, uitvoeren enevalueren;• omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; hulp inroepen;ORGANISATIEBEKWAAMHEID• individuele opdrachten van beperkte omvang onder begeleiding organiseren, uitvoeren enevalueren;• omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; hulp inroepen;• opdrachten zelfstandig plannen, organiseren, uitvoeren, evalueren en indien nodig bijsturen;• bij groepsopdrachten overleggen en actief deelnemen;• in teamverband instructies uitvoeren;• In functie van de montage en afwerking: een werkmethode volgen;• informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestemde formulierenbegrijpen en gebruiken.NAUWKEURIGHEID• werkstukken nauwkeurig bewerken en afwerken volgens de vooropgestelde eisen;• in staat zijn om op systematische wijze te beslissen welke stappen men bij de uitvoering vaneen taak zal zetten;• onderdelen samenstellen binnen de voorgeschreven tijd;• erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien;• onderdelen samenstellen volgens vereisten.VEILIGHEID- EN MILIEUBEWUSTZIJN• door de juist ergonomische houding en conform de veiligheidsvoorschriften te werken.• bij verwerken van milieuonvriendelijke producten de nodige maatregelen treffen.• is actief en pro-actief gericht op veiligheid, op het voorkomen van situaties die personen enmilieu kunnen schaden

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 3PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)• door de juist ergonomische houding en conform de veiligheidsvoorschriften te werken. bijverwerken van milieuonvriendelijke producten de nodige maatregelen treffen.• bij verwerken van milieu- onvriendelijke producten de nodige maatregelen treffen• onderdelen veilig samenstellenBEGINSITUATIE• In het eerste leerjaar van de derde graad worden de leerlingen van de specifieke optietandtechnieken voor de eerste maal geconfronteerd met de vakken, eigen aan het domein.• Leerlingen kunnen slechts als regelmatige leerling tot het eerste leerjaar van de derde graadworden toegelaten indien zij tenminste houder zijn van het getuigschrift van het tweede leerjaarvan de tweede graad van het Algemeen Secundair Onderwijs (ASO), het Technisch SecundairOnderwijs (TSO) of het Kunst Secundair Onderwijs (KSO).• Al deze vormen van onderwijs geven een voldoende basis voor het succesvol volgen van deoptie tandtechnieken.Kandidaten – leerlingen van deze opleiding moeten aan volgende criteria voldoen:Fysische criteria:• geen buitengewone lichamelijke inspanningen zijn vereist.• de meeste werkzaamheden worden zittend uitgevoerd, een goede toestand van rug enwervelkolom is dus wel van belang.• eventuele deficiënties van de onderste leden zijn geen al te grote tegen -aanwijzing opvoorwaarde evenwel dat zelfstandig verplaatsen mogelijk is, en het werk in zittende houding erniet door wordt gehinderd.Enkele tegen -aanwijzingen zijn:• bepaalde allergieën (stof, producten)• aandoeningen van de ademhalingswegen (chronische bronchitis, emfyseem, astma, adenoïdevegetaties)• chronische huidziekten• ernstige afwijkingen van de wervelkolomGezicht:• gezichtscherpte, dieptezicht van dichtbij en kleurwaarneming zijn het best intact of zo mogelijkvoldoende gecorrigeerd.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 4PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)Gehoor:• deficiënt gehoor is geen tegen -aanwijzing voor werknemersTastzin:• is van groot belang daar veel kleine onderdelen worden gemanipuleerdReukzin:• eveneens van belang daar veel scheikundige producten worden gebruikt, en er constant metgasbranders wordt gewerkt.Motoriek:• aan de handvaardigheid worden zeer hoge eisen gesteld. een middelmatige aanleg op ditgebied is zonder meer onvoldoendePsychische criteriaIntelligentie:• een meer dan middelmatig intelligentiepeil is vereist waarbij een intuïtief – technisch gerichteredenering en een goed ruimtelijk voorstellingsvermogen zeer voorname factoren zijn.Persoonlijkheid:• voor werknemers zijn enkel zorgzaamheid, zin voor orde en netheid, zin voor samenwerking enverantwoordelijkheidsgevoel van belang.ALGEMENE DOELSTELLINGENTijdens de opleidingsperiode moeten de leerlingen de volgende kennis en vaardigheden verwerven:• kennis van de aard, eigenschappen, verwerking en behandeling van hulpmaterialen;• kennis over de wijze om instrumenten en apparaten te gebruiken en te onderhouden;• kennis van toepasselijke wetgeving inzake ongevallenpreventie, arbeidsveiligheid en milieubescherming;• basiskennis in natuurkunde en scheikunde;• basiskennis in biologie, anatomie en fysiologie i.v.m. het beroep;• de specifieke doelstellingen kunnen situeren in de tandheelkunde;• beheersen van de specifieke wetenschappelijke terminologie;

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 5PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDENPV/TV STAGE TANDTECHNIEKENDECR.NR.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen1 kennis nemen en omgaan met de bedrijfscultuur.specifieke normering naleven.van organisatiebekwaamheid getuigen – in groep werken.zich aanpassen aan het werkritme.omgaan met stress.openstaan voor kritiek.vaktaal toepassen.de specifieke vakbenamingen herkennen en toepassen.rapporteren van opdrachten.het werkgebied herkennen in het bedrijf.2 veiligheids- en milieuvoorschriften toepassen.ergonomie toepassen.onveiligheden rapporteren via hiërarchische weg.3 stockeren, inventariseren, in- en uitpakken.rapporteren van gegevens.specifieke normering naleven.4 doelgericht communiceren toepassen.een gesprek constructief uitvoeren.fiches lezen.LEERINHOUDENAlgemeen1 Bedrijfscultuur2 Welzijn3 Goederenbehandeling4 Communicatie

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 6PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)DECR.NR.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenLEERINHOUDENgegevens rapporteren.een verslag uitbrengen van het uitgevoerde werk.5 leren werken en afspraken maken met de vakspecialist in het bedrijf.algemene werkzaamheden voorbereiden.machineonderdelen demonteren.het gebruik en de specifieke vakbenaming van de productenherkennen en toepassen in de omgang met de vakspecialist in hetbedrijf.Voorbereiding5 Voorbewerken6 werkzaamheden voorbereiden rond het onderhoud en herstelling van 6 Werkvoorbereidinggereedschappen.vormanalyse hanteren.7 tekeningen en schema’s lezen en interpreteren.7 Tekenengegevens rapporteren.8 administratieve gegevens verwerken. 8 Administratie9 herkennen en definiëren van hef-, til- en verplaatsingstechnieken;de specifieke afspraken, milieu aspecten en veiligheidsregelsrespecteren;het werkingsgebied van automaten/toestellen herkennen;de gereedschappen en hulpmiddelen herkennen en toepassen.9 Hulpmiddelen10 een procedure opvolgen;hersteltechnieken toepassen eigen aan het vak;het gereedschap toegepast bij het werk functioneel hanteren.verslag uitbrengen van de vaststellingen.Prothese en Orthodontie10 Bewerkingen en herstellen van prothesen onderbegeleiding

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 7PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)DECR.NR.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenLEERINHOUDENde resultaten interpreteren;technische instructies lezen en interpreteren;visuele controle van een werkstuk uitvoeren;vormanalyse hanteren;kwaliteitscontrole toepassen.11 de gebruikte gereedschappen en materialen herkennen entoepassen;het normale onderhoud voorgeschreven in het bedrijf uitvoeren onderbegeleiding.12 adequaat omgaan met gereedschap;de veiligheidsregels toepassen eigen aan het gereedschap.11 Onderhoud (U)12 GereedschappenNazorg13 administratieve gegevens verwerken. 13 Administratie14 kwaliteitscontrole toepassen eigen aan de bewerking;14 Kwaliteitscontrolede bewerkingsfouten herkennen en rapporteren;afspraken nakomen.15 resten en afval volgens instructies sorteren en opslaan;specifieke aanduidingen herkennen en toepassen.15 Milieu

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 8PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKEN EN TIMINGHet leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar.De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/ofverdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie.Men streeft naar een optimale integratie tussen TV en PV .De gebruikte projecten zullen het toelaten gedifferentieerd te werken.Door overleg momenten in te schakelen zullen de ervaringen van de leerlingen uitgewisseld wordenHet bezoeken van beurzen en bedrijven is aan te bevelen.In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. Uitbreidingsdoelstellingenworden aangeduid door een (U) na de doelstelling.Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat.Het leerplan kan vlot gerealiseerd worden in combinatie met een minimale stageperiode.Bij het maximaliseren van de stage moeten de leerplandoelstellingen gerealiseerd worden in eenkortere periode, of op een aangepaste didactische manier.Zij kunnen ook gebruikt worden indien een of meerdere lestijden complementaire activiteiten besteedworden aan de specifieke vakspecialiteit.1 Algemeen• Een leerplan is geen handboek, maar een document dat doelstellingen bevat die de leerkrachtcontinu voor ogen moet hebben, zowel bij de redactie van zijn jaarplan als bij de voorbereidingvan zijn lessen. De verschillende soorten van doelstellingen zoals cognitieve affectieve enpsychomotorische, worden niet afzonderlijk gerubriceerd omdat ze ook in de praktijk in elkaarverweven zijn, al hebben ze elk hun specifieke eigenheden.• Leerplandoelstellingen geven een nadere differentiatie van de einddoelstellingen. Ze gevenduidelijk aan wat er in een bepaald leerjaar dient te worden bereikt. De leerplandoelstellingenvormen een tussenschakel tussen de einddoelstellingen en de concreet- observeerbarelesdoelen. Ze zijn het uitgangspunt van de lesdoelstellingen en vormen als het ware eenoverkoepeling ervan. Een goed geformuleerd leerdoel omvat steeds twee componenten: hetgedragsniveau en de (leer) inhoud.• In tegenstelling tot de leerplandoelstellingen, worden de lesdoelstellingen geformuleerd inconcreet observeerbaar gedrag (inhouds- en gedragsniveau`s). In een lesdoelstelling drukt deleerkracht uit wat hij in een welbepaalde les wil realiseren. Dat moet zeer concreet zijn, zodathet leer- en vormingsproces (de didactische methode, de leerstof en de media) er goed opafgestemd kunnen worden.• Waar kan zal de theorie geïntegreerd worden in de praktijklessen en omgekeerd.• Steeds het gepaste didactisch materiaal inschakelen.• Het is belangrijk van in het begin de leerlingen een goede en juiste werkmethode aan te leren.• In het geheel van de leerstofbehandeling staat het inzicht centraal.• Bij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan deevenwichtige opbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met eenduidelijke synthese.• De gehanteerde werkvormen staan doordacht in functie van de leerinhouden en doelstellingen.• Ze bevatten de principes van aanschouwelijkheid, geleidelijkheid en leerlingenmotivatie.• Het gebruik van de overheadprojector versterkt de impact op de klassfeer en is nuttig voor hetoverzichtelijk aanbrengen van leerstof.• Het ligt voor de hand dat buiten de cognitieve ook psychomotorische en affectievedoelstellingen nagestreefd worden.• Cognitieve doelstellingen hebben te maken met het verstandelijk functioneren, het zichherinneren, herkennen of verwerven van gegevens en de ontwikkeling van intellectuelevaardigheden en capaciteiten. Het inzichtelijke staat centraal.• De dynamische – affectieve doelstellingen betrachten een gevoelswaarde, een emotie of eengraad van aanvaarding, betrokkenheid of engagement.• De psychomotorische doelstellingen leggen de nadruk op motorische vaardigheden, hanteringvan materialen en objecten spierbeheersing en coördinatie van zenuwimpulsen en musculatuur.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 9PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)• Een goede coördinatie tussen de verschillende leervakken is van belang voor eengestructureerde aanpak mogelijk te maken gedurende volledige 3 de graad.2 Organisatie van de stageOrganisatie van een stage is minder aangewezen wegens de specifieke invullingen in het bedrijf .Het bedrijf vraagt meer vakgerichte kennis waarbij van de werknemer steeds zijn verantwoordelijkheidmoet nemenEen leerproces in een reële arbeidsituatie is dan ook minder aangewezenStagedoelstellingen zullen daardoor enkel in het tweede leerjaar en derde leerjaar gerealiseerd worden.Niettegenstaande deze gegevens zullen wel onder de vorm van GWP’s de leerlingen in contact gebrachtworden met de reële bedrijfssituatie door het organiseren van bedrijfsbezoeken en het organiseren vanvakgerichte cursussen in het bedrijf of beurs.De school kan vrij kiezen binnen het minimum en maximum aantal lestijden praktijk en stage, binnen deaangegeven vork. Het totaal aantal lestijden stage + praktijk per leerjaar is constant binnen deaangegeven vork. (*)Blokstages genieten de voorkeur. Bij een organisatie van minder dan twee weken stage/schooljaar hoeftde school geen inhaallessen in te richten voor de andere vakken, op voorwaarde dat deleerplandoelstellingen gerealiseerd worden.Een leerlingenstage wordt aangeduid door een vakbenaming voorafgegaan door het woord stage. Allegeijkte algemene, technische en praktische vakbenamingen komen hiervoor in aanmerking (naargelangde situatie en de wettige classificatie). De school bepaalt zelf de rubricering. De classificatie heeftrechtstreekse gevolgen voor het personeelslid dat met de stage-uren wordt belast, ondermeer op het vlakvan bekwaamheidsbewijzen, bezoldiging en prestatienoemer, alsook op het aantal betrekkingen TA/TAC.De vakken TV en PV kunnen al dan niet geïntegreerd worden aangeboden. (De verhouding in totaletijdsbesteding, op jaarbasis, blijft echter behouden.) Het behoort tot de pedagogische vrijheid van deschool om in overeenstemming met haar profiel TV en PV geïntegreerd aan te bieden .De geïntegreerde aanpak past echter veel beter in de huidige pedagogische en didactische concepten.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 10PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)(*) voorbeeld:PV Praktijk X: 10/ 4 lesstijden/weekPV/TV Stage X: 2/8 lestijden:weekHet totaal in te richten uren is dus 12;mogelijke varianten:PV PraktijkPV:TV Stage10 29 38 47 56 65 74 82.1 Wat is een stage?Een stage is een begeleid, buitenschools leerproces, gericht op het verwerven van kennis, attitudes envaardigheden in een reële werksituatie, gekoppeld aan een reeks leerplandoelstellingen.Het is een verdieping en/of een aanvulling van de schoolse vorming. Via de stage dient de leerling demogelijkheid te krijgen het leerproces dat hij op school doormaakt verder te optimaliseren.2.2........................................................................................................................................DoelstellingenDe doelstellingen van de stages zijn een concretisering van de leerplandoelstellingen. Inzake kennis,attitudes en vaardigheden kunnen o.m. volgende doelstellingen via een leerlingenstage verwezenlijktworden.Kennis• theorie in praktijk omzetten;• technieken aanleren op een schaalgrootte die door de school niet kan gerealiseerd worden ofdie in de school niet operationeel zijn;• bedrijfssituatie kunnen relateren aan theoretische en praktische begrippen van de schoolsesituatie;• eigen opleidingsbehoeften detecteren;• inzicht krijgen in de realiteit van het bedrijfsleven;• kennismaken met bedrijfsculturen;• rapporteren.Vaardigheden• adequaat omgaan met werktuigen, meettoestellen, machines en apparaten;• zich kunnen aanpassen aan het werkritme;• praktische vaardigheden ontwikkelen;• beroepsmethodiek in de praktijk toepassen.Attitudes• zin voor orde, zorg, netheid en stiptheid ontwikkelen;• bereidheid tot werken in teamverband;• sociale en communicatieve vaardigheden ontwikkelen;• gezag accepteren;• zin voor organisatie en efficiëntie ontwikkelen;• verantwoordelijkheid kunnen dragen;• streven naar kwaliteit van het geleverde werk;• initiatief nemen en correct reageren op arbeidssituaties;

