Zoogdieren op defensieterreinen - Zoogdierwinkel

Voorbeeld vleermuiswaarnemingen langs een rijksweg (rode lijn ligt hier op 100 m, stippellijn op 250 m van de weg)zomerverblijfplaatsen van vleermuizenlager is op korte afstand van rijkswegen.Er zijn zelfs veel verblijfplaatsen van vleermuizenaanwezig in bruggen van snelwegenwaaronder holle brugsegmenten vandrukke snelwegen in Duitsland of duikersonder snelwegen in Wales. Het gaat hierbijook om soorten die relatief gevoelig voorverstoring zijn zoals gewone grootoorvleermuisen kleine hoefijzerneus.In Nederland zijn maar weinig voorbeeldenvan zomerverblijfplaatsen in of onderbruggen van rijkswegen. In Noord-Brabanten Limburg zijn zomerverblijf plaatsen vanwatervleermuizen gevonden in een duikeronder een spoorlijn of in overkluisde bekenonder wegen. Voor zomerverblijven zal detemperatuur in of onder bruggen in demeeste gevallen echter te laag zijn.De gewone dwergvleermuis is een gebouw bewonendesoort die ook langs rijkswegen regelmatigjagend wordt aangetroffen.Foto Annelies KoopmanOverwintering van vleermuizen is vastgesteldin speciaal aangelegde winterverblijvenin geluidswallen van wegen. Het gaathierbij echter zelden om meer dan enkelegewone grootoorvleermuizen. De slechteacceptatie van deze objecten geldt voorvrijwel alle recentelijk aangelegde winterverblijven.Traditioneel gedrag van vleermuizenwaar het gaat om winterverblijven,een afkeur van vers beton, een te klein volumevan de nieuwe objecten met een beperktaantal wegkruipmogelijkheden endroogte zijn hiervoor waarschijn lijke verklaringen.Er is bovendien een negatiefverband gevonden tussen het aantal overwinterendevleermuizen en de lengte vanrijkswegen binnen een cirkelvormig oppervlak(straal 750 m) rondom de winterverblijven. Rijkswegen lijken dus in elkgeval op winterverblijfplaatsen een negatiefeffect te hebben.Winterverblijfplaatsen zijn van belang voorde paring. In de nazomer/herfst vliegenvele tientallen vleermuizen dagelijks naarde winterverblijven toe om deel te nemenaan het zwermgedrag voor de ingang. Debereikbaarheid van de objecten (het ontbrekenvan hindernissen als rijkswegen)speelt daarom waarschijnlijk een grote rol.Effecten van infrastructuur Hethuidige vleermuisonderzoek in het kadervan verbredingen of aanleg van rijkswegenbestaat voor een groot deel uit het verzamelenvan waarnemingen van foeragerendevleermuizen op en rond debestaande weg of het tracé. Maar doet heter werkelijk veel toe om te weten waar tijdensdie momentopnames de gewonedwergvleermuizen zich bevonden? Bij gebrekaan kennis over het effect van rijkswegenop het aantal foeragerende dierenkunnen we in ieder geval nog weinig metdie informatie. Wanneer we meer te wetenkomen over randeffecten van rijkswegenop vleermuizen kunnen we het vleermuisonderzoekin het kader van rijkswegenmeer toespitsen op de effecten die er werkelijktoe doen. We kunnen dan mogelijkbeargumenteerd afwijken van een volledigeinventarisatie van uitgestrekte akkersof graslanden.Mitigatie De mitigatie (het voorkomenen verzachten van negatieve effecten) richtzich momenteel grotendeels op het verminderenvan de barrièrewerking en veelminder op randeffecten. Om barrières opte heffen worden tunnels en ecoductenaangelegd, bruggen verhoogd en ‘hopovers’ aangelegd. Zou de mitigatie gerichtzijn op het verminderen van randeffecten,dan komen maatregelen als geluidswallen,een verdiepte ligging van de weg, geluidsarmasfalt of aangepaste wegverlichting inbeeld. Hoge geluidsschermen kunnenechter bijdragen aan de barrièrewerkingvan wegen. Veel vleermuissoorten kruisenZoogdier 22-3 pagina 20bij voorkeur niet hoog over wegen. Als ontsnipperingsmaatregelzijn tunnels voorvleermuizen dan ook over het algemeenveel effectiever dan bruggen. Tunnels zijnechter weer slecht toe te passen op eenverdiept aangelegde weg. Kortom, meerkennis over randeffecten kan de mitigatievan schadelijke effecten van rijkswegenverbeteren.Nader onderzoek Om een (negatieve)relatie tussen het aantal foeragerendevleermuizen en de afstand tot een rijkswegte bepalen dient in homogeen terrein opverschillende afstanden van een rijksweggelijktijdig het aantal passerende vleermuizengemeten te worden. Omdat hetverkeerslawaai in open terrein aanmerkelijkverder draagt, is het zinvol dit zowel inbos als in open terrein te onderzoeken. Defactoren die waarschijnlijk het meest vaninvloed zijn op het aantal foeragerendevleermuizen zijn de emissie van geluid enverlichting. De karakteristieken van rijkswegendie hierop van invloed zijn -hoeveelheidverkeer, type asfalt, ligging van deweg ten opzichte van maaiveld (verdiept,verhoogd), geluidsschermen en type verlichting–dienen ook in beeld te worden gebracht.Martijn Boonman (m.boonman@buwa.nl)en Gerard Smit (g.f.j.smit@buwa.nl) zijnwerkzaam bij Bureau WaardenburgVerder lezen?• Altringham, J. (2008). Bat ecology and mitigation.Public Inquiry into the A350 Westbury Bypass.• Limpens, H.J.G.A., P. Twisk 2004 & G. Veenbaas.Met vleermuizen overweg. Dienst Weg- enwaterbouwkunde, Ministerie van Verkeer en waterstaat/ Vereniging voor Zoogdierkunde enZoogdierbescherming, Arnhem• Meer informatie over effecten van verlichtingop vleermuizen staat op www.vleermuizenindestad.nl.• Een uitgebreide literatuurlijst en een overzichtvan de in de verkennende studie gebruikte onderzoekenkunnen worden opgevraagd bij de auteurs.