WIE GEEFT DIE KRIJGT

Recommendations

Info

08 DOOR REINT JAN RENES LUISTER BEROEPS NIET NAAR VOORSPELLERS Hoe kijken Gordon en Marco Borsato terug op wat zij vijf jaar geleden verwachtten? HOE KUNNEN WE DE TOEKOMST CREËREN <strong>DIE</strong> WE ONS WENSEN? EERDER DOOR KRITISCHE VRAGEN TE STELLEN EN ONZEKER- HEDEN TE OMARMEN DAN DOOR TE GELOVEN IN FUTUROLOGEN. Sommige mensen hebben van voorspellen hun beroep gemaakt. Met veel mystiek gegoochel wekken ze de indruk meer te weten van de toekomst dan simpele zielen zoals jij en ik. Als futuroloog of trendwatcher vertellen ze – vaak rond oudjaar, wanneer iedereen vol verwachting naar de toekomst kijkt – met veel overtuiging wat er komen gaat en welke trends ze voorzien. Een paar weken geleden ging ik in het tv-programma Arena in debat met diverse deskundigen, onder wie trendwatcher Adjied Bakas, over de stelling ‘moeten we onze levensstijl aanpassen voor het klimaat?’. Volgens Bakas hoeven burgers niets te doen, omdat technologische innovaties, zoals thorium-kerncentrales, het klimaatprobleem voor ons gaan oplossen. Een voorspelling die hij onder andere baseert op onderzoek van wetenschappers van de TU Delft. BACK TO THE FUTURE Helaas is op basis van ervaringen uit het verleden weinig reden voor dit technologisch optimisme. Vaak maakt de technologie de verwachtingen niet waar. Sterker nog, veel van de huidige klimaatproblemen zijn ongewenste bijeffecten van nieuwe technologieën. Ook toont onderzoek aan dat de mogelijkheden van wetenschap om technologische vooruitgang te boeken en urgente problemen op te lossen schromelijk worden overschat. Ondanks ‘Back to the Future’-achtige visioenen in de jaren tachtig – ‘where we are going we don’t need roads’ – verplaatsen we ons 30 jaar later nog altijd massaal over geasfalteerde wegen met milieuonvriendelijke auto’s. Weinig reden dus om optimistisch te zijn over wat technologie in de toekomst vermag. WILLEKEURIGE GOKJES Dat de toekomst zich lastig laat voorspellen blijkt ook uit een mooie ‘factcheck’-studie van wetenschapsjournalist Maarten Keulemans. Hij onderzocht voor 2015 wat er terecht was gekomen van de voorspellingen uit het verleden. Ruim 150 controleerbare verwachtingen, prognoses en toekomstbeelden diepte hij uit de krantenarchieven. Ondanks een paar voltreffers schoten de futurologen meestal mis. En dat wat wel raak was, had vooral te maken met het statistische fenomeen dat als je maar blijft schieten het altijd wel een keer in de roos is. Keulemans constateerde dat zijn bevindingen in lijn waren met die van de Amerikaanse politicoloog Philip Tetlock, die met een team sociaal-wetenschappers 27.450 professione-
09 OPINIE le toekomstinschattingen controleerde. Van veruit de meeste bleek achteraf gezien niks te kloppen. De voorspellingen van experts waren niet accurater dan willekeurige gokjes. Op basis van zijn eigen onderzoek stelt Keulemans ook dat het vooral erg onverstandig is maar de geringste waarde te hechten aan voorspellingen van politici. Dat laatste wordt inderdaad bevestigd door de ‘5 jaar later’ gesprekken die Jeroen Pauw had met de ministers Roemer en Koenders (zie kader). Mensen, ook experts, baseren de toekomst vaak op een vooringenomen werkelijkheid en een beperkt zicht op het heden. AAN SPORT DOEN Het besef dat wij mensen