WIE GEEFT DIE KRIJGT

DOOR JOB HULSMAN
21 NETWERKEN
‘Weet je wat het probleem is?’ Van Vuuren stelt
de vraag hardop. ‘De houdbaarheidsdatum
van organisaties staat nauwelijks ter discussie.
En als je jezelf niet meer afvraagt of je nog bestaansrecht
hebt, dan wordt het voortbestaan
van je bedrijf al snel een doel op zich.’
Voorbeelden zijn er genoeg. V&D, DA, Scapino,
Dolcis, Invito en Manfield maken het
thema dat Van Vuuren aansnijdt actueler dan
ooit. ‘Natuurlijk, het is pijnlijk om je markt
te zien verdwijnen en je medewerkers geen
werk te kunnen garanderen. Maar dat maakt
de vraag alleen nog maar urgenter hoe je het
uiteindelijke doel van een organisatie kunt
bewaken. Welke toegevoegde waarde lever je
aan anderen?’
Een organisatie is volgens Van Vuuren de
standaardisatie van het antwoord op een
vraag uit de markt. Zoals een schoenenwinkel
voor goedkope schoenen het antwoord is
op de vraag naar goedkope schoenen. ‘Een
organisatie biedt een aantal standaard antwoorden.
De vraag mag je er vervolgens zelf
bij bedenken. Er is geen sprake van maatwerk
in die structuur. Organisaties staan daardoor
steeds verder af van de werkelijkheid.’
FLEXIBILITEIT
Een traditionele organisatiestructuur, zoals
dat winkelformat voor goedkope schoenen,
brengt voordelen met zich mee. Want als je
terug kunt vallen op een aantal vastigheden,
dan hoef je het wiel niet telkens opnieuw uit
te vinden en bespaar je tijd. Maar daar zit ook
het gevaar, legt Van Vuuren uit. Hij pleit voor
meer flexibiliteit in organisaties. ‘Flexibiliteit
maakt het mogelijk om problemen individueel
en doelgericht op te lossen. Je kijkt wat
nodig is om die ene specifieke vraag te beantwoorden.
Vraag en antwoord komen dan
dichter bij elkaar.’
Samenwerken in netwerken is volgens Van
Vuuren hét voorbeeld van een dergelijke
flexibele organisatiestructuur. Want netwerken
zijn alles wat organisaties niet zijn: doelgericht,
tijdelijk en flexibel. In een netwerk
breng je de juiste professionals tijdelijk bij
elkaar, om gezamenlijk een bepaalde vraag te
beantwoorden.
Zijn netwerkstructuren dan de toekomst voor
elke organisatie? Van Vuuren denkt van wel.
Althans, voor bíjna elke organisatie. ‘De
Albert Heijn zal nog wel even het antwoord
blijven op de vraag naar dagelijkse bood-
WIE IS MARK VAN VUUREN?
Mark van Vuuren (1975)
is universitair hoofddocent
Organisatiecommunicatie
aan de
Universiteit Twente.
Hij doet onderzoek naar
professionele samenwerking
binnen netwerken
en de rol van communicatie
daarbinnen.
‘IN ORGANI-
SATIES HOEVEN
WE MINDER TE
COMMUNICEREN.
SCHEELT EEN
HOOP GEDOE’
schappen. Maar bij veel andere vraagstukken
is samenwerken in netwerken een heel effectieve
manier om de bestaansrechtvraag voor
te zijn.’
GEEN STRUCTUUR, GEEN ROUTINES
Bij samenwerken in netwerken is er geen
structuur en zijn er geen routines. ‘Wat de rol
van communicatie is in die dynamiek? In een
traditionele organisatie heb je aan een half
woord genoeg. Want er is een structuur waarop
je kunt terugvallen. De manier van samenwerken
staat vast. Maar in een onzekere
situatie is een half woord niet genoeg. Je moet
het gesprek aangaan om het probleem op te
lossen.’ Van Vuuren beschrijft communiceren
in netwerkverband als een proces waarin
de leden van het netwerk elkaar proberen te
begrijpen. ‘Dat begrip bereik je door continu
met elkaar af te stemmen en te onderhandelen.
In een organisatie is dat niet nodig.’
‘Het is nogal complex, dat hoor je aan me. Ik
heb veel zin om jullie editie over netwerken
te lezen, want ik ben benieuwd hoe andere
professionals met deze vraag aan het worstelen
zijn. Als je mij vraagt naar communicatieprocessen
in een standaard organisatie, dan
kan ik je in honderd woorden antwoord geven.
Want dat weten we nou wel. Maar als het
onzeker is, als het niet zwart wit is maar grijs,
dan heb je meer woorden nodig.’
PRATEN, GRAVEN, BROEDEN
We vinden het wiel opnieuw uit? Van Vuuren:
‘Exact. Bij de rol van communicatie in
netwerken kunnen we niet terug grijpen
op standaard communicatietheorieën. De
onzekerheid die in ons gesprek zit, is exact
de onzekerheid die ook in netwerken zit. En
nogmaals: dan komt alles aan op communicatie.
Praten, graven, broeden en nadenken om
zo tot een uniek antwoord te komen.’
Die samenwerking is makkelijker gezegd dan
gedaan, volgens Van Vuuren. Het grote gevaar
is verstarring. Dan transformeren netwerken
weer in organisaties. ‘Die stolling kun je
voorkomen door te blijven praten in werkwoorden
en activiteiten (organiseren), en niet
in entiteiten en zelfstandige naamwoorden
(organisatie). Want dan ben je aan het standaardiseren
– precies wat je wilt voorkomen.’
CREATIVITEIT
In de afstemming tussen de ‘leden’ van een
netwerk ligt nog een gevaar, volgens de
onderzoeker. ‘Professionals in een netwerk
zijn gewend om uit te gaan van de vastigheid
die ze hadden in een organisatie. Doe jij dit,
dan doe ik dat. De creativiteit verdwijnt dan
direct.’ Jammer, zegt Van Vuuren. Hij onderzoekt
hoe het anders kan. Zijn suggestie:
stap uit je comfortzone. ‘Alleen dan los je
creatieve vraagstukken op. Je hebt iemand
nodig die aan het begin de onveiligheid opzoekt
en zegt: “Ik snap het niet.” Zoals jij net
deed. Hoe hoger de status van die persoon,
hoe meer dat bevrijdend werkt voor alle betrokkenen.’
Van Vuuren: ‘Uiteindelijk worden organisaties
opgericht zodat we minder hoeven te
communiceren en te overleggen. Want in organisaties
zijn processen gestandaardiseerd.
Scheelt een hoop gedoe. Maar het probleem is
dat die standaarden in veel gevallen helemaal
niet voorzien in een vraag. Daarmee zijn we
rond. Het wordt tijd dat we op grotere schaal
gaan samenwerken in netwerken.’