AA REISIGER HERFS 2021
AA Reisiger. The magazine for the Automobile Association South Africa. Afrikaans edition.
AA Reisiger. The magazine for the Automobile Association South Africa. Afrikaans edition.
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
eisiger<br />
R45<br />
NCAP-BOTSTOETSE<br />
Daar is goeie en<br />
slegte uitslae<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong><br />
VERKEN JOU PLEK<br />
• Besoek die juweel<br />
van Gauteng<br />
• Tem die Draak van<br />
die Drakensberg<br />
• Alles wat jy moet weet<br />
oor rolstoelvriendelike<br />
verblyf<br />
<strong>AA</strong>RTO<br />
Hoe raak<br />
die nuwe<br />
wet jou?<br />
RESEPTE<br />
Die lekkerste<br />
eenpotgeregte<br />
Op die spoor van<br />
K galagadi<br />
Cleopootra in die
10033467JB/ JHB/A JHB/E<br />
DIE NUWE KRAGTIGER<br />
ERV<strong>AA</strong>R DIE LUUKSHEID VAN VRYHEID<br />
MODEL VERTOON: 2.8 GD-6 4x4 VX AT<br />
Ontdek die betekenis van die Weelde van Vryheid in die nuwe Fortuner. Met ’n kragtiger 2.8-liter enjin,<br />
die mees gevorderde veiligheidstoerusting* nog en die enorme nuwe swart binneruim, sal jy nie ’n meer<br />
bekwame en luukse vennoot vir die langpad kry nie.<br />
MODELREEKS: 2.4 GD-6 RB MT | 2.4 GD-6 RB AT | 2.4 GD-6 4X4 AT | 2.8 GD-6 RB AT | 2.8 GD-6 4X4 AT | 2.8 GD-6 RB VX AT | 2.8 GD-6 4X4 VX AT<br />
BESPREEK VANDAG NOG ’N TOETSRIT BY TOYOTA.CO.ZA<br />
* Beskikbaar op spesifieke modelle.
Van die redakteur<br />
REDAKTEUR<br />
Gerda Engelbrecht<br />
gerda.engelbrecht@media24.com<br />
KUNSHOOF<br />
Sally Cronjé<br />
ASSISTENTREDAKTEUR<br />
Petro-Anne Vlok<br />
REPRODUKSIE<br />
Dewald Spies<br />
PRODUKSIE<br />
Kerry Nash<br />
Kurt Ohlson<br />
UITVOERENDE HOOF: MEDIA24<br />
Ishmet Davidson<br />
UITVOERENDE HOOF: DRUKMEDIA<br />
Rika Swart<br />
HOOFBESTUURDER: LEEFSTYL<br />
Minette Ferreira<br />
HOOFBESTUURDER: KOMMERSIEEL<br />
Nerisa Coetzee<br />
FINANSIËLE HOOF<br />
Jameelah Conway<br />
SIRKULASIEBESTUURDER<br />
Armand Kasselman<br />
ADVERTENSIES<br />
Danie Nell<br />
danie.nell@media24.com<br />
ALGEMENE NAVRAE<br />
Amina Essop<br />
amina.essop@media24.com<br />
VOORBLADFOTO<br />
GERDA ENGELBRECHT<br />
GEDRUK DEUR<br />
CTP PRINTERS<br />
VERSPREI DEUR<br />
ON THE DOT<br />
Gepubliseer deur Media24,<br />
'n afdeling van NASPERS.<br />
40 Heerengraght,<br />
Kaapstad 8001<br />
ALLE REGTE VOORBEHOU<br />
Die winteruitgawe<br />
van<br />
<strong>AA</strong> Reisiger word<br />
in die eerste<br />
week van Junie<br />
versprei.<br />
Gee jou oor aan<br />
die nostalgie<br />
Wat begin het met ’n ligte fassinasie, ’n eenvoudige “wat as …”, het<br />
momemtum gekry tot die punt waar ek soos ’n verliefde skoolmeisie<br />
gedagdroom het. Oor ’n Vespa. In die hoop dat ek die reisgogga effens in<br />
toom kon hou, het ek in die maande van isolasie ou gunstelingreisboeke<br />
afgestof en herlees, en na skaars 20 bladsye van Peter Moore se A Vroom<br />
with a View, het ek op die internet begin kyk na tweedehandse Vespas. Die<br />
koeël was deur die kerk. In die boek vertel Peter (’n Australiër) hoe hy vir sy<br />
veertigste verjaardag ’n veertig jaar oue Vespa in Italië koop en die platteland daarmee platry.<br />
Dis idillies. Die omgewing! Die dorpies! Die kos! Die avonture! In my gedagtes was ek weer<br />
’n student op Stellenbosch waar ek met ’n poeierblou 80 CC-poegie klas toe gery het. Ek het<br />
die wêreld aan my voete gehad... met R7 per week se petrolgeld!<br />
Ek is nie een wat oornag goed besluit nie en het vir my stappe gestel om seker te maak die<br />
Vespa-verliefdheid is eg. Ek het die lang ry by die verkeerdsdepartement getrotseer en weer<br />
’n leerlingrybewys gaan skryf. Ek het ’n paar gaan toetsbestuur. Maar ek kon nie die verlange<br />
na ’n Vespa afskud nie. Die hart het sy redes waarvan die verstand niks weet nie. Dit was asof<br />
daardie droom, om weer plekke te verken op die rug van ’n poegie, my gehelp het om weer<br />
’n toekoms te sien. Vespa in Kaapstad het my ’n tweedehandse een help opspoor, wat ek<br />
sedertdien Sophia (Loren) gedoop het.<br />
Ek lees die ander dag ’n interessante artikel op National Geographic se webwerf, “The<br />
surprising way nostalgia can help us cope with the pandemic”. Ek herken baie van myself in die<br />
artikel. Die WAT definieer nostalgie as ’n “sentimentele of soms buitensporige verlange na<br />
’n dikwels geromantiseerde of geïdealiseerde tydperk in die verlede”.<br />
Volgens die artikel is nostalgie tot in die twintigste eeu as ’n siekte beskou. In die 1600’s, teen<br />
die einde van die Dertig Jaar Oorlog (1618-1648), is dit in ’n mediese joernaal as die “boosheid<br />
van die hart” beskryf. Dit was die Switser Johannes Hofer wat dit in 1688 nostalgie begin noem<br />
het, na aanleiding van die twee Griekse woorde nostos (“tuiskoms”) en algos (“pyn”). Hofer het<br />
egter in sy navorsing bevind nostalgie, waarin soldate terugverlang het na hul vorige lewens, is<br />
’n serebrale siekte met ’n demoniese oorsprong. Een Russiese bevelvoerder (in ’n ander oorlog)<br />
het glo sy troepe lewend begrawe as hulle nie dié sieklike verlange huis toe kon afskud nie.<br />
Dis eers aan die einde van die 19de eeu wat wetenskaplikes nostalgie as ’n geestestoestand, en<br />
nie ’n mediese een nie, begin beskryf het, en self toe was hulle nie dadelik positief daaroor nie.<br />
In 1995 is daar egter by die Le Moyne College in Syracreuse, New York, ’n omvattende studie<br />
gedoen oor nostalgie. Dit was een van die eerstes wat dit positief beskryf het. Nostalgie gee<br />
vir ons ’n buffer teen eksistensiële bedreigings. Dit is ’n manier waarop ons vir onsself hoop en<br />
inspirasie vir die toekoms gee. “Nostalgia mobilizes us for the future. It increases our desire to<br />
pursue important life goals and our confidence that we can accomplish them.”<br />
Dit gaan nog maande, dalk jare wees voordat ek weer ’n lang staptog oorsee kan<br />
geniet of vertonings op Broadway kan kyk. Intussen sal Sophia my help om weer ’n slag<br />
op Riebeek-Kasteel te kom, ontbyt te eet op Franschhoek of ’n nag oor te slaap in die<br />
Breedekloof of die Hemel-en-aarde-vallei. Met R60-petrolgeld per tenk!<br />
Gerda<br />
Gerda_travel<br />
*Een van Sophia se eerste bykomstighede was die <strong>AA</strong>-paniekknop. Die<br />
knoppie verbind aan die slimfoon-app vir <strong>AA</strong> Armed Response, wat 180<br />
veiligheidsmaatskappye landwyd gebruik sodat jy hulp op enige plek kan<br />
ontbied. Die diens kos ’n billike R35 per maand en die knoppie eenmalig R460<br />
(by <strong>AA</strong>-winkels landwyd). Jy kan ook hulp ontbied deur ’n knoppie op jou foon<br />
te druk. Fietsryers plak sommer die knop op hul helms sodat hulp naby is.<br />
Het jy terugvoer oor hierdie uitgawe? Skryf aan ons by aa@media24.com<br />
3<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
20<br />
68<br />
Inhoud<br />
46<br />
4<br />
3 <br />
Hoe nostalgie jou kan red<br />
Herinneringe kan jou hoop gee<br />
7 Brief van die uitvoerende hoof<br />
Die <strong>AA</strong> beweeg altyd<br />
vorentoe, vir jóú<br />
8 <br />
Layton sê<br />
Die <strong>AA</strong> wil nie net kla nie,<br />
maar alternatiewe gee<br />
9 <br />
Die Global NCAP-botstoetse<br />
Daar is goeie én slegte resultate<br />
29 <br />
Voëls van eenderse vere<br />
Die <strong>AA</strong> word Birdlife SA se<br />
bewaringsvennoot<br />
REIS<br />
12 <br />
Ver in die ou Kgalagadi<br />
Gerda het 'n spesiale ervaring<br />
met ’n jagluiperdwyfie en<br />
haar welpies gehad<br />
30 <br />
Kies koers berge toe<br />
Hier is 9 lekker dagstappe<br />
in 9 provinsies<br />
36 <br />
Die wraak van die draak<br />
As jy in die Drakensberg stap, moet<br />
jy op alles voorbereid wees<br />
42 <br />
Verblyf vir mense met<br />
mobiliteitsprobleme<br />
Mense wat moeilik loop of in<br />
rolstoel is, wil ook vakansie hou.<br />
’n Kenner help jou verblyf kies<br />
46 <br />
Die stilte van Robberg<br />
Hierdie hut kan jy nie eens<br />
per motor bereik nie<br />
LEEFSTYL<br />
52 <br />
As die son water trek<br />
Sam het raad vir die perfekte<br />
sonsondergangfoto’s<br />
RYGOED<br />
68 <br />
Rygoed vir kampeerders<br />
Hier is 7 lekker voertuie waarmee<br />
jy die wêreld kan invaar<br />
74 <br />
Eerste indrukke<br />
Ons toetsbestuur die VW T-Roc,<br />
Honda WR-V, Hyundai Creta en<br />
die Toyota Starlet en Agya<br />
78 Goeie aarde, hier kom Aarto<br />
<br />
Die <strong>AA</strong> verduidelik die<br />
knelpunte in dié konsepwet<br />
80 <br />
Speel-speel<br />
Vul ons blokraai in en<br />
doen ons vasvra<br />
82 <br />
Veels geluk, liewe Vespa<br />
Ons onthou waar dié ikoniese<br />
bromponie begin het<br />
20 <br />
Kom rus langs die Oranje<br />
’n Local sê waar jy in dié<br />
Namibiese streek moet bly en ry<br />
56 <br />
Eet al fresco<br />
Hier is die lekkerste toerusting<br />
om buite te kook<br />
24 <br />
Kuier op Cullinan<br />
Mia ontdek die juweel van Gauteng<br />
62 <br />
Eenpotwonders<br />
Die lekkerste potjies en bredies<br />
vir die kombuis of vuur<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
BESKERM U GELIEFDES<br />
MET DIE DRUK VAN’ N<br />
KNOPPIE<br />
WEES VEILIG. ORAL. ALTYD.<br />
Kry toegang tot <strong>AA</strong> Rescue Me, wat insluit<br />
persoonlike gewapende veiligheidsbeamptes,<br />
padbystand en mediese bystand, 24 uur per<br />
dag, enige plek in die land. R25 p.m. vir <strong>AA</strong>-lede<br />
en R15 elk per ekstra afhanklike (maksimum 3).
Die <strong>AA</strong> tot jou diens<br />
GEAKKREDITEERDE<br />
AGENTE<br />
BLY<br />
OP DATUM<br />
Om jou <strong>AA</strong>-lidmaatskapbesonderhede<br />
by te<br />
werk, bel 0861 000 234,<br />
stuur e-pos na<br />
aasa@aasa.co.za of<br />
besoek aa.co.za<br />
OOS-K<strong>AA</strong>P<br />
Travel Experience Port Elizabeth,<br />
041-368-6452<br />
Harvey World Travel Oos-Londen,<br />
043-726-0601<br />
VRYST<strong>AA</strong>T<br />
Travel Experience Bloemfontein,<br />
051-444-0571<br />
6<br />
DIE <strong>AA</strong> IS 24/7 BESKIKB<strong>AA</strong>R<br />
BY 0861 000 234<br />
BESTUUR JOU VLOOT – MET <strong>AA</strong> CONNECTED CAR<br />
'n <strong>AA</strong> Connected Car-toestel in jou<br />
voertuig help jou met soveel meer<br />
as net voertuigopsporing. Dit gee<br />
jou gemoedsrus met die wete dat<br />
die <strong>AA</strong> saam met jou op die pad is.<br />
<strong>AA</strong> Connected Car is 'n kombinasie<br />
van hardeware en sagteware wat<br />
voertuigeienaars en vlootbestuurders<br />
toelaat om 'n oog op rygedrag en<br />
voertuigverrigting te hou. 'n Klein<br />
toestel word binne minute in jou<br />
voertuig geïnstalleer en sagteware,<br />
wat jy op jou rekenaar of selfoon<br />
kan laai, gee jou toegang tot 'n<br />
verskeidenheid van inligting, wat alles<br />
direk van die voertuig verkry word.<br />
Die belangrikste kenmerk van <strong>AA</strong><br />
Connected Car is dat die inligting wat<br />
ingesamel word, joune is. Niemand<br />
anders het daartoe toegang nie. <strong>AA</strong><br />
Connected Car bied jou inligting en die<br />
vryheid oor hoe om dit te gebruik.<br />
WAT KRY JY<br />
• Voertuigopsporing in reële tyd of<br />
agterna<br />
• Nasionale netwerkdekking<br />
• Dienskennisgewings<br />
• Uitgawe-logboek en verslae wat<br />
afgelaai kan word<br />
• Verstelbare aanlyn geo-grense (van<br />
bestem mings) om veiligheid- en<br />
toegang verbode-sones te stel<br />
• Kry kennisgewings oor swak<br />
bestuursgedrag/spoedoortredings per<br />
e-pos of in die app<br />
• Kry kennisgewings oor pap of<br />
ontkoppelde voertuigbatterye<br />
• Sien alle gebeure per voertuig per rit<br />
op 'n kaart, webruimte en jou foon<br />
<strong>AA</strong> Connected Car is 'n intekendiens<br />
en koste is van toepassing. Skakel<br />
011 799 1696 of gaan na www.<br />
aa.co.za/aa-connected-car<br />
Bly op hoogte van die jongste bedryfsnuus deur die <strong>AA</strong> te volg by<br />
Facebook: <strong>AA</strong>SouthAfrica Twitter: <strong>AA</strong>SouthAfrica of by www.aa.co.za<br />
GAUTENG<br />
Travel Experience Menlyn,<br />
012-348-2522<br />
Travel Experience Benmore,<br />
011-884-4104<br />
Travel Experience Park Meadows,<br />
011-615-7946<br />
<strong>AA</strong> Cresta,<br />
011-478-5312<br />
Travel Experience Boksburg,<br />
074-175-2709<br />
Travel Experience Centurion,<br />
012-653-5513<br />
Voetspore 4×4 Megaworld,<br />
012-940-8999<br />
<strong>AA</strong> Foreign Travel Kyalami,<br />
011-799-1042<br />
KWAZULU-NATAL<br />
Travel Experience Musgrave,<br />
031-201-5244<br />
Travel Experience La Lucia,<br />
031-572-7852<br />
Harvey World Travel Shelly Beach,<br />
039-315-6330<br />
MPUMALANGA<br />
Dana Travel Agency Nelspruit,<br />
013-753-3571<br />
WES-K<strong>AA</strong>P<br />
Club Travel Tygervallei,<br />
021-914-2265<br />
Constantiaberg Travel,<br />
021-715-2850<br />
Travel Experience Cavendish<br />
Square, 021-683-1410<br />
Harvey World Travel George,<br />
044-874-6930<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Van die uitvoerende hoof<br />
Ons beweeg vorentoe<br />
– vir jóú<br />
Beste <strong>AA</strong>-lid<br />
My werk as uitvoerende hoof van die <strong>AA</strong><br />
is om seker te maak dat jy maksimum<br />
voordeel uit jou lidmaatskap trek; dit is<br />
die dryfveer van alles wat ons hier by<br />
die <strong>AA</strong> doen. ’n Belangrike deel hiervan<br />
is om seker te maak dat ons huidige<br />
aanbieding alles doen wat ons beloof,<br />
en om dan die prosesse in te stel wat dit<br />
laat gebeur. As ons egter nie voortdurend<br />
vorentoe beweeg en innoveer nie, sal ons<br />
eenvoudig in een plek vasgevang bly, en<br />
sal jou voordele nie mettertyd verbeter nie.<br />
Niemand van ons wil dít hê nie.<br />
Daarom moet ons nuwe rigtings inslaan<br />
en dit noukeurig doen. Verlede jaar het ons<br />
verskeie nuwe en verbeterde produkte in<br />
ons reeks gevestig. <strong>AA</strong> Armed Response,<br />
byvoorbeeld, is suksesvol bekendgestel,<br />
en daarna het ons ’n paniekknoppie<br />
bygevoeg. Dit behoort binnekort in al<br />
ons plaaslike <strong>AA</strong>-winkels te wees. <strong>AA</strong><br />
DIE PROGRAM #SaferCarsforAfrica EN<br />
<strong>AA</strong>RTO IS ALBEI BAIE BELANGRIK VIR ONS,<br />
EN DIS VIR ONS BELANGRIK DAT JY ONS<br />
STANDPUNT OOR ELKEEN VERST<strong>AA</strong>N.<br />
Connected Car is nog ’n voorbeeld, sowel<br />
as <strong>AA</strong> Autofacts. Hierdie is uitstekende<br />
produkte wat die toets van die tyd sal<br />
deurstaan. Maar dis nie genoeg nie. In die<br />
komende maande sal ons nog produkte<br />
bekendstel, alles daarop gemik om<br />
jou voordele en ervaring van die <strong>AA</strong> te<br />
verbeter.<br />
Deel van daardie ervaring is die<br />
tydskrif wat jy tans lees. As jy hierdie<br />
uitgawe elektronies lees, maar graag<br />
’n papierweergawe wil hê, sorg net dat<br />
ons jou korrekte tuisadres het, en ons sal<br />
toesien dat dit by jou voordeur afgelewer<br />
word. Gegewe die probleme met die<br />
Poskantoor het ons besluit om nie meer<br />
tydskrifte op hierdie wyse af te lewer nie,<br />
maar ons kan dit na jou voordeur bring<br />
(sonder enige ekstra koste) as ons jou<br />
korrekte adres het.<br />
Ons dink <strong>AA</strong> Reisiger is ’n uitstekende<br />
manier om jou aan nuwe plekke, mense en<br />
aktiwiteite in ons land voor te stel. Een van<br />
die artikels in hierdie uitgawe fokus op ’n<br />
sewe dag lange besoek aan die Kgalagadi.<br />
Dis ’n heerlike artikel en het my beslis lus<br />
gemaak om weer soontoe te gaan. Daar<br />
is ook ’n mooi artikel oor die Robbergnatuurreservaat<br />
en dagstappe wat jy in elke<br />
provinsie kan onderneem. ’n Baie goeie<br />
en noodsaaklike artikel in hierdie uitgawe<br />
is oor rolstoelvriendelike verblyf, met<br />
voorbeelde in elke provinsie, ’n kwessie<br />
waaroor ons nie dikwels genoeg skryf nie,<br />
maar wat ook baie belangrik is om oor na<br />
te dink.<br />
Daar is twee artikels in hierdie uitgawe<br />
wat ek egter wil hê jy deeglik moet<br />
lees: Die eerste een is die Global NCAPbotstoetsuitslae<br />
van die afglope jaar, en<br />
die tweede is die artikel wat ons mening<br />
oor die voorgestelde Aarto-wetgewing<br />
uiteensit. In 2020 het byna 10 000 mense<br />
ons petisie aangaande hierdie wetgewing<br />
onderteken, ’n groot prestasie. Die program<br />
#SaferCarsforAfrica en Aarto is albei baie<br />
belangrik vir ons, en dis vir ons belangrik<br />
dat jy ons standpunt oor elkeen verstaan.<br />
Op hierdie punt wil ek Mahindra gelukwens!<br />
Dit is die eerste motorvervaardiger in Suid-<br />
Afrika wat ’n vyfster-veiligheidsgradering<br />
gekry het vir ’n voertuig wat plaaslik te<br />
koop is. Dit is ’n ongelooflike prestasie,<br />
en ons hoop dit is die eerste van vele<br />
vyfstergraderings in ons land.<br />
Laastens wil ek julle almal aanmoedig<br />
om die <strong>AA</strong>-app af te laai. Dit is in al die<br />
app-winkels beskikbaar. Die app sal jou nie<br />
net toelaat om jou besonderhede vinnig te<br />
verander nie, maar jou ook op die hoogte<br />
hou van alle nuwe ontwikkelings. Dit sal<br />
jou boonop in staat stel om ons vinnig in<br />
die hande te kry in ’n noodsituasie. Dis ’n<br />
wonderlike app en ek hoop jy oorweeg om<br />
dit te installeer.<br />
Tot volgende keer<br />
Willem Groenewald<br />
7<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Layton se rubriek<br />
Die <strong>AA</strong> –<br />
krities om ’n rede<br />
DEUR LAYTON BEARD, DIE <strong>AA</strong> SE BESTUURDER<br />
VIR OPENBARE BETREKKINGE<br />
8<br />
Ons beleid by die <strong>AA</strong> is om<br />
nooit kritiek te lewer ter<br />
wille van kritiek nie. Ons<br />
probeer doelbewus om<br />
altyd alternatiewe te verskaf<br />
vir dit waaroor ons kritiek uitspreek. Ons<br />
glo dis ons plig om eerlik te wees en ons<br />
maak nie kritiese uitsprake omdat ons<br />
persoonlike gewin najaag nie. Ons het<br />
geen politieke byltjies wat ons wil slyp<br />
nie en geen politieke ambisies nie. Ons<br />
is gefokus op die een ding wat vir ons<br />
belangrik is: om Suid-Afrikaanse paaie<br />
veiliger te maak.<br />
Toe die minister van vervoer die<br />
jaarlikse padongelukstatistieke vir die<br />
feestyd bekend gemaak het, het ons<br />
dit in detail bestudeer en ontleed. Die<br />
afgelope maand, toe hierdie syfers weer<br />
bekendgestel is, het ons genoem dat<br />
hoewel die sterftesyfer met tien persent<br />
afgeneem het, het verkeersvolumes ook<br />
met tien persent afgeneem, wat ’n beter<br />
konteks aan die syfers gee.<br />
Ons het verder gegaan en genoem dat<br />
nie genoeg gedoen word om die veiligheid<br />
op ons paaie te verbeter nie, dat die<br />
huidige maatreëls nie doeltreffend is nie<br />
en dat baie, baie meer gedoen moet word.<br />
Wel, wat behels “baie, baie meer”? Dit<br />
is belangrik dat ons ook konteks hiervoor<br />
gee, anders val ons argument plat. Ek<br />
dink dit gee ’n duidelike aanduiding dat<br />
ons regtig al die detail oorweeg het en dat<br />
ons weet waarvan ons praat.<br />
Kom ek gee julle dus ’n idee van wat<br />
ons met “baie, baie meer” bedoel. In die<br />
eerste plek beaam<br />
ons die bevinding van die<br />
Verkeerstoepassingsoorsigkomitee<br />
(’n komitee wat in 2016 deur die minister<br />
gevestig is om verkeerswettoepassing<br />
landwyd te ondersoek) dat die getal<br />
verkeersbeamptes moet verdubbel. Dis<br />
’n punt wat ons al herhaaldelik gemaak<br />
het: As jy die veiligheid op die paaie wil<br />
verbeter, vermeerder die getal mense wat<br />
die wet toepas.<br />
Tweedens, maak seker elke verkeersbeampte<br />
in die land het die nodige<br />
toerusting om sy of haar plig uit te voer.<br />
Dit sluit in voertuie (wat veilig en in ’n<br />
goeie toestand is) wat toegerus is met<br />
alles wat hulle nodig het (rekenaars,<br />
radar, asemontleders). Sonder hierdie<br />
toerusting kan die verkeersbeampte<br />
netsowel by die huis bly.<br />
Derdens, verskuif die fokus vanaf<br />
statiese wetstoepassing na bewegende<br />
verkeersoortredings. Hoeveel mense is al<br />
voorgekeer en beboet oor ’n lisensieskyf<br />
wat verval het? Ons is van mening dat ’n<br />
motorskyfboete geensins die veiligheid<br />
op paaie verbeter nie, dit help slegs met<br />
inkomstegenerering. As alternatief stel<br />
ons voor dat mense voorgekeer word<br />
wat oortredings begaan wat ongelukke<br />
veroorsaak: mense wat elektroniese<br />
toestelle gebruik terwyl hulle bestuur, die<br />
spoedgrens oortree, op gevaarlike plekke<br />
verbysteek, nie sitplekgordels dra of hul<br />
kinders vasgespe nie. Dis enkele dinge<br />
wat ons beter moet polisieer. En hierdie<br />
oortreders moet swaar gestraf word, en<br />
die res van die samelewing moet dit sien<br />
gebeur. Wetstoepassing moet<br />
sigbaar geskied.<br />
Laastens, hou op om nuwe<br />
wette en regulasies in te stel as die<br />
voriges nooit behoorlik toegepas is<br />
nie. Teen hierdie tyd het ons nou al<br />
almal gehoor dat die regering van plan<br />
is om die wettige bloedalkoholvlak<br />
vir motoriste vanaf 0,05 gram per<br />
100 milliliter na 0,00g/100ml te verlaag,<br />
en die asemhalingskonsentrasie van<br />
0,24g/1000ml ook na nul. In effek sal<br />
enige hoeveelheid alkohol in jou bloed of<br />
asem beteken dat jy oor die limiet is.<br />
Vergeet vir ’n oomblik van kwessies soos<br />
alkohol in medikasie (soos hoesstroop)<br />
en fokus op die inwerkingstelling van die<br />
nuwe wet. Wat vir ons raaiselagtig is, is<br />
dat hierdie nuwe wet ingestel word met<br />
al die huidge wetstoepassingspersoneelen<br />
hulpbronkwessies steeds onopgelos.<br />
Ons hét tans voldoende maatreëls om<br />
met dronkbestuur af te reken, maar dit<br />
word nie toegepas nie, so niks sal regtig<br />
verander nie. Jy kan nie ’n probleem met<br />
wetgewing regmaak as dit voete op die<br />
grond vereis nie, en dís wat hierdie wet<br />
probeer doen. Dit sal nie werk nie, want<br />
daar is ’n groter onderliggende probleem:<br />
gebrekkige personeelvoorsiening en swak<br />
toepassing. Dis waar die fokus moet wees.<br />
Tot volgende keer.<br />
Layton<br />
Volg Layton op Twitter @LaytonBeard<br />
Hooffoto: Getty Imges/Gallo Images<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
<strong>AA</strong>-verslag<br />
NCAP-BOTSTOETSUITSLAE<br />
REDE VIR<br />
KOMMER ÉN<br />
BLYDSKAP<br />
Global NCAP en die <strong>AA</strong> het die volgende ronde uitslae van<br />
die botstoetse as deel van die #SaferCarsForAfrica-program<br />
bekendgemaak. Die Mahindra SUV300 se resultate het uitgestaan.<br />
Foto: Getty Images/ Gallo Images and @SaferCarsForAfrica<br />
Drie redes tot kommer<br />
Die Global NCAP-toetse word ondersteun deur<br />
Bloomberg Philanthropies en die FIA Foundation.<br />
Die #SaferCarsForAfrica-program (www.globalncap.<br />
org) is in 2017 deur Global NCAP van stapel gestuur<br />
om voertuigveiligheid in Afrika te verbeter.<br />
Drie modelle is in 2020 getoets, waarvan die<br />
uitslae in Desember bekend gemaak is. Dit is<br />
die Steed 5 pick-up van Great Wall, die Haval<br />
H1-vyfdeur-SNV en die kompakte Renault Kwidvyfdeur.<br />
Al drie hierdie voertuie het ernstige redes<br />
tot kommer getoon. Hiervan was die ontstellendste<br />