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 11PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)• zich assertief gedragen;• voorschriften in verband met welzijn (veiligheid, gezondheid, hygiëne) consequent toepassen;• rekening houden met milieuvoorschriften;• oog hebben voor ergonomische aspecten van het beroep.2.3 RegelgevingBij de organisatie van een stage zal er steeds over gewaakt worden dat de vigerende regelgeving striktgevolgd wordt.Afwijkingen (indien noodzakelijk) zullen tijdig aangevraagd worden.2.4............................................................................................................... Prospectie van stageplaatsenDe keuze van geschikte stageplaatsen is uiterst belangrijk voor de verwezenlijking van destagedoelstellingen.Daarom dient de nodige aandacht besteed te worden aan een zorgvuldige prospectie en selectie vanstageplaatsen.Het is niet aangewezen dat de leerling zelf naar een stageplaats zoekt. Zij kunnen wel voorstellenformuleren, maar de contacten worden door de school gelegd.Goede stageplaatsen voldoen aan een aantal basisvoorwaarden:• ze zijn bonafide en dus voldoen ze o.m. aan de wettelijke voorschriften;• de activiteiten zijn in overeenstemming met de stagedoelstellingen;• het aantal stagiairs staat in verhouding tot het aantal werknemers; stagiairs zijn geen goedkopewerkkrachten;• de stagementor krijgt voldoende tijd en ruimte voor de begeleiding van de leerling-stagiair;• er is voldoende kwalitatieve uitrusting en apparatuur beschikbaar;• de stageplaats zal bij voorkeur binnen een redelijke afstand van de woonplaats van de stagiairliggen;• de stagementor kan voldoende tijd vrijmaken voor contacten met de stagebegeleider.2.5.................................................................................................... Vastleggen van de stage-activiteitenIn onderling overleg tussen stagebegeleider en stagementor wordt voor elke individuele leerling eenstage-activiteitenlijst opgesteld. Deze activiteiten• vinden hun verantwoording in het leerplan;• ondersteunen de schoolopleiding;• liggen binnen de psychische en fysische mogelijkheden van de leerling.De lijst met stageactiviteiten wordt gekoppeld aan de stageovereenkomst.2.6..........................................................................................................................Evaluatie van de stageDe evaluatie van de stage gebeurt aan de hand van evaluatiecriteria. De evaluatiecriteria, wordenbepaald in functie van de stagedoelstellingen en bestaan enerzijds uit stageactiviteiten en anderzijds uitattitudes. Deze criteria worden voor het begin van de stage vastgelegd door de stagebegeleider inoverleg met de stagementor en worden vóór het begin van de stage aan de leerling medegedeeld.Het evaluatiedossier van de leerling omvat:• de evaluatieverslagen van de stagementor;• het stageschrift van de leerling;• de verslagen van de stagebegeleider.De leerling houdt een verslag bij van zijn stageactiviteiten. Het verslag bevat ook een zelfevaluatie.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 12PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)3 ProjectenSucces beleven is voor elke leerlingen belangrijk, het is een middel tot waardering. Het gebruiken vanvele werkvormen tijdens het leerproces is essentieel.Het vormingsconcept zoals het projectmatig werken streeft naar een strategie, waarbij leerlingen eerstmoeten denken en nadien realiseren. Door het inschakelen van terugkoppelingen en meerdereherhalingen zal het rendement opgedreven worden.Met een project wil men een concrete, realiteitsgebonden, taken (oefeningen) uitvoeren, met eenprogressieve moeilijkheidsgraad. Deze taken kaderen in een bepaald thema.De realisatie kan individueel en/of in team gebeuren onder een professionele begeleiding. De leerling zalzijn verantwoordelijkheid moeten opnemen in het project.De evaluatie krijgt een centrale plaats, waarbij aandacht is voor zowel het proces, het product, devaardigheden en de attituden. Door het geven van de juiste bijsturingen op het passende moment streeftmen naar een permanente kwaliteitsverbetering (proces - product). Door creatief om te gaan metoefeningen en inspraak van de leerlingen, zal het onderwijskundig rendement gunstig beïnvloed worden.Om het proces goed te kunnen opvolgen binnen een project kunnen de leerlingen een logboek bijhouden.4 Begeleid zelfgestuurd leren4.1 Wat?Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar heteinde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaannemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen,leeractiviteiten en zelfbeoordeling.Dit houdt onder meer in dat:− de opdrachten meer open worden;− er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn;−−−de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden;de leerlingen zelf leren plannen;er feedback is op proces en product;− er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct.De leraar is ook coach, begeleider.De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter.4.2 Waarom?Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m.− leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes lerenmaken;−leerlingen voorbereiden op levenslang leren;− het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat tekunnen toepassen.Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren,zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk.Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van hetleerproces in welke vorm dan ook.Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspuntenals:−−−keuzebekwaamheid;regulering van het leerproces;attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 13PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang.4.3 Hoe te realiseren?Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen:− de leraar als coach, begeleider;− de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn “leer”kracht;− de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties.De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment inde leerlijn “Leren leren”, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is“klein beginnen” aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandigemanier laat− doelen voorop stellen− strategieën kiezen en ontwikkelen− oplossingen voorstellen en uitwerken− stappenplannen of tijdsplannen uitzetten− resultaten bespreken en beoordelen;− reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen− verantwoorde conclusies trekken− keuzes maken en die verantwoordenis hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.5 Voet5.1 Wat?Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot devakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken ofonderwijsprojecten worden nagestreefd.De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, socialevaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vormingen technisch-technologische vorming (alleen voor ASO).De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bijde leerlingen na te streven (inspanningsverplichting).5.2 Waarom?Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt eenaccentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door hetaanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingensterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd.VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming enbehandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Eenbelangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In ditopzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken.De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aanbelangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuelemaatschappelijke vragen.5.3 Hoe te realiseren?Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen opverschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigenvakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds doorthematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatigwerken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten,uitstappen).Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na testreven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinititiatieven,

