WIE GEEFT DIE KRIJGT

23
INTERNE COMMUNICATIE
HARRY STARREN
INSPIREREND
Wie een boodschap wil overbrengen kan dat maar beter zo helder mogelijk
brengen. Maar wie wil inspireren kan dát maar beter achterwege laten. Wat
werkt in het ene, slaat dood in het andere.
Instructies, recepten, gebruiksaanwijzingen: ze kunnen niet duidelijk genoeg
zijn. Precisie helpt en onduidelijkheid irriteert. Zo herinner ik mij een routeaanwijzing
naar een feestje (we spreken over even geleden) waarin werd
gezegd dat je ongeveer 5 kilometer voor het einde van de weg naar links
moest. Een onmogelijke opgave. Het is net zoiets als de vraag of je iemands
laatste sms hebt ontvangen. In redelijkheid een niet te beantwoorden vraag.
Al klinkt die nog zo duidelijk, hij is het niet. Dat maakt recepten schrijven ook
zo moeilijk. Of gebruiksaanwijzingen voor bouwpakketten. Niets mag aan
het toeval worden overgelaten. Niets mag bekend worden verondersteld.
Voor een
inspirerende
boodschap
helpt het om
poëzie te lezen
en naar toneel
te gaan
PROFIEL
Harry Starren (1955) studeerde
geschiedenis in Utrecht en
politicologie in Amsterdam.
Hij was lange tijd algemeen
directeur van De Baak.
Hij werkt nu weer als zelfstandig
ondernemer en is daarnaast
onder andere voorzitter van de
federatie van de Nederlandse
creatieve industrie en dean van
denederlandseschool.nl.
Starren verdeelt zijn tijd tussen
Amsterdam en Nice.
www.harrystarren.com
Dat geldt niet voor inspirerende communicatie. Die dient kunstzinnig te zijn
in de beste betekenis van het woord. De historicus Jan Romein noemde het
kenmerk van grote kunst, het meerduidige karakter ervan. We raken over de
Antigone van Sophocles of de Hamlet van Shakespeare nooit uitgedacht.
Ook als het om beeldende kunst gaat, is iets dergelijks aan de hand. Het
zigeunerjongetje met de traan (een werk dat bij ons thuis hing) liet niets aan
de verbeelding over. Knap gemaakt, was het op z’n best edelkitsch.
Inspirerende communicatie laat ruimte aan de ontvanger voor een eigen interpretatie.
Het is niet helemaal ingevuld, als gold het een toepasbaar recept.
Het is opzettelijk ambigue. Het geeft richting aan, maar laat ruimte. De boodschap
is opzettelijk onaf. De ontvanger kan er nog iets mee. Dat betekent dat
de kwaliteit van de boodschap meebepaald wordt door de ontvanger. Het
oor en het oog maken de boodschap af. Zoals dat met kunst gaat.
Een inspirerende boodschap laat de ontvanger niet ongemoeid, maar schakelt
deze in. Dat activerende karakter, die impliciete hulpvraag, maakt de
boodschap inspirerend. Wat wordt bedoeld? Wat wordt gevraagd? In zekere
zin is de boodschap afhankelijk van de ontvangst, zoals een goed boek dat
is. Dan maakt de boodschap geen einde aan de discussie, maar opent het
deze juist.
Operationele boodschappen zijn niet voor tweeërlei uitleg vatbaar, voor inspirerende
boodschappen is dat nu juist het minimum. Hoe hoger opgeleid
de ontvangers van een boodschap, des te meer ambiguïteit verdragen zij. Je
kunt hen wel om een boodschap sturen.
Het maken van een operationele boodschap vergt vakmanschap. Het is een
ambacht. Het maken van een inspirerende boodschap vergt artisticiteit.
Kunstzinnigheid en scheppingskracht. Het vergt de verbeeldingskracht
waartoe het wil oproepen. Dat kan overigens niet zonder het eerder genoemde
ambachtelijke vakmanschap.
Hoe ontwikkel je dat? Het vakmanschap vergt discipline: oefenen tot je het
kunt. De inspirerende boodschap vergt de ontwikkeling van persoonlijkheid
en durf. Dan kun je je niet beperken tot handboeken en instructies. Dan
helpt het om poëzie te lezen, om naar film en toneel te gaan en om romans
te lezen. Het bezoeken van tentoonstellingen is eveneens aan te raden. Dan
dien je voorbij de vakliteratuur te gaan, ja zelfs die misschien te mijden. Want
wie de vakliteratuur van de communicatiewetenschappen doorneemt, kan
één ding niet ontgaan: inspirerend zijn de teksten zelden.
FOTO MURIËL JANSSEN