die nul-gradering van die Great Wall Steed 5, wat<br />
'n groot waarskynlikheid van lewensbedreigende<br />
beserings inhou.<br />
Alejandro Furas, sekretaris-generaal van<br />
die Global NCAP, sê hieroor: “Nog 'n bakkie<br />
met 'n nul-gradering gee ons ernstige<br />
rede tot kommer." Die Nissan Hardbody<br />
het reeds in 'n vorige ronde toetse ook 'n<br />
nul-gradering gekry. "Daar is 'n groot verskil<br />
tussen die aansprake wat hierdie voertuie se<br />
reklamemateriaal maak en die realiteit van hul swak<br />
veiligheidsprestasie.”<br />
David Ward, die president van die stigting<br />
Towards Zero sê: “Dit is kommerwekkende resultate<br />
vir die veiligheid van die volwassene insittendes<br />
sowel as die kinders wat in die voertuig is. Ons<br />
tweede #SaferCarsforAfrica-nul-gradering in die<br />
bakkiekategorie, met 'n groot waarskynlikheid van<br />
lewensbedreigende beserings, behoort rooi ligte<br />
te laat flits vir enige verbruiker wat die koop van 'n<br />
Steed 5 pick-up oorweeg.<br />
“Danksy suksesvolle botstoetse in Indië<br />
en Latyns-Amerika, kan ons die verskillende<br />
veiligheidstoerustingspesifikasies nagaan van<br />
voertuie wat in die een mark vervaardig word,<br />
maar in 'n ander een verkoop word. Dit is daarom<br />
verrassend dat die Renault Kwid, wat op grond<br />
van die oorspronklike Indiese weergawe vir<br />
Latyns-Amerika ontwikkel is, 'n beter gradering vir<br />
die volwasse en kinder-insittendes het, en Isofixankerpunte<br />
as 'n standaardkenmerk het, sowel as<br />
voorste en kantlugsakke.”<br />
><br />
9<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Great Wall Steed 5<br />
Renault Kwid<br />
10<br />
Willem Groenewald, uitvoerende<br />
hoof van die <strong>AA</strong> Suid-Afrika, sê: “Ek<br />
stem saam met Ale en David dat hierdie<br />
resultate kommerwekkend is. Sedert<br />
die #SaferCarsforAfrica-program in<br />
2017 van stapel gestuur is, het ons 'n<br />
beroep gedoen op ons regering om die<br />
veiligheidstandaarde van die bedryf te<br />
verbeter. Hierdie uitslae bevestig weer<br />
die dringendheid daarvan. Ons kan<br />
eenvoudig nie langer onveilige motors<br />
op ons paaie hê nie.<br />
“Ons het met die Nasionale Reguleerder<br />
van Verpligte Standaarde gesels<br />
en die bewyse is ooglopend. Ons is<br />
gretig om verandering in hierdie verband<br />
te sien. Optrede is dringend nodig, want<br />
dit gaan oor die beskerming van Suid-<br />
Afrikaanse burgers.”<br />
Great Wall Steed 5<br />
Bakkies, wat soms "pick-ups" genoem<br />
word, is 'n gewilde voertuigsegment in<br />
Suid-Afrika. Ná die 2018-toets van die<br />
Nissan NP300 Hardbody, het Global<br />
NCAP die Great Wall Steed 5 gekies<br />
vir toetse. Die Steed 5 ding mee (wat<br />
prys betref) met die Nissan in die<br />
bakkiekategorie.<br />
Die Steed 5 is in sy basiese weergawe,<br />
wat nie lugsakke het nie, getoets.<br />
Die lesings vir die bestuurderpop was<br />
rooi vir die kop en bruin vir die bors en<br />
nek, wat dui op swak beskerming vir die<br />
kop, nek en bors. Dit is kritiese areas. Die<br />
struktuur sowel as die voet-area was<br />
onstabiel.<br />
Die frommeling van die kajuit en<br />
die beweging van die stuurkolom het<br />
vrae laat ontstaan of 'n lugsak ernstige<br />
beserings aan die bestuurder sou kon<br />
voorkom.<br />
Die vervaardiger het besluit om nie<br />
'n kinderbeperkingstelsel vir die toets<br />
aan te beveel nie. Daarom is nul punte<br />
toegeken vir die kinderinsittendeevaluering.<br />
Die pop wat 'n driejarige simboliseer<br />
het gebreek tydens die toets weens<br />
die swak kinderbeperkingstelsel. Die<br />
Steed 5 het nie Isofix-ankerpunte vir<br />
die kindersitplek agter nie en het ook<br />
nie driepunt-sitplekgordels vir die<br />
passasiers in die ander sitplekke nie.<br />
Renault Kwid<br />
Die Renault Kwid is deur Global<br />
NCAP getoets toe dit in 2016 in Indië<br />
bekendgestel is en die struktuur is<br />
sedertdien nog nie verbeter nie. 'n<br />
Weergawe wat in BrasiliՉ vervaardig<br />
word, is later deur Latin NCAP getoets,<br />
waar dit 3 sterre gekry het, met sykantlugsakke<br />
wat by die voorste sakke<br />
gevoeg is en sluitweerremme.<br />
In Afrika bied die Kwid ná sy onlangse<br />
opknapping 2 lugsakke as standaard.<br />
Die beskerming vir die bestuurder se<br />
kop is as voldoende gegradeer en dié<br />
vir die passasier as goed. Al die nekke<br />
is goed beskerm, maar die bestuurder<br />
se bors is nie goed beskerm nie. Die<br />
lyfstruktuur was onstabiel en die pedale<br />
het beweeg, daarom is twee sterre vir<br />
die volwassenes se veiligheid toegeken.<br />
Die kind is swak beskerm omdat die<br />
kop kontak met die binnekant van die<br />
motor gemaak het. Die gebrek aan<br />
driepuntgordels vir al die sitplekke<br />
en 'n gebrek aan Isofix-ankerpunte<br />
het die Kwid 'n 2-ster-gradering vir<br />
kinderveiligheid gegee.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
<strong>AA</strong>-verslag<br />
Haval H1<br />
Die Haval H1 is deel van die gewilde<br />
voertuigsegment klein sportnutsvoertuie<br />
en het twee lugsakke as standaard. Die<br />
bestuurder en voorste passasier se nek<br />
en kop was goed beskerm. Die passasier<br />
se bors is ook goed beskerm, maar die<br />
bestuurder s'n was swak. Die voete is<br />
nie goed beskerm nie. Die lesings vir die<br />
bestuurder se veiligheid en die onveilige<br />
struktuur verklaar die 2-ster-gradering vir<br />
die volwassenes se beskerming.<br />
Die gradering vir kinderveiligheid is<br />
negatief geraak deur die feit dat die<br />
vervaardiger nie aangedui het watter<br />
kinderbeperkingstelsel vir die H1<br />
aanbeveel word nie. Daarvoor is dus<br />
nul punte toegeken. Die stelsel wat<br />
deur die Global NCAP gekies is, het die<br />
beskikbare Isofix-ankerpunte gebruik.<br />
Albei kinders se koppe het kontak met<br />
die kajuit gemaak tydens die toets,<br />
wat hul veiligheid bedreig. Die gebrek<br />
aan behoorlike Isofix-merkers en die<br />
gebrek aan 'n skakelaar om die lugsakke<br />
te deaktiveer, het aan die H1 'n 2-stergradering<br />
vir kinderveiligheid besorg.<br />
The Mahindra XUV300<br />
Die Indies vervaardigde Mahindra<br />
XUV300 het egter die eerste voertuig in<br />
Afrika geword met 'n 5-ster-gradering.<br />
Die XUV300 het in 2020 'n 5-stergradering<br />
vir die Indiese mark gekry.<br />
Omdat die Global NCAP se programme<br />
in Indië en Afrika dieselfde protokol en<br />
produksievereistes volg, is die gradering<br />
ook vir Afrika bevestig.<br />
Die beskerming van die kop en<br />
nek van die bestuurder en voorste<br />
passasier was goed. Die bestuurder se<br />
bors is genoegsaam beskerm, terwyl<br />
die passasier s'n goed beskerm is. Die<br />
ligaamstruktuur was stabiel en kon<br />
verdere ladings verduur. Die voetarea is<br />
as stabiel gegradeer.<br />
Wat 'n sy-impak betref, het die<br />
XUV300 as standaard aan die<br />
tegniese vereistes van die UN95-<br />
regulasies voldoen. Die XUV300 het as<br />
standaard 'n sitplekgordelherinnering<br />
vir die bestuurder en die passasier.<br />
Sluitweerremme is ook standaard.<br />
Die sitplek van die driejarige kon<br />
uitermate vorentoe beweging voorkom<br />
en het matige beskerming vir die bors<br />
gebied. Die baba se beperkingstelsel is<br />
met Isofix geïnstalleer en die beskerming<br />
was goed. Die voertuig bied Isofix as<br />
standaard en boonste ankerpunte aan die<br />
buitebord vir die twee agterste sitplekke.<br />
Daar is nie driepuntgordels vir al die<br />
sitplekke nie. In die geval waar 'n stoeltjie<br />
geïnstalleer moet word wat agtertoe<br />
kyk, is daar 'n skakelaar waar die lugsak<br />
afgeskakel kan word.<br />
Willem sê: “Hierdie is 'n mylpaal vir<br />
die #SaferCarsforAfrica-projek en wys<br />
dit is moontlik om hierdie uitstekende<br />
gradering in ons voertuigmark te behaal.<br />
Ons is baie ingenome dat hierdie<br />
gradering deur 'n nakomingsverslag<br />
bereik kon word. Ons is baie bly dat daar<br />
'n billik geprysde voertuig met 'n 5-stergradering<br />
in Afrika beskikbaar is.”<br />
Lees die volledige uitslae by www.<br />
aa.co.za/2020-crash-test-results.<br />
11<br />
Haval H1<br />
Die Mahindra XUV300<br />
Foto's: Getty Images/ Gallo Images en @SaferCarsForAfrica<br />
HOE WERK DIE TOETS?<br />
Vir die evaluering word voertuie toegerus met botstoetspoppe wat volwassenes in<br />
die voorste sitplekke verteenwoordig, plus poppe wat 'n driejarige en 'n 18 maand<br />
oue baba op die agtersitplek voorstel. Die motors word teen 64 km/h in 'n soliede<br />
blok ingedryf wat 40% van die motor se breedte dek aan die bestuurder se kant. Dit<br />
simuleer 'n kop-aan-kop-botsing.<br />
Veiligheid van kinderinsittendes: Die Global NCAP ken aparte punte toe vir die<br />
veiligheid van insittendes voor en agter. Dit benadruk die verskillende vlakke van<br />
beskerming wat die kinders en volwassenes in die voertuig geniet. Die Global NCAP<br />
toets die kinderbeperkingstelsel wat deur die vervaardiger aanbeveel word, want die<br />
enigste veilige manier van vervoer vir jou kinders is as hulle agter in hul stoeltjies<br />
vasgemaak is. 'n Voertuig wat Isofix-ankerpunte het, het 'n groot voordeel in<br />
terme van beskerming vir jou kind.<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
VER IN DIE OU<br />
Kgalagadi<br />
12
Reservate<br />
Die sierlike gemsbok,<br />
na wie die park<br />
oorspronklik genoem is<br />
In 2020 het die regstreekse internet-uitsendings van safaritte op<br />
Wild Earth (DStv-kanaal 183) vanuit die Kgalagadi Gerda Engelbrecht<br />
se verbeelding aangegryp. ’n Besoek aan die park het hul gesin se<br />
wildste drome oortref. Dit is alles te danke aan een jagluiperdwyfie<br />
en haar welpies, wat hulle Cleopootra genoem het. ><br />
13<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Reservate<br />
Skoonlief en die ondier.<br />
'n Grondkoggelmander<br />
by 'n skoenlapper<br />
14<br />
Dis sy agtste keer in die<br />
Kgalagadi, spog ons<br />
buurman in Twee<br />
Rivieren terwyl<br />
hy hand in die<br />
broeksak staan<br />
en kyk hoe sy<br />
opgeskote seun die<br />
banddruk van sy Prado<br />
verlaag. “Een keer is nooit genoeg nie,”<br />
sê hy ingedagte.<br />
Dis dag 8 vir ons en ek verstaan dit.<br />
Hoewel dit my ouers se derde besoek<br />
aan die oorgrenspark is, is dit my eerste,<br />
en elke dag het hemelsbreed van die<br />
vorige verskil. Ek kan my net voorstel<br />
watter verskil dit sal maak as ons in ’n<br />
ander seisoen terugkeer. Ek het tydens<br />
die inperking soggens douvoordag voor<br />
die TV ingeskuif vir die regstreekse<br />
uitsending van ’n oggendsafaririt<br />
vanuit onder meer die Kgalagadi (kyk<br />
dit by kanaal 183 op DStv of soek<br />
vir “WildEarth” op YouTube). Ek was<br />
meegevoer en vasbeslote om voor die<br />
einde van 2020 by dié park uit te kom.<br />
“Elke besoek aan die Kgalagadi is ’n<br />
unieke ervaring. Die atmosfeer kan binne<br />
’n oogwink verander – soms verberg<br />
deur ’n sandstorm en ander<br />
tye deur deur dreigende<br />
onweerswolke,” staan in<br />
die amptelike inligtingsgids<br />
van Sanparke wat in die<br />
Kgalagadi verkoop word.<br />
Ons het dit aan eie bas<br />
gevoel. Goed én sleg.<br />
Dieselfde stuk pad lyk totaal<br />
verskillend van dag tot dag<br />
– soms selfs van uur tot uur.<br />
Die grondpad na Mata-<br />
Mata word ’n sandput in<br />
die bloedige namiddagson<br />
en die mak gruispad na<br />
Nossob word in ’n onpeilbare<br />
moddergemors omskep ná<br />
twee nagte van welkome<br />
donderstorms in die park.<br />
Die lug en die duine is elke uur ’n ander<br />
skakering van blou en rooi. Daar is nie<br />
woorde wat reg daaraan laat geskied nie.<br />
Blouwildebees<br />
Oor grense heen<br />
Die Kgalagadi (die naam beteken “groot<br />
dorsland”) is in Mei 1999 gevorm toe<br />
Suid-Afrika se Kalahari-gemsbokspark<br />
(gestig in 1931) en Botswana se Gemsbok<br />
park (gestig in 1938) amptelik<br />
saamgesmelt het. Mabuasehube, die<br />
ongenaakbare deel van die park wat<br />
slegs per geharde 4x4 bereikbaar is, is<br />
in 1971 by die Botswana-Gemsbokpark<br />
ingelyf. Hoewel die samesmelting eers in<br />
1999 amptelik gemaak is, word die parke<br />
sedert die 1940’s saam bestuur. Die<br />
Kgalagadi was die eerste oorgrenspark<br />
in Afrika en is teen byna 40 000km 2 in<br />
totaal een van die grootste nasionale<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
GOED<br />
OM TE<br />
WEET<br />
Beste tyd om te gaan Die meeste<br />
besoekers gaan in die winter, en ná ons<br />
teëspoed buite Mata-Mata verstaan ek<br />
hoekom. Maak jou gereed vir bloedige<br />
hitte in die somer. Die kamphekke is<br />
egter langer oop vir diere kyk.<br />
Die donderweer is<br />
op pad in die Kgalagadi<br />
Het ek ’n 4x4 nodig? Nee, ons het<br />
besoekers in Polo’s en Renault Kwids<br />
gesien. Onthou egter dat die hitte ’n<br />
sandpad onrybaar kan maak in ’n 4x2.<br />
Moenie op die hitte van die dag op<br />
sand ry nie of gaan liewer in die kouer<br />
maande. Verlaag jou banddruk – dis<br />
’n belangrike voorsorgmaatreël as jy<br />
in sand bestuur. Die Kgalagadi het ’n<br />
stelsel waarvolgens jy bedags in- en<br />
uitklok by die kampe, en die bestuur<br />
sal optel as jy nie by jou slaapplek<br />
aangekom het nie. Medebesoekers is<br />
uiters hulpvaardig, maar sorg dat jy die<br />
basiese herwinningstoerusting by jou<br />
het: ’n grafie en minstens 5 liter water.<br />
Selfoonsein By Twee Rivieren is die<br />
sein goed, maar dieper in die park is<br />
daar geen sein nie.<br />
Grondeekhoring<br />
parke ter wêreld. Dit is ook een van die<br />
mees ongerepte bewaringsgebiede op<br />
aarde. Dit is juis hierdie ongereptheid wat<br />
mense herhaaldelik laat terugkom.<br />
Blaas af<br />
Ons het reeds op dag 1 die Ontvangskantoor<br />
se raad gevolg en ons bande<br />
tot by 1,6 bar verlaag, maar steeds in die<br />
moeilikheid beland.<br />
Die Kalahari-leeu<br />
“Ons bande” is nie heeltemal korrek<br />
nie. Ek besit ’n piepklein stadsmotor en<br />
is van my suster se sportnuts afhanklik<br />
vir uitstappies soos hierdie. En nadat ons<br />
maande lank nie ons bejaarde ouers kon<br />
sien nie, wou ons hulle nie by die huis<br />
los nie. Aangesien die een reeds ouer as<br />
80 is, wou ons hulle die kampery spaar.<br />
Eintlik was dit ’n handige verskoning. Ek<br />
en my suster kamp graag, maar nie as<br />
die temperature aan 40 grade C raak nie.<br />
Op dag 1 leer ons egter dat hierdie<br />
’n park is soos geen ander nie. Ná ons<br />
eerste nag in Twee Rivieren moet ons<br />
aanskuif Mata-Mata toe, ’n hanteerbare<br />
120 km vanaf die hoofpark. Ons volg<br />
egter ’n strategie wat al dikwels goed<br />
vir ons in die Krugerwildtuin gewerk<br />
het. In plaas daarvan dat ons rooidag<br />
oppak, en die beste wildkykuur van die<br />
dag misloop, gaan ry ons om 05:30 ’n<br />
draai, drink ons koffie by ’n waterpan, en<br />
keer dan om 10:00 terug na ons huisie ><br />
Watse geriewe is daar? Daar is<br />
petrolstasies, swembaddens en<br />
winkeltjies by al drie hoofkampe.<br />
Die winkeltjies verkoop ’n klein<br />
verskeidenheid blikkieskos, vleis,<br />
huisraad en braaihout. Neem bevrore<br />
vleis en groente saam as jy kan. Twee<br />
Rivieren het ’n restaurant, maar dit was<br />
gesluit weens die Covid-inperking toe<br />
ons laat in 2020 daar was. Met enkele<br />
uitsonderings werk die kampe se krag<br />
met kragopwekkers wat tussen 22:00<br />
en 05:00 afgeskakel word.<br />
Paspoorte? Suid-Afrikaners wat die<br />
hek by Twee Rivieren gebruik en nie<br />
die Kgalagadi gaan verlaat nie, het<br />
nie paspoorte nodig nie, al kronkel jy<br />
plek-plek oor die grens na Botswana<br />
of Namibië. As jy egter die park wil<br />
verlaat by Mata-Mata (na Namibië)<br />
of Mabuasehube (Botswana) het jy ’n<br />
paspoort nodig en moet jy minstens<br />
twee nagte in die park oorgebly het.<br />
Hierdie grensposte is slegs vir toeriste<br />
beskikbaar, nie handelsware nie. Die<br />
grenspos by Twee Rivieren sluit om<br />
16:00 en Mata-Mata om 16:30.<br />
15<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Berghaan<br />
Sterrehemel by<br />
Mata-Mata<br />
16<br />
om rustig op te pak en in die pad na<br />
Mata-Mata te val, waar ons twee nagte<br />
in ’n chalet gaan deurbring wat op die<br />
rivierbedding uitkyk.<br />
Toe ek die een swaar koskrat optel, hoor<br />
ek ’n skeurgeluid – my broek! “Ag nee,<br />
wat,” sê my suster. “Jou toksak is reeds<br />
ingepak. Moenie nou weer gaan krap nie.<br />
Ons gaan tog die hele dag in die kar sit.”<br />
Die dag begin idillies. Ons sien sekretaris<br />
voëls, twee uile, wildebeeste by die<br />
dosyne. By Auchterlonie trek ons af vir ’n<br />
piekniek en snuffel ons in die museum.<br />
’n Vrou kom opgewonde sê dat daar ’n<br />
leeu tien bome van die afdraaipad lê. Ons<br />
gooi haastig ons piekniekgoed terug in die<br />
motor en ... wrintiewaar! Sowat 200 meter<br />
van die afdraai af lê ’n leeu – vier pote in<br />
die lug – in ’n skadukol sy roes en afslaap.<br />
Vir middagete hou ons weer stil by<br />
Kamqua se piekniekplek. Die toilette is<br />
skoon en netjies. Alles gaan goed.<br />
Die witwangskopsuil<br />
Piekniekplek by<br />
Auchterlonie<br />
Mikstert-byvreter<br />
Stof tot nadenke<br />
Kort daarna begin die moeilikheid<br />
egter. Dis nou op die hitte van die dag<br />
en die sand raak geleidelik dieper en<br />
moeiliker om in te bestuur. Ons hou goed<br />
momentum totdat ons op ’n plek kom<br />
waar ’n Landy besig is om ’n Audi Q3<br />
met ’n tou uit te sleep. Ons stop sodat die<br />
Landy en sy sleepsel verby kan kom, en<br />
toe ons weer wil wegtrek, skop die RAV<br />
net stof op. Ons roer nie. André du Toit van<br />
Durbanville drafstap na ons toe, beduie<br />
hoe ons moet agteruit, en vorentoe, en<br />
weer agteruit, maar ons sak ál dieper in.<br />
Ek besef skielik hoe onverantwoordelik<br />
ons was. Ons sit met twee bejaardes by<br />
ons in die motor, en het – my amptelike<br />
4x4-opleiding ten spyt – nie eens die<br />
basiese toerusting by ons nie: ekstra<br />
water en ’n graaf. Maar ons het oral<br />
opgelees dat die paaie na die hoofkampe<br />
begaanbaar is in ’n 4x2. Ons het nie dié<br />
sand verwag nie.<br />
Later beduie André ons moet wag. Hy<br />
gaan die Audi uitsleep en dan vir ons kom<br />
help. Hy mik ook in Mata-Mata se rigting.<br />
Toe hy weg is, kry ons dit aanvanklik reg<br />
om met ’n ge-vorentoe en ’n ge-agtertoe<br />
uit die gat te kom, maar omtrent ’n kilometer<br />
verder raak die sand nog dieper<br />
en ons sak weer in. Die wiele skop stof op<br />
soos ’n Wuppertal-rieldanser, maar ons<br />
gaan nêrens heen nie.<br />
Die barmhartige sand-maritane<br />
Eerste tot ons redding is Niellen en Sterna<br />
van der Walt van Patensie, wat in ’n VW<br />
Amarok kom vakansie hou het. Niellen is<br />
’n mediese dokter digby aftrede, wat ook<br />
’n blaaskans na die eerste besige Covidmaande<br />
neem. Hy probeer dapper om ons<br />
met ’n piepklein noodgrafie los te stoei,<br />
maar maak nie hond haaraf nie. Hy beduie<br />
ek moet by Sterna in die Amarok klim, dan<br />
klim hy by my suster en ouers in die RAV<br />
om te help.<br />
Sterna vertel my van hul reise, haar glips<br />
in ’n RAV en gee my ’n goeie wenk om die<br />
lekkerste verblyf te kry (bespreek altyd<br />
presiés 11 maande voor jou vertrek) om<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Saans om tienuur skakel hulle die<br />
kragopwekker by Mata-Mata af. Dan<br />
kan jy foto's van die naghemel neem.<br />
Verblyf<br />
Reservate<br />
Die drie hoofkampe is Twee Rivieren,<br />
Nossob en Mata-Mata. Hier is huisies<br />
vir 2, 4 of 6 mense, en staanplekke<br />
met gedeelde ablusieblokke. Die<br />
huisies is goed toegerus (ook met<br />
lugverkoeling en plek-plek platskerm-<br />
TV’s), kombuistoestelle, breekware en<br />
eetgerei, en beddegoed en handdoeke.<br />
Die kampterrein het enkele bome en<br />
afdakke vir koelte, sowel as kragpunte.<br />
Sorg dat jy vroeg daar is om die beste<br />
staanplek te kry. Braaiplekke is algemeen<br />
beskikbaar, by die huisies en<br />
die staanplekke. Huise begin by sowat<br />
R2095 per nag vir twee mense, en<br />
staanplek by R400 per nag vir twee<br />
mense. Bespreek by sanparks.co.za of<br />
012 428 9111/082 233 9111.<br />
Versamelvoëlneste<br />
seker te maak jy kry jou voorkeurverblyf.<br />
Dit klink my hulle kom omtrent elke jaar<br />
Kgalagadi toe.<br />
Intussen het Mari en André du Toit in<br />
die Landrover Discovery teruggekeer.<br />
André bied aan om ons verby die ergste<br />
sand te help – tot by Dertiende Gat.<br />
Hy is bedrewe en grawe die RAV se<br />
herwinningspunte uit, en maak die RAV<br />
aan die Disco vas. Die plan is dat ons ook<br />
vet gee – die tou help net.<br />
So vinnig soos blits is ons terug op die<br />
pad. Die Disco galop soos ’n Lipizzaner<br />
voor ons.<br />
Elke keer as die RAV wil-wil spoed<br />
verloor, pluk die tou ons uit die sand<br />
'n Uil teen sonsondergang<br />
buite Mata-Mata<br />
soos ’n steeks donkie wat weer op<br />
die regte pad teruggedwing word. By<br />
Dertiende Gat maak André die tou los en<br />
sê ons moet steeds agter hom bly – dat<br />
hy ’n oog kan gooi. Hy maak die pas styf<br />
aan – jy het momentum nodig vir los<br />
sand, en ons wip soos Dakar-ryers agter<br />
hom aan. Die RAV se voorwiele swaai<br />
soos ’n Labrador in die een rigting en<br />
sy boude in ’n ander, maar ons hou aan<br />
beweeg. Ons is dankbaar toe ons Mata-<br />
Mata se hek sien.<br />
Eers toe ek agterna begin kratte aflaai<br />
onthou ek van die geskeurde broek,<br />
wat toe al ’n peer keer daardie dag<br />
noodgedwonge langs die motor was!<br />
Die dag neem darem ’n lekker<br />
draai. Ons het een van die “rivierhuise”<br />
bespreek en ons stoep kyk reg op ’n<br />
watergat in die droë rivierloop uit.<br />
Ons het twee middae en twee aande<br />
om hier te sit en diere kyk.<br />
Ons kan selfs ’n vleisie braai terwyl<br />
ons dit doen. Saans om tienuur,<br />
wanneer die kamp se kragopwekker<br />
afgeskakel word, neem ons foto’s van<br />
die ongelooflike sterrehemel.<br />
Wat ’n stukkie paradys!<br />
><br />
Grootkolk, die Kalahari-tentkamp,<br />
Gharagap, Urikaruus, Bitterpan en<br />
Kieliekrankie is wilderniskampe.<br />
Die kampe is nie omhein nie en<br />
geen kinders jonger as 12 word daar<br />
toegelaat nie. By elke kamp is ’n<br />
gewapende opsigter aan diens, maar<br />
verder geen geriewe soos winkels<br />
of swembaddens nie. Die huisies is<br />
toegerus met linne, breekware en<br />
toestelle wat met sonpanele werk,<br />
maar verder is daar geen kragpunte<br />
nie. Huisies begin by R2125 per nag vir<br />
twee mense. Bespreek by sanparks.<br />
co.za, 012 428 9111/082 233 9111.<br />
Vir luukse verblyf is daar !Xaus<br />
Lode (sanparks.co.za, 012 428<br />
9111/082 233 9111) en Rooiputs<br />
(BotswanaTravelService.com).<br />
Vir verblyf in die Polentswawilderniskamp<br />
en kampeerplekke in<br />
Mabuasehube (slegs bereikbaar met<br />
’n 4x4), kontak die Botswana-kantoor.<br />
+267 318 0774 of e-pos dwnp@gov.bw.