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 14PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod vanorganisaties en educatieve instellingen.6 ICT6.1 Wat?Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software,simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet explicietmeegenomen.6.2 Waarom?De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven.Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT.Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren.Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICTook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van diecompetentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immersmeer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken,het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie, ...In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing vanbijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij hetnastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratievan ICT kunnen leerlingen immers:−−−het leerproces zelf in eigen handen nemen;zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal;op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie).6.3 Hoe te realiseren?In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronischeinformatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen“spontaan” gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en –kanalen met het oog op de te bereiken doelen.Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces.Bepaalde programma’s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen,simulatie, het opbouwen van schema’s, stilstaande en bewegende beelden, demo, ...Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerlingkomt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen “gestructureerde leerstof”.Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het groteaanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze lerenomgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is eenmust. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie,...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zalhet voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen.De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelingepresentatie. Het programma “Powerpoint” kan hier ondersteunend werken.Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, blackboard, chatten, nieuwsgroepen,discussiefora, ... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatiemogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaireprojecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen vancursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen, ...) en leraren onderling (uitwisselinglesmateriaal) te bevorderen.Sommige programma’s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodigefeedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 15PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)7 Organisatie van de geïntegreerde proef7.1 Definitie en algemene doelstellingenDe geïntegreerde proef (GIP) is een proef waar beroepsvaardigheden, manuele vaardigheden, algemenekennis en communicatievaardigheden evenwichtig en aangepast aan de studierichting aan bod komen.De Gip zal een duidelijk beeld geven van de rijpheid van de leerling om deel te nemen aan hetberoepsleven en om te functioneren in het maatschappelijk proces.7.2 Betrokken vakkenVakken van het fundamenteel gedeelte van de optie , , die de studierichting bepalen, worden betrokken bijde opstelling en de organisatie van de GIP, met de klemtoon op het vakoverschrijdend karakter.Kennis en vaardigheden uit de vakken van de basisvorming kunnen eveneens nodig zijn voor hetrealiseren van de GIP.InhoudDe GIP kan opgebouwd worden rond een:• praktische realisatie,• project,• eindwerk,• groepswerk,• of een combinatie hiervan.De opgave kan gegeven worden voor een klas, voor een groep leerlingen of voor individuele leerlingen.Bij een gemeenschappelijke opgave worden de deelopdrachten duidelijk afgebakend, zodat de inbrengvan elke leerling individueel te evalueren is.Qua inhoud wordt rekening gehouden met:• het profiel van de betrokken studierichting en de overeenstemmendeberoepsopleidingsprofielen;• de einddoelstellingen van de betrokken studierichting;• de integratie van de verschillende vakken;• de noodzaak om kennis, vaardigheden en vakgerichte attitudes te evalueren.Vermits de GIP bestaat uit een procesfase en de realisatie van een product, zijn een zorgvuldige planningen spreiding over het schooljaar noodzakelijk.De leerlingen moeten de kans krijgen tijdens een presentatie hun werk voor te stellen, toe te lichten en teverdedigen voor de jury.Samen met de opgave, worden de evaluatiecriteria (zowel voor proces als voor product), de timing en dewerkmethode aan de leerling meegedeeld.BegeleidingElke leraar, die vakken geeft die betrokken zijn bij de GIP (zowel AV, TV en PV), zorgt – binnen zijnvakgebied – voor de nodige begeleiding van de leerlingen.De GIP-begeleider heeft, naast de begeleiding binnen zijn eigen vakgebied, ook een coördinerende taak.Ouders en leerlingen worden tijdig en regelmatig geïnformeerd omtrent de vorderingen.7.3 Aspecten van de evaluatieDe geïntegreerde proef wordt beoordeeld door de jury.Een beoordeling dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces alshet product moeten op een zo objectief mogelijke manier beoordeeld worden.De beoordeling steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording ende criteria weergeeft van de opdracht.Proces- en productgericht beoordelen kan vier aspecten omvatten:• denkactiviteiten (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, …);• motorische handelingen (bijvoorbeeld schaven, …);• praktijkattitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, …);• de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 16PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)RapporterenEr wordt aanbevolen om – voor elk criterium afzonderlijk – te rapporteren met een vierpuntenschaal dieaangeeft of het resultaat beoordeeld wordt als ‘heel goed’, ‘goed’, ‘zwak’ of als ‘onvoldoende’ (het gebruikvan cijfers wordt afgeraden).Die quotatie wordt schriftelijk aan de leerling (en aan de ouders) meegedeeld, waarbij uiteraardvoldoende aandacht zal besteed worden aan motivering van het eindresultaat.EindbeoordelingDe eindbeoordeling van de geïntegreerde proef (zowel het proces als het eindproduct) gebeurt eveneensdoor de jury.De voorzitter van de jury (of zijn afgevaardigde) maakt voor iedere leerling een eindverslag op waarin allebeoordelingselementen (volgens de vooraf bepaalde criteria) opgenomen zijn.Dit verslag wordt door alle juryleden ondertekend.Het eindverslag wordt afgesloten met een genuanceerde en globale eindbeoordeling, waarin het gebruikvan een cijfer of van de termen ‘geslaagd/niet geslaagd’ wordt afgeraden.Er wordt geadviseerd om per beoordelingscriterium te omschrijven hoe de leerling presteerde(bijvoorbeeld ‘heel goed’, ‘goed’, ‘zwak’, ‘niet goed’).Het is aangewezen dat de jury het belang (of invloed) van die criteria omschrijft in functie van de eisendie aan het beroep gesteld worden.Het is noodzakelijk dat tijdens de presentatie van het eindproduct alle leden van de jury beschikken overeen evaluatieformulier met alle te beoordelen criteria.De eindbeoordeling van de geïntegreerde proef wordt aan de leerlingen meegedeeld.Een uitgestelde beslissing (herexamen) voor de GIP is niet mogelijk vermits dit eigenlijk in strijd is met hetgeïntegreerde karakter ervan (als een rode draad door de betrokken vakken gedurende het volledigejaar).De resultaten van de geïntegreerde proef vormen één van de drie verplichte elementen waardoor dedelibererende klassenraad zich moet laten leiden.Het is wenselijk dat de leerlingen (en hun ouders) hieromtrent van bij het begin van het schooljaargeïnformeerd worden.De verslagen van alle beoordelingen van de geïntegreerde proef (tussentijdse en eindbeoordelingen)worden bezorgd aan de voorzitter van de delibererende klassenraad. Dit dient in de notulen opgenomente worden.De delibererende klassenraad krijgt op die manier belangrijke elementen over depersoonlijkheidsontplooiing, de attitudes en de voorbereiding op het beroepsleven van de leerling.Indienhet advies van de jury van de geïntegreerde proef niet gevolgd wordt door de delibererende klassenraad,wordt dit omstandig gemotiveerd.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 17PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN 1PV/TV STAGE TANDTECHNIEKENMINIMALE MATERIËLE VEREISTENDe specifieke uitrusting eigen aan het bedrijf.De uitrusting en de inrichting van de lokalen, inzonderheid de werkplaatsen, de vaklokalen en delaboratoria, dienen te voldoen aan de technische voorschriften inzake arbeidsveiligheid.Vertrouwd handgereedschap, boor-, slijp-, en freesmiddelen, of ander klein gereedschap kunneneventueel door de leerling zelf worden meegebrachtDe richtprijs in het jaar 2003 is geraamd op:Tandtechnisch instrumenten set: 250 EuroSet boor-, slijp- en freesmiddelen: 250 EuroOrthodontisch draad:50 Euro• Persoonlijke beschermingsmiddelen• wettelijke voorzieningen en veiligheidsuitrustingEVALUATIEDe evaluatie van de stage gebeurt aan de hand van evaluatiecriteria. De evaluatiecriteria, wordenbepaald in functie van de stagedoelstellingen en bestaan enerzijds uit stageactiviteiten en anderzijds uitattitudes. Deze criteria worden voor het begin van de stage vastgelegd door de stagebegeleider inoverleg met de stagementor en worden vóór het begin van de stage aan de leerling medegedeeld.Het evaluatiedossier van de leerling omvat:• de evaluatieverslagen van de stagementor;• het stageschrift van de leerling;• de verslagen van de stagebegeleider.De leerling houdt een verslag bij van zijn stageactiviteiten. Het verslag bevat ook een zelfevaluatie.1Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing:- Codex- ARAB- AREI- Vlarem.Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden m.b.t.:- de uitrusting en inrichting van de lokalen;- de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal en materieel.Zij schrijven voor dat:- duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn;- alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnen toepassen;- de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;- de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar de wetgeving het vereist.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 18PV/TV Stage tandtechniek (1e leerjaar: 0 lestijden/week, 2e leerjaar: 1-2 lestijden/week)JAARPLANVan elke leraar wordt verwacht dat hij/zij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Dieplanning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model. Eenvormigheid is een noodzaak voor deverschillende collega's.De verschillende jaarplannen moeten zodanig gemaakt worden dat er - waar mogelijk - per week eencoördinatie is tussen de verschillende vakken.Een overleg tussen de verschillende leraars zal absoluut noodzakelijk zijn!Tijdens het schooljaar zullen de vorderingen door de verschillende collega's samen regelmatiggeëvalueerd worden met het doel de verschillende jaarplannen eventueel bij te sturen.De timing is gemaakt voor 25 weken per schooljaar. De resterende tijd kan door de lerares/leraar vrijgebruikt worden voor uitdiepingen en/of uitbreidingen. Ook nieuwe ontwikkelingen kunnen hier eventueelaan bod komen.De timing en de volgorde van de leerstofonderdelen zijn niet bindend. Indien afgeweken wordt, moet dit inoverleg tussen de verschillende collega's gebeuren en moeten – indien nodig – de andere jaarplanneneveneens aangepast worden. Steeds moet erover gewaakt worden dat de noodzakelijke voorkennisaanwezig is.BIBLIOGRAFIELinks naar enkele interessante sites:• http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektr• http://werktuigbouw.techniekweb.nl/• http://jersey.uoregon.edu/vlab/ energie – mechanica – thermodynamica - tools• http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanica• http://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html• http://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteit• http://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/• http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 1TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)INHOUDVisie..........................................................................................................................................................2Beginsituatie .............................................................................................................................................2Algemene doelstellingen ..........................................................................................................................2Leerplandoelstellingen / leerinhouden......................................................................................................4Pedagogisch-didactische wenken ..........................................................................................................15Minimale materiële vereisten..................................................................................................................23Evaluatie.................................................................................................................................................24Jaarplan..................................................................................................................................................25Bibliografie..............................................................................................................................................26

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 2TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)VISIE• Tandtechniek (dentaaltechniek) kan als volgt worden omschreven:“het voorbereiden, het vervaardigen, het wijzigen, het onderhouden en het herstellen vantandprothesen, apparaten voor orthodontische correctie en van alle andere apparaten entechnische hulpmiddelen die in verband staan met het stellen van een diagnose in de mond ofbestemd zijn om tanden, delen van tanden en naburige weefsels te verplaatsen, te vervangenof te behandelen”;• Hij of zij doet dit enkel aan de hand van een voorschrift en individuele afdrukken, modellen ofelk ander procédé van registratie en reproductie van tand -, mond - en aangezichtsweefsels diegeleverd worden door de practici in de tand -, mond -, en maxillo-faciale heelkunde of doorandere legale bron;• De dentaaltechnicus is hierbij enkel verantwoordelijk voor het nauwkeurig volgen van hetvoorschrift en voor de kwaliteit van het werkstuk;• De verantwoordelijkheid voor plaatsen bij, en behandelen van, de patiënt ligt bij devoorschrijver;• De tandtechniek is een beschermd beroep en het zelfstandig uitvoeren ervan isgereglementeerd bij KB van 24.12.73 (BS 29.03.74);BEGINSITUATIE• In het eerste leerjaar van de derde graad worden de leerlingen van de specifieke optietandtechnieken voor de eerste maal geconfronteerd met de vakken, eigen aan het domein;• Leerlingen kunnen slechts als regelmatige leerling tot het eerste leerjaar van de derde graadworden toegelaten indien zij tenminste houder zijn van het getuigschrift van het tweede leerjaarvan de tweede graad van het Algemeen Secundair Onderwijs (ASO), het Technisch SecundairOnderwijs (TSO) of het Kunst Secundair Onderwijs (KSO);• Al deze vormen van onderwijs geven een voldoende basis voor het succesvol volgen van deoptie tandtechnieken.ALGEMENE DOELSTELLINGENTijdens de opleidingsperiode moeten de leerlingen de volgende kennis en vaardigheden verwerven:• kennis van de aard, eigenschappen, verwerking en behandeling van hulpmaterialen;• kennis over de wijze om instrumenten en apparaten te gebruiken en te onderhouden;• kennis van toepasselijke wetgeving inzake ongevallenpreventie, arbeidsveiligheid enmilieubescherming;• basiskennis in natuurkunde en scheikunde;• basiskennis in biologie, anatomie en fysiologie i.v.m. het beroep;• de specifieke doelstellingen kunnen situeren in het veld van de tandheelkunde;• beheersing van de specifieke wetenschappelijke terminologie;• waar kan zal de theorie geïntegreerd worden in de praktijklessen.Van de leerling wordt verwacht dat zij/hij volgende vaardigheden assimileren:FUNCTIONELE TAALVAARDIGHEID• informatief luisteren en lezen;• zijn mondeling assertief ze kunnen informatie inwinnen, samenvatten en meedelen;

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 3TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)• hanteren gepaste taal en omgangsvormenFUNCTIONELE REKENVAARDIGHEID• rekenen met geld in functionele situaties;• een schematische voorstelling lezen en interpreteren;• elektronische hulpmiddelen gebruiken om berekeningen uit te voeren;FUNCTIONELE INFORMATIEVERWERVING EN - VERWERKING• informatie uit uiteenlopend voor hen bestemd tekstmateriaal en voor hen bestemde formulierenbegrijpen en gebruiken;• relevante informatie in concrete situaties vinden, selecteren en gebruiken;• spontaan gebruik maken van voor hen relevante informatie- en communicatietechnologie (ICT);• materiaalnormen, eigenschappen, bevestigingsmiddelen opzoeken en in functie van dezegegevens een juiste keuze maken bij het samenstellen van de onderdelen.• In staat zijn om informatie te verzamelen, te verwerken en te verstrekken• individuele opdrachten van beperkte omvang onder begeleiding organiseren, uitvoeren enevalueren;• omgaan met formele en informele afspraken, regels en procedures; hulp inroepen;ORGANISATIEBEKWAAMHEID• individuele opdrachten van beperkte omvang onder begeleiding organiseren, uitvoeren enevalueren;• opdrachten zelfstandig plannen, organiseren, uitvoeren, evalueren en indien nodig bijsturen; bijgroepsopdrachten:• overleggen en actief deelnemen• in teamverband instructies uitvoerenVEILIGHEID- EN MILIEUBEWUSTZIJN• Is actief en pro-actief gericht op veiligheid, op het voorkomen van situaties die personen enmilieu kunnen schaden• De juist ergonomische houding en conform de veiligheidsvoorschriften aanduiden.• Bij verwerken van milieuonvriendelijke producten de nodige maatregelen kennen.Bij verwerken van milieu- onvriendelijke producten de nodige maatregelen kennen

