Prestige, professie en wanhoop - WODC

8 Hoofdstuk 2
Het is bovendien de vraag of de door sociologen gecreëerde dichotomie
tussen de `natuurlijke' en de `onnatuurlijke' omgeving (inrichtingen) recht
doet aan een criminele zienswijze. Hoe `onnatuurlijk' is de gevangenis als
omgeving voor een delinquent? Uiteraard, elke crimineel zal proberen
arrestatie en detentie te vermijden, maar, zoals later nog duidelijk zal worden,
de meesten zien gevangenschap als één van de risico's van het vak.
Een dader kan daarnaast profijt trekken van zijn detentieperiode, omdat hij
in de gevangenis vaak nuttige contacten, nieuwe vakkennis en ideeën opdoet.
De strafinrichting maakt op deze manier (ongewenst) deel uit van het
levenspatroon van veel criminelen.
De vraag of bestudering van criminelen in een detentiesituatie wel valide
en betrouwbare gegevens kan opleveren, wordt door Shover (1972) en Agar
(1977) positief beantwoord. Beiden vergeleken de resultaten van hun interviews
met respectievelijk inbrekers in de gevangenis en heroïneverslaafden
in een afkickcentrum met de uitkomsten van hun gesprekken in het 'natuurlijke
milieu'. Ze vonden geen verschillen van betekenis. Volgens Agar is
de omgeving waarin het onderzoek plaatsvindt van minder belang dan de
relatie die de onderzoeker aangaat met zijn respondenten.
'Traditional ethnographic biases have led us to stress natural context as a key feature of
our approach. In fact, the key feature is not the research setting, but the type of
relationship that is established between social scientist and informant.' (Agar, 1977,
p. 145)
Het is ook onze overtuiging dat de onderzoeker die voldoende vertrouwen
weet te winnen, in de gevangenis valide en betrouwbare gegevens kan verkrijgen.
Wanneer hij de mogelijkheid heeft om naast gesprekken met zijn
respondenten deze tevens te observeren in hun dagelijks leven buiten de
gevangenis, doet hij er goed aan van deze gelegenheid gebruik te maken.
Indien dit om praktische of ethische redenen niet tot de mogelijkheden
behoort, is de gevangenis als onderzoeksarena een goed alternatief. Voorwaarde
is dan wel dat de onderzoeker zich niet beperkt tot een of meer
interviews met respondenten, maar ruim de tijd neemt om een vertrouwensrelatie
met zijn respondenten op te bouwen, alvorens met interviewen te
beginnen (zie Klockars, 1974, pp. 197-226). Zowel buiten als binnen de
gevangenismuren wordt de onderzoeker geconfronteerd met een grote dosis
argwaan. Dit wantrouwen valt alleen weg te nemen door een langdurige
aanwezigheid in de onderzoeksomgeving (zie Williams e.a., 1992).
Daderonderzoek, hoe veelbelovend ook, kent-ongeacht methode en
setting van onderzoek-een aantal problemen. Kiihne (1986) noemt onder
meer de vermoedelijke onmacht van de meeste daders om met een zekere
verbale kundigheid en voldoende afstand over zichzelf te vertellen en het
subjectieve karakter van de op deze wijze verkregen data. Met betrekking
tot het eerste bezwaar, de geringe afstand die de dader heeft tot zichzelf en
zijn daad, kan worden opgemerkt dat dit zeker niet voor alle daders geldt.
Ook al zijn sommige daders hierin minder succesvol, dan nog moet bedacht
worden dat het in laatste instantie niet aan de dader is om deze afstand te
nemen en voldoende te abstraheren, maar dat dit de taak van de onder-