Cleopootra en haar kleintjies<br />
18<br />
Ons het die jagluiperdwyfie<br />
en haar twee welpies eers op<br />
ons laaste dag in die park na<br />
Cleopatra en haar tweeling,<br />
Seline en Alexander, genoem.<br />
Haar elegante houding het aan dié van ’n<br />
sfinks herinner.<br />
Op ons ons heel eerste dag in die<br />
Kgalagadi het ons hulle teen laatmiddag<br />
skaars 10 km buite Twee Rivieren teëgekom.<br />
Sy het soos ’n Egiptiese standbeeld onder ’n<br />
boom gesit-lê. Nóg die vyf of ses motors wat<br />
heen en weer gekarring het vir beter fotohoeke,<br />
nóg haar twee welpies wat haar as ’n<br />
klimraam gebruik het, kon haar versteur.<br />
’n Dag later het ons weer teen laatmiddag<br />
by Samevloeiing (’n watergat) gesien hoe die<br />
motors mekaar verdring.<br />
Ons kon nie naby kom nie, maar kon van<br />
ver af sien dat Cleopootra haar skaars 3 meter<br />
van die voorste motor langs die watergat<br />
neergevly het vir ’n middagslapie.<br />
Op dag 3 het sy ons bederf. Ek was amper<br />
half nukkerig omdat ons eers om sewe-uur<br />
die oggend by die hek uit is – laterig as jy in<br />
ag neem dat die hekke in die somer al om<br />
05:30 soggens oopmaak. Ek het my gestaal<br />
om min diere te sien omdat die Kgalagadi die<br />
vorige nag goeie reën gekry het, wat beteken<br />
dat die diere in die veld kan water drink en<br />
nie na die watergate hoef te gaan nie. Dit<br />
was egter presies die teenoorgestelde. Dit<br />
was asof almal kom partytjie hou het. Die<br />
springbokke staan ’n erewag vir jou langs die<br />
pad, en die skilpaaie krioel soos bosluise op<br />
’n rondloperhond in die veld.<br />
Minder as 20 km buite Twee Rivieren<br />
sien my suster hoe Cleopootra en haar<br />
tweeling-welpies, Selina en Alexander, oor<br />
die rooiduin aankom. Ons sit op die hoofpad<br />
na Nossob, maar besef baie vinnig dat hulle<br />
op pad is in ons rigting. Ons neem koorsagtig<br />
foto’s terwyl sy nader en nader en nader kom,<br />
totdat sy vlak voor ons oor die pad stap om<br />
die twee lasposte aan die oorkant van die pad<br />
weg te steek.<br />
Ons waai nog ’n padskraper weg, toe hoor<br />
ons ’n entjie verder gebeur iets. Cleopootra<br />
was reeds terug met haar vangs, ’n sl apdood<br />
springbok! Hoe lank was dit? Twee minute?<br />
Dalk drie? Toe het sy reeds die springbok<br />
gevang, gedood, én teruggesleep. Ons het<br />
ons oë geknip en die jagsessie misgeloop!<br />
Die Vrystaters in die motor agter ons het<br />
die vensterruit afgedraai en beduie: Die<br />
springbok het nog die een oomblik sierlik<br />
gespring, toe seil Cleopootra deur die lug en<br />
trek hom plat. Hy het nie ’n kans gestaan nie.<br />
Alexander en Selina (terloops, ons het nie<br />
’n benul watter geslag die welpies is nie) het<br />
’n goeie 20 minute met die karkas gespeel<br />
terwyl hul ma eenkant haar asem teruggekry<br />
en water gedrink het. Toe het sy die karkas<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Reservate<br />
Cleopootra en<br />
haar welpies oor<br />
verskeie dae<br />
Foto’s deur Gerda en Mari Engelbrecht<br />
dieper die veld ingesleep en begin vreet.<br />
Dit was die opwindendste kat-besigtiging<br />
in my lewe en het reeds ons besoek aan die<br />
Kgalagadi onvergeetlik gemaak.<br />
Op ons laaste dag in die park ry ons die<br />
oggend weer uit op die Nossob-pad sodat ons<br />
’n laatontbyt by die Melkvlei-piekniekplek<br />
aanmekaar kan slaan. Ons draai kort ná<br />
middagete by Melkvlei, en skerts oor wat ons<br />
graag vir oulaas op die pad terug na Twee<br />
Rivieren sou wou sien. Ek sê ek sou darem<br />
graag nog één keer vir Cleopootra en haar<br />
welpies op ’n duin wou sien sit. En skaars<br />
10 km verder, sien ons weer twee of drie voertuie<br />
langs die pad staan – altyd ’n teken dat<br />
daar katte in die omgewing is. Dis Cleopootra<br />
en die kleintjies! Sy verdwyn weer in die<br />
veld, maar dié keer kry sy nie ’n vangs nie.<br />
Nou vertrek sy op ’n drafstappie in die<br />
rigting van Nossob. Ons draai die RAV om en<br />
volg haar saam met die ander drie motors. By<br />
tye verdwyn die drietjies buite sig en dink ons<br />
ons moet die stryd gewonne gee, maar dan<br />
wys die een 4x4 voor ons weer dóér ver loop<br />
hulle, en sit ons ons agtervolgspeletjie voort.<br />
Sy handhaaf nogals ’n stywe passie, maar<br />
My laaste sien van haar was waar sy soos<br />
'n Egiptiese sfinks op die rooiduin sit<br />
die twee welpies hou maklik by. Later kom<br />
sy weer nader na die hoofpad toe, totdat sy<br />
vlak voor ons RAV oor die pad stap en sowat<br />
5 meter van ons af in die koelte gaan lê. Daar<br />
is niks tussen my en haar nie. Dis asof sy sê:<br />
Tóé, neem nou jou foto’s en kry klaar! Ek sien<br />
hoe sy ’n uiltjie knip, en later weer haar kop<br />
optel. Haar kinders speel met haar en sy was<br />
liefdevol hul gesigte. Ons het seker ’n halfuur<br />
so gesit.<br />
Toe staan sy net so vinnig op, roep die<br />
twee welpies, en kies koers na die groot duin<br />
agter haar. Dit was nou al laatmiddag en ons<br />
het besluit dis ’n goeie tyd om terug te ry<br />
Twee Rivieren toe. Ons het ’n ent vorentoe<br />
gaan draai om weer in die regte rigting te ry.<br />
My laaste sien van haar was waar sy soos ’n<br />
Egiptiese sfinks op die rooiduin sit, met die<br />
blousel-blou lug agter haar, en ’n kleintjie aan<br />
elke sy. Dit was aof sy my stip in die oë kyk toe<br />
ons motor vir oulaas verbykom.<br />
Wat sal ’n mens eendag sien as jou lewe<br />
voor jou oë verbyflits? Ek dink daardie<br />
oomblik sal een van my sekondes wees:<br />
’n Jagluiperdwyfie, wat fier en trots oor<br />
die vlakte sit en uitkyk, met ’n welpie aan<br />
weerskante van haar.<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
ONTSNAP NA DIE<br />
Oranjer<br />
Oranjemund, Noordoewer, Aussenkehr... Drie<br />
plekke wat waarskynlik oor die hoof gesien word<br />
wanneer vakansies beplan word. Die feit dat dit<br />
langs die Oranjerivier geleë is, maak hierdie egter<br />
die perfekte wegbreekplekke as jy rustigheid soek.<br />
FOTO’S EN ARTIKEL DEUR WILNÉ VAN ROOYEN<br />
20<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Die<br />
Verken Namibië<br />
ivier<br />
Namibiërs sê dikwels<br />
Namibië is nie ’n plek nie, dis ’n<br />
ervaring. Dis ’n land van groot<br />
oop ruimtes. Die ongerepte<br />
natuur en onontdekte<br />
land skappe maak dit die perfekte reisbestemming.<br />
Of jy nou op soek is na ’n avontuur<br />
of ’n luilekker vakansie, Namibië was<br />
nog altyd die beste keuse vir albei.<br />
Suid-Namibië is met die groot oop<br />
landskappe die yls bevolkte streek in die<br />
land en bied vrede, rustigheid, maar ook<br />
opwindende aktiwiteite vir die geharde<br />
avonturiers. Hiervan kan ek getuig. Ek<br />
het nog altyd Suid-Namibië aanbeveel,<br />
veral die Oranjerivier. Toegegee, ek is<br />
bevooroordeeld, want ek het langs die<br />
Oranjerivier grootgeword, maar die<br />
afgelope jaar het ek weer besef waarom dit<br />
perfek vir besoekers is.<br />
Die afgelope 24 jaar het ek Oranjemund<br />
my huis genoem, met gereelde reise na<br />
Noordoewer en Aussenkehr. Jy sou dink dat<br />
jy baie sou weet oor waar jy grootgeword<br />
het, maar jy sal altyd iets nuuts leer, solank<br />
jy nie ophou verken nie.<br />
Van my geboorte af het ek baie tyd langs<br />
die Oranjerivier deurgebring, wat my<br />
uiteraard geneig maak om daarheen terug<br />
keer nie. Sedert ek vir ’n graad in Suid-<br />
Afrika gaan swot het, het ek vakansietye<br />
altyd moeite gedoen om weer by die<br />
rivier uit te kom. Aangesien die rivier ook<br />
heelwat wild lok, moet dit eenvoudig op<br />
jou vakansielys wees, maar dis ook ideaal<br />
as jy wil wegkom van alles en ’n bietjie<br />
“off the grid” wil bly. Dis ook een van die<br />
beste plekke ter wêreld vir sterrekyk en<br />
nagfotografie.<br />
Kom na die Oranjerivier om af te skakel<br />
en weer na aan die natuur te leef. Dit is<br />
hier waar al jou sintuie wakker word.<br />
VOËLS, VISSE EN GEMSBOKKE OP<br />
ORANJEMUND<br />
Van ver af lyk die klein diamantdorpie<br />
soos ’n oase met ’n klomp immergroen<br />
bome wat in karamelgolwe toegevou is.<br />
Oranjemund is ’n luukse woestyn-eiland<br />
met sowat 4 000 inwoners. Die dorp<br />
is in 1936 gestig ná Hans Merensky se<br />
ontdekking van diamante in die omgewing.<br />
Oranjemund is eers in 2011 tot ’n dorp<br />
verklaar en is tot 2017 meestal deur die<br />
diamantmaatskappy Namdeb bestuur. En<br />
><br />
21<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
22<br />
nee, jy sal nie diamante hier sien rondlê<br />
nie.<br />
Oranjemund, Duits vir “oranje<br />
mond”, is waar die Oranjerivier in<br />
die Atlantiese Oseaan invloei. Dit is<br />
een van die plekke wat tot ’n Ramsarvleilandgebied<br />
verklaar is en word tans<br />
as die sesde rykste vleiland in Suider-<br />
Afrika beskou. Die vleiland ondersteun<br />
’n wye verskeidenheid plante en diere.<br />
Hier is baie flaminke, maar ook skaars<br />
voëls soos die bedreigde Ludwigse<br />
pou, die kwesbare trekduiker en die<br />
damaraseeswael. Daar is voëlskuilings<br />
langs die rivier vir voëlliefhebbers.<br />
Hengelaars sal ook dol wees oor die<br />
Oranjeriviermond. Ek het van kleins<br />
af visgevang, en selfs aan ’n paar<br />
kompetisies deelgeneem. Jy kan besluit<br />
of jy in sout- of varswater wil hengel.<br />
Hier word varswaterspesies soos die<br />
grootgeelvis, rotskatvis en Namakwaghieliemientjie<br />
gevang. Een van my<br />
gunstelingvisvangstories is toe ek ’n<br />
geelvis in die see gevang het – genugtig<br />
weet hoe dit daar gekom het.<br />
As jy in Namibië wil hengel, moet<br />
jy ’n vispermit kry by die kantoor van<br />
die Ministerie van Visserye en Mariene<br />
Hulpbronne. Volgens Travel News<br />
Namibia het die streek die potensiaal ’n<br />
wêreldklas-oorgrenspark te word.<br />
Oranjemund is in die omgewing<br />
van die Tsau-/Khaeb- Nasionale Park<br />
(voorheen bekend as die Sperrgebiet),<br />
daarom sal jy soms springbokke en<br />
ander diere sien wei op die 18-putjiegholfbaan.<br />
Strandwolwe, wat deur die<br />
Namibiese owerheid as uiters kwesbaar<br />
beskou word, kan ook soms gesien word.<br />
Wat die dorp uniek maak, is dat<br />
gemsbokke, volstruise en jakkalse vrylik<br />
deur die strate ronddwaal. Die plaaslike<br />
inwoners beskou die gemsbokke as<br />
familie. Sommiges van hulle gebruik al<br />
selfs die voetoorgang of wag geduldig<br />
vir die verkeer voordat hulle die pad<br />
oorsteek. Die plaaslike Spar het ’n<br />
bordjie wat sê geen gemsbokke word<br />
toegelaat nie.<br />
HOU NOORD NA NOORDOEWER<br />
Noordoewer, ’n boerderynedersetting<br />
langs die Oranjerivier, is ’n<br />
belangrike grenspos tussen Namibië<br />
en Suid-Afrika. Dis ook ’n lekker<br />
vakansiehouplek.<br />
My oupa het vroeër ’n plaas hier<br />
gehad en ek het hier saam met my neefs<br />
Die omgewing op die roete lyk soos 'n toneel uit<br />
'n Wilbur Smith-boek met sy blou lug,<br />
kontrasterende oranje rotsformasies en kokerbome.<br />
en niggies gespeel. Ons was net binne<br />
die huis as die temperature bo 40°C was.<br />
Hier kan grootmense ook speel! Een<br />
van die beste plekke vir rivieravonture<br />
is Amanzi Trails. Die kampterrein kyk<br />
uit oor die majestueuse Geelkranse. Jy<br />
sal verlief raak op die geluide van voëls,<br />
sonbesies en die roep van die visarend.<br />
Met my onlangse besoek aan Amanzi<br />
kon ek nie wag om in die water te kom<br />
nie. Dit het my herinner aan die tye<br />
wat die rivier so laag is dat jy deur die<br />
rivier kon loop. Hier kry ’n kind ’n<br />
reddingsbaadjie as hy nog ’n doek dra!<br />
Amanzi Trails bied gesinsvriendelike<br />
riviervlotvaarte aan en jy het geen<br />
vorige roei-ervaring nodig nie. Kom<br />
dryf hier rustig op ’n 5 meter lange<br />
Indiese Mohawk-kano of pak die<br />
graadeenstroomversnellings.<br />
Sonskerm en ’n hoed is ’n moet. As<br />
jy jou hangmat saambring, sal jy jou<br />
beste middagslapie ooit hier tussen die<br />
koeltebome geniet! Vir die hengelaars<br />
is hier geelvis, moddervis en baber in<br />
oorvloed. (’n Vispermit is noodsaaklik.)<br />
Amanzi word deur Johan La Grange<br />
en Coleen de Villiers bestuur, twee<br />
mense wat die wêreld liefhet en soos die<br />
palm van hul hand ken. Dalk ontmoet<br />
jy ook vir Sammy, Savannah en Mia, hul<br />
vriendelike honde.<br />
Met my onlangse besoek het ek<br />
vir Tanja en Armin Vogelsang van<br />
Duitsland ontmoet. Hulle het by Amanzi<br />
gekamp omdat hulle weens Covid-19 in<br />
Namibië gestrand was. Maar hulle kla<br />
nie, want dit gee hulle die geleentheid<br />
om uiteenlopende landskappe, wilde<br />
diere en die gasvrye mense te leer ken,<br />
sê Tanja.<br />
Hulle het ’n uitgebreide Afrika-reis<br />
in November 2019 begin en middel<br />
Oktober 2020 by die Katima Mulilogrenspos<br />
tussen Zambië en Namibië<br />
aangekom. Hulle het in daardie stadium<br />
reeds drie maande in die land gereis.<br />
Ander reisigers en die selfoon-app<br />
iOverlander het Amanzi aanbeveel.<br />
“Ná ’n paar weke in die Namibiese<br />
woestyn, was Amanzi ’n oase met sy<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Verken Namibië<br />
Jy het hierdie dokumente<br />
nodig by die grens<br />
lieflike gras, groot bome en die pragtige<br />
krans oorkant die oewer,” sê Tanja.<br />
Tanja en Armin beveel Amanzi sterk<br />
aan. “Die hoofrede is Coleen en Johan.<br />
Hulle is wonderlike mense wat die plek<br />
met passie bestuur. Die kampplekke is<br />
pragtig en om op die rivier te roei, is<br />
baie pret,” sê hulle. Hulle beveel ook die<br />
app aan vir enige reisiger aan Namibië.<br />
Net buite Amanzi is daar rotstekeninge<br />
van sowat 2 000 jaar oud<br />
waarvan ek nooit geweet het nie. Die<br />
beelde is in die dolomietgesteentes<br />
gekerf en die ontwerpe beeld meestal<br />
geometriese patrone uit met kolletjies,<br />
spirale en roosters.<br />
Naby die rotstekeninge is die Kokerboomroete,<br />
wat volgens Johan ideaal is<br />
vir fietsryers. Hy stel voor dat jy vroegoggend<br />
of laatmiddag gaan. Hou stil vir<br />
die sonsondergang, beveel Johan aan.<br />
Besoek ook die Visrivier-canyon of Ai-<br />
Ais-warmwaterbronne terwyl jy hier is.<br />
DRUIWE EN AVONTUUR OP<br />
AUSSENKEHR<br />
Aussenkehr is 24 km stroomaf van<br />
Noordoewer geleë. Dit is bekend vir sy<br />
tafeldruiwe. Die bekendste Aussenkehrdruiweplaas<br />
is in 1988 deur Dusan<br />
Vasiljevic gestig. Hy en sy gesin het die<br />
eerste tafeldruiwe in 1990 geplant.<br />
Die uiterste klimaatstoestande<br />
veroorsaak dat Aussenkehr se<br />
tafeldruiwe drie tot vyf weke vroeër<br />
GOED<br />
OM TE<br />
WEET<br />
BLY HIER<br />
Oranjemund<br />
Shepherd Lodge, +264 63 232 996<br />
ofshepherds.africa<br />
Op My Stoep Lodge, +264 63<br />
234 223, opmystoep.com<br />
Oryx Guesthouse Oranjemund,<br />
+264 81 820 6095<br />
Jy kan langs die see kampeer!<br />
Daar is klein skuilings met ’n<br />
vuurmaakplek langs die see.<br />
Geen bespreking of toestemming<br />
is nodig nie.<br />
Noordoewer<br />
Die Noordoewer Gastehuis is net<br />
mooi halfpad tussen Kaapstad<br />
en Windhoek. Dit het twee<br />
swembaddens en 'n pragtige<br />
uitsig oor die Oranjerivier.<br />
Mense beweer jy kry hier die<br />
beste melktert in die Suide<br />
van Namibië. +264 63 297108,<br />
noordoewerguesthouse.com<br />
Aussenkehr<br />
Norotshama River Resort;<br />
+264 63 297 215;<br />
norotshamaresort.com<br />
HOE KOM JY D<strong>AA</strong>R?<br />
• Neem die N7 tot by die<br />
Vioolsdrift-grenspos.<br />
• Ry van die grens af noordwes op<br />
die B1, en draai links op die C13.<br />
Al drie bestemmings is in daardie<br />
omgewing. Vir Aussenkehr steek<br />
jy die Auchaspas oor.<br />
• Paspoort, geldig vir ses maande of<br />
langer ná jou vertrek uit Namibië<br />
• Volledige geboortesertifikaat vir<br />
kinders jonger as 18<br />
• Geldige rybewys<br />
• Gewaarmerkte afskrif van<br />
voertuigregistrasiepapiere in die<br />
naam van die bestuurder<br />
• As jy in ’n gehuurde/geleende<br />
voertuig ry, ’n brief van die eienaar<br />
wat jou volmag gee om die voertuig<br />
te bestuur<br />
• As die voertuig nog gefinansier<br />
word, ’n magtigingsbrief van die<br />
bank (met volledige reisdatums)<br />
• Motorversekeringsertifikaat.<br />
Gratis by die grens te kry. Geldig<br />
vir 30 dae<br />
• ZA-plakker<br />
• Minstens een nooddriehoek per<br />
voertuig<br />
• Bring jou eie pen saam<br />
geoes kan word as elders, wat die<br />
gebied ’n voorsprong bo ander druiweprodusente<br />
gee. Aussenkehr het nou 12<br />
groot druiweplase en -kwekers.<br />
Hier loop ’n lekker 4x4-roete deur<br />
die Kings Throne-canyon (kry ’n permit<br />
teen R100 by die Spar op Aussenkehr).<br />
My pa het ’n groot deel van sy lewe hier<br />
gewoon en was salig onbewus van die<br />
4x4-roete. Jy het goeie grondvryhoogte<br />
en ’n ewenaarslot daarvoor nodig.<br />
Die omgewing op die roete lyk soos<br />
’n toneel uit ’n Wilbur Smith-boek<br />
met sy blou lug, kontrasterende oranje<br />
rotsformasies en kokerbome. As jy<br />
gelukkig is, sal jy hier van die wilde<br />
perde van die Namib sien dwaal.<br />
Die roete neem ongeveer twee uur en<br />
jy het geen selfoonsein nie, bring dus<br />
die basiese herwinningstoerusting saam.<br />
Aussenkehr is ’n fantastiese plek vir<br />
rotsklim, ook in die Kings Thronecanyon.<br />
Kry raad en permitte daarvoor<br />
by die Norotshama River Resort. Weens<br />
die hitte beveel hulle net rotskllim aan<br />
tussen April en September.<br />
As jy weer deurskiet Etosha toe, vertoef<br />
eers ’n ruk in die Suide. Jy sal nie spyt<br />
wees nie.<br />
23<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Dis naweek<br />
Cullinan Junction<br />
McHardyhuismuseum<br />
Oaklaan<br />
Die juweel van<br />
24<br />
Marilyn Monroe het<br />
gesing "diamonds are a<br />
girl’s best friend", maar<br />
dis Cullinan se oudhede,<br />
lekker restaurante en<br />
jakaranda-strate wat dié<br />
diamantdorp soos ’n ou<br />
vriend laat voel.<br />
ARTIKEL & FOTO'S<br />
DEUR MIA LOUW<br />
Met ons inry by Cullinan,<br />
kruie ’n antieke<br />
Volkswagen Kewer<br />
verby ons. Ek loer<br />
oor my skouer en<br />
sien hoe die roomkleurige Volla die<br />
straat afry, verby eeu-oue geboue en<br />
onderdeur ’n pers jakarandasambreel.<br />
Jy sien gereeld klassieke motors<br />
in Cullinan, inwoners en besoekers<br />
van die res van die land wat op ’n<br />
Sondag-uitstappie gaan. Met sy<br />
Victoriaanse argitektuur en talle<br />
oudhedewinkels, voel dit of jy<br />
hier ’n treetjie in tyd teruggee.<br />
Die dorp is genoem na Sir Thomas<br />
Cullinan, wat in 1898 besef het daar<br />
is diamante in die omgewing. Sir<br />
Thomas kon egter eers jare later<br />
die grond koop. In 1902 is Cullinan<br />
se kimberlietpyp ontdek en in<br />
1903 het die ontginning begin.<br />
In 1905 het die Premiermyn<br />
internasionaal opslae gemaak: Die<br />
grootste diamant ter wêreld is hier<br />
ontgin. Die Cullinan-diamant het 3106,75<br />
karaat (621,35 gram) geweeg en is in 9<br />
stukke verdeel. Die grootste twee – Great<br />
Star of Africa en Second Star of Africa –<br />
is op die Britse kroonjuwele gemonteer.<br />
Meer as 115 jaar later word diamante<br />
nog volstoom hier ontgin, maar<br />
dié myndorp in Gauteng bied ook<br />
iets vir diegene wat nie hul hand<br />
diep in die sak wil steek nie. As jy<br />
net wil drentel, oudhede uitsnuffel,<br />
spookstories hoor of lekker wil eet,<br />
kom kuier gerus op Cullinan.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Oaklaan<br />
Die Cullinan-omgewing<br />
Gauteng<br />
NUUT OP DIE DORP<br />
Ek en my man, Hancu, arriveer Vrydag<br />
laatmiddag by ons verblyf, 117 on Oak.<br />
Dit is in die bekende Oaklaan, die<br />
straat waar die meeste van die dorp se<br />
restaurante en winkels geleë is. Maak<br />
net seker jy kom kuier oor ’n naweek.<br />
Die meeste toeristeaantreklikhede<br />
is toe in die week en restaurante<br />
sluit al vroegaand hul deure.<br />
“Ons winkels kan wispelturig wees,”<br />
sê ons gasvrou by 117, Lize-Mari<br />
Pistorious. Lize-Mari, Jacques en hul<br />
kinders woon al twee jaar op die dorp<br />
en kom oorspronklik van die Noord-<br />
Kaap af. Jacques doen aankopebestuur<br />
vir die myn en Lize-Mari het ’n<br />
agtergrond in gasvryheidsbestuur,<br />
’n talent wat jy dadelik opmerk.<br />
Die drie private eenhede is stylvol<br />
en prakties. Lize-Mari het aan alles<br />
gedink wat jy moontlik nodig sal hê:<br />
’n klein yskas, haardroër, eetgerei,<br />
luukse toiletware, beskuit vir jou<br />
koffie, ’n glasie sjerrie en sjokolade.<br />
Soggens laai sy ’n ontbytmandjie<br />
op jou stoep af: varsgebakte<br />
piesang-muffins, skons met spek<br />
en roomkaas, vars vrugteslaai met<br />
jogurt en muesli en ’n sterk koppie<br />
boeretroos. Die tariewe is heel billik.<br />
“ ’n Mens kort dan en wan ’n<br />
bederfie wat nie die bank breek nie.<br />
Almal verdien dit,” sê Lize-Mari.<br />
117 on Oak se tuin is spoggerig,<br />
met rose en laventel wat pronk al om<br />
die 100 jaar oue huis en buitekamers.<br />
Jacques en Lize-Mari het 70% van die<br />
restourasiewerk self gedoen. “Ons is<br />
suckers vir ou goed en lief daarvoor om<br />
dit te herwin – die helfte van ons tuin<br />
kom van die vullishoop af,” sê Lize-Mari.<br />
Dit is dan goed hulle woon nou in<br />
Cullinan, hier is pandjieswinkels en<br />
oudhede om elke hoek en draai.<br />
Ons sluit ons Vrydagaand af by<br />
nog ’n nuwe-ou plek. ’n Paar tree in<br />
die straat af staan die St. George’s-<br />
Anglikaanse Kerk wat deur die Britse<br />
argitek sir Herbert Baker ontwerp<br />
is. Vandag is dit bekend as @Church<br />
Wedding Venue, met ’n restaurant,<br />
kroeg en ’n kunsuitstalling in die<br />
statige sandsteengebou wat verlede<br />
jaar langs die kerk opgerig is.<br />
Ná ’n pizza en glas rooiwyn<br />
stap ons terug na 117 toe.<br />
><br />
25<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Dis naweek<br />
26<br />
VERDER AF IN OAKL<strong>AA</strong>N<br />
Saterdagoggend verken ons Oaklaan<br />
verder. Uit die verte hoor ons die<br />
gedreun van enjins en kort voor lank<br />
brom ’n groep bikers by ons verby.<br />
Hulle parkeer onder in die straat by die<br />
mengelmoes van winkels en restaurante.<br />
Terwyl ons inglip by die winkel<br />
Rust in White, hoor ons hoe tokkel<br />
iemand ’n kitaar by The Cockpit<br />
Brewhouse langsaan. Rust in<br />
White verkoop ’n oorweldigende<br />
verskeidenheid van antieke kombuisen<br />
beddegoed, oudhede vir jou tuin<br />
en ’n lieflike reeks emalje-eetgerei.<br />
Die winkel word deur JanHarm Vorster<br />
en Pieter Vosloo bestuur, en twee geboue<br />
straatop is hulle ander onderneming<br />
– JanHarmsgat se Agterplaas. Elke<br />
oppervlak van hierdie boheemse lokaal<br />
(vir troues, verjaardae en konferensies)<br />
is op ’n unieke wyse versier: emaljeborde,<br />
blikhouers, mosaïekteëls en kleurvolle<br />
lappe wat uit die hoë dak gedrapeer is.<br />
“Ek is ’n groot junkyard junkie,”<br />
skerts JanHarm. “Maar jare gelede<br />
was ek feitlik alleen op die scrapyards,<br />
toe raak dit ’n kompetisie,” sê hy.<br />
JanHarm en Pieter het vakansiehuise<br />
in Nieu-Bethesda en Rosendal. “So ry<br />
ons dan Vrystaat of Karoo toe, verby<br />
klein dorpies soos Villiers, Frankfort<br />
en Tweeling. By elkeen hou ons stil<br />
en vra: Waar’s die scrapyard?”<br />
JanHarm is in Cullinan gebore<br />
en getoë. “Dit lyk my ek kan nie hier<br />
wegkom nie, maar ek dink ook nie ek<br />
wil nie,” sê hy. Hy het in 1998 met<br />
net ’n “antique shop” begin. “Ek was<br />
die eerste huisie aan dié kant van die<br />
straat wat besigheidsregte gekry het.”<br />
Die geboue onder in Oaklaan was<br />
residensiële kothuise, maar die myn<br />
het in daardie jare planne beraam om<br />
toerisme in die dorp te bevorder.<br />
Vandag besit JanHarm ook ’n<br />
verblyfinstansie in die dorp, die<br />
Gastehys JanHarmsgat (dis inderdaad<br />
hoe hy gastehuis spel), en hy bestuur<br />
die sosiale media blaaie vir I love<br />
Cullinan, ’n platform om toerisme na<br />
die omgewing te lok. “Die zipline is<br />
fantasies,” roep JanHarm uit. “Dit is in<br />
die area waar ek grootgeword het, by<br />
Muningi Gorge. Dit is nie mooi daar<br />
nie ... dis afgryslik mooi! Jy kan amper<br />
nie glo dat jy in Gauteng is nie.”<br />
Op JanHarm se aanbeveling gaan<br />
maak ons ’n draai by Adventure Zone<br />
Cullinan (ook in Oaklaan) om meer<br />
uit te vind oor Muningi Gorge. Net 13<br />
km buite die dorp kan jy voetslaan,<br />
abseil, perdry of op vierwielmotorfietse<br />
rondjaag. Adventure Zone bied ook<br />