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 4TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)LEERPLANDOELSTELLINGEN / LEERINHOUDENTECHNOLOGIE TANDTECHNIEKEN1e leerjaar: 8 lestijden/week 2e leerjaar: 6 lestijden/weekDecr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenLEERINHOUDEN1 1 TOTALE PROTHESE9.46 • de verschillende soorten afdruklepels die de tandartsengebruiken herkennen;• verschillende soorten afdruklepels herkennen, en hetgebruik, de voor - en nadelen van iedere individueleafdruklepel kennen;• kennis verwerven over de lengte van de randen vanbovenste en onderste individuele afdruklepels;• een beschrijving van de verschillendeverwerkingsmethoden kennen teneinde deze in depraktijklessen te kunnen toepassen.• Beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie1.1 Afdruklepels• Terminologie• Standaard afdruklepels• Individuele afdruklepels• Begrenzing• Vervaardigen• Topografische elementen9.47 • de voorbereidende werken tot het gieten en afwerken vanmodellen.9.48 • de toepassingen van beetplaten;• verschillende soorten beetplaten herkennen, en hetgebruik, de voor –en nadelen van ieder kennen;• kennis verwerven over de lengte en de dikte van de randenvan beetplaten op boven –en ondermodellen;• kennis verwerven over de plaats, lengte, dikte en hoogtevan waswallen;• een beschrijving van de verschillendeverwerkingsmethoden kennen teneinde deze in de1.2 Gips• Gipssoorten• Verhardingsproces• Verwerking• Afwerkingtechnieken1.3 Beetplaten• Doel• Soorten• Begrenzing• vervaardigen

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 5TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenpraktijklessen te kunnen toepassen.9.49 • alle bewegingen van de onderkaak beschrijven;• de soorten articulatoren en de mogelijkheden ervankennen;• de definities van referentievlakken enz.. omschrijven.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie9.50 • definities en de verschillende standen van de onderkaak;• de betekenis van de verschillende aanduidingen die doorde tandartsen op de beetplaten worden aangebracht;• bij het ontbreken van hulplijnen toch bepaalde gegevensbepalen door modelanalyse;• en weten waarom en hoe modellen in articulator teplaatsen.1.6 • de volgorde en de manier van een opstelling kennen;• de bijhorige definities.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie1.7 • het modelleren van prothesen;• de verschillende stappen bij het verwerken enpolymeriseren van prothesen.LEERINHOUDEN1.4 ARTICULATOREN• Bewegingen van de onderkaak• Articulatoren• referentievlakken1.5 VERHOUDINGEN van de onderkaak tot de bovenkaak• Hulplijnen op de beetplaten• Richtlijnen bij het ontbreken van gegevens• In articulator plaatsen1.6 OPSTELLING volgens Gysi• Terminologie• Occlusievlakken, curven …• Opstelling van de tanden1.7 MODELLEREN EN POLYMERISEREN• In cuvet plaatsen• Uitspatten van de cuvetten• Stoppen van de cuvetten• Polymeriseren1.8 • de verschillende stappen en materialen om eenkunststofprothese tot hoogglans te brengen;• inzicht hebben in verschillende systemen van polymerisatie.1.8 AFWERKEN• Afwerken van de prothesen• Andere polymerisatie technieken1.9 • inzicht hebben in het APF –systeem. 1.9 OPSTELSYSTEEM VOLGENS HET APF -systeem1.10 • alle verenigingstechnieken: herstellingen, relining, rebasingenz.1.10 HERSTELLINGEN

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 6TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenLEERINHOUDEN2 2 PARTIËLE PROTHESE IN KUNSTSTOF9.51 • de verschillende soorten afdruklepels die de tandartsengebruiken herkennen;• verschillende soorten afdruklepels herkennen, en hetgebruik, de voor - en nadelen van iedere individueleafdruklepel kennen;• kennis verwerven over de lengte van de randen vanbovenste en onderste individuele afdruklepels;• een beschrijving van de verschillendeverwerkingsmethoden kennen teneinde deze in depraktijklessen te kunnen toepassen.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie2.1 Afdruklepels• Terminologie• Standaard afdruklepels• Individuele afdruklepels• Begrenzing• Vervaardigen• Topografische elementen• Nomenclatuur9.52 • de voorbereidende werken tot het gieten en afwerken vanmodellen.9.53 • de toepassingen van beetplaten;• verschillende soorten beetplaten herkennen, en hetgebruik, de voor –en nadelen van ieder kennen;• kennis verwerven over de lengte en de dikte van de randenvan beetplaten op boven –en ondermodellen;• kennis verwerven over de plaats, lengte, dikte en hoogtevan waswallen;• een beschrijving van de verschillendeverwerkingsmethoden kennen teneinde deze in depraktijklessen te kunnen toepassen.9.54 • de verschillende stappen en materialen om een partiëlekunststofprothese te vervaardigen.2.2 Gips• Gipssoorten• Verhardingsproces• Verwerking• Afwerkingtechnieken2.3 Beetplaten• Doel• Soorten• Begrenzing• Vervaardigen2.4 PARTIËLE PROTHESE• Boven• Onder

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 7TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenLEERINHOUDEN9.55 • diverse soorten middelmaat articulatoren die gebruiktworden bij het vervaardigen van partiële prothesen.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie9.56 • de werking van een surveyor en de volgorde van deverschillende bewerkingen begrijpen om de invoerrichtingte bepalen en de klemmen uit te tekenen op een partieelmodel;• de verschillende bewerkingen om modellen te dupliceren.9.57 • de delen en de werking van de verschillende klemmen.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie9.58 • de juiste stand en verhouding van kunststanden met kakenen buurttanden bepalen.9.59 • het modelleren van prothesen;• de verschillende stappen bij het verwerken enpolymeriseren van prothesen.9.60 • de werkwijze teneinde een prothese op een adequatemanier te herstellen.2.5 ARTICULATOREN• Referentievlakken en andere2.6 MODELSTUDIE• Basisprincipes• Surveyor• Werking• Dupliceren2.7 GEPLOOIDE KLEMMEN• Eén -armklem• Twee –armklem• Drie –armklem• Surveyor2.8 OPSTELLING VAN DE TANDEN• Fronttanden• Premolaren en molaren2.9 POLYMERISATIE VAN PARTIËLE PROTHESEN• In cuvet plaatsen• Uitspatten van de cuvetten• Stoppen van de cuvetten• Polymeriseren2.10 HERSTELLINGEN

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 8TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen3 3 VASTE PROTHESE9.61 • verschillende systemen om modellen te vervaardigen metuitneembare stompen (Dowel pin, pindex, model tray,stompmodel enz.).• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologieLEERINHOUDEN3.1 MODEL MET UITNEEMBARE STOMPEN• Terminologie• Inkerven van stompen• Soorten preparatiegrenzen9.62 • verschillende methoden voor het modelleren van kapjes enkronen.9.63 • de werking en volgorde van modelleren tot afgewerktgietstuk.3.2 WASMODEL3.3 GIETEN EN AFWERKEN• Inbedden• Waseliminatie en gieten van metalen• Afwerken van gietstukken9.64 • inzicht hebben in het voorkomen van gietfouten. 3.4 GIETFOUTEN9.65 • de werkwijze en de specificaties bij het solderen. 3.5 SOLDEREN9.66 • de verwerking van kunststoffen voor kroon en brugwerk. 3.6 KUNSTSTOF VOOR KROON EN BRUGWERK9.67 • de verschillende eigenschappen om de functie, deesthetiek en de vormgeving van kroon en brugwerk tevervaardigen.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie9.68 • de verschillende enkelvoudige tandrestauraties met huntoepassingsgebied en voor –en nadelen.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie.3.7 EISEN GESTELD AAN TANDRESTAURATIES• Terminologie• Herstellen van de functie• Vormgeving• Algemene eisen3.8 ENKELVOUDIGE TANDRESTAURATIES• Terminologie• Volgeutkroon• Venerkroon• Jacketkroon• Partiële kroon• Stifttand

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 9TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen9.69 • de verschillende samengestelde tandrestauraties met huntoepassingsgebied en voor –en nadelen.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie.LEERINHOUDEN3.9 SAMENGESTELDE TANDRESTAURATIES• Terminologie• Starre brug• U.R.A. brug• Vrijdragende brug• Gecombineerde brug9.70 • inzicht hebben van het solderen van kroon en brugwerk. 3.10 SOLDEREN• Kronen• Bruggen4 4 VASTE PROTHESE EN KERAMIEK9.71 • verschillende systemen om modellen te vervaardigen metuitneembare stompen (Dowel pin, pindex, model tray,.stompmodel enz.)• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie4.1 MODEL MET UITNEEMBARE STOMPEN• Inkerven van stompen• Soorten preparatiegrenzen9.72 • de vormgeving voor het maken van infrastructuren. 4.2 ONTWERP VAN METAALSTRUCTUREN• Enkelvoudige fronttanden• Enkelvoudige maaltanden• Frontbruggen• Posterieure bruggen9.73 • de werking en volgorde van modelleren tot afgewerktgietstuk.4.3 vervaardigen van metaalstructuren• wasmodel• Inbedden• Gieten• Afwerken9.74 • de keramiekoven programmeren. 4.4 KERAMIEKOVEN9.75 • de voorbereidende werken van de infrastructuur;• de verschillende stappen bij het opbakken van basispasta4.5 OPBAKKEN OPAKER• Voorbereidende werken

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 10TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenen opaker ;• het voorkomen van problemen bij het opbakken.9.76 • de verschillende verwerkingsprocedures bij het opbakkenvan keramiek;• de verschillende methoden bij het inkleuren en glanzen9.77 • de verschillende methoden voor het solderen vaninfrastructuren.• Basispasta• Opbakken opaker• Mogelijke problemenLEERINHOUDEN4.6 OPBAKKEN KERAMIEK• Modelleren• Bakken• Afwerken• Inkleuren• Glanzen4.7 SOLDEREN• Solderen voor de brand• Solderen na de brand9.78 • noties hebben voor het maken van jacketkronen enfacetten in keramiek.4.8 JACKETKRONEN5 5 GEGOTEN AFNEEMBARE PROTHESE9.79 • de verschillende termen van klemmen, connectoren ensurveyor.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie5.1 TERMINOLOGIE• Klem• Surveyor• Connectoren• Zadels9.80 • de verschillende stappen bij het surveyeren. 5.2 SURVEYING• Begrip• Invoerrichting• Klem• Uitblokken9.81 • de eisen en soorten klemmen. 5.3 KLEMMEN• Eisen gesteld aan een goede klem• Soorten

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 11TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen9.82 • de verschillende indelingen;• verschillende manieren van planning en ontwerpen.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie9.83 • de verschillende stappen om te dupliceren en modellen tevervaardigen in inbedmassa.9.84 • de verschillende stappen bij het modelleren van partiële envolle prothese;• aantonen hoe de gietkanalen aangebracht moeten worden.9.85 • de werking en volgorde van inbedden tot afgewerktgietstuk.LEERINHOUDEN5.4 CLASSIFICATIE EN PLANNING• Terminoilogie• Verschillende indelingen• Verschillende planningen5.5 DUPLICEREN• Voorbereidende werken• Dupliceren• Inbedmassa model5.6 MODELLEREN EN GIETKANALEN• Bovenkaak• Onderkaak• Plaat prothese• Gietkanalen5.7 AFWERKEN• Inbedden• Gieten• Afwerken9.86 • inzicht hebben in het voorkomen van gietfouten. 5.8 GIETFOUTEN9.87 • de verschillende stappen van de opstelling tot dekunststofafwerking.9.88 • de werkwijze teneinde een prothese op een adequatemanier te herstellen.5.9 KUNSTSTOFAFWERKING• WASOPSTELLING• Kunststofafwerking5.10 HERSTELLINGEN• Afgebroken klem• Beugelbreuken• Bijplaatsen tanden