naast het heden en verleden ook een toekomst ervaren, fascineert gedragswetenschappers. Hoe anticiperen we op de toekomst? Talloze studies laten zien dat wat we gisteren deden de beste voorspeller is voor wat we morgen doen. Als je gisteren weinig aan sport hebt gedaan, is de kans groot dat het morgen ook niet wat wordt. Door terug te blikken, kijken we eigenlijk naar voren. Alles wat ons te wachten staat, heeft al eerder plaatsgevonden. Dat we echter vaak zonder besef van ons heden en verleden naar de toekomst kijken, blijkt uit een mooie sociaal-psychologische studie waarin deelnemers moesten inschatten hoeveel zij, of een onbekende ander, zouden drinken van een heel smerig drankje, nu of later. Wat bleek? Bij het inschatten behandelden de deelnemers hun toekomstige zelf alsof het een vreemde was. Ze dachten dat ze in de toekomst meer zouden drinken dan nu en die inschatting kwam overeen met wat ze verwachtten dat onbekende anderen nu of later zouden drinken. Doordat we ervaringen uit het nu (‘echt niet dat ik dat ga drinken’) en het verleden (‘nee natuurlijk heb ik dat nog nooit gedronken’) niet meenemen naar de toekomst, schatten we onze toekomst merkwaardig onrealistisch in (‘ja joh, dan drink ik daar wel van’). NAÏEVE KOKERVISIE Uit de factcheck-studie van Keulemans bleek dat vooral onrealistische optimisten én pessimisten er vaak naast zitten. Waarschijnlijk is de naïeve kokervisie bij positivo’s en doemdenkers groter dan bij realisten. Juist de extremisten zijn overtuigd van hun gelijk en verliezen zich in hun rooskleurige dan wel zwartgallige werkelijkheid. De realiteit is vaak grijzer en complexer dan de zwart-witdenkers ons willen doen geloven. Toch weerhield dit techno-positivo BN’ERS ‘5 JAAR LATER’ Inmiddels is het bijna een traditie. In de laatste weken van het jaar zendt NTR ‘5 jaar later’ uit. Een fijn programma waarin Jeroen Pauw gesprekken voert met Bekende Nederlanders over een interview dat hij vijf jaar eerder met ze heeft gehad. Hij confronteert ze met hun uitspraken van toen. Naast dat het vrijwel altijd openhartige en persoonlijke gesprekken zijn, valt vooral op dat veel van de voorspellingen die de BN’ers doen, vijf jaar later niet zijn uitgekomen. Gordon die inschat dat hij over vijf jaar misschien wel politiek actief is (‘iets voor de VVD’), Jan Smit die verwacht internationaal succes te hebben (‘een gouden plaat of een hitnotering’) en politici Roemer en Koenders die beiden ervan uitgaan dat anno 2015 Wilders passé zal zijn. Wat het programma vooral blootlegt, is dat mensen slechte voorspellers zijn. Naïef wensdenken ligt bij iedereen op de loer (minister Koenders over zijn uiterlijk: ‘ik hoop dunner te zijn dan nu’). Of het nu over jezelf gaat of over iets waar jij – bijvoorbeeld als minister – veel over weet, de toekomst blijkt zelden te worden wat jij ervan verwacht. MENSEN BASEREN DE TOEKOMST VAAK OP EEN VOORINGENOMEN WERKELIJKHEID EN BEPERKT ZICHT OP HET HEDEN Bakas er niet van om met veel aplomb op de landelijke tv te verkondigen dat wij burgers rustig achterover kunnen leunen. Dankzij slimme technologie komt alles goed. Dit is, naast een beetje dom en naïef, ook een gevaarlijke uitspraak. Onderzoek van de Universiteit van Amsterdam toont namelijk aan dat te optimistische verwachtingen over