ander aktiwiteite en toere aan.<br />
Vandag stoot ons die avonture opsy;<br />
ons gaan eet middagete en drink<br />
wyn! As Greek as It Gets is langsaan<br />
Rust in White, maar dit voel werklik<br />
of jy in Griekeland sit. Die wit-en-blou<br />
mure en dekor lok jou in, en jy voel<br />
verfris as jy hier uitloop. Ons het ons<br />
eie “platter” gebou met voorgeregte:<br />
mossels, keftedes (frikkadelle in<br />
Lientjie Wessels<br />
JanHarm Vorster<br />
in Rush in White<br />
’n rooiwynsous), gemarineerde<br />
artisjokke, pitabrood en koue witwyn.<br />
IETS VAN DIE VERLEDE<br />
Lui en dikgepik aan Griekse kos,<br />
loer ons in by Cullinan Tourism and<br />
History. Hier vertel Toy Olivier vir ons<br />
van die toere wat hulle aanbied: die<br />
Underground Tour (’n ondergrondse<br />
myntoer), Journey of a Diamond (’n<br />
bogrondse myntoer) en die Village<br />
Historical Tour. “Ons ry en sien al<br />
die ou geboue op die dorp, soos die<br />
Anglikaanse kerk, die ontspanningsklub<br />
en die ou hospitaal. Dit is R120 per kop<br />
vir 45 minute, en ons ry 11:00 en 13:00.”<br />
Toy ken die myn goed, hy het 37 jaar<br />
lank daar gewerk. “Ek het in 1967 hier<br />
begin. Ek was ’n ventilasie-offisier en ek<br />
was in beheer van brandvoorkoming.”<br />
Toy vertel ons meer oor die myngat en<br />
hoe ’n groot deel in 2019 ingestort het.<br />
Dit is hoekom jy nie meer die Friends<br />
of the Rail-stoomtrein van Pretoria na<br />
Cullinan kan neem nie. “Die groot gat<br />
begin al hoe meer wegkalwe, al hoe<br />
nader aan die spoor, en die treinroete<br />
is om veiligheidsredes gesluit.”<br />
Volgende op ons agenda is die<br />
McHardy-huismuseum. Dis die eerste<br />
huis wat in 1903 by die Premiermyn<br />
gebou is. William McHardy was die<br />
eerste mynhoofbestuurder en sy<br />
familie het vir 81 jaar in die huis<br />
gebly. Twee van sy dogters, Evalina<br />
en May, het tot 1984 hier gewoon.<br />
“Hier is ’n foto van die twee ><br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
GOED<br />
OM TE<br />
WEET<br />
HOE KOM JY D<strong>AA</strong>R?<br />
Die 100 km vanaf Johannesburg (via die N1 en<br />
R513) en die 40 km vanuit Pretoria is haalbaar<br />
op ’n Vrydagmiddag. Die spitsverkeer kan erg<br />
raak, maar om Saterdagoggend in Cullinan<br />
wakker te word maak dit die moeite werd.<br />
W<strong>AA</strong>R HET ONS GEBLY?<br />
117 on Oak het drie selfsorgeenhede en is<br />
stapafstand van die restaurante en winkels.<br />
Ontbyt is ingesluit by die tarief. 083 642 5594<br />
/ 082 334 5512<br />
Die spoggerige Gastehys JanHarmsgat word<br />
beskryf as “grênt with a difference”. Daar is<br />
vier kamers om van te kies en die Zau Spa is<br />
langsaan. 074 322 5225 / 082 255 2465,<br />
www.gastehys.co.za<br />
WAT KAN JY DOEN?<br />
Adventure Zone Cullinan bied verskeie<br />
aktiwiteite aan. www.azcullinan.co.za, 021<br />
734 0507.<br />
VIR MEER INFORMASIE oor die dorp- en<br />
myntoere, kontak Cullinan Tourism and<br />
History 063 706 7915 / 021 734 2170<br />
G<strong>AA</strong>N STAP<br />
Muningi Gorge is nie die enigste plek vir<br />
avonturiers nie. Windy Brow-wildreservaat<br />
(7 km suidwes van Cullinan) en Somabulareservaat<br />
(8 km suid) het ook voetslaanpaaie.<br />
Daar is bergfietsroetes by Windy Brow en<br />
Somabula het verblyf-opsies: chalets, ’n<br />
kampeerterrein en vier ossewaens wat in<br />
wooneenhede omskep is.<br />
Somabula-natuurreservaat. 082 550 1892,<br />
www.somabula.co.za<br />
Windy Brow-wildreservaat. 082 936 6979,<br />
www.windybrowadventures.co.za<br />
27<br />
117 on Oak<br />
REIS MET KINDERS: Lize-Mari en Jacques is<br />
altyd op soek na kindervriendelike vermaak<br />
en uitstappies. “Ons geniet die Italiaanse<br />
restaurant Piacere Ristorante. Die kinders<br />
kan lekker daar speel,” sê Lize-Mari.<br />
082 203 9746<br />
Die Pienk Koei (Du Plooy Melkery) is 14 km<br />
buite die dorp naby Rayton. “Dis ‘n regte egte<br />
melkery – jy kan die koeie sien (en ruik). Daar<br />
is ook ander plaasdiere en ’n speelplekkie vir<br />
die kinders.” 012 736 2145
Dis naweek<br />
28<br />
susters,” wys ons toergids, Simoné<br />
Engelbrecht. “As jy tannie Evalina se<br />
oë dophou, lyk dit of hulle jou volg,”<br />
sê sy doodernstig. Simoné ken nie net<br />
die huis se geskiedenis nie; sy deel<br />
ook graag informasie oor die myn en<br />
die diamante wat daar ontgin word.<br />
“In 1984, nadat die twee susters<br />
oorlede is, breek daar mense by die huis<br />
in. Die enigste ding wat hulle gesteel<br />
het, was bottels ingemaakte vrugte,”<br />
sê sy in die spens. “Mense het gedink<br />
daar is diamante daarin versteek.”<br />
Dit is al laatmiddag en die McHardys<br />
se spensrakke laat my maag grom. Ons<br />
ry Hotelstraat toe vir skemerkelkies en<br />
aandete by die Cullinan Premier-hotel.<br />
’N UITSTAPPIE MET LIEFIE<br />
Die volgende oggend is ons vroeg<br />
op om deur die jakarandastrate te<br />
stap. Ons draai af in Hotelstraat en<br />
stap in die rigting van die Cullinan<br />
Junction Shops by die ou treinstasie.<br />
Net voor die Junction sien ons ’n<br />
vriendelike Jack Russel op haar eie<br />
uitstappie. Sy volg ons treinstasie toe.<br />
Dit is nog te vroeg vir die tweedehandse<br />
winkels, en die Station Diner is<br />
besig om oop te maak. Ons loop verder<br />
deur die strate en terug Oaklaan toe, en<br />
al die pad drentel die brakkie agterna.<br />
Ons raak later bekommerd oor<br />
haar veiligheid (en haar eienaar se<br />
senuwees) en lei haar terug stasie toe.<br />
“Die hondjie bly hier naby, by die ou<br />
stasiemeesterhuis. Sy het seker uitgeglip<br />
Die Premierhotel,<br />
toe en nou<br />
– ons sal haar terugneem,” stel ’n<br />
kelner by die Station Diner ons gerus.<br />
Min het ons geweet ons gaan weer<br />
vir Liefie sien. Later die oggend<br />
is ons by die einste stasiemeester<br />
se huis. Ons kom kuier by Lientjie<br />
Wessels – sjef, kunstenaar, stilis,<br />
Kokkedoor-deelnemer en skrywer<br />
van die nuwe kookboek, Geure.<br />
Ons het lekker gelag oor haar Jack<br />
Russel se eskapade, en Lientjie was<br />
dankbaar dat Liefie weer veilig tuis is.<br />
Lientjie woon al van Junie af in Queen’s<br />
Cottage (wat uit 1903 dateer), maar sy<br />
het in Pretoria en op plase om Cullinan<br />
grootgeword. Sy ken dié wêreld.<br />
Lientjie verkies Cullinan bo die<br />
stad. “Ek wil nooit weer in ’n muur<br />
vaskyk nie,” sê sy en tuur uit oor haar<br />
groot tuin. Duskant die treinspoor<br />
skuil die myn se gat, die horison<br />
spog met ’n natuurreservaat en in<br />
’n boom naby die huis verwelkom<br />
’n rooikophoutkapper ons.<br />
Lientjie het al restaurante, asook<br />
’n dekorwinkel besit en bestuur,<br />
maar om nou van die huis af te<br />
werk is vir haar ideaal. Twee Sondae<br />
per maand bied sy ’n middagetebelewenis<br />
in haar tuin aan. “Ek wil<br />
nie meer ’n restaurant bestuur nie,<br />
maar ek wil steeds kook,” sê sy.<br />
Sy bied ’n viergangmaaltyd vir om<br />
en by 24 mense aan, en vandag kook<br />
sy ’n veganistiese spyskaart. Lientjie<br />
is gefassineerd met die verband<br />
tussen smaak en kultuur – iets wat<br />
uitgebeeld word in Geure. “Die<br />
St. George's<br />
Liefie by<br />
Queen's Cottage<br />
raakpunte met kos is baie interessant.<br />
Het jy geweet melktert kom orals in<br />
die wêreld voor? Selfs die Chinese<br />
het ’n soortgelyke lekkerny.”<br />
Die boek getuig van Lientjie se liefde<br />
vir die skeppingsproses. Benewens haar<br />
gawe met geure, verskyn haar skilderye<br />
en talent vir stilering ook in die boek.<br />
’n Mens kan duidelik sien sy is lief vir<br />
mooimaak – haar antieke huis is ook<br />
kleurvol en sjiek, met eindelose karakter.<br />
“Die argitektuur en geskiedenis van<br />
die dorp is vir my baie interessant,” sê<br />
sy. Sy vertel ook van die spooktoere, of<br />
Mystery Ghost Juants. “Die toerleier,<br />
Mark Rose-Christie, bied hierdie toere<br />
al baie jare lank aan. Sy spookstories is<br />
goed nagevors en die spoke is werklike<br />
mense vanuit die dorp se geskiedenis.”<br />
Ons stap terug treinstasie toe en<br />
dink aan Cullinan se verlede: die<br />
geboue, die mense en hulle lewe op<br />
die myndorp. Daar is min dinge wat<br />
jou so nostalgies laat voel soos ’n<br />
oudhedewinkel; ons gaan loer gou<br />
in by die Cullinan Junction Shops.<br />
Daar is ’n paar oulike artikels by<br />
Gear & Gadgets en The Sixth Goblet:<br />
’n linnebroek met blompatrone vir<br />
my, ’n leerharnas vir ons hondjie<br />
Phoebe en my gunsteling – ’n<br />
antieke dra-mandjie vir katte.<br />
Ons kat, Willem, is gaande oor sy<br />
nuwe-ou huis en ons is gerusgestel dat<br />
dié blyplek darem nie spook nie. Waar<br />
in die wêreld vind ’n mens ’n antieke<br />
rottang-iglo vir jou kat teen R80?<br />
Nee wat, nét in Cullinan.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
<strong>AA</strong>-vennootskap<br />
Mark Anderson,<br />
uitvoerende<br />
hoof van BirdLife<br />
South Africa<br />
Die <strong>AA</strong> neem<br />
BirdLife SA<br />
onder sy vlerk<br />
Die <strong>AA</strong> het ’n samewerkingsooreenkoms met BirdLife South Africa gesluit<br />
om by te dra tot die bewaring van Suid-Afrika se voëllewe, voëlhabitat en<br />
biodiversiteit. Danksy die vennootskap bied die <strong>AA</strong> sy lede die geleentheid<br />
om by te dra tot bewaring in die land.<br />
Foto's verskaf<br />
Dis die perfekte<br />
vennootskap.<br />
Voëlkykers het<br />
beskerming<br />
nodig, wat <strong>AA</strong><br />
Armed Response<br />
kan verskaf, en<br />
BirdLife South Africa het finansiële<br />
ondersteuning nodig.<br />
Willem Groenewald, uitvoerende<br />
hoof van die <strong>AA</strong> Suid-Afrika, sê die<br />
<strong>AA</strong> is opgewonde om ’n organisasie<br />
soos BirdLife South Africa as sy<br />
bewaringsvennoot te ondersteun.<br />
Voortaan sal alle kliënte van <strong>AA</strong><br />
Armed Response ’n deel van hul<br />
maandelikse intekening aan BirdLife<br />
South Africa kan skenk. “Hierdie<br />
kliënte sal dieselfde billike prys vir<br />
die diens betaal, maar die <strong>AA</strong> sal ’n<br />
deel van hul intekening aan BirdLife<br />
oorbetaal,” sê Willem.<br />
“Uiteraard wil alle voëlkykers veilig<br />
voel terwyl hulle hul stokperdjie<br />
beoefen, en <strong>AA</strong> Armed Response gee<br />
hulle gemoedsrus omdat hulle as ’t<br />
ware ’n veiligheidsbeampte in hul<br />
sak ronddra. As hulle die diens kan<br />
gebruik en sodoende BirdLife South<br />
Africa ondersteun, is dit ’n wen-wen<br />
vir hulle,” sê Willem.<br />
BirdLife South Africa sê hul<br />
bewaringswerk, wat die volhoubare<br />
en billike gebruik van hulpbronne<br />
aanmoedig, is op die ondersteuning<br />
van skenkers en die publiek<br />
afhanklik, en dat die <strong>AA</strong> hiermee<br />
broodnodige finansiële hulp<br />
vir hul belangrike werk verskaf.<br />
BirdLife South Africa is die land se<br />
vennoot by BirdLife International,<br />
’n wêreldwye vennootskap van<br />
bewaringsorganisasies.<br />
“Ons glo dit was ons<br />
doen bewaar die land se<br />
natuurlike erfenis, en ons<br />
wil graag hê dat mense die<br />
natuur so vry as moontlik<br />
moet kan geniet. Geld wat<br />
deur vennootskappe soos dié<br />
met die <strong>AA</strong> ingesamel word, is<br />
ongelooflik belangrik omdat dit ons<br />
werk aan die gang hou en ons in staat<br />
stel om nuwe projekte aan te pak. Ek<br />
dink dit wys ook die <strong>AA</strong> se verbintenis<br />
tot bewaring, wat wonderlik is,” sê<br />
Mark Anderson, uitvoerende hoof van<br />
BirdLife South Africa.<br />
Vir meer<br />
inligting oor die<br />
organisasies,<br />
besoek www.<br />
birdlife.org.za<br />
of www.aa.co.za<br />
<strong>AA</strong> Armed Response is ’n veiligheidsdiens<br />
wat jou koördinate<br />
met die druk van ’n knoppie op<br />
jou selfoon (of noodknop) aan ’n<br />
oproepsentrum stuur, wat een<br />
van 180 veiligheidsmaatskappye<br />
na jou ontbied om jou by te staan.<br />
Dit kos R35 per maand. Jy kan<br />
ook ’n plastiek-noodknoppie teen<br />
’n eenmalige tarief van R460 koop<br />
(te kry by <strong>AA</strong>-winkels landwyd).<br />
Teken in op die diens by www.<br />
aa.co.za/armed-responsebirdlife.<br />
Die app is beskikbaar in<br />
die Huawei App Gallery, iOS<br />
App Store, of die Android<br />
Play Store. Gebruik die<br />
kode “BirdLife” wanneer jy<br />
registreer.<br />
29<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Stap<br />
WOORDE DEUR FIONA MCINTOSH<br />
FOTO'S DEUR SHAEN ADEY<br />
'n slag ...<br />
Gebruik die laaste paar maande voor die<br />
winter om nuwe dagstappe aan te durf.<br />
Dit sal jou batterye help herlaai.<br />
30
9 Dagstappe<br />
VRYST<strong>AA</strong>T<br />
Mushroom Rock,<br />
St Fort Farm<br />
Net buite die skilderagtige Clarens<br />
sal jy Mushroom Rock kry, ’n<br />
sandsteenformasie wat deur die<br />
elemente in ’n unieke vorm uitgekerf<br />
het. Dis ’n baken in die omgewing.<br />
’n Heen-en-terug-roete van 3 km<br />
vanaf St Fort sal jou al langs die Klein<br />
Caledonrivier neem en deur diep<br />
uitgekalfde sandsteengroewe voor ’n<br />
laaste steil bult wat jou teen die kop sal<br />
uitneem. Van hier af het jy die mooiste<br />
uitsig oor die omgewing. Daar is ook<br />
twee langer dagstappe, ’n oornagroete<br />
sowel as bergfietsroetes wat by die<br />
plaas begin.<br />
KONTAK: 078-457-2504,<br />
info@stfort.co.za, stfort.co.za<br />
><br />
31<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
OOS-K<strong>AA</strong>P<br />
Crag Lizard-roete,<br />
Kamdeboo- Nasionale<br />
Park<br />
Die Vallei van Verlatenheid,<br />
wat in 1939 tot 'n nasionale<br />
gedenkwaardigheid verklaar<br />
is, is die hoogtepunt van die<br />
Kamdeboo- Nasionale Park wat<br />
feitlik die Karoo-dorp Graaff-Reinet<br />
omring. Hierdie bergagtige gebied<br />
is bekend vir sy loodregte kranse<br />
en dolerietgesteentes, en dit lyk<br />
dikwels asof die rotse deur reuse<br />
op die valleivloer gestapel is. Jy<br />
hoef nie topfiks te wees om hierdie<br />
gebied te verken nie: Betaal jou<br />
bewaringstarief (of gebruik jou<br />
Wild Card), ry na die bopunt van<br />
die berg, en loop die 1,5 km lange<br />
sirkelpad van Crag Lizard. Hoog in<br />
die kranse sal jy die witkruisarend<br />
en die vlaktes van die Kamdeboo in<br />
die verte sien.<br />
Hoewel dit 'n maklike roete is,<br />
loop die pad naby aan die afgrond<br />
- wees dus versigtig. Lees die<br />
interessante inligtingsborde oor<br />
die paleontologiese en geologiese<br />
geskiedenis van die Karoo. Jy sal<br />
ook dalk koedoe, rooiribbokke en<br />
die Kaapse bergsebra sien.<br />
KONTAK: 049-892-3453,<br />
reservations@sanparks.org,<br />
sanparks.org<br />
KWAZULU-NATAL<br />
Ingungumbane-roete, Umtamvuna-<br />
natuurreservaat<br />
Hierdie is ’n taamlik uitdagende<br />
sirkel roete en die hoogtepunt van die<br />
Umtamvuna-natuurreservaat, wat op<br />
die grens tussen KwaZulu-Natal en<br />
die Oos-Kaap is.<br />
As jy uitstap uit die kantoor van<br />
die reservaat, loop die 4km-roete<br />
deur grasvelde tot op die rand van<br />
die kloof, waar jy skerp daal en deur<br />
inheemse woude loop tot by die<br />
Bulolorivier. Baie van die bome is<br />
gemerk, kyk dus uit vir die skaars<br />
Pondo-Boesmans-teeboom, wat<br />
endemies is aan die streek rondom<br />
die Umtamvuna- en Mzamba-riviere.<br />
Luister na die roep van die voëls,<br />
veral die boskanarie, ruigtesanger,<br />
die rooiborssuikervoël, visarend en<br />
kransaasvoël.<br />
As jy eers in die kloof is, loop die<br />
pad rivier af, en moet jy die rivier<br />
’n paar keer deurkruis totdat jy by<br />
’n pragtige waterval kom. Stop en<br />
swem voordat jy begin terugstap. As<br />
jy stil is, sal jy dalk van die plaaslike<br />
inwoners te siene kry: bosbokkies,<br />
bobbejane, samango-ape, duikers<br />
en rietbokke. As jy eers weer op die<br />
rand van die kloof is, is dit ’n kort<br />
stappie terug verby twee pragtige<br />
waterbessiebome tot by die begin<br />
van die staproete.<br />
KONTAK: 039-311-2383, bookings@<br />
kznwildlife.com, kznwildlife.com<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
9 Dagstappe<br />
GAUTENG<br />
Bokmakierieroete,<br />
Suikerbosrandnatuurreservaat<br />
Die ruie 11 595 ha van Suikerbosrand-natuurreservaat<br />
is aan<br />
die buitewyke van Gauteng<br />
geleë. Die reservaat spog met<br />
66 km paaie, ook een wat met<br />
’n rolstoel begaanbaar is en ’n<br />
Braille-roete. Suikerbosrand het<br />
ook ses basiese oornaghutte en<br />
heelwat wild. Dis een van die<br />
top-stapplekke in die provinsie.<br />
Kies die Bokmakierie oor 10 km.<br />
Dit is middelmatig tot moeilik,<br />
maar jy sal mooi uitsigte en<br />
blomme sien.<br />
KONTAK: 011-439-6300,<br />
pamela.mnisi@gauteng.gov.za,<br />
friendsofsuikerbosrand.co.za<br />
Wolfberg-skeur, die Sederberg-wildernisgebied<br />
Min staproetes gaan by die skouspel<br />
agtige en ikoniese Wolfbergskeurroete<br />
in die Sederberg kan kers<br />
vashou. Die roete begin net anderkant<br />
die kampterrein by die Sanddrifoord.<br />
Die pad klim geleidelik tot by<br />
die dramatiese oranje hange van die<br />
Wolfberg, en van daar af kan jy uit<br />
meer as een opsie kies. As jy nog rats<br />
is, ignoreer die hoofroete wat links<br />
op in die gaperskeur loop, en wikkel<br />
jouself deur die nou skeur totdat jy<br />
skielik in ’n groot grotkamer met twee<br />
pragtige sandsteenboë staan. Loop<br />
verder deur 'n smal gang wat jou<br />
oor en onderdeur die 100 meter hoë<br />
rotsblokke neem, totdat jy aan die<br />
bopunt van die plato kom. Volg van<br />
hier af die klipstapels oor die plato en<br />
geniet die uitsig van daar bo af op die<br />
vakansieoord, die wingerde van die<br />
Sederberg en selfs die Karoo totdat<br />
jy by die ikoniese boog uitkom. Keer<br />
weer terug oor die plato, maar kies<br />
hierdie keer die gaperskeur om terug<br />
te stap tot by die kampterrein vir ’n<br />
welverdiende swem in die rivier.<br />
Hoewel die roete net 12 km is, is dit<br />
nie ’n maklike dag nie, maar dis elke<br />
sweetdruppel werd.<br />
Vertrek rooidag, veral in die somer,<br />
en dra baie water saam. Daar is geen<br />
water langs die roete nie.<br />
KONTAK: 027-482-2825, sanddrif@<br />
cederbergwine.com, cederbergwine.<br />
com<br />
><br />
WES-K<strong>AA</strong>P<br />
33<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
LIMPOPO<br />
Makgabeng-plato<br />
In die noordwestelike deel van Limpopo, 120 km<br />
noord van Polokwane en net suid van die groot<br />
Bloubergreeks, sal jy die indrukwekkende,<br />
maar taamlik onbekende sandsteenformasie<br />
Makgabeng vind. Die torings en koepels van<br />
okerkleurige sandsteen is 'n stapper se droom,<br />
en die grotte en rotsoorhange huisves feitlik<br />
900 rotskunsterreine.<br />
Daar is 'n lekker roete tot by die graansilo's<br />
van die imposante Thabana Nhlana. Die roete<br />
begin 'n kort enjie vanaf die Makgabeng Farm<br />
Lodge. Jy het nie 'n gids nodig nie, maar jy sal<br />
bly wees as jy een huur by die lodge. Die gidse<br />
kan jou help om die pad te kry en jou die ryk<br />
geskiedenis van die omgewing vertel, wat<br />
in die verlede deur die San, Khoi, Sotho- en<br />
Tswana-volke bewoon is. Hoewel die roete<br />
slegs 2,5 km is, is die opdraand steil en sal jy<br />
bietjie moet klouter om by die breë rotslys te<br />
kom. Gee jouself drie tot vier uur sodat jy die<br />
silo's en die rotsformasies kan verken, en die<br />
uitsig kan bewonder.<br />
KONTAK: 073-190-9971, info@makgabenglodge.<br />
co.za, makgabenglodge.co.za<br />
34<br />
NOORD-K<strong>AA</strong>P<br />
Agterlos-staproete, Goegapnatuurreservaat<br />
Met meer as 600 blomspesies en ’n ryk voëllewe,<br />
is die Goegap-natuurreservaat net buite een van<br />
die onontdekte juwele in die Noord-Kaap. Jy sal<br />
gemsbok,springbok en bergsebra op die vlaktes<br />
sien, ’n verstommende hoeveelheid vetplante,<br />
halfmensbome en al drie verskillende soorte<br />
kokerbome wat jy in Suid-Afrika aantref. Die<br />
reservaat is uiteraard ’n lushof in die blommetyd<br />
vroeg in September.<br />
Kies die maklike Agterlos-sirkelroete van 6 km,<br />
waarmee jy die granietkoppies agter die reservaat<br />
se kantoor gaan verken. Die staproete bied<br />
pragtige uitsigte, en jy sal waarskynlik roofvoëls,<br />
klip springers, nuuskierige koggelmanders en<br />
ander reptiele sien. Soek in die rotssplete vir<br />
besonderse vetplante. Daar is ook ’n roete vir<br />
motors en omtrent 60 km vir 4x4's en bergfietse.<br />
KONTAK: 027-718-9906, goegap@outlook.com,<br />
Goegap-natuurreservaat op Facebook<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
9 Dagstappe<br />
NOORDWES<br />
Dassie-roete, Hennops<br />
Die berge van Hennops, wat met<br />
hul voete weerskante van die grens<br />
van Noordwes en Gauteng staan,<br />
is maklik bereikbaar en al lankal ’n<br />
topbestemming vir mense wat uit<br />
die stad vlug. Hier is vier staproetes<br />
waarmee mense van verskillende<br />
fiksheidsvlakke die skouspelagtige<br />
omgewing en historiese terreine<br />
kan geniet. Die kort 2,5 km lange<br />
Dassie-sirkelroete volg aanvanklik<br />
die Hennopsrivier voordat dit koers<br />
kies na die plato. Daar wag pragtige<br />
uitsigte oor die klowe, sowel as ’n<br />
prettige kloutersessie by ’n "leer" van<br />
ou motorbande af om ’n grot te bereik<br />
wat ’n veldhospitaal in die Boere-oorlog<br />
was. Die roete sak dan weer af na die<br />
rivier, waar jy oor ’n lekker swaaibrug<br />
gaan stap. Nog ’n klim neem jou tot by<br />
Pruimpie se gat. Hier kan jy die koppie<br />
uitklouter en dan wriemel tot in ’n groot<br />
ondergrondse grot voordat die roete<br />
met ’n sirkel terugloop. Dit eindig met<br />
’n opwindende rivieroorgang op ’n<br />
kabelkarretjie. Jy kan koedoe, sebra en<br />
blesbok sien, en dalk ook ’n zonkie (’n<br />
gebasterde sebra met streepsokkies).<br />
KONTAK: 082-825-9205, info@hennops.<br />
co.za, hennopstrails.co.za<br />
Foto's: Shaen Adey, Fiona McIntosh. Kaarte: Gallo Images/Getty Images<br />
MPUMALANGA<br />
Rooikat-sirkelroete,<br />
Wathaba-wildernisgebied<br />
Mpumalanga is bekend vir sy watervalle, en<br />
een van die beste plekke om watervalle te<br />
geniet is die 10 km lange Rooikatroete by<br />
Wathaba, 'n geil plaas in die Skurweberge<br />
naby eNtokozweni (Machadodorp).<br />
'n Goed gemerkte roete neem jou via<br />
'n slim ontwerpte netwerk van lere, brȗe<br />
en trappe op 'n betowerende reis in en uit<br />
die dig begroeide klowe wat meer as 100<br />
spesies bome huisves (waarvan baie inheems<br />
is en met plaatjies aangedui word). Geniet<br />
die uiteenlopende voëllewe en kleurryke<br />
swamme en ligene. Daar is vyf watervalle op<br />
die roete, neem dus jou swembroek saam en<br />
swem in minstens een van van die rotspoele.<br />
Wathaba sluit ook aan by 'n netwerk van<br />
oornagstaproetes op 'n nabygeleë plaas.<br />
KONTAK: 083-483-7753, wathaba@vodamail.<br />
co.za, wathaba.co.za<br />
35<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
36<br />
DIE WR<strong>AA</strong>K<br />
As jy in die Drakensberg oorslaap, moet jy<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Oornag-avontuur<br />
37<br />
vir enigiets voorbereid wees. STORIE EN FOTO’S DEUR SHAEN ADEY<br />
>
oe ek vir my stapgroep gesê het<br />
hulle moet lig inpak, maar steeds<br />
“gereed wees vir enigiets”, het ek<br />
aan reën en dalk sneeu gedink. Ek<br />
het nie ’n benul gehad van wat die<br />
weergode vir ons beplan het nie.<br />
Ek was saam met ’n groep van<br />
ses vriende na die uKhahlamba-<br />
Drakensbergpark op pad, ’n<br />
bergagtige gebied van 242 813<br />
hektaar wat in November 2000<br />
deur Unesco tot ’n Wêrelderfenisgebied<br />
verklaar is. Dis ’n<br />
stappersparadys, met voetpaaie<br />
wat kruis en dwars deur die diep<br />
valleie, oor die breë plato en<br />
getande bergrande loop. Troy<br />
Snyman, die tweede jongste in<br />
die groep, en Cheryl Harris het<br />
die staptog as voorbereiding vir<br />
Kilimandjaro, die hoogste spits in<br />
Afrika, gebruik.<br />
Ons het gemik na die bekende<br />
KLEURRYKE<br />
KLIMMER<br />
Dikwete Maude<br />
is 'n radioloog van<br />
Johannesburg<br />
38<br />
Amfiteater. Dié bekende 5 km<br />
lange roete, wat op 1 200 meter<br />
hoog op die gesig van die krans<br />
strek, word aan een kant afgebaken<br />
deur die Eastern Buttress en aan<br />
die ander kant deur die Sentinel.<br />
Dis ’n baie bekende baken en<br />
danksy die dubbele stel kettinglere<br />
een van die gewildste dagstappe in<br />
die Noordelike Drakensberg. Maar<br />
ons wou een stap verder gaan en op<br />
die berg gaan oornag.<br />
BEGIN BY DIE BEGIN<br />
Die Witsieshoek Mountain Lodge<br />