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 12TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnenLEERINHOUDEN6 6 ORTHODONTIE9.89 • alle klemmen op een juiste manier buigen. 6.1 Buigen van draden9.90 • weten hoe een afdruk uitgegoten moet worden voororthodontie.9.91 • de principes van verschillende uitneembare apparaten.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie6.2 MODELLEN• Principe6.3 UITNEEMBARE APPARATEN• Terminologie• Principe7 7 MATERIALENLEER9.92 • de verschillende tandtechnische gipssoorten;• de verschillende verwerkingsmethoden en eigenschappenvan gipsen om te komen tot een kwalitatief model;• de verschillende inbedmassa en hun verwerking ervan;• de verschillende afdrukmaterialen herkennen enbehandelen alvorens uit te gieten;• de herkomst, eigenschappen en samenstelling van dewassoorten gebruikt in een dentaaltechnisch bedrijf;• de eigenschappen van isolatiemiddelen.7.1 NIET METALEN• Terminologie• Gips• Inbedmassa• Wassoorten• Afdrukmaterialen• Isolatiemiddelen9.93 • de verschillende tandtechnische kunststoffen;• de verwerkingsmethoden en eigenschappen vankunststoffen om te komen tot een kwalitatieve prothese;• de herkomst, eigenschappen en samenstelling van deverschillende afwerkmiddelen;• weten hoe keramiek –en kunststoftanden gemaakt worden,met de voor –en nadele van ieder.9.94 • de definitie, samenstelling en indeling van keramiek ;• de eigenschappen van keramiek;• de techniek beheersen voor het verwerken van keramiek.7.2 KUNSTOFFEN EN AFWERKINGSMIDDELEN• Kunststoffen• Industriële tanden• Boor -, slijp –en slijpmiddelen• Oplos –en reinigingsmiddelen7.3 KERAMIEK• Samenstelling• Eigenschappen• Verwerking

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 13TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen9.95 • de structuur van metalen: binding, afkoelingscurven,warmtebehandeling enz..;• de mechanische, thermische en optische eigenschappenvan materialen;• de indeling, samenstelling en fysische eigenschappen vangoudlegeringen;• de samenstelling, eigenschappen, toepassingen, enverwerking van opbaklegeringen;• de samenstelling, eigenschappen, toepassingen van deKobalt Chroomlegeringen.LEERINHOUDEN7.4 METALEN• Structuur• Materiaaleigenschappen• Goudlegeringen• Witgoudlegeringen• Opbaklegeringen• Kobalt Chroomlegeringen8 8 MORFOLOGIE ANATOMIE9.96 • elke definitieve tand herkennen en situeren in detandenboog;• de definitieve tanden teken en modelleren ;• de tandnomenclatuur toepassen;• de volgorde van het uitkomen van de definitieve tanden.• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie8.1 Classificatie van het gebit• Classificatie van het gebit• Classificatie van de tanden• Tandformule en periode in dentitie• Anatomie van de mond en de tand• nomenclatuur9.97 • de volledige beschrijving van de snijtanden;• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie9.98 • de volledige beschrijving van de hoektanden;• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie.9.99 • de volledige beschrijving van de premolaren;• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie.9.100 • de volledige beschrijving van de molaren;• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie.8.2 SNIJTANDEN• Centrale maxillaire snijtanden• Laterale maxillaire snijtanden• Centrale mandibulaire snijtanden• Laterale mandibulaire snijtanden8.3 HOEKTANDEN• Maxillaire hoektandenMandibulaire hoektanden8.4 PREMOLAREN• Maxillaire premolaren• Mandibulaire premolaren8.5 MOLAREN• Maxillaire molaren• Mandibulaire molaren

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 14TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Decr. nr.LEERPLANDOELSTELLINGENDe leerlingen kunnen9.101 • anatomie en de morfologie weergeven van de melktanden;• da tandnomenclatuur weergeven;• de volgorde van het uitkomen van de melktanden.LEERINHOUDEN8.6 MELKGEBIT• Tandformule en classificatie• Morfologie van de melktanden• Vergelijking met de definitieve tanden9.102 • een aantal begrippen die bij de occlusie –en articulatieleerworden gehanteerd;• de bewegingsfiguren, relaties en posities van de onderkaakweergeven;• beheersing van de specifieke wetenschappelijketerminologie.8.7 FYSIONOMIE VAN HET KAUWSTELSEL• Begrippen en terminologie• Positie van de onderkaak• Bewegingen van de onderkaak• Relaties van de onderkaak9 9 BEROEPSVEILIGHEID EN BEDRIJFSUITRUSTING9.103 • alle kleine instrumenten gebruiken die men nodig heeft ineen dentaal technisch bedrijf;• alle apparaten gebruiken die nodig zijn in dentaal,technisch bedrijf.9.104 • het naleven van veiligheid als een plicht ervaren;• het belang van een positieve ingesteldheid inzien;• verantwoordelijkheidsgevoel tegenover zichzelf en anderenaanwakkeren;• beseffen welke voorzorgsmaatregelen er moeten getroffenworden bij de verschillende invloeden die van belang zijn inhet bedrijf.9.1 BEDRIJFSUITRUSTING• Instrumentarium• Apparatuur• Invloeden van algemene aard9.2 BEROEPSVEILIGHEID• Mechanische invloeden• Elektrische invloeden• Chemische invloeden• Bacteriologische invloeden

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 15TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)PEDAGOGISCH-DIDACTISCHE WENKENHet leerplan is opgesteld voor 25 lesweken/schooljaar.De overige lestijden moeten door de leerkracht besteed worden aan uitbreidings- en/ofverdiepingsitems in functie van de specifieke klassituatie.Men streeft naar een optimale integratie tussen TV en PV .De gebruikte projecten zullen het toelaten gedifferentieerd te werken.Door overleg momenten in te schakelen zullen de ervaringen van de leerlingen uitgewisseld wordenHet bezoeken van beurzen en bedrijven is aan te bevelen.In het leerplan zijn een aantal uitbreidingsdoelstellingen opgenomen. Uitbreidingsdoelstellingenworden aangeduid door een (U) na de doelstelling.Uitbreidingsdoelstellingen moeten enkel bereikt worden als het niveau van de leerlingen dit toelaat.Het leerplan kan vlot gerealiseerd worden in combinatie met een minimale stageperiode.Bij het maximaliseren van de stage moeten de leerplandoelstellingen gerealiseerd worden in eenkortere periode, of op een aangepaste didactische manier.Zij kunnen ook gebruikt worden indien een of meerdere lestijden complementaire activiteiten besteedworden aan de specifieke vakspecialiteit.1 AlgemeenEen leerplan is geen handboek, maar een document dat doelstellingen bevat die de leerkracht continuvoor ogen moet hebben, zowel bij de redactie van zijn jaarplan als bij de voorbereiding van zijn lessen.De verschillende soorten van doelstellingen zoals cognitieve affectieve en psychomotorische, worden nietafzonderlijk gerubriceerd omdat ze in elkaar verweven zijn, al hebben ze elk hun specifieke eigenheden.De leerplandoelstellingen moeten worden gerealiseerd en zijn belangrijker dan de leerinhouden.De leerplandoelstellingen moeten steeds op een eenvoudige en aanschouwelijke manier wordenvoorgesteld, kort en gestructureerd, aangepast aan het niveau van de leerlingen.Laten kennis maken met verschillende beroepen uit deze sector (roldoorbreking).Aandacht schenken aan de juiste studiemethode en volgorde (leren leren).Laat de leerlingen zoveel mogelijk zelf uitvoeren.Specifieke problemen worden best in groep besproken.Voer enkele vergelijkende proeven uit om het inzicht bij de leerlingen te versterken.Herhaal regelmatig de juiste benamingen van gereedschappen,… en handelingen.Illustreer de diverse tekeningen met voorbeelden uit de praktijk.Maak gebruik van bestaande mechanismen,… om theoretische aspecten te verduidelijken.Voor de leerlingen die sneller de opdracht uitvoeren worden best uitbreidingstaken voorzien.Aandacht besteden aan het leren lezen van tekeningen in functie van het project.Maak gebruik van audiovisuele middelen en hanteer hierbij een aangepaste vragenlijst.Aandacht besteden aan vaardigheden, technieken en werkvolgorde in eenvoudige opdrachten.Om de leerling procesmatig te laten werken is het noodzakelijk dat de leerling over de nodige informatiebeschiktElke les dient zinvol en gestructureerd te zijn, met aandacht voor de attitudes zoals: netheid, orde,stiptheid, nauwkeurigheid,...Om tijdverlies te vermijden wordt het gebruik van een goed handboek of van een door de leraar zelfgemaakte cursus aanbevolen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 16TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)• EvaluatieBij het creëren van een onderwijssituatie wordt bijzondere aandacht besteed aan de evenwichtigeopbouw van de opeenvolgende lesfases. Elke lesfase wordt beëindigd met een duidelijke synthese. Naelk afgerond geheel zal een eind- evaluatiefase komen, waarbij aspect van zelfevaluatie niet vergetenmag worden.Gebruik diverse evaluatietechnieken.Oberveer permanente en distilleer hieruit doelgerichte commentaren.Gebruik zelfevaluatie instrumenten om de leerlingen hun werkzaamheden te beoordelen.Evalueer regelmatig en formuleer doelgerichte commentaar en remediering.Bespreek de toetsen samen met de leerlingen.Noteer de evaluatieresultaten in het agenda.• CommunicatieGebruik het agenda als communicatie middel en noteer er ook positieve commentaren in.Overleg met andere leerkrachten over inhoudelijke aspecten en samenhangen.Laat de leerlingen de kenmerken van materialen, gereedschappen en machines opzoeken:op technische fiches,op door firma’s uitgegeven Cd-rom’sop Interneteenvoudige softwarepakkettenInformeer ouders, klassenraad,… over de vorderingen van de leerlingen.• KlasorganisatieIntegreer waar kan de theorielessen in de praktische vakken.Het gebruik van aanvulteksten en tekeningen vergroten de aandacht tijdens de lesBij het berekenen van kostprijzen rekenbladen leren gebruiken.Maak gebruik van reële gegevens bij een prijsberekening.Om te peilen naar de interesses en leefwereld van de leerlingen kan je een klasgesprek organiseren. Hetresultaat hiervan kan je eventueel verwerken in wandplaat. De thema’s en/of projecten kunnen hieruitafgeleid worden.Koppel waar kan een bedrijfsbezoek aan een specifieke problematiek.Streef naar samenwerking met andere afdelingen, bedrijven,….• Gebruik van ICTEducatieve programma’s gebruiken om de leerlingen zelfstandig te laten werken (op eigen tempo).Laat de technische informatie met behulp van de computer opzoeken en verwerken tot een verzamelingeigen documentatie.Gebruik de computer om een verslag te maken van een praktische toepassing.Maak gebruik van de CAD programma’s om werkstukken aanschouwelijk te maken.• Het welzijnLaat de preventieverantwoordelijke van de school een les geven over de school en het welzijn.Aandacht besteden aan de werkpostinrichting.Geef voldoende informatie over de inhouden van het VCA-attest