wetenschappelijke vooruitgang een negatieve invloed heeft op klimaatvriendelijk gedrag, terwijl gezonde twijfel juist motiveert. Het laatste waar we dus op zitten te wachten zijn sprookjes over onbewezen technologieën. ONZEKER DINGETJE Zoals Bert Wagendorp op 2 januari van dit jaar in de Volkskrant schreef: ‘De toekomst is zonder meer een onzeker dingetje’. Het is die onzekerheid die maakt dat wij graag een podium geven aan futurologen. Mensen, zo laten talloze studies zien, zijn intrinsiek gemotiveerd om de wereld als betekenisvol en geordend te aanschouwen. Op een dergelijke wereld kunnen we namelijk anticiperen. In geval van een onzekere toekomst, waar we weinig invloed op hebben, willen we graag luisteren naar visionaire anderen die suggereren meer te weten. Echter, door de verhalen van trendwatchers en futurologen voor waar aan te nemen, creëren we een schijnzekerheid waar we ons vervolgens klakkeloos naar voegen. Wagendorp beargumenteert in zijn column dat veel, ‘zo niet alles’, van wat wij doen, gebaseerd is op toekomstverwachtingen. Ook ministers en beleidsmakers krijgen talloze rapporten met ‘toekomstverkenningen’ onder ogen en baseren daar hun beleid op. Helaas, stelt Wagendorp, kloppen deze toekomstverkenningen zelden of nooit, en zit zodoende falen in elk besluit ingebakken. Het voorspellen van de weerbarstige toekomst lijkt dan ook vooral een lucratieve bezigheid te zijn voor trendwatchers en futurologen zelf. Op basis van ervaringen uit het verleden zou het goed zijn wanneer we ten aanzien van de toekomst minder op zoek gaan naar antwoorden en schijnzekerheden, en ons meer richten op het stellen van kritische vragen. Door twijfels en onzekerheden te omarmen versterken we de motivatie om het leven in eigen hand te nemen en vergroten we de kans een toekomst te realiseren die we zelf willen. Reint Jan Renes is lector binnen het lectoraat Crossmediale Communicatie in het Publieke Domein, Hogeschool Utrecht.
Page 1 and 2: FEBRUARI 2016 NR. 01/02 DE NUMMER
Page 3 and 4: FEBRUARI 2016 NR. 01/02 INHOUD 13 1
Page 5 and 6: ‘KIJK NIET NAAR JE BUURMAN. DIT I
Page 7: 07 COLUMN PROFIEL Hans Laroes was d
Page 11 and 12: 11 BARTHO’S BLIK Vroeger kwam de
Page 13 and 14: 13 NIEUWS IN BEELD KAARTJES DELEN T
Page 15 and 16: 15 NIEUWS IN BEELD MEGA EN MINI TEK
Page 17 and 18: DOOR MARIKE VAN ZANTEN 17 NETWERKEN
Page 19 and 20: 19 NETWERKEN gedrag van de directie
Page 21 and 22: DOOR JOB HULSMAN 21 NETWERKEN ‘We
Page 23 and 24: 23 INTERNE COMMUNICATIE HARRY STARR
Page 25 and 26: DOOR FLOOR BAKHUYS ROOZEBOOM OPENIN
Page 27 and 28: 27 NETWERKEN kennis van dat informe
Page 29 and 30: 29 NETWERKEN DE COMMUNITY MANAGER:
Page 31 and 32: 31 BUREAUS nemen van mensen, dat zo
Page 33 and 34: 25 33 COMMUNICATIEMENSEN DOOR ROCCO
Page 35 and 36: 35 TOP-25 de wereld en zijn collega
Page 37 and 38: 37 TOP-25 19 20 21 22 23 21 24 25 1
Page 39 and 40: DOOR RAF WEVERBERGH 39 NETWERKEN Ho
Page 41 and 42: 41 NETWERKEN nologie van Watts te g
Page 43 and 44: DOOR MARCO DOESER BEELD CORBIS 43 C
Page 45 and 46: 45 CONFLICTEN De diversiteit in ond
Page 47 and 48: DOOR NICK VEROUDEN, MAARTEN VAN DER
Page 49 and 50: 49 CARRIÈRE GESWITCHT MICHELLE VAN
Page 51 and 52: COLOFON €24, 95 COLOFON MAGAZINE

WIE GEEFT DIE KRIJGT

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?