is ’n goeie wegspringplek. Buiten<br />
die skouspelagtige uitsigte oor<br />
die Amfiteater en die omliggende<br />
pieke, het die feit dat ons op 2 220<br />
meter bo seevlak slaap ons gehelp<br />
om te akklimatiseer. Die feit dat ons<br />
soontoe gery het, het ook beteken<br />
dat ons ’n groot deel van die harde<br />
werk van die platostaproetes uitgesny<br />
het, waaroor die onervare lede van<br />
die groep dankbaar was.<br />
Ongelukkig moes ons vroeg<br />
wegspring en het ons die voertyd by<br />
die Witsieshoek-aasvoël-restaurant<br />
misgeloop, iets wat ek regtig<br />
aanbeveel as jy in die omgewing<br />
is. As die weer dit toelaat, sit die<br />
personeel soggens om 09:30 groot<br />
murgbene uit vir die lammergeier<br />
(“bearded vulture”) en die<br />
kransaasvoël (“Cape Vulture”). Dis<br />
’n ervaring om hierdie roofvoëls<br />
van naby te beleef. Een van die<br />
gereelde besoekers is Jeremiah, ’n<br />
vroulike lammergeier wat genoem<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Oornag-avontuur<br />
Dit het omtrent 'n uur van maklike stap geverg om<br />
die uitkykpunt te bereik waar ons ontbyt wou eet.<br />
Foto: Mario Fazekas<br />
DIE VELE<br />
GESIGTE<br />
Die Draak bied<br />
groot kontraste<br />
is na oorlede Jeremiah Motloung,<br />
die “bird whisperer” wat die<br />
voedingsprogram begin het. Tot<br />
die vermaak van die gaste is hy<br />
dikwels gesien waar hy ’n yslike<br />
murgbeen op ’n skinkbord uit die<br />
kombuis dra.<br />
Ons was douvoordag in ons<br />
bakkies op pad na die Sentinelparkeerterrein,<br />
wat veral die<br />
jongelinge brommend aanvaar het.<br />
Dis ’n skrale 8 km, maar nie ’n kort<br />
rit nie weens die slegte toestand<br />
van die pad. Jy besef darem dat<br />
daardie stamperige 8 km jou bene<br />
baie pyn spaar.<br />
BREKKIE MET ’N UITSIG<br />
Die roete begin by die parkeerterrein<br />
op ’n hoogte van 2 500 m.<br />
Zee, ons gids, het vir ons vinnig<br />
gesê wat voorlê terwyl hy wys na<br />
die Hekse links, die steil sigsagpad<br />
onder die Sentinel-piek en die<br />
pad wat na die berugte kettinglere<br />
lei. Dit het vir my vrek ver gelyk,<br />
maar die belofte van ontbyt op<br />
’n plek met ’n mooi uitsig het my<br />
gemotiveer.<br />
Ons het betaal vir ons oornagpermitte<br />
en die bergregister<br />
geteken voordat ons ons rugsakke<br />
op ons skouers gelaai het. Ek was<br />
jaloers op die groeplede wat die<br />
opsie gekies het dat portiere hul<br />
sakke dra. Hulle het net ligte<br />
dagsakke by hulle gehad. Ek kon<br />
reeds die effek van die dun lug voel<br />
toe ek my rugsak van 20 kg optel.<br />
Aanvanklik is die pas stadig. Ons<br />
bene het soos lood gevoel terwyl<br />
ons lywe stadig by die dunner<br />
lug geakklimatiseer het. Dit het<br />
omtrent ’n uur van maklike stap<br />
geverg om die kort ompad tot<br />
by die uitkykpunt te bereik – die<br />
plek waar ons ontbyt wou eet. Die<br />
uitsig van daar oor die Thukelaravyn<br />
en die Amfiteater, tot by<br />
Eastern Buttress en Devil's Tooth is<br />
ongelooflik. Zee het die een na die<br />
ander staaltjie vertel. Die Devil’s<br />
Tooth is in 1950 vir die eerste keer<br />
geklim, ’n ongelooflike prestasie<br />
gegewe hoe basies die bergklimtoerusting<br />
daardie jare was.<br />
Na ’n vinnige happie en ’n<br />
slukkie koffie was ons weer op<br />
pad. Die helling was nou effens<br />
genadiger omdat ons naby die<br />
Sentinel to The Gully was; ’n<br />
alternatiewe roete waarmee jy die<br />
kettings vermy. Die Gully is fisies<br />
meer uitdagend en lei tot by die<br />
Beacon Buttress, terwyl die kettings<br />
op ’n direkte roete is wat jou baie<br />
vinniger daar uitbring.<br />
Die kettings dra ook by tot die<br />
avontuur.<br />
Ons het dapper voortgebeur<br />
tot by die kettinglere, maar toe<br />
ons daar kom, was ’n deel van<br />
die groep bang dat ons dalk die<br />
verkeerde keuse gemaak het. Dit<br />
help nie om doekies om te draai<br />
nie, dis nie kinderspeletjies om<br />
teen daardie lere uit te klim nie.<br />
Die leer is “net” 35 m hoog, maar<br />
die steilheid van die rots waarteen<br />
dit vasgeskroef is, maak dit<br />
skrikwekkend.<br />
VERKEERSKNOOP BY<br />
DIE KETTING<br />
Dit was die langnaweek rondom<br />
Erfenisdag en van die eerste<br />
><br />
39<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
40<br />
geleenthede waar stappers weer<br />
op die berg kon wees ná die<br />
maande van inperking. Om sake te<br />
vererger was die ouer stel kettings,<br />
wat in 1930 aangebring is, toe vir<br />
instandhoudingswerk, wat ’n groot<br />
bottelnek veroorsaak het. Aan die<br />
onderpunt het stappers opgehoop<br />
terwyl jy elke nou en dan stappers<br />
van bo af oor die krans sien loer wat<br />
ongeduldig vir hul beurt wag om<br />
af te kom. Die oponthoud het kole<br />
gegooi op ons stapmaat Hillary se<br />
angstigheid. Hoe langer ons gewag<br />
het, hoe meer het sy aan haarself<br />
begin twyfel. Op die ou end het ek<br />
haar toue vasgemaak, meer vir haar<br />
gemoedsrus as haar veiligheid. Zee<br />
was kort op haar hakke en haar<br />
aangemoedig met “hou net aan,<br />
moenie afkyk nie”. Later het hy vir<br />
ons gesê “Hillary noem ’n ding op<br />
die naam”. Hy het nie nodig gehad<br />
om te verduidelik nie, ek het haar al<br />
hoor vloek. Maar al wat saak maak,<br />
is dat Hillary die bopunt bereik het.<br />
Van die bopunt van die tweede<br />
stel kettings af is daar ’n kort, duidelike<br />
pad tot by die groot klipstapel.<br />
Van daar af is dit ’n maklike<br />
stappie omdat die pad geleidelik<br />
begin afdaal na die vlaktes bo die<br />
Thukela-val ’n paar kilometer verder<br />
aan. Die portiere het vooruit gestap<br />
en ’n plat stuk grond uitgesoek naby<br />
die val waar die tente opgeslaan kan<br />
word, dit het ons die kans gegee<br />
om die platorand te verken. Tot ons<br />
groot teleurstelling was die waterval<br />
droog, met die uitsondering van ’n<br />
paar klein poeletjies waar ons water<br />
kon kry om te kook. Normaalweg<br />
stort die water oor die rand van die<br />
plato, met ’n gesamentlike val van<br />
948 m, wat dit naas die Angel Falls in<br />
Venezuela, die hoogste waterval ter<br />
wêreld maak.<br />
KLEURRYKE AFRIKA<br />
Ons was nog besig om ’n skemerkelkie<br />
op die rand van die<br />
plato te geniet toe ’n man in ’n<br />
helder rooi uitrusting skielik van<br />
nêrens af opdoem. Die man is<br />
Dikwete Maude, ’n radioloog van<br />
Johannesburg, wat ’n blaaskans van<br />
sy veeleisende werk neem. Hy sê hy<br />
GOED<br />
OM TE<br />
WEET<br />
AFSTAND<br />
Dis 13 km vanaf die Sentinelparkeerplek<br />
via die kettinglere tot by<br />
die Thukela-waterval en terug.<br />
WENK<br />
Dra water, want jy kan nie daarop<br />
staatmaak dat die Thukela lopende<br />
water sal hê nie. Die weer verander<br />
vinnig, dra dus altyd reënklere en 'n<br />
noodvoorraad kos saam. Wees versigtig<br />
op die platorand, jy kan ver val.<br />
W<strong>AA</strong>R OM TE BLY<br />
Witsieshoek Mountain Lodge is 8 km<br />
vanaf die begin van die staproete. Hulle<br />
kan gidse sowel as vervoer na die<br />
beginpunt reël.<br />
+27 58 713 6361/2, info@witsieshoek.<br />
co.za, www.witsieshoek.co.za/ of<br />
WhatsApp: +27 82 609 8988<br />
BESPREKINGS EN GEORGANISEERDE<br />
STAPGROEPE<br />
Active Escapes kan al jou reëlings<br />
behartig. 084 240 7277/033 329 5259,<br />
sarah@active-escapes.co.za, www.<br />
active-escapes.co.za<br />
The Cavern, onder in die vallei, het<br />
verskeie slenterstap-alternatiewe.<br />
036 438 6270 / 083 701 5724, info@<br />
cavern.co.za, www.cavern.co.za<br />
As jy ’n privaat gids wil gebruik, kontak:<br />
Zimele Ndaba (Zee), 078 190 8191,<br />
zee1zn@gmail.com<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Oornag-avontuur<br />
en Eastern Buttress, wat silhoeëtte<br />
vorm teen die sonsopkoms,<br />
verstaan jy hoekom die Zoeloes die<br />
Drakensberg die "Spiesversperring"<br />
genoem het. Van hier af kon ons ’n<br />
Lammergeier in die lug sien, wat<br />
stadig teen die kontoere van die<br />
vallei afvlieg.<br />
Toe die wind skielik optel, moes ek<br />
en Greg wegstaan van die rand. Teen<br />
die tyd dat die groep wakker was,<br />
het die wind reeds stormsterk begin<br />
waai. Ons het die kamp in minute<br />
opgepak, maar al die tente het skade<br />
gehad met geskeurde ritssluiters en<br />
gebuigde pale. Ons wou nog vandag<br />
na die Bilanjil-val (2 960m) stap,<br />
het die pragtige Maasai-uitrusting<br />
spesiaal vir Erfenisdag gekies<br />
ter ere van “die hele Afrika”. Sy<br />
klere het uitmuntend gelyk in die<br />
laatnamiddaglig. Vroeër die dag<br />
is ek ook verby ’n man wat soos ’n<br />
feetjie aangetrek was, met vlerkies<br />
en al. Dit het my laat terugdink aan<br />
die stukkie in die fliek Free Solo,<br />
waar die bekende Amerikaanse<br />
klimmer, Alex Honnold, verby ’n<br />
ander klimmer in pajamas gaan.<br />
Pajamas op El Capitan! ’n Mens<br />
kan net jou kop skud.<br />
Toe die son agter Mont Aux<br />
Sources sak en in die maag<br />
van Lesotho verdwyn, het die<br />
temperature dramaties geval.<br />
Voeg daarby dat die temperature<br />
gemiddeld 9,8 grade Celsius vir<br />
elke 1 000 meter bo seespieël val,<br />
en jy sal begryp dat dit koel was<br />
daarbo. Daar was ’n paar druppels<br />
reën, maar niks om oor huis toe<br />
te skryf nie. Die wind het egter<br />
opgetel en sand in my pot geskep<br />
terwyl ek kook. Die groep het ná<br />
ete feitlik dadelik in hul tente<br />
KOUD<br />
Dit raak ysig<br />
op die Draak<br />
verdwyn, maar met die tente wat<br />
bewe en die seile wat flap is daar<br />
die nag nie baie geslaap nie. Josh,<br />
die jongste in die groep, het van<br />
’n hoofpyn en naarheid gekla, die<br />
eerste tekens van dehidrasie. Ek<br />
het hom gerusgestel en Rehydrate<br />
ingejaag. Hy moes gaan lê en binne<br />
’n uur ’n hele bottel water uitdrink.<br />
Josh het herstel, maar dit herinner<br />
jou dat jy meer moet drink as jy op<br />
’n hoër hoogte bo seevlak is, veral<br />
op warm en winderige dae – selfs al<br />
voel jy nie dors nie.<br />
VOOR DIE WIND<br />
Net ek en Greg Adams, die stilste<br />
lid van die groep, was vroegoggend<br />
op om by die rand te gaan staan.<br />
As jy van daar af uitkyk oor die<br />
getande pieke van die Devil’s Tooth<br />
maar het besluit liewe bang Jan as<br />
dooie Jan. Dit was beslis tyd om op<br />
te pak en huis toe te gaan.<br />
En dit was nie net ons nie.<br />
Elkeen van die kampeerders op<br />
die spits moes skielik skarrel om op<br />
te pak. Die een stapper se Therma-Rest<br />
is deur die wind geskep en<br />
soos ’n vlieër oor die rand gewaai.<br />
Ons is weer teen die kettings af<br />
terwyl ons mekaar beswaarlik kon<br />
hoor skree.<br />
Ons oë was vol sand en ’n paar<br />
van ons is van ons voete gewaai<br />
op die seksie net onder die oranje<br />
hange van die Sentinel. Nou was<br />
die stappers vir die eerste keer bly<br />
oor my raad om vir alles voorbereid<br />
te wees.<br />
Dit was nietemin ’n ervaring wat<br />
ek nie sommer sal vergeet nie.<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
DEUR PETRO-ANNE VLOK<br />
TOEGANG<br />
VIR ALMAL<br />
Dit kan ingewikkeld wees om verblyf te bespreek as jy of 'n geliefde in 'n<br />
rolstoel is of mobiliteitsprobleme het, want nie alle blyplekke het die nodige<br />
geriewe nie. Hier is dinge waarvoor jy moet uitkyk.<br />
42<br />
Universele toegang<br />
behoort ’n gegewe<br />
te wees vir toeriste.<br />
Ongeag of jy in ’n<br />
rolstoel is of mobiliteitsprobleme<br />
het weens<br />
’n gebreekte been,<br />
amputasie, loopraam of kinderwaentjie,<br />
of weens sig- of gehoorprobleme,<br />
alle mense behoort toegang te hê tot<br />
toerismegeriewe.<br />
Dit is ongelukkig nie oral die geval<br />
nie. “Dis ’n groot kwessie in Suid-Afrika,”<br />
sê Karin Coetzee oor die gebrek aan<br />
rolstoelvriendelike verblyf. Karin is ’n<br />
arbeidsterapeut wat fokus op spinale<br />
rehabilitasie en rolstoelopleiding.<br />
Sy het in 2004 die webwerf Disabled<br />
Travel begin. Daarop evalueer sy<br />
toeriste-ondernemings op grond van<br />
hul universele toeganklikheid. “Ek het<br />
elke verblyfinstansie op die webwerf<br />
self geëvalueer.” Haar resensies sluit in<br />
die afmetings, byvoorbeeld die hoogte<br />
van die bed en toilet, sowel as detail van<br />
ander geriewe in, soos rolstoelhellings en<br />
handrelings. “My resensie sluit ook foto's<br />
in van die badkamers. My kinders skerts<br />
dat niemand anders in die land soveel<br />
foto's van toilette het nie.”<br />
Hoewel die Toerismegraderingsraad<br />
en die Suid-Afrikaanse Nasionale Raad<br />
op Bouregulasies tegniese vereistes stel,<br />
steur mense hulle nie altyd daaraan nie.<br />
Soms beweer verblyfplekke valslik op hul<br />
webwerf dat hulle "rolstoelvriendelik" is.<br />
“Sommige plekke dink nie verder as die<br />
slaapkamerdeur nie. Daar sal ’n helling<br />
wees vir die rolstoel, maar nie juis veel<br />
meer nie,” sê Karin. Of die geriewe is nie<br />
volgens die korrekte spesifikasies gebou<br />
nie. “Byvoorbeeld, soms is die helling so<br />
skuins dis gevaarlik. Een gas het vir my<br />
gesê hy het rolstoelvriendelike verblyf<br />
bespreek, maar sy rolstoel kon nie tot by<br />
die toilet in sy slaapkamer kom nie. Hy<br />
moes na die badkamer in die Wimpy op<br />
die dorp gaan om die toilet te gebruik.”<br />
Karin sê baie instansies glo verkeerdelik<br />
dit sal te veel kos om hul geriewe op te<br />
gradeer. “Ek dink nie hulle besef hoeveel<br />
besigheid hulle misloop sónder die<br />
geriewe nie. Baie mense met mobiliteitsprobleme<br />
reis saam met hul gesinne. Die<br />
plekke verloor dus nie net een mens se<br />
geld nie, maar die hele gesin s'n.<br />
"Hulle moet ook dink aan sakereise,<br />
konferensies en familiegeleenthede soos<br />
troues en begrafnisse, waar toegang<br />
belangrik is.”
Verblyf<br />
DIE VEREISTES<br />
’n Verblyfplek moet aan die volgende<br />
vereistes voldoen om rolstoelvriendelik te<br />
wees:<br />
• Gelyke oppervlak of ’n helling op soliede<br />
oppervlak. Die helling kan nie te steil wees<br />
nie (die korrekte gradiënt is 1:12).<br />
• Rolstoele moet ook toegang tot ander<br />
dele van die eiendom hê, soos die<br />
eetkamer of tuin.<br />
• Die kamer moet op die grondvloer wees,<br />
of daar moet ’n hyser na die kamer wees.<br />
• Die kamer en badkamer moet groot<br />
genoeg wees sodat ’n rolstoel daarin kan<br />
beweeg. Dit het minstens 1,2 m nodig om<br />
om te draai.<br />
• Goed soos die bedliggies, kragproppe,<br />
lugversorging en TV-beheer moet binne<br />
bereik wees.<br />
• Jy moet met jou rolstoel tot binne die<br />
stort kan rol. Daar moet geen trappies<br />
wees nie, en ’n verstelbare handstort<br />
word aanbeveel. Die toilet moenie in ’n<br />
klein aparte vertrek wees nie, en dit moet<br />
genoeg plek laat vir sydelings beweging<br />
(vir oordrag) en handvatsels om aan vas<br />
te gryp. Daar moet minstens 750 mm oop<br />
ruimte onder die wasbak wees sodat ’n<br />
rolstoel daar kan inpas, en die spieël en<br />
rak moet binne bereik wees.<br />
• Buite moet daar ’n gelyk, geplaveide area<br />
(nie gruis nie) met goeie beligting wees.<br />
• Daar moet alternatiewe prosedure vir<br />
noodgevalle en ontruimings wees.<br />
WANNEER JY<br />
BESPREEK<br />
Bel die hotel of gastehuis en vra hulle om<br />
’n lys van al hul rolstoelvriendelike geriewe<br />
te maak, of vra dat hulle vir jou foto's stuur.<br />
Moenie net navraag doen oor jou slaapkamer<br />
nie. Is daar ook rolstoeltoegang tot<br />
die kroeg en restaurant? Of: Hoe ver is jou<br />
kampplek van die ablusieblok af (en is daar<br />
geriewe vir mense met gestremdhede). As<br />
jou lodge wildbesigtigingsritte aanbied,<br />
kan hulle jou in die voertuig help kom?<br />
W<strong>AA</strong>R OM TE BLY<br />
Die volgende plekke het al die basiese<br />
geriewe: dis op die grondvlak, dit het<br />
die nodige badkamergeriewe en genoeg<br />
ruimte dat jou rolstoel kan draai.<br />
FRANCOLINHOF-<br />
GASTEHUIS<br />
Hermanus, Wes-Kaap<br />
Hierdie 4-ster-gastehuis is op die<br />
grens van Fernkloof geleë en bied<br />
mooi uitsigte op die fynbosbedekte<br />
Kleinrivierberge en die see. Gaste<br />
in rolstoele kry toegang via die<br />
geplaveide parkeer-area via die lang,<br />
geleidelike rolstoelhelling. Jy het<br />
toegang tot die sit- en eetkamer, wat<br />
ook op die grondvloer is. Die kamer is<br />
groot en die kaste het lae relings. Die<br />
badkamer het alles wat dit moet hê,<br />
ook 'n inrol-stort. 'n Stortstoel met<br />
wiele is op versoek beskikbaar.<br />
Tariewe: Vanaf R900 (per persoon wat<br />
deel) 028-314-0571, info@francolinhof.<br />
co.za, francolinhof.co.za<br />
WAVES-GASTEHUIS<br />
Jeffreybaai, Oos-Kaap<br />
Hierdie B&B is in die hart van die dorp<br />
geleë. Gaste kry toegang via 'n helling.<br />
Daar is drie slaapkamers met ruim<br />
badkamers wat almal inrolstorte, laer<br />
krane, 'n handstort en oorhoofse stort<br />
het. Daar is genoeg spasie oop langs<br />
die toilette, maar nie relings nie. Daar<br />
is toegang tot die sit- en eetkamer. Die<br />
eetkamertafel kan hoër gemaak word<br />
om 'n rolstoel te akkommodeer.<br />
Tariewe: Vanaf R935 (per persoon<br />
wat deel) 073-079-7740, 083-328-<br />
2645, info@wavesguesthouse.com,<br />
wavesguesthouse.com<br />
Tariewe: Vanaf R830 (per persoon<br />
wat deel) 082-0515-007, info@atjudys.<br />
co.za, atjudys.co.za<br />
ACACIA LODGE<br />
Bloemfontein, Vrystaat<br />
Acacia word deur bome en ryk<br />
voëllewe omring, en jy sal voel<br />
asof jy op die platteland bly as jy<br />
hier oorslaap. Die grootste vertrek<br />
in die lodge is rolstoelvriendelik,<br />
met 'n oopplanontwerp wat vrylike<br />
beweging toelaat. 'n Lae helling vanaf<br />
die parkeerterrein bied toegang<br />
tot die tuinsuite. Die badkamer is<br />
rolstoelvriendelik: Dit het 'n inrolstort<br />
met verstelbare stortreling en<br />
stortkop, genoegsame spasie rondom<br />
die toilet, grypreling en 'n spieël en<br />
wasbak wat binne bereik is (hoewel<br />
daar nie beenruimte onder die wasbak<br />
is nie). Die suite het 'n private patio.<br />
Tariewe: Vanaf R1 120 (per persoon<br />
wat deel) 079-395-8966, bookings@<br />
acacialodge.co.za, acacialodge.co.za<br />
LEGACY HOTELS SE<br />
BAKUBUNG BUSH LODGE<br />
Pilanesberg, Noordwes<br />
Hierdie lodge, wat in die Pilanesberg-<br />
Nasionale Park geleë is, spog dat<br />
jy moontlik die Groot Vyf vanuit jou<br />
kamer sal kan sien. Dit het een<br />
rolstoelvriendelike kamer met<br />
twee dubbelbeddens en 'n private<br />
patio. Jy gaan hulp nodig hê met die<br />
lang paadjie wat na jou kamer lei.<br />
Hoewel daar rolstoeltoegang na die<br />
eet- en sitkamer is, sal jy hulp op die<br />
paadjies nodig kry. Die kamer het 'n<br />
rolstoelvriendelike badkamer met<br />
genoeg spasie om in te beweeg en<br />
daar is genoegsame spasie langs<br />
die toilet, sowel as 'n grypreling.<br />
Die inrolstort het 'n verstelbare<br />
stortreling, sitplek wat kan platslaan,<br />
grypreling en hefboomkraan.<br />
Tarief: Vanaf R4 450 (twee mense<br />
wat deel; sluit in aandete, ontbyt<br />
en 'n wildbesigtigingsrit) 014-552-<br />
600, bakubung@legacyhotels.com,<br />
legacyhotels.co.za<br />
AT JUDY’S<br />
Kimberley, Noord-Kaap<br />
Hierdie 3-ster-gastehuis het nie net<br />
rolstoelgeriewe nie, dit word ook as<br />
"hoogs aanbevole" gelys op die <strong>AA</strong> se<br />
webwerf vir "Quality Assured"-verblyf.<br />
Die gastehuis, eet- en sitkamer kan<br />
met hellings bereik word, en daar is<br />
ook toegang tot die tuin, swembad<br />
en braai-patio. Die gastehuis het tien<br />
kamers wat elkeen kenmerklik versier<br />
is, en wat elkeen 'n ander lid van die<br />
eienaar se familie verteenwoordig.<br />
Ruth se kamer is rolstoelvriendelik<br />
en die kaste het laer handvatsels. In<br />
die badkamer is daar genoeg ruimte<br />
om te beweeg, glydeurtoegang en 'n CORNERHOUSE ON CONAN<br />
inrolstort met verstelbare stortkop en Pretoria, Gauteng<br />
grypreling. 'n Aparte slaapkamer met Hierdie luukse 4-ster-gastehuis is in<br />
'n bad is ook beskikbaar. die rustige deel van die Jakarandastad ><br />
43<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Verblyf<br />
44<br />
geleë en het een rolstoelvriendelike<br />
kamer. Die kamer het 'n patio en kan<br />
via 'n helling vanaf die parkeerarea<br />
bereik word. 'n Pad deur die tuin en 'n<br />
helling lei tot by die eet- en sitkamer<br />
van die hoofhuis. Die slaapkamer het<br />
genoegsame spasie en die kaste het laer<br />
handrelings. Al die kombuisgeriewe is<br />
toeganklik. Die badkamer is groot en het<br />
al die nodige geriewe.<br />
Tarief: Vanaf R600 (per persoon wat deel)<br />
072-580-3667, info@cornerhouseonconan.<br />
co.za, cornerhouseonconan.co.za<br />
SCHAEFER’S HALT COUNTRY<br />
COTTAGES<br />
Dullstroom, Mpumalanga<br />
Hierdie huisies is op 'n plaas<br />
naby aan Dullstroom geleë.<br />
Schaefer’s Halt het vier selfsorgeenhede,<br />
waarvan een – The<br />
Cosy – rolstoelvriendelik is. Dit<br />
het twee slaapkamers met en<br />
suite-badkamers en kan vier<br />
mense huisves. Dis ideaal vir<br />
kunsvlieghengel-entoesiaste,<br />
want jy het toegang tot die<br />
foreldam voor die huis via die<br />
grasperk. Daar is 'n helling na die huis,<br />
wat 'n groot slaapkamer het en kaste<br />
met lae handvatsels. Die eetkamer<br />
en kombuis is ook groot genoeg om 'n<br />
rolstoel te akkommodeer. Die badkamer<br />
het voldoende spasie en 'n inrolstort (met<br />
gewone krane), verstelbare stortreling en<br />
daar is genoeg spasie rondom die toilet vir<br />
oordrag.<br />
Tarief: R1 600 (vir die hele Cosycottage)<br />
083-630-2834, 083-656-<br />
7199, info@dullstroomcottages.co.za,<br />
dullstroomcottages.co.za<br />
At Judy's<br />
GHOST MOUNTAIN INN<br />
Mkuze, KwaZulu-Natal<br />
Die hotel is al sedert 1962 in die familie<br />
se besit en bied aan besoekers die<br />
geleentheid om die omliggende wilden<br />
kusreservate van Zoeloeland en<br />
die Olifantkus te besoek. Die toegang<br />
vanaf die parkeerterrein tot die hotel se<br />
rolstoelvriendelike verblyf is gelyk. Daar<br />
is ook traplose toegang tot die eetkamer,<br />
kroeg, sitkamer en swembad. Verder is<br />
daar toegang oor gras tot by 'n plankiepad<br />
wat tot by 'n gazebo en die rivier lei. Die<br />
personeel sal rolstoelgaste help tot in<br />
die voorste sitplek van die voertuig vir die<br />
wildbesigtigingsrit.<br />
Tarief: Vanaf R2 130 (enkelpersoon) 035-573-<br />
1025, 064-664-6495,<br />
gmi@ghostmountaininn.co.za,<br />
ghostmountaininn.co.za<br />
WARMBAD, FOREVER RESORT<br />
Bela-Bela, Limpopo<br />
Die gesinsoord bied rolstoeltoegang tot<br />
verskeie aktiwiteite en die swembad. Die<br />
verhitte binnenshuise swembad het 'n<br />
hystoestel vir watertoegang. Daar is kamers<br />
wat vier mense kan huisves, op die tweede<br />
vloer, met 'n rolstoelvriendelike stort, toilet<br />
en wasbak. Daar is ook 'n tweeslaapkamerchalet<br />
vir gaste in rolstoele. Jy kan die<br />
chalet bereik via die gelykte vanaf die<br />
parkeerterrein. Daar is ook toegang tot die<br />
eetkamer, private patio, kombuis en al die<br />
kombuisgeriewe. Die slaapkamers is groot<br />
genoeg vir oordrag, maar daar is beperkte<br />
ruimte vir beweging. Die badkamers het<br />
die nodige geriewe, en alle gaste het 'n<br />
keuse tussen 'n inrolstort met 'n klein<br />
opvoubare stoel, of 'n bad met 'n reling en<br />
hefboomkraan.<br />
Tariewe: Vanaf R2 000 (vir twee mense wat<br />
deel; ontbyt ingesluit) 014-736-8500,<br />
warmbaths@foreversa.co.za,<br />
foreverwarmbaths.co.za<br />
Acacia lodge<br />
VIR<br />
MEER<br />
INFO<br />
Bakubung<br />
Besoek disabledtravel.<br />
co.za of kontak Karin by<br />
082-9233-201, 028-312-1884<br />
of info@disabledtravel.co.za<br />
vir meer rolstoelvriendelike<br />
opsies en gedetailleerde<br />
besprekings van verskillende<br />
verblyfplekke. Verblyfplekke<br />
wat raad wil hê oor hoe hulle<br />
hul geriewe kan verbeter, kan<br />
Disabled Travel kontak vir<br />
gratis raad.<br />
Die webwerf, wat ondersteun<br />
word deur die<br />
QuadPara Association en die<br />
Nasionale Raad vir en van<br />
Mense met Gestremdhede,<br />
word geborg deur DSC<br />
Attorneys. Dit het ook<br />
inligting oor kampplekke<br />
in die nasionale parke.<br />
“Klik op 'n provinsie, gevolg<br />
deur 'n dorp of stad, om die<br />
verblyf- en toeriste-opsies<br />
soos restaurante te sien,” sê<br />
Karin. “As jy nie 'n geskikte<br />
blyplek op die webwerf kan<br />
sien nie, sal ons vir jou 'n<br />
verdere soektog doen.”<br />
Foto's: Verskaf. Pryse van verblyf kan sonder kennisgewing verander en <strong>AA</strong> Reisiger en die<br />
