december 2018 nummer 6

en was autodidact. Hij maakte onder meer
humoristische tekeningen voor het satirische
tijdschrift ‘Fliegende Blätter’. Steeds
terugkerende kleinburgerlijke figuren in dit
tijdschrift waren de heren Biedermann en
Bummelmaier. Zij zijn de naamgevers van de
kunststroming die ‘Biedermeier’ heet.
Kenmerkend voor de Biedermeier stijl is
burgerlijke zelfgenoegzaamheid en conformisme.
Spitzweg wordt gezien als een
van de belangrijkste kunstenaars uit deze
periode. Hij maakte meer dan 1500 merendeels
kleinere werken waarin hij onder meer
het leven van de kleine burger afbeeldde.
Veel van zijn schilderijen beeldden karikaturen
van excentriekelingen uit. Zeer bekende
werken zijn: Der arme Poet (de arme dichter),
Der Bucherwurm (de boekenwurm), Der
Antiquar (de antiquair), Der Alchimist (de
alchimist), Der ewige Hochzeiter (de eeuwige
verliefde), Der Bettelmusikant (de bedelmuzikant),
Der Schmetterlingsjäger (de vlindervanger),
Der Sontagsjäger (de zondagsjager),
Ein Hypochonder (een hypochonder), Der
abgefangene Liebesbrief (de onderschepte
liefdesbrief) en Der eingeschlafene Nachtwächter
(de ingeslapen nachtwacht). En, niet
te vergeten, Der Kaktusfreund.
Tot mijn verrassing trof ik bij een bezoek
aan Berlijn in de Alte Nationalgalerie van de
Staatliche Museen zu Berlin (op het Museuminsel)
een schilderij aan dat heel erg
veel lijkt op ‘Der Kaktusfreund’, maar veel
globaler uitgewerkt is. Het heet ‘Der Herr
Pfarrer als Kakteenfreund’ (afb. 3). Dit werk
is gedateerd rond 1856. Wellicht is het een
voorstudie voor het uiteindelijke schilderij.
Het is overigens bekend dat Spitzweg vaak
meerdere versies van een schilderij maakte.
Van de boekenwurm bijvoorbeeld zijn drie
versies bekend.
Al zoekende vond ik nog een door
Spitzweg beschilderd houtpaneel (14 bij 10
cm) dat ook ‘Der Kaktusfreund’ heet (afb. 6).
Hiernaast:
Afb. 2: Der Kaktusfreund van Carl Spitzweg
(circa 1858)
Afb. 3: Der Herr Pfarrer als Kakteenfreund van
Carl Spitzweg (circa 1856)
Het staat vermeld als uit 1865 daterend. In
2011 is het op een veiling in München voor
€ 18.000 verkocht.
Een ander zeer bekend werk is ‘Der Kaktusliebhaber’
(40 bij 22 cm). Hier zien we
een heer die zijn hele vensterbank vol heeft
staan met cactussen en daar vol aandacht
naar staat te kijken. Misschien betreft het
hier weer een dominee of pastoor. In ieder
geval een ‘geleerd’ persoon gezien de boeken
en stapels tijdschriften. Grappig is dat
ook hier de grootste cactus weer één rode
Succulenta jaargang 97 (6) 2018 281