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 17TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)2 TimingHet is moeilijk aan te geven hoeveel tijd er aan elk hoofdstuk besteed wordt, daar het tempo van deleerlingen afhankelijk is van de inzet, bereidwilligheid van de leerling, zelfstudie, leesvaardigheid,probleemstelling, soort project. Het is aangewezen de timing te bespreken in de vakgroep na grondigeanalyse van het leerplan.TECHNOLOGIE TANDTECHNIEKENNr. Pedagogisch-didactische wenken Timing10 TOTALE PROTHESE 85 u.11 PARTIËLE PROTHESE IN KUNSTSTOF 40 u.12 VASTE PROTHESE 50 u.13 VASTE PROTHESE EN KERAMIEK 40 u.14 GEGOTEN AFNEEMBARE PROTHESE 25 u.15 ORTHODONTIE 10 u.16 MATERIALENLEER 50 u.17 MORFOLOGIE EN ANATOMIE 75 u.18 BEDRIJFSVEILIOGHEID EN BEDRIJFSUITRUSTING 6 u.3 ProjectenSucces beleven is voor elke leerlingen belangrijk, het is een middel tot waardering. Het gebruiken vanvele werkvormen tijdens het leerproces is essentieel.Het vormingsconcept zoals het projectmatig werken streeft naar een strategie, waarbij leerlingen eerstmoeten denken en nadien realiseren. Door het inschakelen van terugkoppelingen en meerdereherhalingen zal het rendement opgedreven worden.Met een project wil men een concrete, realiteitsgebonden, taken (oefeningen) uitvoeren, met eenprogressieve moeilijkheidsgraad. Deze taken kaderen in een bepaald thema.De realisatie kan individueel en/of in team gebeuren onder een professionele begeleiding. De leerling zalzijn verantwoordelijkheid moeten opnemen in het project.De evaluatie krijgt een centrale plaats, waarbij aandacht is voor zowel het proces, het product, devaardigheden en de attituden. Door het geven van de juiste bijsturingen op het passende moment streeftmen naar een permanente kwaliteitsverbetering (proces - product). Door creatief om te gaan metoefeningen en inspraak van de leerlingen, zal het onderwijskundig rendement gunstig beïnvloed worden.Om het proces goed te kunnen opvolgen binnen een project kunnen de leerlingen een logboek bijhouden.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 18TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)4 Begeleid zelfgestuurd leren4.1 Wat?Met begeleid zelfgestuurd leren bedoelen we het geleidelijk opbouwen van een competentie naar heteinde van het secundair onderwijs, waarbij leerlingen meer en meer het leerproces zelf in handen gaannemen. Zij zullen meer en meer zelfstandig beslissingen leren nemen in verband met leerdoelen,leeractiviteiten en zelfbeoordeling.Dit houdt onder meer in dat:−−−−−−de opdrachten meer open worden;er meerdere antwoorden of oplossingen mogelijk zijn;de leerlingen zelf keuzes leren maken en die verantwoorden;de leerlingen zelf leren plannen;er feedback is op proces en product;er gereflecteerd wordt op leerproces en leerproduct.De leraar is ook coach, begeleider.De impact van de leerlingen op de inhoud, de volgorde, de tijd en de aanpak wordt groter.4.2 Waarom?Begeleid zelfgestuurd leren sluit aan bij enkele pijlers van ons PPGO, o.m.−−−leerlingen zelfstandig leren denken over hun handelen en hierbij verantwoorde keuzes lerenmaken;leerlingen voorbereiden op levenslang leren;het aanleren van onderzoeksmethodes en van technieken om de verworven kennis adequaat tekunnen toepassen.Vanaf het kleuteronderwijs worden werkvormen gebruikt die de zelfstandigheid van kinderen stimuleren,zoals het gedifferentieerd werken in groepen en het contractwerk.Ook in het voortgezet onderwijs wordt meer en meer de nadruk gelegd op de zelfsturing van hetleerproces in welke vorm dan ook.Binnen de vakoverschrijdende eindtermen, meer bepaald “Leren leren”, vinden we aanknopingspuntenals:−−−keuzebekwaamheid;regulering van het leerproces;attitudes, leerhoudingen, opvattingen over leren.In onze (informatie)maatschappij wint het opzoeken en beheren van kennis voortdurend aan belang.4.3 Hoe te realiseren?Het is belangrijk dat bij het werken aan de competentie de verschillende actoren hun rol opnemen:−−−de leraar als coach, begeleider;de leerling gemotiveerd en aangesproken op zijn “leer”kracht;de school als stimulator van uitdagende en creatieve onderwijsleersituaties.De eerste stappen in begeleid zelfgestuurd leren zullen afhangen van de doelgroep en van het moment inde leerlijn “Leren leren”, maar eerder dan begeleid zelfgestuurd leren op schoolniveau op te starten is“klein beginnen” aan te raden. Vanaf het ogenblik dat de leraar zijn leerlingen op min of meer zelfstandigemanier laat−−−−doelen voorop stellenstrategieën kiezen en ontwikkelenoplossingen voorstellen en uitwerkenstappenplannen of tijdsplannen uitzetten

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 19TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)− resultaten bespreken en beoordelen;− reflecteren over contexten, over proces en product, over houdingen en handelingen− verantwoorde conclusies trekken− keuzes maken en die verantwoordenis hij al met een of ander aspect van begeleid zelfgestuurd leren bezig.5 Voet5.1 Wat?Vakoverschrijdende eindtermen (VOET) zijn minimumdoelstellingen, die -in tegenstelling tot devakgebonden eindtermen - niet gekoppeld zijn aan een specifiek vak, maar door meerdere vakken ofonderwijsprojecten worden nagestreefd.De VOET worden volgens een aantal vakoverschrijdende thema's geordend: leren leren, socialevaardigheden, opvoeden tot burgerzin, gezondheidseducatie, milieueducatie, muzisch-creatieve vormingen technisch-technologische vorming (alleen voor ASO).De school heeft de maatschappelijke opdracht om de VOET volgens een eigen visie en stappenplan bijde leerlingen na te streven (inspanningsverplichting).5.2 Waarom?Het nastreven van VOET vertrekt vanuit een bredere opvatting van leren op school en beoogt eenaccentverschuiving van een eerder vakgerichte ordening naar meer totaliteitsonderwijs. Door hetaanbieden van realistische, levensnabije en concreet toepasbare aanknopingspunten, worden leerlingensterker gemotiveerd en wordt een betere basis voor permanent leren gelegd.VOET vervullen een belangrijke rol bij het bereiken van een voldoende brede en harmonische vorming enbehandelen waardevolle leerinhouden, die niet of onvoldoende in de vakken aan bod komen. Eenbelangrijk aspect is het realiseren van meer samenhang en evenwicht in het onderwijsaanbod. In ditopzicht stimuleren VOET scholen om als een organisatie samen te werken.De VOET verstevigen de band tussen onderwijs en samenleving, omdat ze tegemoetkomen aanbelangrijk geachte maatschappelijke verwachtingen en een antwoord proberen te formuleren op actuelemaatschappelijke vragen.5.3 Hoe te realiseren?Het nastreven van VOET is een opdracht voor de hele school, maar individuele leraren kunnen opverschillende wijzen een bijdrage leveren om de VOET te realiseren. Enerzijds door binnen hun eigenvakken verbanden te leggen tussen de vakgebonden doelstellingen en de VOET, anderzijds doorthematisch onderwijs (teamgericht benaderen van vakoverschrijdende thema's), door projectmatigwerken (klas- of schoolprojecten, intra- en extra-muros), door bijdragen van externen (voordrachten,uitstappen).Het is een opdracht van de school om via een planmatige en gediversifieerde aanpak de VOET na testreven. Ondersteuning kan gevonden worden in pedagogische studiedagen en nascholingsinititiatieven,in de vakgroepwerking, via voorbeelden van goede school- en klaspraktijk en binnen het aanbod vanorganisaties en educatieve instellingen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 20TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)6 ICT6.1 Wat?Onder ICT verstaan we het geheel van computers, netwerken, internetverbindingen, software,simulatoren, etc. Telefoon, video, televisie en overhead worden in deze context niet explicietmeegenomen.6.2 Waarom?De recente toevloed van informatie maakt levenslang leren een noodzaak voor iedereen die bij wil blijven.Maatschappelijke en onderwijskundige ontwikkelingen wijzen op het belang van het verwerven van ICT.Enerzijds speelt het in op de vertrouwdheid met de beeldcultuur en de leefwereld van jongeren.Anderzijds moeten jongeren niet alleen in staat zijn om nieuwe media efficiënt te gebruiken, maar is ICTook een hulpmiddel bij uitstek om de nieuwe onderwijsdoelen te realiseren. Het nastreven van diecompetentie veronderstelt onderwijsvernieuwing en aangepaste onderwijsleersituaties. Er wordt immersmeer en meer belang gehecht aan probleemoplossend denken, het zelfstandig of in groep leren werken,het kunnen omgaan met enorme hoeveelheden aan informatie, ...In bepaalde gevallen maakt ICT deel uit van de vakinhoud en is ze gericht op actieve beheersing vanbijvoorbeeld een softwarepakket binnen de lessen informatica. In de meeste andere vakken of bij hetnastreven van vakoverschrijdende eindtermen vervult ICT een ondersteunende rol. Door de integratievan ICT kunnen leerlingen immers:−−−het leerproces zelf in eigen handen nemen;zelfstandig en actief leren omgaan met les- en informatiemateriaal;op eigen tempo werken en een eigen parcours kiezen (differentiatie en individualisatie).6.3 Hoe te realiseren?In de eerste graad van het SO kunnen leerlingen adequaat of onder begeleiding elektronischeinformatiebronnen raadplegen. In de tweede en nog meer in de derde graad kunnen de leerlingen“spontaan” gegevens opzoeken, ordenen, selecteren en raadplegen uit diverse informatiebronnen en –kanalen met het oog op de te bereiken doelen.Er bestaan verschillende mogelijkheden om ICT te integreren in het leerproces.Bepaalde programma’s kunnen het inzicht verhogen d.m.v. visualisatie, grafische voorstellingen,simulatie, het opbouwen van schema’s, stilstaande en bewegende beelden, demo, ...Sommige cd-roms bieden allerlei informatie interactief aan, echter niet op een lineaire manier. De leerlingkomt via bepaalde zoekopdrachten en verwerkingstaken zo tot zijn eigen “gestructureerde leerstof”.Databanken en het internet kunnen gebruikt worden om informatie op te zoeken. Wegens het groteaanbod aan informatie is het belangrijk dat de leerlingen op een efficiënte en een kritische wijze lerenomgaan met deze informatie. Extra begeleiding in de vorm van studiewijzers of instructiekaarten is eenmust. Om tot een kwaliteitsvol eindresultaat te komen, kunnen leerlingen de auteur (persoon, organisatie,...), de context, andere bronnen die de inhoud bevestigen en de onderzoeksmethode toevoegen. Dit zalhet voor de leraar gemakkelijker maken om het resultaat en het leerproces te beoordelen.De resultaten van individuele of groepsopdrachten kunnen gekoppeld worden aan een mondelingepresentatie. Het programma “Powerpoint” kan hier ondersteunend werken.Men kan resultaten en/of informatie uitwisselen via e-mail, blackboard, chatten, nieuwsgroepen,discussiefora, ... ICT maakt immers allerlei nieuwe vormen van directe en indirecte communicatiemogelijk. Dit is zeker een meerwaarde omdat ICT zo de mogelijkheid biedt om niet alleen interscolaireprojecten op te zetten, maar ook om de communicatie tussen leraar en leerling (uitwisselen vancursusmateriaal, planningsdocumenten, toets- en examenvragen, ...) en leraren onderling (uitwisselinglesmateriaal) te bevorderen.Sommige programma’s laten toe op graduele niveaus te werken. Ze geven de leerling de nodigefeedback en remediëring gedurende het leerproces (= zelfreflectie en -evaluatie).