verblyfinstansies kan hulle nie daartoe verbind nie.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
46<br />
W<strong>AA</strong>R DIE<br />
BRANDERS &<br />
ROBBEbaljaar<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Fotoportefeulje: Robberg<br />
47<br />
Omdat dit so afgeleë en ongerep is, is die Robberg-natuurreservaat buite<br />
Plettenbergbaai 'n droombestemming vir 'n landskapfotograaf. Maar net<br />
omdat jy uit die beskawing is, beteken dit nie jy hoef sonder gerief oor die<br />
weg te kom nie, het Jay Caboz ontdek op 'n besoek aan Fountain Shack. >
Vreugde Daar is<br />
heelwat dinge om<br />
te sien en doen<br />
langs Robberg se<br />
Puntsirkelroete<br />
48<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Fotoportefeulje: Robberg<br />
Dis die middel van die nag.<br />
Oral om my hoor ek hoe<br />
die Indiese Oseaan met ’n<br />
gedruis oor die rotse breek.<br />
Die hele nag lank. Danksy die<br />
bioluminessensie en die sterre wat in die<br />
rotspoele weerkaats, kan jy selfs in die<br />
nag sien dat die rotse wemel van diertjies<br />
en gedroggies wat te skaam is om in die<br />
daglig gesig te wys. So gepraat van: Ek<br />
voel hoe ’n krap onder my broek inkruip<br />
terwyl ek, papnat van die seesproei, hier<br />
op ’n antieke punt van Afrika sit. Die<br />
rotse hier is tot 120 miljoen jaar oud, en<br />
kom van die tyd toe die superkontinent<br />
Gondwana verbrokkel het.<br />
Ondanks my nat sitplek en die effens<br />
ongemaklike krappery onder my, sal<br />
ek hierdie sitplek vir geen geld in die<br />
wêreld verruil nie. Op ’n helder aand<br />
soos vanaand, wanneer die sterre op<br />
hul helderste skyn en die branders op<br />
hul raserigste is, kan jy nie vir ’n meer<br />
perfekte ervaring vra nie.<br />
Baie mense die wêreld oor sal die<br />
hand diep in die sak steek vir so ’n<br />
gerieflike en afgeleë omgewing, maar<br />
vir Suid-Afrikaners is dit nader as<br />
wat jy dink. Ek was vir twee nagte die<br />
gas van die brekende branders, die<br />
vonkelende sterre, die robbe, seemeeue<br />
en nuuskierige krappe terwyl ek in die<br />
Fountain Shack bly, ’n afgeleë hut in die<br />
Robberg-natuurreservaat.<br />
Robberg is 8 km buite Plettenbergbaai,<br />
langs die Tuinroete in die Wes-Kaap (een<br />
van die mees skouspelagtige kuslyne in<br />
Suid-Afrika). Robberg is beslis die 7 uur<br />
se ry uit Kaapstad uit werd.<br />
Jy sal Fountain Shack in die suidelike<br />
deel van die park kry. Dit is genestel<br />
tussen die rotse en word deur fynbos<br />
omring.<br />
Die hut is oorspronklik in die<br />
1940's gebou, toe dit gewild was onder<br />
hengelaars. Deesdae is dit gewild onder<br />
enigeen wat graag wil wegkom van die<br />
stadsgedruis.<br />
Dit is so afgeleë as wat kan kom.<br />
Hier is geen elektrisiteit, beddegoed en<br />
selfoonontvangs nie. Soms is daar selfs<br />
geen water nie. Dis nie die soort verblyf ><br />
49<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
50<br />
Die aantrekkingskrag van Fountain Shack is die<br />
afsondering. Hier leef jy binne die natuur. Jy<br />
sal van die hut af die robbe kan sien swem.<br />
waar iemand in die aand jou laken gaan<br />
kom regtrek en ’n peppermint op jou<br />
kussingsloop sit nie.<br />
Ek het my op die mees basiese geriewe<br />
voorberei en selfs my eie drinkwater,<br />
grafie en toiletpapier saamgebring. Maar<br />
die hut het my aangenaam verras.<br />
Die Shack is die afgelope paar jaar<br />
netjies opgeknap. Dit gebruik hernieubare<br />
energie vir die ligte en geiser (vir<br />
die buitelugstort).<br />
Daar is tenks om vars reënwater op te<br />
vang en ’n droë toilet vir wanneer die<br />
natuur roep.<br />
Binne die hut is ’n gemaklike leefarea<br />
met sitplekke, ’n kombuisie en<br />
stapelbeddens vir agt mense. (Tans mag<br />
net 4 mense per nag oorbly weens Covid.)<br />
Die kombuisie het ’n gasstoof en yskas.<br />
PARKEER EN STAP<br />
Jy kan nie Fountain Shack per motor<br />
bereik nie. Jy moet die sowat 2 km<br />
voetslaan (en al jou benodigdhede dra).<br />
GOED<br />
OM TE<br />
WEET<br />
• Jy parkeer jou motor op die<br />
parkeerterrein by die afdraai<br />
na Robberg. Van daar af is<br />
dit 2 km se stap. Die hut is<br />
slegs te voet bereikbaar en<br />
jy moet alles saamdra, ook<br />
handdoeke en beddegoed.<br />
• Besprekings kos R1600 vir<br />
’n groep van 4, of R960 buite<br />
seisoen. Weens Covidregulasies<br />
mag slegs vier<br />
beddens tans per keer beset<br />
word, en al 4 mense moet uit<br />
een groep wees.<br />
• Weens die moeilikheidsgraad<br />
van die stap<br />
soontoe is dit nie geskik<br />
vir kinders of mense met<br />
mobiliteitsprobleme nie.<br />
• Bespreek by capenature.<br />
co.za of skakel 087 087 8250.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Fotoportefeulje: Robberg<br />
Ligskouspel<br />
Die aande hier is<br />
betowerend<br />
Volg die rob-tekens langs die pad. Die<br />
stap soontoe is skouspelagtig en loop<br />
verby oer oue grotte en berghange.<br />
Dis nie ’n gewone wandelpad nie<br />
– daar is ’n paar klouterseksies in die<br />
middel, net verby die Gap.<br />
As jy eers die hut sien, sal jy besef dit<br />
was die moeite werd.<br />
DIS JY EN DIE NATUUR<br />
Die aantrekkingskrag van Fountain<br />
Shack is die afsondering. Hier leef jy<br />
binne die natuur. Jy sal van die hut af<br />
die robbe kan sien swem en krappe<br />
vang.<br />
Die seemeeue hou jou nuuskierig dop.<br />
In die fynbos is ’n muishond, wat astrant<br />
probeer vlug het met die steak wat ek<br />
buite probeer ontdooi het. Hy was later<br />
die naweek weer terug en het met ’n<br />
piesang weggekom wat ons onbewaak<br />
gelaat het.<br />
Die volgende oggend het ons die<br />
9,2 km lange Puntsirkelroete gestap, wat<br />
om die skiereiland kronkel.<br />
Daar was baie om te sien, vanaf<br />
dassies wat sonbaai tot unieke<br />
rotsformasies en fynbos.<br />
Die reservaat het ook twee korter<br />
roetes – 2km en 5km – as jy nie vir die<br />
9 km kans sien nie. Hierdie roetes bied<br />
uitsigte op die kristalhelder oseaan waar<br />
die witdoodshaaie en robbe baljaar.<br />
Die sonsondergang is fantasties. Die<br />
goue lig loer deur die wolke en verlig<br />
die Fountain Shack in al sy glorie.<br />
Berei jou voor op ’n ongelooflike ligskouspel<br />
in die aand. Vanaf Februarie<br />
tot Oktober kan jy die Melkweg<br />
deur die lug sien beweeg sonder die<br />
geringste stadslig wat dit versteur.<br />
Saam met die vuurvliegies lewer dit die<br />
perfekte "vertoning" vir jou braai en<br />
skemerkelkies.<br />
Die ongerepte skoonheid van die<br />
omgewing is iets wat baie landskapfotograwe<br />
begeer. Dit behoort beslis op<br />
jou emmerskoplys te wees.<br />
51<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Fotografieslypskool<br />
WENK<br />
Die betowerende uur<br />
bestaan uit 'n goue uur, wat<br />
omtrent 30 tot 60 minute<br />
voor sonsondergang<br />
voorkom. Daarna is daar 'n<br />
blou uur. Dit verwys na die<br />
tyd kort nadat die son agter<br />
die horison verdwyn het<br />
en die goue uur 'n blou tint<br />
kry. Dit gee jou nog omtrent<br />
'n uur van goeie lig.<br />
SONSONDERGANGE<br />
Geen reisalbum is volledig sonder 'n mooi sonsondergangfoto of twee nie. En daar is 'n goeie<br />
rede daarvoor. Wie is nie verlief op die gloeiende lug net voordat die son agter die horison<br />
verdwyn nie? Maar daar is 'n kuns daaraan om die perfekte sonsondergang af te neem en jy<br />
is dikwels teleurgesteld met die resultate, ongeag jou vaardigheidsvlak of jou spoggerige<br />
toerusting. Die grootste probleem is dikwels dat jy nét die son afneem (dit is dan so mooi), maar<br />
vir die beste resultate moet jy ook die effek van die lig op die omliggende omgewing wys.<br />
WOORDE & FOTO'S SAMANTHA REINDERS<br />
52<br />
<strong>AA</strong> Traveller | SUMMER 2020
WENK<br />
Vir iets anders, gebruik<br />
jou telefotolens. Die son<br />
sal dan heelwat groter<br />
op jou foto wees en<br />
ander dele van die toneel<br />
sal saamgepers lyk, wat<br />
dit nader aan die kamera<br />
laat lyk.<br />
WENK<br />
Soms sorg bewolkte<br />
dae vir die mooiste<br />
sonsondergangfoto's<br />
omdat hulle atmosfeer<br />
en drama by die toneel<br />
voeg. Rook en stof het<br />
dieselfde effek. Hou dit<br />
in gedagte wanneer jy<br />
die ideale plek soek.<br />
53<br />
WEES VOORBEREID!<br />
Spontaniteit moet aangemoedig word,<br />
maar die mooiste sonsondergangfoto's<br />
kom dikwels van goeie beplanning. Dit is<br />
die beste raad wat ek jou kan gee. Daar<br />
is ’n kort venster waarin jy die perfekte<br />
sonsondergangfoto kan neem, en die<br />
lig verander elke minuut. Jy moet dus<br />
gereed wees.<br />
• Soek vroeër die dag die perfekte<br />
omgewing, of, as jy kan, kyk die dag<br />
vroeër hoe die plek gaan lyk.<br />
• Dink na oor jou komposisie (ek gee later<br />
raad oor komposisie).<br />
• Watter toerusting gaan jy nodig kry?<br />
Watter lens het jy nodig? Is jou driepoot<br />
gereed en weet jy hoe om dit te<br />
gebruik? Is jou batterye gelaai?<br />
• Hoe laat gaan die son sak? Gebruik<br />
’n weer-app om die tye vas te stel.<br />
• Hou die weerverslag dop.<br />
• Dink na oor jou en jou toerusting se<br />
veiligheid. Moet jy iemand saambring na<br />
jou fotosessie?<br />
KRY JOU KOMPOSISIE REG<br />
Kry iets in die voorgrond. Die versoeking<br />
is groot om net die pragtige kleure van<br />
die lug af te neem, maar dit skep nie ’n<br />
betekenisvolle komposisie nie. Jy kort ’n<br />
fokuspunt op die voorgrond – iets soos<br />
’n boom, rots, stroom of strand – om die<br />
verbintenis tussen die voorgrond en die<br />
lug te skep sodat iets die kyker by die<br />
komposisie kan intrek. Dit is belangrik om<br />
hiervoor te soek wanneer jy ’n plek soek<br />
om die foto af te neem.<br />
><br />
><br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
54<br />
Neem foto's op 'n verskeidenheid<br />
van fokuslengtes: Wyehoeke lewer<br />
uitgestrekte landskapskote, maar as<br />
jy wil hê die son moet die held van die<br />
foto wees, moet jy kan inzoem. Dit is<br />
hoekom jy ’n driepoot sal nodig hê!<br />
Silhoeëtte as fokuspunte:<br />
WENK<br />
Soos alle foto's, moet<br />
Onthou dis gevaarlik<br />
sonsondergangkiekies ’n<br />
om met die blote<br />
oog na die son te<br />
onderwerp hê. Een van<br />
kyk. As die son nog<br />
die beste maniere om dit<br />
te hoog sit, kan dit<br />
te doen is om 'n silhoeët<br />
soveel erger wees as<br />
jy na die son deur 'n<br />
by jou komposisie in te sluit<br />
vergrootglaskyk.<br />
(lees ons fotografieslypskool<br />
oor silhoeëtte in die winter<br />
2020-uitgawe van <strong>AA</strong> Reisiger). Dit<br />
kan iets groot wees, soos ’n berg, of iets<br />
wat deel is van die omgewing, soos ’n<br />
palmboom of ’n hawehoof, of selfs ’n<br />
persoon.<br />
Die reël van derdes: Dit is dikwels<br />
’n goeie idee om elemente soos die<br />
horison, son of silhoëtte nie presies in die<br />
middel van die foto te plaas nie.<br />
TEGNIEKE VIR BELIGTING<br />
Neem foto's teen verskillende<br />
beligtingsvlakke: As jy ’n valerige<br />
sonsondergangfoto wil hê, moet jy net<br />
jou kamera se auto-modus gebruik.<br />
Skakel oor na "aperture priority" of<br />
"shutter priority" en neem foto's met<br />
verskillende beligtingsvlakke. Daar<br />
is geen "regte" beligtingsvlak vir ’n<br />
sonsondergangfoto nie. Speel ’n bietjie!<br />
Meestal werk dit die beste om die<br />
beligting ondertoe te stel (wat die foto<br />
donkerder maak).<br />
Beraming ("bracketing"): Kyk watter<br />
verstellings stel die kamera voor vir die<br />
situasie, en neem dan ’n paar foto's wat<br />
oorbelig en wat onderbelig is. As jou<br />
kamera dus 1/60 voorstel by f/8, neem<br />
dan foto's by 1/60 en f/5.6, sowel as<br />
f/11. Jy sal ’n reeks foto's hê waarin die<br />
resultate effens van mekaar verskil. Baie<br />
kameras het deesdae ’n autobracketingmodus<br />
sodat jy nie die verstellings per<br />
hand hoef te doen nie. Leer dit gebruik!<br />
ISO: Gebruik die laagste moontlike ISO<br />
wat vir die lig beskikbaar is. Jy sal dit hoër<br />
moet stel as dit bewolk is of as dit donker<br />
raak. Hou dit dop.<br />
Auto-beligtingsluiter: Dit is nog ’n<br />
beligtingstruuk. As jy nie ’n bracketingmodus<br />
het nie, kan jy jou kamera se<br />
beligtingsluiter gebruik. Dit laat jou toe<br />
WENK<br />
Kyk altyd rond<br />
Jy is dikwels so<br />
behep met die<br />
sakkende son voor<br />
jou, dat jy pragtige<br />
geleenthede agter jou<br />
miskyk. Soms skep<br />
die sakkende son 'n<br />
interessanter effek<br />
aan die ánder kant<br />
van die toneel. Maak<br />
'n gewoonte daarvan<br />
om elke vyf minute of<br />
so rond te kyk.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Fotografieslypskool<br />
om met die kamera na ’n donker plek<br />
te mik en die beligting vir daardie kol<br />
te "sluit". Jy kan byvoorbeeld na die<br />
grond mik, en die beligting "sluit", en<br />
dan die komposisie verander om die<br />
sonsondergang in die raam te kry. Jou<br />
foto sal dan oorbelig wees.<br />
Skakel jou auto white balance-modus<br />
af: As jy jou kamera op auto-modus<br />
gebruik, is dit in witbalansmodus, wat<br />
beteken dat jy van die warmer kleure van<br />
die sonsondergang gaan verloor. As jy die<br />
modus gebruik vir bewolktheid of skadu,<br />
sal jou kamera die kleure effens warmer<br />
maak.<br />
ANDER WENKE EN<br />
TRUUKS<br />
Skiet in RAW files: Dit bied groot<br />
voordele. Jy kan dan later die beligting,<br />
witbalans of gradiënt verander.<br />
Driepoot: As jy ’n stadiger sluiterspoed<br />
gaan gebruik met ’n langer fokuslengte,<br />
sal jy ’n manier moet kry om jou kamera<br />
doodstil te hou. ’n Driepoot kan jou help.<br />
Fokus met die hand: Wanneer jy in<br />
uiterste lig foto's neem, sukkel sommige<br />
kameras om akkuraat te fokus. As dit die<br />
geval is, skakel outofokus af en fokus<br />
met die kamera se ring. Vertoef nog ’n<br />
rukkie nadat die son gesak het en neem<br />
nog foto's. Selfs nadat jy die perfekte<br />
sonsondergangfoto's geneem het, moet<br />
nog nie dadelik oppak en die pad vat nie.<br />
Daar gaan ’n oomblik kom wanneer<br />
die son die laagliggende wolke aan<br />
die brand gaan steek. Jy gaan nie baie<br />
tyd hê nie, so vyf minute. Jy moet dus<br />
gereed wees om die kans aan te gryp.<br />
Jy moet dit antisipeer en reg staan. As jy<br />
dit regkry, sal jy beloon word met ’n foto<br />
met uitsonderlike lig. As die son agter<br />
die horison verdwyn, kry jy die blou uur.<br />
Die kleure sal dan selfs meer versadig<br />
en mooi wees. Dit is wanneer die werklik<br />
betowerende foto's geneem word.<br />
Ek beveel aan dat jy so 40 minute ná<br />
sonsondergang nog rondhang. Glo my, jy<br />
sal nie spyt wees nie.<br />
Benut die steruitbarstingseffek –Dit is<br />
’n tegniek waar jy jou kleins moontlike<br />
lensopening kies (so f22) en jou kamera<br />
direk op die son rig. Die klein lensopening<br />
sal die sonstrale vererger en dit meer<br />
sigbaar en prominent maak. Jy sal dan ’n<br />
steruitbarsting in jou foto hê.<br />
Wees versigtig vir lensflikkering<br />
wanneer jy jou kamera op die son rig.<br />
Soms voeg dit ’n kunssinnige element by<br />
jou foto, maar ander tye maak dit ’n lelike<br />
blerts wat jou foto ruïneer. Dis moeilik om<br />
dit te beheer. Probeer om effens links of<br />
regs te beweeg om die hoek van die lens<br />
in verhouding tot die son te verander.<br />
Neem ’n klomp foto's en kies die beste<br />
een.<br />
Bring 'n flits: Dit is dikwels pikdonker<br />
nadat jy klaar foto's geneem het. ’n<br />
Goedkoop flits kan dalk keer dat jy<br />
peperduur toerusting in die veld agterlaat<br />
of bene breek terug na jou motor toe.<br />
Samantha Reinders is 'n<br />
vryskutfotojoernalis wat lief<br />
is om die pad te vat. Sy het<br />
al vir National Geographic<br />
gewerk en was voorheen<br />
fotoredakteur van Weg/go!<br />
Die afgelope paar maande<br />
het sy aan 'n aangrypende<br />
foto-essay oor die Covidpandemie<br />
in die Oos-Kaap vir<br />
The New York Times gewerk.<br />
55<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Toerusting<br />
DEUR GERDA ENGELBRECHT<br />
MEGAMASTER-GASBR<strong>AA</strong>IER VAN<br />
VLEKVRYE ST<strong>AA</strong>L<br />
Of jy nou lus het vir hamburgers of boereworsrolle langs die swembad,<br />
of op 'n naweeksoggend 'n lekker ontbyt aanmekaar wil slaan, die<br />
twee-plaat-Megamaster sal jou nie teleurstel nie.<br />
PRYS R2499 by makro.co.za<br />
56<br />
LIVELEKKER-<br />
POTJIE-PER-<br />
KOLEERDER<br />
'n Potjieperkoleerder<br />
word binne 'n pot gesit<br />
en help om die sappe te<br />
laat sirkuleer sonder dat<br />
jy kort-kort roer. Handig!<br />
PRYS R119 by Outdoor<br />
Warehouse<br />
Vuur<br />
en vlam!<br />
Of jy nou kamp of by jou eie huis braai,<br />
om al fresco te eet maak van gewone<br />
kos 'n spesiale geleentheid. Kry die<br />
regte toerusting daarvoor.<br />
JAN BR<strong>AA</strong>I-<br />
POTJIEPOT<br />
Daar is baie lekker<br />
potjies op die mark,<br />
maar dié een van Jan<br />
Braai se grootte (25 cm<br />
in deursnee) is perfek<br />
vir vier mense.<br />
PRYS R729 by<br />
woolworths.co.za<br />
JIMMY PUBLIC-SOUTBLOK<br />
Kos wat op die Himalaja-soutblok gaargemaak word, trek vogtigheid<br />
uit die blok en voeg ryk geure en minerale by die gereg. Die blok kan<br />
tot 250°C verhit of -20°C gevries word, wat dit lekker maak om warm<br />
of koue kos voor te sit. Jy kan vleis in die oond of oor die kole daarop<br />
rooster of vis daarop pekel. Verhit die blok stadig op die rand van die<br />
vuur vir sowat 15 minute, en skuif dit geleidelik nader na die warmste<br />
kole. Maak jou vleis op die blok op die vuur gaar, of verwyder die<br />
blok van die kole en rooster die gereg daarop vir tot 20 minute. Jy<br />
kan dit ook in die oond gebruik. Hoe langer die kos in kontak is met<br />
die blok, hoe souter sal dit proe.<br />
PRYS R289 by yuppiechef.com<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Vir al jou<br />
kamp-benodigdhede<br />
Wees voluit toegerus vir die perfekte kampeervakansie<br />
met die grootste reeks in Suid-Afrika.<br />
Kry alles wat jy soek onder een dak, vanaf<br />
seiltente tot kopflitse. Plus, laai ons handige<br />
kamp-paklys af by outdoorwarehouse.co.za<br />
Tente<br />
Slaap<br />
Kook<br />
Seiltente<br />
Poliëstertente<br />
Familietente<br />
Staptente<br />
Slaapsakke<br />
Kampbeddens<br />
Matrasse<br />
Muskietnette<br />
Potjies<br />
Braai’s<br />
Gaskokers<br />
Breekware<br />
Kampmeubels<br />
Kampstoele<br />
Opvoubare tafels<br />
Kombuistafels<br />
Kampkaste<br />
Verkoeling<br />
Koelbokse<br />
Termo-elektries<br />
Kampyskas/<br />
Vrieskaste<br />
Beligting<br />
Kopligte<br />
Flitse<br />
Werkligte<br />
Gaslanterns<br />
27 winkels landswyd<br />
Vir jou naaste tak, skakel 0800 007 261 tolvry<br />
Besoek outdoorwarehouse.co.za om meer uit te vind en aanlyn te koop<br />
OutdoorW<br />
Outdoorwarehouseza
Toerusting<br />
ALVA-ENKEL-<br />
PL<strong>AA</strong>TSTOOF<br />
Wanneer ons gesin gaan<br />
vakansie hou, neem ons net<br />
die Alva saam. Dis perfek<br />
vir lekker piekniek-ontbyte<br />
in die Wildtuin of Kgalagadi.<br />
Die gaskannetjies is oral<br />
beskikbaar en jy hoef nie die<br />
yslike (en stink) gassilinder<br />
in die motor saam te piekel<br />
nie. Ons kook vir vier mense<br />
hierop. Ná die vakansie bly<br />
dit in die kombuis vir die<br />
ongerieflike beurtkragonderbrekings.<br />
PRYS R399<br />
outdoorwarehouse.co.za<br />
NATURAL INSTINCTS-ENEMMEL-<br />
PERKOLEERDER<br />
Selfs koffie smaak beter as jy dit op die vuur maak!<br />
Los die kitskoffie tuis en drink jou boeretroos soos<br />
jou oupa dit gedoen het. Met hierdie 8-koppie-pot<br />
is daar genoeg vir 'n tweede koppie.<br />
PRYS R299 by outdoorwarehouse.co.za<br />
58<br />
WONDERBAG-<br />
AFRIKA- BATIK<br />
Toe 'n vriendin verlede jaar hoor ek wil 'n<br />
drukkoker koop, het sy die Wonderbag<br />
voorgestel. Ek was skepties, maar was<br />
baie vinnig beïndruk. Bring 'n giet ysterpot<br />
tot kookpunt, plaas dit in die sak en<br />
gaan voort met jou dag (of jou piekniek,<br />
of jou reis). Die sak behou die hitte en laat<br />
die kos gaar word sonder 'n energiebron.<br />
Hierdie grootte hou 'n pot van 2 tot 10 liter<br />
(groot genoeg vir tot 12 mense). Dit kom<br />
in verskeie helder kleure en saam met 'n<br />
resepteboek om jou aan die gang te kry.<br />
Jy kan dit ook as 'n koelsak gebruik om<br />
jou koeldranke ysig te hou. Afmetings<br />
(wanneer jy dit gebruik): 47 cm x 47 cm x<br />
22 cm. Gewig: 1,3 kg<br />
PRYS R449 by outdoorwarehouse.co.za<br />
FIRESIDE-BR<strong>AA</strong>IMANDJIE<br />
Soek jy 'n oplossing om groente of garnale oor die kole te rooster?<br />
Die Fireside-braaimandjie is ideaal vir kleiner braaikos. As jy<br />
die handvatsel verwyder, kan die roosterdeksel toemaak. Die<br />
kleefwerende oppervlak is maklik om skoon te maak.<br />
PRYS R279 by outdoorwarehouse.co.za<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
GEE JOU IMMUNITEIT ’N HUPSTOOT<br />
Megamino bevat<br />
noodsaaklike<br />
aminosure wat<br />
die boublokke<br />
van proteïen is en<br />
noodsaaklik is vir<br />
spierontwikkeling<br />
PLUS<br />
• SINK<br />
• VITAMIEN C<br />
• VITAMIEN D<br />
Dosis: 1-2 kapsules daagliks<br />
Cedarpharm: 011 893 2155 / 082 557 3700<br />
Te kry by alle vooraanstaande apteke
Toerusting<br />
BUSH BABY-TROLLIE-<br />
KETELBR<strong>AA</strong>I<br />
Daar is baie ketelbraaie op die<br />
mark, maar hierdie een van<br />
Checkers is waarde vir geld. Die<br />
trollie het plek vir jou braaitang en<br />
speserye. Hierdie model is 57 cm<br />
in deursnee en groot genoeg vir<br />
ses mense.<br />
60<br />
EVA-TAFEL-<br />
ROOSTER<br />
Nie almal het 'n huis met<br />
'n braaiplek nie. As jy in 'n<br />
woonstel bly, kan die Evaporseleinrooster<br />
jou red. Hou<br />
maar die partytjie klein. Met<br />
'n deursnee van 30 cm gaan<br />
jy nie die ouens vir 'n braai<br />
voor die rugby kan nooi nie.<br />
PRYYS R3 999 by<br />
yuppiechef.com<br />
METALIX-<br />
WEGGOOI-<br />
BR<strong>AA</strong>I<br />
As jy wil gaan kamp, maar<br />
alles moet in 'n Polo pas,<br />
kies hierdie weggooibare<br />
braai (320 x 25 x 70 mm). Dit<br />
is lig, netjies en gereed om<br />
te gebruik. Die houer het<br />
reeds steenkool in. Steek<br />
dit aan, braai, en gooi dit<br />
weg.<br />
PRYS R999 by checkers.co.za<br />
DIE BOXMAN-<br />
GEVENTILEERDE<br />
BR<strong>AA</strong>I<br />
As jou tyd en plek beperk<br />
is, kan die Boxman 'n<br />
oplossing wees. Hierdie<br />
draagbare braaier gebruik<br />
die minimum steenkool<br />
danksy 'n ventila sie stelsel<br />
wat met 4 <strong>AA</strong>-batterye<br />
(pen lights) of 'n USB-poort<br />
en kragbron werk. Dit is<br />
lig, die kole is binne 10<br />
minute gereed vir braai en<br />
daar is feitlik geen rook nie<br />
vanweë die geventileerde<br />
verbranding. Dit kom met sy<br />
eie drasak.<br />
Die oranje een is nogals vir<br />
ons mooi.<br />
PRYS R880 by builders.<br />
co.za<br />
PRYS R50 by builders.<br />
co.za<br />
COBB SUPREME<br />
Die Cobb is al 'n hele paar dekades 'n staatmaker<br />
in Suid-Afrikaanse huishoudings. Die Supreme is<br />
effens groter as die Premier-model en kook vir<br />
tot 10 mense per keer op minder as 20 stukke<br />
houtskool. Die Supreme is groot genoeg dat<br />
twee hoenders of 'n skaapboud daarop pas, met<br />
ekstra plek om die groente rondom te rangskik.<br />
PRYS R3 269 by yuppiechef.com<br />
Foto's: Getty Images/Gallo Imges en verskaf<br />
Hierdie produkte is deur die redaksie uitgesoek en die onderskeie handelsmerke het geen insae daarin gehad of vir die blootstelling betaal nie. Alle pryse kan sonder kennisgewing<br />
verander, en sluit nie afleweringskoste in nie. Die redaksie neem nie verantwoordelikheid vir bestellings nie.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
REIS<br />
VERTROU WEG/GO! MET<br />
JOU REISBESPREKINGS<br />
Bespreek jou volgende plaaslike vakansie saam met die<br />
handelsmerk wat jy ken en vertrou. Ontdek Suid-Afrika!<br />
As jy al jare lank die Weg-handelsmerk vertrou met jou reis-inligting,<br />
kan jy nou ook die handelsmerk met jou reisreëlings vertrou.<br />
Bespreek:<br />
VLUGTE VERBLYF SPESIALE<br />
REISERVARINGS<br />
soos begeleide staptogte of toere by<br />
www.wegreis.co.za<br />
Bundel & Stoor<br />
Verander gerus u<br />
planne<br />
Gerief &<br />
Gemaklike<br />
Bespreking<br />
Ontelbare<br />
Vakansie-Opsies
62<br />
BRASILI<strong>AA</strong>NSE<br />
KLAPPERMELKVARKBREDIE<br />
ALLES IN EEN<br />
DIT WERK GOED OP DIE STOOF EN IS HEERLIK OP DIE KOLE, EN BOONOP<br />
SP<strong>AA</strong>R DIÉ EENPOTGEREGTE VIR JOU MOEITE EN SKOTTELGOED.
