Prestige, professie en wanhoop - WODC

Theoretische oriëntatie 33
maken, de effecten van technologische ontwikkeling, de financiële beloning
en de kosten en gevaren die eraan kleven (1973, pp. 5-6, 163). Akerstrdm
(1985) wijst op de `business orientation' van criminelen. Zij constateert bij
hen een aantal normen en waarden dat te vergelijken is met die welke gelden
in de zakenwereld. De crimineel werkt in een gebied waar vrije concurrentie
heerst, hij moet investeren en loopt risico. Net als voor de zakenman
zijn de contacten die hij eropna houdt van groot belang, evenals zijn
reputatie.
Dergelijke studies hebben met elkaar gemeen dat ze meer nadruk leggen
op de manier van leven en werken van criminelen, dan op de vraag waarom
ze zijn zoals ze zijn.12
'This allows them to avoid grand theories and half-hidden value judgements. Analysing
crime as work seems to imply a more articulated description and understanding of the
life and work of different criminal groups.' (Akerstr&m, 1985, p. 15)
Het idee dat meer aandacht zou moeten uitgaan naar wat criminelen doen,
dan naar hoe ze zo geworden zijn, wordt ook bepleit door Clarke en
Cornish, in wat zij het `situational perspective' noemen. Clarke (1980)
wijst op het feit dat zelfs de meest criminele mensen meestal de wet respecteren
en dat ook dit feit verklaard zou moeten worden uit het verleden van
de delinquent. Daarbij komt nog dat de zogeheten criminogene omstandigheden
lang niet iedereen die hieraan blootstond, tot crimineel gedrag aanzetten.
Het verleden van de delinquent kan derhalve nooit een voldoende
verklaring vormen voor delinquentie en de verschillende vormen die het
aanneemt (zie Bovenkerk, 1992, pp. 134-145). Volgens Clarke en Cornish
stellen de traditionele, deterministische modellen de crimineel voor als een
relatief passief figuur; een slachtoffer van interne of externe krachten die
buiten zijn controle liggen, of als een `slagveld' waarop de strijd tussen
deze krachten wordt uitgevochten (1985, p. 148). Maar, zo stelt Clarke,
'(...) common sense as well as the evidence of ethnographic studies
of delinquency (...) strongly suggest that people are usually aware of
consciously choosing to commit offenses' (1980, p. 138). Clarke en
Cornish zetten vraagtekens bij de adequaatheid van verklaringen of modellen
van misdaad die de perceptie van de dader en zijn denkprocessen niet
in de beschouwing betrekken. Zij probeerden de lacune in de criminologische
theorievorming op te vullen door de onmiddellijk aan de criminele
daad voorafgaande situatie van de dader en diens afwegingen over mogelijke
oplossingen van zijn problemen in criminologische studies te betrekken.
Niet alleen het verleden van de delinquent, maar ook de situatie waarin
hij zijn delicten pleegt, moet in beschouwing worden genomen.
12 Andere voorbeelden van studies waarin meer nadruk ligt op het `hoe' van criminaliteit
dan op het 'waarom' zijn die van Heyl (1979) over de hoerenmadam en van Klockars
(1974) over de professionele heler.