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 21TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)7 Organisatie van de geïntegreerde proef7.1 Definitie en algemene doelstellingenDe geïntegreerde proef (GIP) is een proef waar beroepsvaardigheden, manuele vaardigheden, algemenekennis en communicatievaardigheden evenwichtig en aangepast aan de studierichting aan bod komen.De Gip zal een duidelijk beeld geven van de rijpheid van de leerling om deel te nemen aan hetberoepsleven en om te functioneren in het maatschappelijk proces.7.2 Betrokken vakkenVakken van het fundamenteel gedeelte van de optie , , die de studierichting bepalen, worden betrokken bijde opstelling en de organisatie van de GIP, met de klemtoon op het vakoverschrijdend karakter.Kennis en vaardigheden uit de vakken van de basisvorming kunnen eveneens nodig zijn voor hetrealiseren van de GIP.InhoudDe GIP kan opgebouwd worden rond een:• praktische realisatie,• project,• eindwerk,• groepswerk,• of een combinatie hiervan.De opgave kan gegeven worden voor een klas, voor een groep leerlingen of voor individuele leerlingen.Bij een gemeenschappelijke opgave worden de deelopdrachten duidelijk afgebakend, zodat de inbrengvan elke leerling individueel te evalueren is.Qua inhoud wordt rekening gehouden met:• het profiel van de betrokken studierichting en de overeenstemmendeberoepsopleidingsprofielen;• de einddoelstellingen van de betrokken studierichting;• de integratie van de verschillende vakken;• de noodzaak om kennis, vaardigheden en vakgerichte attitudes te evalueren.Vermits de GIP bestaat uit een procesfase en de realisatie van een product, zijn een zorgvuldige planningen spreiding over het schooljaar noodzakelijk.De leerlingen moeten de kans krijgen tijdens een presentatie hun werk voor te stellen, toe te lichten en teverdedigen voor de jury.Samen met de opgave, worden de evaluatiecriteria (zowel voor proces als voor product), de timing en dewerkmethode aan de leerling meegedeeld.BegeleidingElke leraar, die vakken geeft die betrokken zijn bij de GIP (zowel AV, TV en PV), zorgt – binnen zijnvakgebied – voor de nodige begeleiding van de leerlingen.De GIP-begeleider heeft, naast de begeleiding binnen zijn eigen vakgebied, ook een coördinerende taak.Ouders en leerlingen worden tijdig en regelmatig geïnformeerd omtrent de vorderingen.7.3 Aspecten van de evaluatieDe geïntegreerde proef wordt beoordeeld door de jury.Een beoordeling dient te vertrekken vanuit duidelijke en operationele doelstellingen. Zowel het proces alshet product moeten op een zo objectief mogelijke manier beoordeeld worden.De beoordeling steunt altijd op een vaardigheids- en werkanalyse die het verloop, de verantwoording ende criteria weergeeft van de opdracht.Proces- en productgericht beoordelen kan vier aspecten omvatten:• denkactiviteiten (bijvoorbeeld instructies lezen, aantekeningen maken, …);• motorische handelingen (bijvoorbeeld schaven, …);• praktijkattitudes (bijvoorbeeld nauwkeurig werken, scherp waarnemen, …);• de uitvoeringstijd, waarbij gestreefd wordt naar een haalbaarheid voor 90 % van de leerlingen.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 22TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)RapporterenEr wordt aanbevolen om – voor elk criterium afzonderlijk – te rapporteren met een vierpuntenschaal dieaangeeft of het resultaat beoordeeld wordt als ‘heel goed’, ‘goed’, ‘zwak’ of als ‘onvoldoende’ (het gebruikvan cijfers wordt afgeraden).Die quotatie wordt schriftelijk aan de leerling (en aan de ouders) meegedeeld, waarbij uiteraardvoldoende aandacht zal besteed worden aan motivering van het eindresultaat.EindbeoordelingDe eindbeoordeling van de geïntegreerde proef (zowel het proces als het eindproduct) gebeurt eveneensdoor de jury.De voorzitter van de jury (of zijn afgevaardigde) maakt voor iedere leerling een eindverslag op waarin allebeoordelingselementen (volgens de vooraf bepaalde criteria) opgenomen zijn.Dit verslag wordt door alle juryleden ondertekend.Het eindverslag wordt afgesloten met een genuanceerde en globale eindbeoordeling, waarin het gebruikvan een cijfer of van de termen ‘geslaagd/niet geslaagd’ wordt afgeraden.Er wordt geadviseerd om per beoordelingscriterium te omschrijven hoe de leerling presteerde(bijvoorbeeld ‘heel goed’, ‘goed’, ‘zwak’, ‘niet goed’).Het is aangewezen dat de jury het belang (of invloed) van die criteria omschrijft in functie van de eisendie aan het beroep gesteld worden.Het is noodzakelijk dat tijdens de presentatie van het eindproduct alle leden van de jury beschikken overeen evaluatieformulier met alle te beoordelen criteria.De eindbeoordeling van de geïntegreerde proef wordt aan de leerlingen meegedeeld.Een uitgestelde beslissing (herexamen) voor de GIP is niet mogelijk vermits dit eigenlijk in strijd is met hetgeïntegreerde karakter ervan (als een rode draad door de betrokken vakken gedurende het volledigejaar).De resultaten van de geïntegreerde proef vormen één van de drie verplichte elementen waardoor dedelibererende klassenraad zich moet laten leiden.Het is wenselijk dat de leerlingen (en hun ouders) hieromtrent van bij het begin van het schooljaargeïnformeerd worden.De verslagen van alle beoordelingen van de geïntegreerde proef (tussentijdse en eindbeoordelingen)worden bezorgd aan de voorzitter van de delibererende klassenraad. Dit dient in de notulen opgenomente worden.De delibererende klassenraad krijgt op die manier belangrijke elementen over depersoonlijkheidsontplooiing, de attitudes en de voorbereiding op het beroepsleven van de leerling.Indienhet advies van de jury van de geïntegreerde proef niet gevolgd wordt door de delibererende klassenraad,wordt dit omstandig gemotiveerd.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 23TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)MINIMALE MATERIËLE VEREISTENDe uitrusting en de inrichting van de lokalen, inzonderheid de werkplaatsen, de vaklokalen en delaboratoria, dienen te voldoen aan de technische voorschriften inzake arbeidsveiligheid.Inzake veiligheid is de volgende wetgeving van toepassing:Codex,ARAB,AREI,Vlarem.Deze wetgeving bevat de technische voorschriften die in acht moeten genomen worden met betrekkingtot de uitrusting en inrichting van de lokalen en de aankoop en het gebruik van toestellen, materiaal enmaterieel.Zij schrijven voor dat:duidelijke Nederlandstalige handleidingen en een technisch dossier aanwezig moeten zijn;alle gebruikers de werkinstructies en onderhoudsvoorschriften dienen te kennen en correct kunnentoepassen;de collectieve veiligheidsvoorschriften nooit mogen gemanipuleerd worden;de persoonlijke beschermingsmiddelen aanwezig moeten zijn en gedragen worden, daar waar dewetgeving het vereist.Normale uitrusting van een klaslokaal met bord stoelen en tafels - werkbankenDidactische middelenhandgereedschappen zoals; specifieke meetinstrumenten, tangen, boor-, slijp-, en freesmiddelen,beschermbril, en anderehet labo zelfDia’s van bestaande situatiesCursusVideo’sPostersCD’s en andere ICT toepassingenvaktijdschriften (zie bibliografie)boeken (zie bibliografie)specifieke woordenboeken in functie van het vak.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 24TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)EVALUATIEOnderscheid moet gemaakt worden tussen de evaluatie van het leerproces en de evaluatie van heteindproduct.Bij de procesevaluatie wordt doorlopend gepeild naar de verwerking van het leerproces, met debedoeling dit proces zo nodig bij te sturen, zodat elke leerling op de meest effectieve manier kan leren.De klemtoon ligt hierbij duidelijk op het optimaal functioneren van de leerling.Het verloop van het proces wordt, vooraf, door de leraar uitgetekend. Zij/hij bepaaltwelke de verschillende stappen zijn;welke fouten op elk moment ontoelaatbaar zijn;welke fouten kunnen gemaakt worden.Afhankelijk van het resultaat van feedback -momenten (kleine toetsen, gesprekken, volgsystemen, …)wordt het proces verder gezet of zo nodig bijgestuurd.Om de leerling te motiveren gebeurt dit in een constructieve, positieve sfeer.Productevaluatie gebeurt op het einde van het leerproces (bijvoorbeeld na een hoofdstuk, eenopdrachtenreeks, een project, een trimester..). Hierbij wordt nagegaan in hoeverre de leerling debasisdoelstellingen bereikt heeft.Iedere evaluatie gebeurt in 3 stappenRegistreren (veelvuldig afnemen van proeven, oefeningen, opdrachten, kleine toetsen, …).Interpreteren (de gegevens toetsten aan de criteria of normen die de vakwerkgroepen vooraf duidelijkheeft bepaald).Rapporteren (de leerling en de ouders krijgen op een duidelijke wijze een beeld van de vorderingen vande leerling door geregelde momenten van feedback voor de leerling en door een schriftelijke rapporteringdoor middel van agenda, rapport...).

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 25TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)JAARPLANVan elke leraar wordt verwacht dat hij/zij in het begin van het schooljaar een jaarplanning maakt. Dieplanning kan gemaakt worden volgens het bijgevoegd model. Eenvormigheid is een noodzaak voor deverschillende collega's.De verschillende jaarplannen moeten zodanig gemaakt worden dat er - waar mogelijk - per week eencoördinatie is tussen de verschillende vakken.Een overleg tussen de verschillende leraars zal absoluut noodzakelijk zijn!Tijdens het schooljaar zullen de vorderingen door de verschillende collega's samen regelmatiggeëvalueerd worden met het doel de verschillende jaarplannen eventueel bij te sturen.De timing is gemaakt voor 25 weken per schooljaar. De resterende tijd kan door de lerares/leraar vrijgebruikt worden voor uitdiepingen en/of uitbreidingen. Ook nieuwe ontwikkelingen kunnen hier eventueelaan bod komen.De timing en de volgorde van de leerstofonderdelen zijn niet bindend. Indien afgeweken wordt, moet dit inoverleg tussen de verschillende collega's gebeuren en moeten – indien nodig – de andere jaarplanneneveneens aangepast worden. Steeds moet erover gewaakt worden dat de noodzakelijke voorkennisaanwezig is.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 26TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)BIBLIOGRAFIEBIBLIOGRAPHIE voor het leervak Morfologie en anatomie van de tanden.* Concise Dental Anatomy and morphology door J. L. Fuller en G. E. Denehy* Les dents humaines Morphologie door E. Marseillier.* Paradontale en occlusale aspecten van kronen en bruggen door J. H. N. Pameijer* Dr. Vermeersch Biologie Anatomie Fysiologie van de mens Uitgeverij Plantijn/Antwerpen* Horst Gründler Methodisches Vorgehen zum Erlernen von Zahnformen Quintessenz Bibliothek/Berlin* Jochen Peters Aufwachsen natürlich gemacht Quintessenz Bibliothek/Berlin* Lundeen H Introduction a l’ anatomie occlusale julien Prelat/ParisBIBLIOGRAFIE: MATERIALENLEER* Tandheelkundige materialen (dit is deel 3 uit de reeks De Nederlandse bibliotheek dertandheelkunde) door Prof. Dr. J Arends, Dr. C.L. Davidson, Prof. Dr. F.C.M. Driessens en Dr. K. DeGroot uitgegeven door Stafleu en Tholen B.V. - Leiden.* Organische Chemie door K. Bruggemans, Y. Herzog en V. Versée door uitg. De Boeck.* Chemie 1, 2 en 3 door E. Bontinck en J. Janssens uitgegeven door De Sikkel - Antwerpen.* Anorganische en Organische Chemie door A. Delaruelle en Dr. A.I. Claes uitgegeven door Standaarduitgeverij.* Chemie voor de derde graad ASO rubrieken 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + 6 door W. Mortelmans, H. Van Elsten C. Van Mechelen uitgegeven door uit. Van In - Lier.BIBLIOGRAFIE PV + TVSchrijver TiteluitgeverVOLPROTHESE* Die Vollsaugende Clan-Tray prothese.J Schreinemakers Verlag Tholen/ Utrecht* Die Ausbilding zum ZahntechnikerHans H Caesar Verlag Neuer Merkur/ München* Tandheelkundig woordenboekDr. F.J.Tempel Bohn, Scheltema & Holkeme /Utrecht* Lexikon der dentalen TechnologieKörber, SchiebelQuintessenz Verlags /Berlin* Current clinical dental terminologyCarl Boucher The C.V. Mosby Company / Saint Louis* Totalprothesen nach der Gerber-SystematikCanulor Dental /Wangen* GC LIVDENT FB – 30Kenji Hiranuma GC Dental Industrial corporation / Tokyo* Inleiding tot bouw en functie van het kauwstelselA.A.D.Derksen Bohn, Scheltema & Holkema/ Utrecht* Prothese complete Tome 1

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 27TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Prof. J.LejoyeuxLibrairie Maloine /Paris* Prothese complete Tome 2Prof. J.LejoyeuxLibrairie Maloine /Paris* Aufstellen der künstlichen Zahn,reihen für eine Totalprothese.prof Dr.E KörberVita Zahnfabrik/ Bad Säckingen* Die Gysi MethodeDeTrey Dentsply /Dreiech* APF– Prothetik Biodentprof. Dr. K.M.Lehmann DeTrey Dentsply/ Wiesbaden* Montage du dentier complet “anatoform”Société De Trey/ Malmaison* Herstellung System-orientierter Totalprothesen.Horst Gründler & Max Person Biodent APF Prothetik/ München.VASTE PROTHESE* PARONDONTALE EN OCCLUSALE ASPECTEN VAN KRONEN EN BRUGGENJ.H.N. Pameijer* FUNCTIEHERSTEL VAN HET KAUWSTELSEL DOOR MIDDEL VAN KRONEN EN BRUGGENF.F.A. La Riviere* The PINDEX system. Uncompromising model and die precision.Whaledent* The BECO systemFirma BEGO* BEWUSTE KEUZE EN GOEDE CONTROLE GIPS NOODZAAK (Lezing regio Zuid-Holland)Exkies, maart 1994* MODELLHERSTELLUNGHeraus/Kulzer* GRUNDLAGEN DES FESTSITZENDEN ZAHNERSATZES BAND 3Hans H. Caesar* NEY CROWN AND BRIDGE MANUALTechnical Training NEY* PRAXIS DES FESTSITZENDEN ZAHNERSATZES BAND 4Hans H. Caesar* DAS DENTAL LABOR Internationales Fachblatt für die gesamte Zahntechnik und ihre RandgebieteVerlag Neuer Merkur/München* DIE QUINTESSENZ ZAHNTECHNIKQuintessenz Verlags /Berlin* DENTAL SPECTRUMSchweizer Fachzeitschrift für Zahntechnik* MODEL-TRAYD 2000 Hamburg