Resepte<br />
BRASILI<strong>AA</strong>NSE KLAPPER<br />
MELKVARKBREDIE<br />
ROERLOSE RISOTTO<br />
Vir 4-6<br />
Voorbereiding 5 minute<br />
Gaarmaaktyd 2,5 tot 8 uur<br />
1 kg varkvleis (skouer of boud)<br />
1 koppie klappermelk<br />
2 eetlepels tamatiepasta<br />
4 knoffelhuisies, fyngekap<br />
1 eetlepel fyn gemmer<br />
4 eetlepels matige kerriepoeier<br />
2 rooisoetrissies, in groot stukke gekap<br />
1 ui, gekap<br />
1 koppie klappermelk<br />
½ koppie gemmerbier<br />
½ koppie hoenderaftreksel<br />
50 g geroosterde kasjoeneute, gekap<br />
’n hand vol koljanderblare,<br />
gekap vir garnering<br />
1 Sny die vleis in 4 stukke en verwyder<br />
die meeste van die vetlaag. Plaas dit<br />
saam met al die bestanddele in die bak<br />
of ’n prut- of platboomswartpot wat met<br />
’n laag foelie en ’n deksel bedek word.<br />
2 In ’n prutpot: Kook op laag vir 8 uur of<br />
hoog vir 4 uur. Oor louwarm kole: Prut<br />
stadig vir 2½ uur.<br />
In die oond: Bak teen 150 °C vir 2½ uur.<br />
Of teen 100 °C vir 6 uur.<br />
3 Trek die vark in repe en bedien met<br />
die sous op rys. Besprinkel met gekapte<br />
kasjoeneute en koljander.<br />
Wenk: Jy kan ook die vark met hoender<br />
vervang.<br />
ROERLOSE RISOTTO<br />
Hierdie rysgereg het geen roerwerk<br />
nodig nie. Verruil die spek vir sampioene<br />
vir 'n vegetariese opsie.<br />
Vir 4<br />
Voorbereiding 5 minute<br />
Gaarmaaktyd 40 minute<br />
175 g bevrore ertjies<br />
¼ koppie roomkaas<br />
2 sprietuie, fyngekap<br />
1 Voorverhit die oond tot 200° C. Verhit<br />
'n vuurvaste swaarboompot (met 'n<br />
deksel) op die stoof. Smelt die botter in<br />
die pot en braai die spek en uie daarin<br />
tot sag. Voeg die rys en aftreksel by.<br />
Plaas die deksel op en bak in die oond<br />
vir 25 minute.<br />
2 Haal die pot uit die oond en voeg<br />
die ertjies by. Sit terug in die oond vir 5<br />
minute.<br />
3 Die risotto is gereed wanneer die<br />
rys gaar is. Skep lepels vol van die<br />
roomkaas op die risotto en sprinkel<br />
sprietuie oor. Laat rus vir 5 minute (met<br />
die deksel op) sodat die kaas kan smelt.<br />
HEUNINGHOENDER IN<br />
BIERSOUS<br />
HEUNINGHOENDER<br />
IN BIERSOUS<br />
moutagtige smaak)<br />
½ koppie heuning<br />
4 knoffelhuisies, fyngekap<br />
2 eetlepels tamatiepasta<br />
1 suurlemoen se sap en gerasperde skil<br />
2 eetlepels sojasous<br />
1 Pak die hoenderstukke en al die<br />
ander bestanddele saam in ’n prut- of ’n<br />
platboomswartpot wat met ’n laag foelie<br />
en ’n deksel bedek kan word.<br />
2 In ’n prutpot: Kook op laag vir 6 uur of<br />
hoog vir 3 uur. Oor louwarm kole: Prut<br />
stadig vir 90 minute. In die oond: Bak<br />
teen 150 °C vir 90 minute of 6 uur teen<br />
100 °C.<br />
3 Verwyder die deksel vir die laaste 30<br />
minute om die sous taai en dikker te<br />
maak as jy dit in die oond of oor die kole<br />
maak. As jy die prutpot gebruik, kan jy<br />
die hoender ná die kooktyd verwyder en<br />
die sous verder afkook. Sit die hoender<br />
voor met kapokaartappels of rys. ><br />
63<br />
1 eetlepel botter<br />
6 repe spek, gesnipper<br />
½ ui, fyngekap<br />
250 g risotto rys (soos arborio)<br />
3 koppies hoender- of groenteaftreksel,<br />
kokend warm<br />
Vir 4<br />
Voorbereityd 10 minute<br />
10 hoenderstukke<br />
2 uie, in ringe gesny<br />
340 ml bier (verkieslik een met ’n<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Resepte<br />
GEBAKTE FRIKKADELLE<br />
IN TAMATIESOUS<br />
ITALI<strong>AA</strong>NSE LAMSTJOPS<br />
64<br />
GEBAKTE FRIKKADELLE<br />
IN TAMATIESOUS<br />
Hierdie lekker frikkadelle gaan jou gesin<br />
se nuwe gunsteling wees.<br />
Vir 4<br />
Voorbereiding 15 minute<br />
Gaarmaaktyd 30 minute<br />
500 g maalvleis<br />
4 eetlepels oreganoblare<br />
3 huisies knoffel, gekap<br />
¼ koppie gerasperde parmesaan- of<br />
pecorino-kaas<br />
1 eiers, geklits<br />
sout en gemaalde swart peper<br />
1 eetlepel olyfolie<br />
1 ui, fyngekap<br />
500 ml tamatie-passata of 1 blik (410 g)<br />
gekapte tamaties<br />
½ koppie gerasperde kaas, soos<br />
mozzarella<br />
1 Voorverhit die oond tot 200° C. Meng<br />
die maalvleis met die helfte van die<br />
oregano en die helfte van die knoffel, die<br />
parmesaan, die eier en ’n knippie sout<br />
en vars peper. Gebruik jou hande om<br />
die mengsel in gholfgrootte balletjies te<br />
verdeel.<br />
2 Voeg die gekapte ui, tamatie-passata,<br />
en die res van die oregano en knoffel<br />
in die oondbak. Voeg die frikkadelle by<br />
die sous en sprei die frikkadelle uit. (Die<br />
bak moet vlak wees, maar groot genoeg<br />
sodat die sous die onderste helfte van<br />
die frikkadel kan bedek. Jy kan die<br />
frikkadelle vooraf in ’n pan verbruin.)<br />
3 Bak die frikkadelle in die sous vir<br />
omtrent 20 minute. Sprinkel die kaas oor.<br />
Bak vir nog 10 minute of totdat die kaas<br />
gesmelt en die frikkadelle gaar, maar<br />
steeds sappig is.<br />
4 Sit voor met pasta of ciabattabrood.<br />
ITALI<strong>AA</strong>NSE LAMSTJOPS<br />
Lamstjops hoef nie elke keer op die<br />
braairooster gaargemaak te word nie.<br />
Vir 4<br />
Voorbereiding 5 minute<br />
Gaarmaaktyd 35 minute<br />
8 lamstjops<br />
2 suurlemoene<br />
8 takkies roosmaryn (sowat 10 cm lank)<br />
3 huisies knoffel, fyngekap<br />
50 g kalamata-olywe<br />
3 eetlepels kappertjiesaad<br />
500 g baba-aartappels<br />
3 eetlepels olyfolie<br />
3 rooi soetrissies<br />
soutvlokkies, na smaak<br />
gemaalde swartpeper, na smaak<br />
1 Voorverhit die oond tot 220° C. Plaas<br />
die tjops in ’n bak. Rasper die skil van<br />
een suurlemoen oor en voeg die sap by.<br />
Stroop die blare van die helfte van die<br />
roosmarynstingels en kap dit fyn. Strooi<br />
die gekapte roosmaryn, knoffel, olywe<br />
en kappertjiesaad oor die tjops. Sit die<br />
tjops eenkant.<br />
2 Sny die aartappels in dun skywe en<br />
versprei dit in ’n vlak oondbak. Druip<br />
1 eetlepel olyfolie oor en plaas die bak<br />
vir 10 minute in die oond.<br />
3 Sny die suurlemoen in dun skyfies en<br />
die soetrissies in dik stroke. Verwyder<br />
die gereg uit die oond en voeg die<br />
suur lemoen snye, soetrissies en die<br />
oorblywende olie by. Geur met sout en<br />
swart peper, en plaas die bak terug in<br />
die oond vir nog 10 minute.<br />
4 Haal weer die bak uit die oond en<br />
rangskik die tjops op die olyf-enkappertjiesaad-mengsel.<br />
Bak die tjops<br />
in die oond vir 10 tot 15 minute. Draai die<br />
tjops een keer om tydens die baktyd. Sit<br />
voor uit die bak uit saam met ’n groen<br />
slaai.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
BEESKORTRIBPOTJIE<br />
Vir 4<br />
Voorbereiding 15 minute<br />
Gaarmaaktyd 2,5 tot 8 uur<br />
1 kg beeskortrib<br />
½ koppie meel<br />
½ teelepel swartpeper<br />
1 ui, gekap<br />
1 selderystingel, gekap<br />
2 lourierblare<br />
¼ koppie worcestersous<br />
2 koppies beesvleisaftreksel<br />
4 aartappels, in groot stukke<br />
gesny<br />
1 Skud die stukke kortrib, meel en<br />
peper saam in ’n plastieksak. Braai die<br />
vleis met die ui oor ’n hoë hitte in ’n<br />
enkellaag in ’n wye swaarboompan of<br />
die platboomswartpot waarin jy dit gaan<br />
maak. Pak dit daarna in die prutpot saam<br />
met die res van die bestanddele of voeg<br />
alles by die swartpot en bedek die bek<br />
met foelie en ’n deksel.<br />
2 In ’n prutpot: Kook op laag vir 8 uur of<br />
hoog vir 4 uur. Oor louwarm kole: Prut<br />
stadig vir 2½ uur. In die oond: Bak teen<br />
150 °C vir 2½ uur. Of 100 °C vir 7 uur.<br />
3 Hierdie potjie is selfs nog beter die<br />
volgende dag. Verwyder die laag vet wat<br />
bo-op gevorm het voordat jy dit verhit.<br />
3 wortels, in groot stukke gesny Bedien met gebotterde spruitkool en rys.. ><br />
><br />
65<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
SK<strong>AA</strong>PSKENKEL-EN-<br />
BRANDEWYNPERSKEPOT<br />
BASKIESE HOENDER<br />
66<br />
SK<strong>AA</strong>PSKENKEL-EN<br />
BRANDEWYNPERSKEPOT<br />
Vir 4-6<br />
Voorbereiding 20 minute<br />
Gaarmaaktyd 3 uur<br />
1 blik (410 g) perskes in stroop<br />
1 pakkie (125 g) droëperskes<br />
½ koppie lou brandewyn<br />
3 eetlepels olyfolie<br />
2 kg skaapskenkels<br />
2 uie, fyngekap<br />
2 selderystingels, fyngekap<br />
2 wortels, geskil en in stukke van 3 cm<br />
gesny<br />
sout en swartpeper<br />
1 groot hand vol pekeluitjies, geskil<br />
1 blik (410 g) chakalaka<br />
1 blik (410 g) heel tamaties<br />
1 koppie vleisaftreksel<br />
1 Dreineer die blik perskes, maar hou die<br />
stroop eenkant. Sit die droëperskes in ’n<br />
houer, bedek dit met brandewyn en laat<br />
dit swel.<br />
2 Verhit intussen die olie in ’n groot<br />
swartpot en braai die skenkels tot<br />
goudbruin. Skep dit uit en sit dit eenkant.<br />
3 Braai die ui, seldery en wortel in die<br />
pot totdat die ui sag is. Geur dit met sout<br />
en peper en sit die skenkels terug.<br />
4 Gooi die uitjies, chakalaka, tamatie<br />
en perskes by. Skep 3 eetlepels<br />
perskestroop en die aftreksel by, sit<br />
die deksel op en laat dit vir 2-3 uur prut<br />
totdat die vleis van die bene afval.<br />
BASKIESE HOENDER<br />
Vir 4<br />
Voorbereiding 30 minute<br />
Gaarmaaktyd 30 minute<br />
30 ml olyfolie<br />
8 repe spek<br />
4 hoenderboudjies en 4 dye<br />
knippie rissiepoeier<br />
1 geel of rooi rissie, in repe gesny<br />
3 takkies tiemie<br />
1 blik (400g) gekapte tamaties<br />
30 ml gekapte platblaar-pietersielie<br />
1 Verhit die olie in 'n swaarboompan en<br />
braai die spek tot bros. Verwyder en<br />
braai die hoender in dieselfde pan tot<br />
bruin.<br />
2 Geur die hoender met die sout,<br />
pepper en rissiepoeier. Voeg die<br />
rooirissiepoeier by en kook ’n paar<br />
minute.<br />
3 Plaas die spek terug in die pan, voeg<br />
die tiemie en tamaties by, en prut vir<br />
20–30 minute (met ’n deksel op) totdat<br />
die hoender gaar is. Sprinkel pietersielie<br />
oor en sit voor met rys.<br />
AMARULA-MALVAPOEDING<br />
Vir 4-6<br />
Voorbereiding 15 minute<br />
Baktyd 1 uur<br />
1 koppie bruismeel<br />
'n knippie sout<br />
1 teelepel koeksoda<br />
1 eier<br />
½ koppie geelsuiker<br />
2 eetlepels gouestroop<br />
1 eetlepel botter<br />
1 eetlepel asyn<br />
1 koppie melk<br />
Resepte deur Aletta Lintvelt en Johané Neilson<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Resepte<br />
AMARULA-MALVAPOEDING<br />
GROENVYEPOEDING<br />
1 blikkie (410 g) tertappels of -pere,<br />
gedreineer<br />
Vir die sous<br />
¼ koppie donker bruinsuiker (soos<br />
Demerara)<br />
½ koppie sterk rooibostee, kokend<br />
¼ koppie botter, in blokkies gesny<br />
1 koppie Amarula-likeur (of ingedampte<br />
melk)<br />
1 Meng die meel, sout en koeksoda.<br />
2 Klits die eier en suiker totdat dit dik<br />
en liggeel is en meng die meel en die<br />
res van die bestanddele (behalwe die<br />
appels) daarby in totdat dit net-net<br />
gekombineer is.<br />
3 Gooi die slap beslag in ’n klein,<br />
gesmeerde potjie (of oondbak).<br />
Rangskik die appels bo-op die beslag.<br />
Sit die deksel op en sit ’n paar kole op<br />
die deksel. Bak dit vir 45 minute tot die<br />
bokant goudbruin is en ’n mes skoon<br />
uitkom wanneer jy dit in die poeding<br />
druk. (Jy kan dit ook onbedek in die<br />
oond bak teen 180 °C.)<br />
4 Maak intussen die sous: Meng die<br />
suiker, rooibostee en botter oor matige<br />
hitte totdat die suiker opgelos en die<br />
botter gesmelt het. Voeg die Amarula<br />
by en moenie dat die mengsel weer<br />
kook nie. Gooi die helfte oor die warm<br />
poeding en laat dit staan totdat dit goed<br />
ingetrek het. Sit dan die poeding voor<br />
saam met die res van die sous.<br />
GROENVYEPOEDING<br />
Vir 6<br />
Voorbereiding 5 minute<br />
Baktyd 45 minute<br />
200 g groenvyekonfytstukke<br />
½ koppie (125 g) botter<br />
½ koppie bruinsuiker<br />
2 eiers, geklits<br />
1½ koppie (180 g) koekmeelblom<br />
1 teelepel bakpoeier<br />
1 teelepel sout<br />
1 teelepel koeksoda<br />
1 koppie melk<br />
½ koppie okkerneute, gekap<br />
(opsioneel)<br />
Vir die stroop<br />
1 koppie water<br />
½ koppie groenvyekonfytstroop<br />
Vir die sous<br />
1 koppie soetwyn<br />
1 eetlepel groenvyekonfytstroop<br />
1 Voorverhit die oond tot 180 °C.<br />
Dreineer die groenvye uit die stroop en<br />
hou die stroop eenkant. Kap die vye fyn.<br />
(As jy dit heel los, is dit te swaar en sak<br />
dit af in die beslag.)<br />
2 Verroom die botter en die suiker, voeg<br />
dan die eiers daarby en klits dit goed.<br />
3 Voeg die meel, bakpoeier en sout by.<br />
4 Los die koeksoda op in die melk en<br />
roer goed deur die meelmengsel.<br />
5 Vou die gekapte vye met 2 eetlepels<br />
van die groenvyestroop en die neute<br />
deur die beslag.<br />
6 Kook die bestanddele vir die stroop<br />
saam in ’n platboompotjie of gooi dit in<br />
’n oondbak. Skep die beslag in die warm<br />
stroop en plaas dit in die oond. Bak dit<br />
vir 45 minute totdat dit goudbruin en<br />
gaar is.<br />
7 Maak die bestanddele vir die sous<br />
warm, maar moet dit nie laat kook nie<br />
(anders verdamp die alkohol!). Skink dit<br />
oor die poeding wanneer dit uit die oond<br />
kom. Sit voor met vla.<br />
67<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Die beste<br />
motors<br />
vir kamp<br />
Om jou ryding as vakansieverblyf te gebruik is glad nie<br />
absurd nie, sê die motorverslaggewer JULIET MCGUIRE.<br />
Nie almal is versot op kampering nie. ’n Ongenooide<br />
gas wat op ’n keer by my tent ingeseil het, het my vir<br />
ewig afgeskrik van kampering. En dan praat ons nie<br />
van die moeite om ’n tent op- en af te slaan nie. Jy<br />
kán luuks gaan kamp (“glamp”), maar nie oral nie. En<br />
nie almal is lus om ’n blyplek aan die sleepstang te haak nie. Is daar<br />
’n oplossing? Ja, slaap in of op jou voertuig! Hier is sewe rygoed wat<br />
onwillige kampeerders dalk kan “bekeer”.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Rygoed<br />
slaap in<br />
jou motor<br />
Kom ons begin met rygoed waarin jy kan slaap. Dit<br />
spaar jou die gesukkel met ’n tent. Drie van hierdie<br />
opsies is spesifiek gebou as ryhuise, en die vierde<br />
opsie is wanneer jy ’n gewone ryding wil gebruik om<br />
in te slaap.<br />
VOLKSWAGEN CALIFORNIA 6.1 EN<br />
CADDY CALIFORNIA<br />
Die Volkswagen Campers en Autovillas was<br />
legendariese ryhuise waaroor talle Suid-Afrikaners<br />
steeds nostalgies raak. Vir ’n nuwe generasie is daar<br />
nou die Californias.<br />
Die 6.1 California-ryhuis (wat aan die ou VW<br />
Campers herinner en slaapplek vir vier mense<br />
bied) is splinternuut en die afgelope paar weke by<br />
VW-handelaars beskikbaar vanaf R1 214 400 vir die<br />
4Motion-model. Die California 6.1 het ’n dak wat<br />
uitvou sodat jy regop binne kan staan en ’n volledige<br />
kombuis met ’n koelboks, wasbak en stofie.<br />
Vir pare of individue wat ’n ryhuis soek, is die VW<br />
Caddy (wat ons plaaslik as ’n aflewerings voertuig ken)<br />
oorsee ook in ’n California-weergawe omskep, maar<br />
tans weet ons nie óf en wanneer dit in Suid-Afrika<br />
beskikbaar sal wees nie. Die oorsese weergawe het<br />
’n uitvoubed en ’n uitvou-sondak van. Die luukser<br />
weergawe het ’n kombuisie in ’n laaistelsel wat jy van<br />
die agterdeur af bereik.<br />
Die Caddy California het ’n modulêre tentstelsel<br />
WENKE VIR<br />
JOU KAMPEER-<br />
VAKANSIE<br />
• As jy in die veld gaan ry,<br />
neem ’n kompressor. Jy<br />
gaan dit nodig kry as jy jou<br />
banddruk moet verlaag op<br />
sandpaaie, en om matrasse<br />
by die slaapplek op te blaas.<br />
• As jy in ’n groep ry, bêre<br />
jou spaarsleutel in iemand<br />
anders se motor.<br />
• Belê in sonherlaaiers as jy<br />
op afgeleë plekke wil kamp.<br />
Jy wil nie jou motor te lank<br />
laat loop om elektroniese<br />
toerusting te laai nie. 'n<br />
Koelboks veral sal jou<br />
battery leegtap.<br />
• As jy nie op gelyk grond<br />
kan parkeer nie, maak seker<br />
jou kop is hoër as jou voete<br />
wanneer jy slaap.<br />
• Jy kan nie sommer net<br />
iewers langs die pad aftrek<br />
en slaap nie. Maak seker jy<br />
het die korrekte permitte. As<br />
jy kan, bespreek vooruit.<br />
• As jy binne jou motor<br />
gaan slaap, pak so min in as<br />
moontlik sodat jy plek het<br />
om jou tuis te maak.<br />
• Maak die vensters aan<br />
weerskante oop wanneer jy<br />
slaap sodat daar ’n luggie<br />
deurtrek. As jy ’n sondak<br />
het, maak dit ook oop!<br />
• Gebruik ou lakens en<br />
handdoeke voor jou vensters<br />
vir privaatheid. Of belê in<br />
skadu-afskortings wat ook<br />
bedags jou voertuig koel sal<br />
hou.<br />
• Sonkrag is jou beste<br />
vriend, maar hou ook<br />
batterye byderhand vir 'n<br />
Plan B.<br />
• Neem ’n hangmat saam<br />
om bedags (en selfs snags)<br />
onder ’n boom te rus.<br />
wat aan die voertuig vasgemaak of losstaande<br />
gebruik kan word. Die tent kan selfs verleng word om<br />
’n slaapkamer te vorm.<br />
Die Caddy California is oorsee in twee enjinopsies<br />
beskikbaar en sal ’n puik keuse wees vir afgetredenes<br />
wat weke lank op die langpad wil wees.<br />
Kom ons hou duimvas dat VW ook ’n ryhuis vir die<br />
nederiger deel van die mark beskikbaar sal stel. ><br />
69<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
MERCEDES-BENZ UNIMOG<br />
Vir die Hulk van die ryhuisbedryf gaan jy diep sakke nodig<br />
hê, maar ’n mens mág maar droom. Hierdie is nie net ’n ryding<br />
vir jou vakansie nie, maar ook jou skuilplek as die apokalips<br />
aanbreek. Die “Universal-Motor-Gerät” (universele motor), soos<br />
dit oorspronklik bekend was, is gebou om rateltaai, betroubaar<br />
en veelsydig te wees. Dit word veral gebruik in moeilik<br />
bereikbare plekke. Om Wheels24 aan te haal, geen uitdaging<br />
is te groot vir dié “Switserse weermagmes op wiele” nie.<br />
Die bemarkingsdirekteur van Go Camp, Robert Bernatzeder,<br />
sê sy Unimog is perfekte vir hom en sy gesin. “Ons kamp nogal<br />
luuks danksy al die modifikasies, maar dit laat ons toe om ons<br />
jong kinders saam te neem op ons avonture. Ek skerts altyd:<br />
'My vakansiehuis is dalk klein, maar ek het ’n baie groot tuin.'”<br />
Die Unimogs is nie algemeen beskikbaar nie – jy sal moet<br />
soek om een te kry, en dan sal jy waarskynlik nog geld moet<br />
spandeer om dit in te rig, maar daarna gaan jy soos 'n koning<br />
vakansie hou.<br />
70<br />
SUBARU FORESTER<br />
Ons het nie almal miljoene rande om<br />
aan ’n ryhuis soos die Unimog te bestee<br />
nie, en dit is waarskynlik nie prakties om<br />
’n vakansieryding én ’n “werksryding”<br />
te hê nie. Baie mense, soos ek, soek<br />
dus ’n praktiese ryding wat toevallig<br />
ook gemaklik genoeg is om in te kamp.<br />
Een waarin jy gerieflik kan slaap, wat<br />
op meer as net teerpaaie kan ry, en wat<br />
steeds bekostigbaar is. Iets soos die<br />
Subaru Forester. Die Forester tik nie net<br />
bogenoemde boksies nie, maar is ook<br />
betroubaar en kan maklik gebruik word om<br />
werk toe te pendel.<br />
Die Forester is ’n gesinsgrootte<br />
sportnutsvoertuig en baie gewild in<br />
Suid-Afrika, veral die tweedehandse<br />
modelle. Die huidige vyfde generasie<br />
Subaru is in 2018 bekendgestel. Dit het ’n<br />
enorme bagasieruim van 520 liter waarin<br />
alles en nog wat gepak kan word. As dit<br />
slaaptyd word, slaan die sitplekke plat vir<br />
’n slaapruimte van 1060 liter. Die materiaal<br />
in die bagasieruim maak maklik skoon –<br />
ideaal vir daardie modderige staanplekke.<br />
Foresters is bekend vir hul veldryvermoëns<br />
en goeie ritgehalte op<br />
grondpaaie.<br />
Dit het ’n grondvryhoogte<br />
van 220 mm<br />
en het<br />
alwielaandrywing. Daar is ook verskillende<br />
rymodusse vir sneeu, modder en<br />
gruispaaie. Maak net seker jy kies die<br />
model wat hierdie rymodusse het.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Rygoed<br />
slaap OP jou motor<br />
Daktente bied gestruktureerde slaapplekke, maar hou jou mobiel genoeg<br />
sodat jy vry is om ’n verskeidenheid van bestemmings te verken.<br />
TOYOTA HILUX<br />
Die topverkoperbakkie in die land sal<br />
uiteraard op hierdie lys wees. Die Hilux<br />
kan orals ry en het ’n reputasie vir sy<br />
betroubaarheid, wat belangrik is as jy<br />
die vreemde in vaar. Die ouens by Go<br />
Camp sê die Hilux is die ideale ryding<br />
vir ’n daktent. Veral die agterkant van die<br />
dubbelkajuit is uiters geskik vir ’n kappie<br />
wat met ’n daktent toegerus is.<br />
Die jongste generasie Toyota Hilux is in<br />
2016 bekendgestel, maar Toyota het in<br />
2020 net weer ’n kam deur sy hare getrek.<br />
Buitelangs is hy opgeknap, maar die<br />
grootste veranderings het onder die kap<br />
gekom, waar hy nou met ’n 2.8 GD-6-<br />
enjin beskikbaar is wat 150 kW krag en<br />
500 Nm wringkrag kan lewer, dis 20 kW<br />
meer krag en 50 Nm meer wringkrag<br />
as sy voorganger. Dit was nodig om die<br />
Hilux aan die voorpunt te hou in die mees<br />
mededingende motorsegment. Dink net<br />
aan sy knap mededingers, soos die Ford<br />
Ranger, Isuzu D-Max en Volkswagen<br />
Amarok, wat almal ook bekwame<br />
kampmotors is wat glad nie ontuis in<br />
Mabuasehube sal wees nie.<br />
Die nuwe Toyota Hilux is egter beter<br />
afgerond en is een van die beste<br />
veldvoertuie op die mark. As jy geld het<br />
om dit lekker toe te rus, gaan hierdie ’n<br />
uitstekende kampmaat wees. ><br />
Die Hilux is<br />
Suid-Afrika se<br />
topverkoperbakkie<br />
en is ewe<br />
tuis op die werk<br />
se parkeerterrein<br />
as in die<br />
boendoes.<br />
71<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Rygoed<br />
OORWEEG<br />
(WEER) 'N<br />
DAKTENT<br />
Die span by Go Camp sê hoekom<br />
’n daktent steeds bobaas is:<br />
• Daktente het baie<br />
gesofistikeerd geraak deur die<br />
jare en is deesdae maklik om te<br />
gebruik.<br />
• Daar is ’n groot verskeidenheid<br />
beskikbaar en iewers is daar een<br />
wat in jou spesifieke behoefte sal<br />
voldoen.<br />
• Die meeste daktente het<br />
deesdae ingeboude matrasse,<br />
wat dit baie gerieflik maak.<br />
• ’n Daktent los vir jou meer<br />
pakplek binne jou voertuig.<br />
• Dis perfek vir die klimaat in<br />
Suider-Afrika. In die koue weer<br />
voel jy nie die koue uit die grond<br />
opslaan nie en in die warm weer<br />
is hulle goed geventileer.<br />
• As jy op plekke met wild kamp,<br />
bied dit meer beskerming as ’n<br />
tent op die grond.<br />
• Daktente slaan vinniger af<br />
as gewone tente. Sommige<br />
vervaardigers beweer jy kan<br />
dit in so min as ses minute<br />
doen. (Maar dan moet jy met ’n<br />
stophorlosie in die hand staan<br />
en alles op 'n drafstap doen.)<br />
Dit is egter beslis ’n gerieflike,<br />
fieterjasielose manier van kamp.<br />
• Omdat jy hoog in die lug is,<br />
kom daar ook nie soveel sand<br />
en stof in die tent nie. As jy<br />
die flappe afslaan, sal daar ’n<br />
heerlike koel briesie deur die<br />
tent waai.<br />
SUZUKI JIMNY<br />
Moenie dink sy grootte sluit hom uit as ’n kampvoertuig nie. Caira Durand van Go<br />
Camp vertel nadat sy die perfekte (ligte) daktent vir haar Jimny gevind het, is dit<br />
die ideale reisgenoot. “As jy dink hoe bekostigbaar die Jimny is vir ’n voertuig met<br />
regte-egte 4x4-vaardighede, kan jy eenvoudig nie die Jimny klop nie. Sedert ek<br />
my 2015-model gekoop het, kon ek al verskeie veldrybestemmings op my lys<br />
aftik.”<br />
In ons vorige uitgawe het ons die Jimny se lof besing as ’n bekwame<br />
veldvoertuig. En ná 20 jaar is dit steeds so gewild dat jy ’n hele paar maande<br />
vir een sal moet wag! Toe ons laas gehoor het, was die waglys 6 maande vir 'n<br />
nuwe model.<br />
En as jy in ag neem dat jy vir ’n paar rand ekstra ’n daktent kan opsit en die<br />
wye wêreld kan invaar, besef jy dis meer as net ’n mooi stadsdingetjie hierdie.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Rygoed<br />
Pryse was teen druktyd korrek, maar kan verander. Foto's: verskaf.<br />
LAND ROVER DEFENDER 110<br />
Die Land Rover Defender 110 het om ’n rede ’n byna<br />
kultusaanhang onder safari-reisigers. Die nuwe model het<br />
in 2020 aangekom (dit was effens laat weens die pandemie),<br />
maar dit was die wag werd. As jy bloot kyk na die lys van<br />
bykomstighede wat vir hierdie model beskikbaar is, sal jy besef<br />
die ryding is absoluut gemaak vir kamp.<br />
Jy kan byvoorbeeld ’n opblaasbare afdak byvoeg wat<br />
aan enige kant van die voertuig vasgeheg kan word, daar<br />
is ’n draagbare waterstelsel met stortkop, ’n sluitbare leer<br />
om makliker by jou daktent te kom, en geriewe sodat jy<br />
jou toerusting langs die voertuig kan monteer. Daar is selfs<br />
toerusting wat jou troeteldier sal help om makliker in en uit die<br />
Defender te klim.<br />
Jy kan jou Defender volgens jou eie behoeftes inrig, en jy het<br />
’n keuse van ’n Adventure Pack, Explorer Pack of Urban Pack.<br />
En dan kan jy nog verskeie speelgoed daarby voeg. Dit is<br />
amper soos 'n Barbie Pop, maar vir ryk volwassenes.<br />
73<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
EERSTE<br />
INDRUKKE<br />
MODELKEUSE WR-V 1.2 Elegance<br />
VANAF R319 900<br />
DIENSPLAN 4 jaar/60 000 km<br />
W<strong>AA</strong>RBORG 5 jaar/200 000 km<br />
BRANDSTOFVERBRUIK 6,4l/100 km<br />
Let op dat nog nie een<br />
van dié voertuie al<br />