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 28TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)* LEXIKON DER DENTALEN TECHNOLOGIEQuintessenz Verlags/Berlin* Firma BREDENT/Senden* BIOLOGISCH UND MEDIZINISCH BEWÄHRT: Gold für Ihre SicherheitFirma Heraeus/Kulzer* EINFÜHRUNG IN DIE AUFWACHSTECHNIKFirma Heraeus/Kulzer* DENTAL LAB: Geräte für das Zahntechnische LaboFirma Degussa* ZICHT OP TANDEN: inzicht in de mogelijkhedenUnie van Dentaaltechnische Bedrijven* Firma RENFERT/Hilzingen* Firma SHÜTZ DENTAL/Rosbach* Firma GC International/Leuven* Firma KAVO/Leutkirch* AUFWACHSEN NATÜRLICH GEMACHTJochen Peters* GRADIA: gebruiksaanwijzing GC LeuvenALGEMEEN* Grosse G Lexikon der Zahntechnik Verlag Neuer Merkur/München* Hans H. Caesar Grundlagen für die praktische Tätigkeit Verlag Neuer Merkur/München* Körber/Schiebel Lexikon der dentalen Technologie Quintessenz Verlags/Berlin* Carl O. Boucher current clinical dental terminology Mosby/USAPARTIËLE PROTHESE* Prof. Marxkors conception et réalisation des protheses partiëlles métalliques coulées Bego/Bremen* Mc Cracken Partial Denture construction Mosby/USA* Swenson Partial Denture Mosby/USA* Prof. Lejoyeux Restauration prothétique amovible de lédentation partiëlle Maloine/Paris* Hans H. Caesar Die Kobalt-Chrom-Molybdän Modelgussprothese Verlag Neuer Merkur/München* Dr Battistuzzi......De partiële prothese Bohn Stafleu Van Loghum/Zaventem* Ney Partial denture Ney company/USAGEGOTEN UITNEEMBARE PROTHESE* Cursus Partiële Prothese . Tandheelkunde Leuvengedoceerd door de professoren Declerq en Schepers.* Co-Cr Framecursus van Theo QuintelierFirma Arcadent en Dentaurum.* “Planned Partials” The Ney partial denture bookThe J.M. Ney Company connecticut.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 29TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)* Vitallium technologieAustenal by Howmedica* Ney Surveyor manuelThe J.M. Ney Company connecticut.* Die Ausbildung zum Zahntechniker Band 2Die Kobalt-Chrom-Molybdän Modelgussprothese.Hans H. Caesar Verlag Neuer Merkur.* van Dale Groot woordenboek der Nederlandse taalVan Dale Lexicografie/Utrecht Antwerpen.* Het elektronisch groene boekje* Tandheelkundig woordenboekDr. F.J.Tempel Bohn, Scheltema & Holkeme /Utrecht* Lexikon der dentalen TechnologieKörber, SchiebelQuintessenz Verlags /Berlin* Current clinical dental terminologyCarl Boucher The C.V. Mosby Company / Saint Louis* Medizintehnik GmbH /Essen 1 Duitsland* Groot Engels/Nederlands woordenboek Standaard uitgevrij/ Antwerpen* Modelguss Dentaurum centrum dentale cummunikation* La prothese partiële amovible a chassis coulé (principes et technique)Prof Jean-Noël NALLY édition médecine /Genève* Restauration prothétique amovible de l’édentation partielleProf J.Lejoyeux Maloine édituer Paris.* Wisil Modellguss* Wironium Vade Mecum* Conception et réalisation des protheses partielles métalliques coulées sur modèle.Prof Dr R Marxkors /Bego Bremer.* Partial Dentures: surveying/designing/constructionJelenko N.Y.* Utilisation rationelle des éléments préformés dans la construction de la P.P.A.M.Par Jean CARMONA système Character* American Textbook of Prothetic DentistryW.E. Cummer* Labo handboek Ceka attachement systeem/ Antwerpen.* Der neue Katolog Bego/Bremer.* TopVest – Einbetten mit System / Shütz – Dental.* Protek systeem/ firma Bredent.* Biosil CoCrMo Modellguss Legierungen /Degussa.* Modellgusstechnik mit System/ Hennig Wulfes, ZT / Bremen.* Hoe gietfouten vermijden/ Hennig Wulfes, ZT / Bremen.* Technologie dentaire N° 7 Polisage des stellites/ Michel Dupé.

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 30TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)* Das Dental Labor N° 3/4/5 1999Vom Situationsmodell zur konstruirten modellgussprothese.* Constructie van de frameprotheseL Kenens / Quintessenz bibliothek.* Das Heraeus - Modellguss – SystemHeraeus/ Kulzer.* Internet: www.bego.com* Internet: www.degussa.comORTHODONTIE* Sztele R Herstellung Kieferorthopädische ApparatenVerlag Volk und Gesundheit/Berlin* Beiboer J.L. Afwijkende mondgewoonten Stafleus wetenschapelijke uitg. maatsch./Leiden* Adams Philip The design and construction of removable Orthodontic appliances Bristol/USA* H. Boerma Eenvoudige orthodontische therapie Stafleu en Tholen/Leiden* Emil Witt Leitfaden der Kieferorthopädischen Technik Quintessenz/BerlinVASTE PROTHESE EN KERAMIEK* METAL DESIGN AND FABRICATION FOR PORCELAIN RESTORATIONS.Firma NEY/U.S.A.* VITA –VMK / Degudent-techniek* ASTHETISCHE RICHTLINIEN FÜR DIE REKONSTRUKTIVE ZAHNHEILKUNDEquintessenz books/ P Schärer.* TANDARTSENWERELD: testen met de niet-edel legeringe WIRON 99september 1995/ Dr tandarts Fischer en ZTM Wulfer.* THEORIE ET PRATIQUE DES RESTAURATION CERAMO METALLIQUEédision cdt Paris/ Masahiro Kuwata* PARODONTALE EN OCCLUSALE ASPECTEN VAN KRONEN EN BRUGGENdental center for postgraduate courses/ J.H.N. Pameijer* CATALOGUS G.C* CATALOGUS BEGO* CATALOGUS RENFERT* EDELMETAAL DENTAALLEGERINGEN: verwerking opbaklegeringenFirma Degussa* DIE QUINTESSENZ tijdschriften: 8/88, 6/85, 8/87, 9/87, 11/97, 5/98, 4/78, 1/88 en 5/90* VERARBEITUNGSFEHLER ERKENNEN UND VERMEIDENFirma Heraeus* DER PASSGENAUE DENTALGUSSFirma Heraeus* GEBRAUCHINFORMATION CARAAT BIOPAQUEFirma Dentsply DeTrey* DIE KERAMISCHE VERBLENDUNG EINER FRONTZAHNBRÜCKE

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 31TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Quintessenz Bibliothek/ Klaus Müterthies* FRONTZAHNIMPRESSIONEN IN VIER ALTERSTUFENQuintessenz Bibliothek/ Klaus Müterthies* BIODENT METALLKERAMIK: Eigenschaften und VerarbeitungFirma DeTrey* EDGE SHOULDER PORCELAINFirma Ceramco* QUALITY CONTROL FOR NEY CERAMO METAL RESTORATIONSFirma NEY/U.S.A.* ENCYCLOPAEDIA BRITANNICA inc.William Benton, publisher* VAN DALE groot woordenboek der Nederlandse taalUtrecht, Antwerpen* LA MATIERE APPRIVOISEE céramique et prothèse fixée)Yves Mahiat* CURRENT CLINICAL DENTAL TERMINOLOGYThe C.V. Mosby Comp./ Carl Boucher* LEXIKON DER DENTALEN TECHNOLOGIEQuintessenz Verlag/Körber/ schiebel* TANDHEELKUNDIG WOORDENBOEKQuintessenz Zahntechnik/Prof. Dr. F.J. Tempel/ Utrecht, Antwerpen* DIE AUSBILDUNG ZUM ZAHNTECHNIKER : band 4Verlag Neuer Merkur/München/ ZTM Hans Caesar* CD ROM: NEDERLANDSTAKIGE ENCYCLOPEDIESoftkey* APPROCHE DE LA PERCEPTION DE LA LUMIERE ET LA COULEURAlexandre Serge* DAS DENTAL LABOR: Farbe und Ästhetik tijdschrift 4/85* DAS DENTAL LABOR: Farauswahlverfahren bei Keramischen Restauration 9/82* LICHT EN OPTIK/ systeem Elckhorst* COLOR IN DENTISTRYFirma Ney/ Lemire* DAS DENTAL LABOR: das Licht und die gerüstgestaltung in der Metallkeramik 6/85* KLEURENBLINDHEID: Braille Liga* FINE GRAIN STAINSColor system manual Ceramco* CURSUS: solderen voor en na de brand gecombineerd met Finesse keramiek.Met dank an de firma Arcadent en demonstrator Umberto Rotondi (cursus + Dia)* HERATEC SYSTEEM SINTERTECHNIEKFirma Heraeus* KERAMISCHE INLAY’S

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 32TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)Eindwerk Jens Baertsoen (1995 – 1996)* DICOR: klinische instructies voor Dicor restauratiesFirma DeTrey Dentsply* DAS DENTAL LABOR: Das Herstellen von Kronen aus giessbarer Dicor Glaskeramiktijdschrift 10/85* SYSTEEM VITA IN-CERAMEindwerk Vicky Reyngoudt (1992 – 1993)* VITA IN-CERAM / Directions for use* LICHT EN KLEUREindwerk Bertrand axelle en De Vlieger Rik (1997 – 1998)* DAS VIERDIMENSIONALE ZAHNFARBSYSTEMQuintessenz bibliothek/ Paul J Miira* L’ESTHETIQUE EN ONDONTOLOGIEEdtions S.N.P.M.D./ Simon Perelmuter* PORCELAIN LAMINATE VENEERSQuintessenz Books/ Garber/Goldstein/Feinman* TECHNOLOGIE EN UITVOERINGSLEER VAN DE VASTE PROTHESECursus Putman Guy (deel 4)* DENTAL LABORATORYthe official journal of the dental labotarories association/ EnglandVAKTIJDSCHRIFTEN* Das Dental Labor Internationales fachblatt für die gesamte Zahntechnik und Ihre RandgebieteVerlag Neuer Merkur/München* Quintessenz Quintessenz der Zahntechnik Quintessenz Verlag/Berlin* Exkies Vaktijdschrift voor tandartsen en tandtechnici Stichting Exkies/Nieuwegein* Dental Spectrum Schweizerische Zahntechniker-vereinigung* Tandartsen wereld European Dental Magazine* UDB nieuws vaktijdschrift van de Vlaamse beroepsverenigingLinks naar enkele interessante sites:http://www.tihh.be/tihhosp/links.html#elektrhttp://werktuigbouw.techniekweb.nl/http://jersey.uoregon.edu/vlab/ energie – mechanica – thermodynamica - toolshttp://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.html#mechanicahttp://www.phys.uu.nl/~wwwnatdc/lokaal/lokaal.htmlhttp://www.meergronden.nl/een/2/natuurkunde/natuurkunde-simulaties.htm#Elektriciteithttp://www.phys.hawaii.edu/~teb/java/ntnujava/http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/hframe.html

TSO – 3e graad – optie Tandtechnieken 33TV Tandtechniek (1e leerjaar: 8 lestijden/week, 2e leerjaar: 6 lestijden/week)