in die Global NCAPbotstoetse<br />
as deel van<br />
die #SaferCarsforAfricaprogram<br />
getoets is nie.<br />
Ná ’n stil tydperk in 2020, het daar verskeie nuwe modelle in die afgelope paar<br />
maande op die toneel verskyn. Juliet McGuire kon die splinternuwe VW T-Roc, ’n<br />
nuwer weergawe van die Hyundai Creta, en twee intreevlak Toyotas in die hande kry.<br />
74<br />
HONDA WR-V<br />
In pas met die moderne neiging om af te<br />
skaal, het Honda die WR-V bekengestel,<br />
’n kompakte oorkruisvoertuig wat<br />
eienskappe deel met die Honda Jazz<br />
en BR-V. Dit ding mee in een van die<br />
snels groeiende marksegmente, met die<br />
Hyundai Venue, Volkswagen T-Cross,<br />
Renault Captur, en Ford Ecosport as sy<br />
vernaamste mededingers. Die WR-V sal<br />
dus sy storie moet ken.<br />
Dis ’n oulike ryding met tipiese Hondastilering.<br />
Jy sien die BR-V is in sy gene. Die<br />
grondvryhoogte van 177 mm sal handig<br />
te pas kom. Dis in vier kleure beskikbaar,<br />
naamlik moderne staal, platinumwit,<br />
helder rooi en maanligsilwer. Die kajuit<br />
is nie so ruim as wat ’n mens sou hoop<br />
nie, veral as jou reisgenoot ses voet lank<br />
is. Selfs met die stoel op sy verste punt<br />
teruggestoot, kon hy nie sy sit kry nie. Ek<br />
is egter korter en het gemakliker gesit.<br />
Agterlangs is daar genadiglik meer<br />
spasie, veral wat beenruimte betref.<br />
Die WR-V is ’n baie praktiese ryding.<br />
Die bagasieruim is 363 liter en die WR-V<br />
gebruik Honda se “Magic Seat System”,<br />
wat verskeie konfigurasies moontlik<br />
maak. Die agtersitplek het boonop ’n<br />
60:40-verdeling. As al die sitplekke<br />
afgeslaan is, het jy 881 liter bagasieruimte.<br />
Jy kan kies uit twee afwerkingsvlakke,<br />
die Comfort en Elegance. Die Comfortmodel<br />
het ’n vyfduim-LCD-oudiostelsel<br />
met Bluetooth- en USB-konnektiwiteit,<br />
en luidsprekers. Die Elegance-model<br />
het ’n seweduim-raakskerm met<br />
Apple CarPlay en Android Auto. Dit<br />
het ook ses luidsprekers. Hoewel albei<br />
modelle agterste parkeersensors het,<br />
het die Elegance ook ’n trukamera<br />
en kruisspoedbeheer met sleutellose<br />
toegang en ’n drukknop-aansitter.<br />
Honda het gewoonlik puik veiligheidseienskappe<br />
en die WR-V is geen<br />
uitsondering nie. Ses lugsakke,<br />
Isofix-ankerpunte, sluitweerremme<br />
en elektroniese stabiliteits beheer is<br />
standaard op albei die modelle.<br />
Die engiste teleurstelling is die enjin. Dit<br />
is ’n 1.2 liter-aanjaerlose enjin, wat met ’n<br />
vyfspoed-handratkas gekombineer word.<br />
Dit bied 66 kW krag en 110 Nm wringkrag,<br />
maar dit voel kragteloos en jy soek kortkort<br />
daardie nie-bestaande sesde rat. Sy<br />
mededingers het ook turbo-aangejaagde<br />
enjins en outomatiese modelle.<br />
Hoewel kragtige verrigting nie heelbo<br />
aan die wenslys is van kopers in dié<br />
segment nie, gaan jy tog woema nodig hê<br />
as jy jou gesin en jul bagasie ingelaai het.<br />
As jy egter net skooltasse en sportsakke<br />
by die inkopies moet inlaai, sal die WR-V<br />
’n praktiese ryding wees.<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Rygoed<br />
VOLKSWAGEN T-ROC<br />
Hierdie was een van die bekendstellings<br />
waarvoor baie mense asem<br />
opgehou het. In ’n stadium het dit egter<br />
gevoel of die T-Roc nooit in Suid-Afrika<br />
gaan aankom nie, maar in November<br />
2020 het dit uiteindelik sy opwagting<br />
gemaak.<br />
Die T-Roc is ’n splinternuwe Volkswagen-<br />
model en word tussen die<br />
gewilde T-Cross en die Tiguan geposisio<br />
neer. Dis Volkswagen se vyfde<br />
sportnutsvoertuig, as jy die Tiguan<br />
Allspace en die Touareg inreken. Die<br />
model is nie baie prakties nie, maar<br />
diegene vir wie ontwerp belangrik is, sal<br />
ingenome wees daarmee. Agterlangs<br />
is daar min spasie, veral been- en<br />
kopruimte. Dit sal slegs vir kinders<br />
gerieflik wees. Die kattebak is egter<br />
’n heel skaflike 455 liter. Die kajuit voel<br />
modern en luuks. Sommige van die<br />
motorjoernaliste het gevoel die plastiek<br />
gee dit ’n goedkoop gevoel, maar ek<br />
het gedink die hoeveelheid eienskappe<br />
maak op daarvoor, veral as jy ekstras<br />
soos Active Info Display kan byvoeg.<br />
Saam met die standaard 8 duimkleurraakskerm<br />
met info-vermaakstelsel<br />
(met Apple CarPlay en Android Auto),<br />
App Connect en We Connect Go, is die<br />
kajuit digitaal interaktief en lyk dit luuks.<br />
Jy kan kies tussen<br />
Design- en R-Linepakkete<br />
vir afwerking.<br />
Die R-Line is die<br />
deftiger een van die<br />
twee, en spog met ekstra<br />
veiligheidskenmerke<br />
soos sleutellose<br />
toegang, induktiewe<br />
sel foon herlaaiing, aanpasbare kruisspoedbeheer<br />
en leersitplekke.<br />
Wat veiligheid betref, kom die<br />
T-Roc standaard met elektroniese<br />
stabiliteitsbeheer, parkeerbeheer,<br />
LED-hoofligte, blindekolmonitering,<br />
noodbystand en uitputtingsensors.<br />
Die opsionele I.Q Drive-tegnologie<br />
sluit in parkeer-, verkeersknoop-en<br />
laanverwisselingsbystand.<br />
Die R-Line spog met ’n 2,0 liter-enjin,<br />
maar my keuse sou wees die 1,4 literturbo-aangejaagde<br />
enjin wat 110 kW krag<br />
en 250 Nm wringkrag lewer. Dit is nie net<br />
die goedkoper<br />
weerawe nie,<br />
maar die enjin<br />
voel lewendiger.<br />
Dit<br />
word gepaar<br />
saam met ’n<br />
triptoniese<br />
ratkas. Wie is<br />
nie lief vir ’n outomatiese ratkas nie?<br />
Oor die algemeen bied die T-Roc iets<br />
anders as die praktiese Tiguan of die<br />
kleiner T-Cross. Dit sal nie groot volumes<br />
MODELKEUSE Volkswagen T-Roc<br />
1.4 TSI 110 kW Design Tiptronic<br />
VANAF R489 400<br />
DIENSPLAN 5 jaar/90 000 km<br />
W<strong>AA</strong>RBORG 3 jaar/120 000 km<br />
BRANDSTOFVERBRUIK 6,1 l/100 km<br />
verkoop nie, maar kan dalk kopers<br />
wegrokkel van die Audi Q2 en BMW X2.<br />
><br />
75<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
76<br />
TOYOTA STARLET<br />
As dié Toyota mense verward laat voel,<br />
is dit omdat die Starlet basies ’n Suzuki<br />
Baleno is met ’n Toyota-kenteken op.<br />
Ek sou hier kon eindig en jou bloot na<br />
resensies van die Baleno verwys, maar<br />
laat ek verduidelik. Toyota en Suzuki het in<br />
2019 'n samewerkingsooreenkoms gesluit<br />
en jy begin nou die resultate daarvan sien.<br />
Sulke ooreenkomste is nie nuut nie en<br />
glad nie ongewoon nie. (Die Toyota-BMWsamewerking<br />
het byvoorbeeld tot die<br />
Supra gelei, wat op die BMW Z4 gegrond<br />
is.)<br />
Die naam Starlet is laas in 1999 gebruik.<br />
Dit is ’n sakpas-luikrug wat goeie waarde<br />
vir geld bied. Toyota was uitgeslape<br />
genoeg om die Starlet goedkoper as<br />
die Baleno te maak. Voeg daarby die<br />
Toyota-naam wat met betroubaarheid<br />
verbind word, en die wye Toyotahandelaarsnetwerk,<br />
en jy verstaan dat die<br />
Baleno 'n sterk mededinger gekry het. Die<br />
enigste voordeel van die Baleno is dat sy<br />
diensplan en waarborg ’n raps beter is as<br />
dié van die Starlet. Maar, jy kan die Starlet<br />
se diensplan verleng teen ’n ekstra koste,<br />
wat die twee weer feitlik gelykop maak.<br />
Die Starlet het ook drie modelle teenoor<br />
die Baleno se twee. Daar is die intreevlak<br />
Xi, die middelslag Xs en die topmodel,<br />
die Xr. Die Xr het ’n oudiostelsel met ’n<br />
raakskerm, wat met Android Auto en<br />
MODELKEUSE Starlet 1.4 Xr MT<br />
VANAF R258 500<br />
DIENSPLAN 3 dienste/45 000 km<br />
W<strong>AA</strong>RBORG 3 jaar/100 000 km<br />
BRANDSTOFVERBRUIK 5,1 l/100 km<br />
Apple CarPlay geïntegreer is vir navigasie,<br />
foonoproepe en musiekstroomdienste.<br />
Dit het ook parkeerafstandbeheer, ’n<br />
tru kamera, klimaatbeheer en ’n drukknopaanskakelaar,<br />
sowel as kruisspoedbeheer<br />
en ’n veeldoelige stuurwiel.<br />
Al die modelle het dieselfde enjin as<br />
die Baleno, ’n 1.4 liter-viersilinderenjin wat<br />
68 kW krag en 130 Nm wringkrag lewer.<br />
Jy kan tussen ’n vyfspoed-handratkas<br />
of vierspoed- outomatiese ratkas kies.<br />
Die veiligheidskenmerke sluit in twee<br />
lugsakke, sluitweerremme, elektroniese<br />
stabiliteitsbeheer, rembystand, voertuigstabilisering<br />
en Isofix-ankerpunte. Die<br />
outomatiese model het ook heuwelwegtrekbystand.<br />
Die Xr-model het<br />
gordyn- en kantlugsakke.<br />
Boonop was die Starlet tweede in<br />
die kategorie vir Super-mini's in die<br />
2020-<strong>AA</strong>-Kinsey-verslag wat die prys van<br />
motoronderdele in elke segment vergelyk.<br />
Slegs die Renault Sandero kon hom klop<br />
wat bekostigbare onderdelepryse betref.<br />
Watter een moet jy kies? Die Suzuki<br />
Baleno of die Toyota Starlet? Dis maar ses<br />
van die een en ’n halfdosyn van die ander.<br />
Albei vervaardigers is bekend vir gehalte,<br />
betroubaarheid en puik naverkopediens.<br />
Jy kan nie verkeerd gaan nie!<br />
•Die Starlet sal ingesluit word in die<br />
volgende jaarlikse <strong>AA</strong>-intreevlak-motorpeiling.<br />
Lees die volledige uitslae van die<br />
<strong>AA</strong>-Kinsey-verslag in <strong>AA</strong> Reisiger Somer<br />
2020, of besoek aa.co.za.<br />
HYUNDAI CRETA<br />
Die Creta is nie 'n nuwe<br />
sportnutsvoertuig nie, maar<br />
hierdie is ’n nuwe weer gawe<br />
van 'n ou gunsteling. Die<br />
Creta is baie gewild en word<br />
net deur die Volks wagen<br />
T-Cross en die Mazda CX-3<br />
uitgestof, maar Hyundai<br />
hoop dat die nuwe model<br />
die bordjies sal verhang.<br />
Die tweede generasie<br />
Creta het ’n paar stylveranderings<br />
ondergaan<br />
om sy voorkoms vars en<br />
modern te hou. Jy gaan<br />
óf mal wees daaroor óf dit<br />
haat. Ek dink dit is mooier as<br />
sy voorganger, wat nie juis<br />
uitgestaan het nie.<br />
In die kajuit was daar<br />
ook ’n paar vernuwings,<br />
soos die byvoeging van ’n<br />
info-vermaak-stelsel met<br />
Apple CarPlay en Android<br />
Auto wat nou standaard<br />
is in die reeks, sowel as<br />
parkeerafstandbeheer en<br />
’n trukamera. Wat veiligheid<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Rygoed<br />
MODELKEUSE Hyundai Creta 1.5<br />
Executive Diesel AT<br />
VANAF R469 900<br />
DIENSPLAN 4 jaar/60 000 km<br />
W<strong>AA</strong>RBORG 5 jaar/200 000 km<br />
BRANDSTOFVERBRUIK 5,9l/100 km<br />
TOYOTA AGYA<br />
Ons toetsbestuur nie dikwels twee voertuie van een vervaardiger<br />
in dieselfde uitgawe nie, maar die Agya is nie ’n ryding wat jy kan<br />
ignoreer nie. Dit is Toyota se sakpas-nuweling wat die gewilde<br />
Aygo vervang. Ja, die name is verwarrend! Wat ook verwarrend is,<br />
is hoekom Toyota besluit het om die Aygo hiermee te vervang. Die<br />
Agya is nie ’n slegte ryding nie, maar daar is ’n paar dinge wat dit<br />
minder begeerlik as die Aygo maak en hom laat afsteek teen sy<br />
mededingers.<br />
Die Agya is in ’n baie mededingende segment saam met die<br />
Suzuki S-Presso, Renault Kwid en Datsun Go. Wat sy prys betref,<br />
ding hy ook mee met die hoog aangeskrewe Suzuki Swift.<br />
Kom ons begin met sy pluspunte. Ten spyte van sy grootte, is<br />
die Agya ’n ruim motor, veral agterlangs. Daar is hope beenspasie.<br />
Die enjin en die ratkas is wonderlik. Die 1.0 liter-driesilinderenjin<br />
is parmantig en perfek vir stadsverkeer en kronkelpaaie. Hy kan<br />
laat loop! Die enigste tyd wanneer die enjin onder druk kom, is<br />
op die snelweg teen hoë spoed. Daar is reeds baie enjingeraas<br />
wat die kajuit binnedring, maar dis veral hinderlik op die snelweg.<br />
Die vyfspoed-handratkas is egalig. Daar is ook ’n vierspoedoutomatiese<br />
ratkas beskikbaar, maar ek het dit nie toetsbestuur nie.<br />
Wat veiligheidskenmerke betref, het hy twee lugsakke,<br />
sluitweerremme met elektroniese<br />
stabiliteitsbeheer<br />
en Isofix-ankerpunte as<br />
standaard-eienskappe.<br />
Die probleem kom by die<br />
oudiostelsel, of liewer die gebrek<br />
daaraan. Jy moet ’n ekstra<br />
R4 000 daarvoor opdok, en dit<br />
MODELKEUSE Agya MT met radio<br />
VANAF R182 400<br />
DIENSPLAN 2 dienste/20 000 km<br />
W<strong>AA</strong>RBORG 3 jaar/100 000<br />
BRANDSTOFVERBRUIK 4,8l/100 km<br />
Images: Supplied. Prices correct at time of going to press.<br />
betref, het die reeks twee lugsakke, behalwe<br />
vir die Executive-model wat ses lugsakke<br />
het. Heuwelwegtrekbystand, elek tro niese<br />
stabiliteitsbeheer en ’n banddruk moniteringstelsel<br />
is ook standaard.<br />
Die Creta het opmerklik baie spasie. Die nuwe<br />
model is groter in alle opsigte en jy kom dit<br />
agter. Die bagasieruim is nou 433 liter (teenoor<br />
sy voorganger se 402 liter). Die agterbank kan<br />
60:40 verdeel, wat baie prakties is.<br />
Drie nuwe enjins is beskikbaar. Die 1.5 literpetrolenjin<br />
vervang die 1.6 liter-enjin (wat<br />
nou op die Kia Seltos is). Dit lewer 84 kW krag<br />
en 143 Nm wringkrag. Dit werk saam met ’n<br />
sesspoed-handratkas of CVT- outomatiese<br />
ratkas. Vir die dieselliefhebbers is daar ’n<br />
1.5-turbodieselenjin wat 85 kW krag en<br />
250 Nm wringkrag lewer. Dit kom saam met ’n<br />
sesspoed- outomatiese ratkas. Laastens is daar<br />
’n 1.4 liter-turbopetrolenjin wat 103 kW krag en<br />
242 Nm wringkrag lewer. Dit kom saam met<br />
dubbel-koppelaaroordrag. Daar is regtig iets vir<br />
elke smaak.<br />
Ek het nie die dieselmodel bestuur nie,<br />
wat waarskynlik my topkeuse sal wees, maar<br />
die 1.4-turbo lewer meer as genoeg krag vir<br />
die Creta-mark. Die diesel is egter ’n raps<br />
goedkoper en sy brandstofverbruik is beter.<br />
is die eenvoudigste stelsel wat ek in ’n lang tyd gesien het. As jy ’n<br />
raakskerm met Apple CarPlay en Android Auto wil hê, moet jy ekstra<br />
daarvoor hoes en dit by ’n handelaar laat installeer. Die probleem<br />
is dat die meeste van die Agya se mededingers 'n oudiostelsel as<br />
standaard bied, saam met ekstras soos byvoorbeeld ’n jaar se gratis<br />
versekering.<br />
Die Toyota-kenteken, wat betroubaarheid en lae instand houdingskoste<br />
impliseer, beteken egter dat die Agya ’n mark sal vind. Ek reken<br />
egter dat van sy mededingers beter waarde vir geld bied.<br />
•Die Agya sal ingesluit word in die volgende jaarlikse <strong>AA</strong>-intree vlakmotorpeiling,<br />
sowel as in die <strong>2021</strong>-<strong>AA</strong>-Kinsey-verslag (wat die koste van<br />
motoronderdele per segment vergelyk), wat later vanjaar verskyn.<br />
77<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
78<br />
Die Wet op die Administratiewe<br />
Beregting van Padverkeersmisdrywe<br />
(die Aarto-wet) sal na verwagting<br />
landwyd op 1 Julie vanjaar in<br />
werking tree. Wat behels dit, wat is<br />
die implikasiers vir bestuurders, en<br />
hoekom is die <strong>AA</strong> besorg daaroor?<br />
DEUR PETRO-ANNE VLOK<br />
By ’n vinnige oorsig<br />
klink Aarto na ’n<br />
goeie idee: Dis ’n<br />
strafpuntstelsel wat ons<br />
paaie veiliger maak<br />
deur mense aan te moedig om<br />
hul gedrag agter die stuurwiel te<br />
verbeter, en roekelose en gevaarlike<br />
bestuurders van ons paaie te<br />
verwyder.<br />
Maar sommige van die<br />
bepalings in die Aarto-konsepwet<br />
wat op 2 Oktober 2020 in die<br />
regering se Gazette gepubliseer<br />
is, het die wenkbroue laat<br />
lig, ook dié van die <strong>AA</strong>. “Ons<br />
grootste bekommernis is die feit<br />
dat Aarto nié op padveiligheid<br />
ingestel is nie, maar op inkomstegenerering,”<br />
sê Layton Beard, die<br />
<strong>AA</strong> se bestuurder vir openbare<br />
betrekkinge.<br />
Vir die <strong>AA</strong> is daar drie groot<br />
kwessies: die oortredingsheffing<br />
(IPL), disproporsionele boetes,<br />
en die appèltribunaal.<br />
Motoriste sal bo en behalwe<br />
die boete vir die oortreding,<br />
ook ’n heffing van R100 per<br />
kennisgewing moet betaal. As jy<br />
dus met R250 beboet word, sal jy<br />
op die ou end R350 moet betaal.<br />
Die Padoortredingsagentskap<br />
(RTIA), wat hierdie heffing sal<br />
gebruik om Aarto te bestuur, kan<br />
hiermee R1 miljard per 10 miljoen<br />
kennisgewings verdien. Layton<br />
sê dis disproporsioneel,<br />
verregaande en onregverdig. “Dis<br />
soos om iemand ’n heffing te laat<br />
betaal om hul belastingopgawe<br />
in te dien. Dis ’n onregverdige<br />
tarief vir ’n funksie waarvoor<br />
daar reeds in die boeteinkomste<br />
voorsiening gemaak word.”<br />
Die strafpuntstelsel is ook<br />
disproporsioneel, sê Layton. “Die<br />
straf vir die vervoer van ’n kind<br />
sonder die nodige veiligheidsvereistes<br />
is 1 strafpunt en ’n<br />
boete van R1 500, maar as jy in<br />
gebreke bly om die owerheid<br />
van jou adresverandering in<br />
kennis te stel, kry jy ’n boete<br />
van R3 000 (tans R500). Dit is<br />
heeltemal strydig met die doel<br />
van Aarto om padsterftes teen<br />
2030 te halveer.” Hy voeg by dat<br />
die vervoer van ’n kind sonder<br />
die nodige veiligheidsvereistes<br />
moet 5 strafpunte en ’n boete van<br />
R5 000 wees.<br />
Stukkende sitplekgordels is nog<br />
’n voorbeeld. Ingevolge Aarto<br />
sal stukkende veiligheidsgordels<br />
lei tot 1 strafpunt en ’n boete<br />
van R500. “Maar as die voorkant<br />
van jou voertuig nie voor die<br />
lyn stop nie, ’n baie tegniese<br />
oortreding, is die boete R2 000<br />
en 3 strafpunte. Sitplekgordels<br />
kan sterftes en ernstige<br />
beserings in ’n ongeluk met tot<br />
75% verminder. As veiligheid<br />
’n prioriteit vir Aarto is, moet<br />
sitplekgordels tog ’n groter gewig<br />
<strong>AA</strong>RTO<br />
Alles wat jy moet weet oor dié wet<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Spesiale verslag<br />
EKSTRA BRONNE: businesstech.co.za; mybroadband.co.za; ewn.co.za<br />
dra as ’n hareklowery oor waar die<br />
motoris stop.”<br />
Die <strong>AA</strong> is ook bekommerd<br />
oor verskeie aspekte van die<br />
appèl tribunaal. Motoriste kan<br />
appelleer by die tribunaal<br />
teen oortredingsbevele, maar<br />
as die appèl onsuksesvol is en<br />
die motoris hom tot die hof of<br />
eindelik die Konstitusionele Hof<br />
wend, word die oortredingsbevel<br />
nie tydelik opsy gesit nie. “Met<br />
ander woorde, ’n motoris is<br />
skuldig totdat hy sy onskuld<br />
bewys,” sê Layton. Dan is daar ook<br />
die kwessie van onpartydigheid.<br />
Sal die tribunaal onpartydig<br />
optree as hulle saam met RTIA<br />
funksioneer, wat sy inkomste<br />
deur boetes genereer? Dis ook<br />
nie duidelik hoe tribunaallede<br />
betaal sal word nie, maar daar<br />
kan ’n botsing van belange wees<br />
as dit uit die boete-inkomste is.<br />
Die <strong>AA</strong> glo ook dat ’n tribunaal<br />
van 9 deeltydse lede nie met die<br />
werkslading sal regkom nie.<br />
Daar is ook ander kwessies in<br />
die konsepregulasies wat rooi ligte<br />
laat flikker:<br />
• Die oortredingskennisgewing<br />
hoef nie details te bevat nie. Die<br />
<strong>AA</strong> glo die oortreder het die reg<br />
hierop.<br />
• Die oortredingskennisgewing sal<br />
per gewone pos gestuur word.<br />
• Die owerhede het 60 dae<br />
tyd (voorheen 40 dae) om<br />
oortredingskennisgewings aan<br />
jou te stuur.<br />
• Motoriste moet betaal om hul<br />
strafpunte na te gaan. “Mense<br />
behoort vrylik toegang tot die<br />
stelsel te hê. Ons glo dis net nog<br />
’n manier om geld te maak,” sê<br />
Layton.<br />
Die <strong>AA</strong> glo die getal strafpunte<br />
wat tot die opskorting van ’n<br />
bestuurder se lisensie sal lei moet<br />
12 wees, nie 15 nie. “Vyftien laat<br />
te veel ruimte vir gewoonteoortreders.<br />
’n Stelsel wat slegs 12<br />
strafpunte toelaat, sal tot beter<br />
nakoming van die verkeerswette<br />
lei.”<br />
Ongeag hierdie besware is daar<br />
ook dinge in die konsepregulasies<br />
wat die <strong>AA</strong> steun. Die <strong>AA</strong> is sterk<br />
ten gunste van ’n strafpuntstelsel<br />
en het dit ondersteun sedert dit<br />
vir die eerste keer in die 1960’s<br />
oorweeg is, ook toe dit weer in die<br />
1990’s en vroeë 2000’ bespreek<br />
is. “Hierdie stelsel werk suksesvol<br />
in ander lande, soos Australië,<br />
en ons glo dit kan behoorlik<br />
geïmplementeer word in Suid-<br />
Afrika as ons dit reg doen.”<br />
’n Strafpuntstelsel kan egter net<br />
doeltreffend werk as jy die nodige<br />
mannekrag en hulpbronne het<br />
om dit te implementeer. “Die<br />
stelsel kan goed lyk op papier,<br />
maar sal nie werk as jy nie genoeg<br />
verkeersbeamptes het om dit toe<br />
te pas nie. Jy het voete op die<br />
grond nodig hiervoor,” sê Layton.<br />
Die 2016-verkeerswettoepassingsoorsig,<br />
wat deur die destydse minister<br />
Dipuo Peters gevestig is, het<br />
daardie jare tot dieselfde gevolgtrekking<br />
gekom, naamlik dat die<br />
huidge getal verkeersbeamptes<br />
“ernstig ontoereikend” is en dat<br />
ons dubbeld soveel verkeersbeamptes<br />
nodig het. Layton voeg by:<br />
“Die <strong>AA</strong> is sterk te gunste van 'n strafpuntstelsel<br />
en het dit ondersteun sedert dit die eerste keer<br />
in die 1960's oorweeg is.”<br />
“En dit gaan nie net oor verkeersbeamptes<br />
nie. Het hulle genoeg<br />
voertuie, bloedalkoholtoetse of<br />
spoedmetingsapparaat? Dit is ’n<br />
kritiese element.”<br />
Verlede jaar het die <strong>AA</strong><br />
gedetailleerde kommentaar<br />
gelewer op die konsepwet (die<br />
sperdatum was 1 Desember).<br />
“Tans wag ons vir die regering se<br />
besluit op die laaste konsep,” sê<br />
Layton. Jy kan die <strong>AA</strong> se volledige<br />
voorlegging lees by aa.co.za/<br />
aarto-submissions.<br />
79<br />
WAT IS <strong>AA</strong>RTO?<br />
Die Wet op die Administratiewe<br />
Beregting van Padverkeersmisdrywe<br />
(Aarto) stel verskeie wysigings voor<br />
aan die uitreiking van boetes, maar<br />
die ingrypendste verandering is<br />
die strafpuntstelsel vir verkeersoortredings.<br />
Almal begin met 0 punte.<br />
Verskillende strafpunte word aan<br />
verskillende oortredings toegeken.<br />
Bestuur onder die invloed van alkohol<br />
sal byvoorbeeld tot 6 strafpunte lei,<br />
waar jy 2 strafpunte kry as jy ’n rooi<br />
verkeerslig verontagsaam.<br />
Tans is die limiet 15 punte. As jy 15<br />
punte oorskry, word jou rybewys vir<br />
drie maande opgeskort. Let op dat jy<br />
drie maande per punt kry bo 15. As jy<br />
dus 18 punte het, word jou rybewys vir<br />
9 maande opgeskort. Een strafpunt<br />
word elke drie maande gekanselleer.<br />
As jou rybewys vir die derde keer<br />
opgeskort word, word dit gekanselleer<br />
en moet jy weer ’n leerlingrybewystoets<br />
en rybewystoets aflê nadat jy jou<br />
straftydperk uitgedien het.<br />
Bo en behalwe die strafpunte, sal<br />
jy ook boetes betaal. Volgens Aarto<br />
moet die volgende binne 32 dae gebeur<br />
vandat jy die oortredingskennisgewing<br />
gekry het:<br />
• Betaal die boete om 50% afslag te kry.<br />
• Verklaar ’n dispuut by die appèltribunaal.<br />
• Tref reëlings met RTIA om die boete in<br />
paaiemente af te betaal.<br />
• Kies om die saak hof toe te neem.<br />
• As iemand anders jou motor bestuur<br />
het, nomineer die bestuurder.<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Kopkrappers<br />
BLOKR<strong>AA</strong>I 95<br />
Née<br />
Oorwinning<br />
Haarsliert Kleurstof Kieliebak Begeer<br />
Kamp<br />
in die<br />
Krugerwildtuin<br />
Seermaak<br />
Broeiplek<br />
(Prys)<br />
verlaag<br />
Borreldrankie<br />
Watersport<br />
Noord<br />
(afk.)<br />
Slaanding<br />
In die<br />
pad steek<br />
Skelm<br />
Hoogste<br />
kaarte<br />
Dame<br />
Klooster<br />
Mor<br />
Deel van<br />
'n duim<br />
In 'n pen<br />
Weg is jy!<br />
Dus<br />
Stingelgroente<br />
Kinderbedjies<br />
Omgekrap<br />
Koei en<br />
'n sirene<br />
maak so<br />
Toestand<br />
By<br />
Krom<br />
swaard<br />
. . .<br />
behoewe<br />
van<br />
Verteenwoordiger<br />
Oud<br />
(prefiks)<br />
Band<br />
Eweknie<br />
Liggaam<br />
Fantasieë<br />
Gesigbeen<br />
Geldeenheid<br />
in<br />
Albanië<br />
Naskrif<br />
(afk.)<br />
Hert<br />
Meer<br />
geskikte<br />
Reeds<br />
Huwelik<br />
Tien<br />
dekades<br />
Vertrek<br />
Kombuistoestel<br />
Wiere<br />
Boei<br />
. . . is glo<br />
Treinwa<br />
Raas<br />
80<br />
Skraal<br />
Vingerdeel<br />
Nikkel<br />
(simbool)<br />
Nateken<br />
Rekker<br />
Bietjie<br />
Prei<br />
Af en toe<br />
Berillium<br />
(simbool)<br />
Knaagdier<br />
Kleurlose,<br />
reuklose<br />
gas<br />
Met suur<br />
inbyt<br />
Ontdooi<br />
Dorp in<br />
Toskane<br />
Nuuskierige<br />
Slordig<br />
Van die<br />
. . . op die<br />
jas<br />
Kwessies<br />
Soek<br />
Woestynvrug<br />
Palings<br />
Gis<br />
Silikon<br />
(simbool)<br />
Grof<br />
Seleen<br />
(simbool)<br />
Hofsaak<br />
Kring<br />
tente<br />
Pyn hê<br />
Naald<br />
Na buite<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Vasvra<br />
VASVRA<br />
SUDOKU Maklik<br />
Bron: Plekname van Suider-Afrika. Antwoorde: 1. Modimolle. Die aanvanklike naam was Nylstroom – na aanleiding van die Nylrivier. 2. Swellendam. Goewerneur Hendrik<br />
Swellengrebel het in 1904 sy eie van gekombineer met dié van sy vrou, Helena ten Damme. 3. Dullstroom is na Wolterus Dull vernoem, en nie na die Engelse woord “dull” nie.<br />
1<br />
Kan jy die Suid-Afrikaanse dorpe identifiseer?<br />
Hierdie dorp in Limpopo het jare gelede sy naam gekry<br />
van ’n groep Jerusalemgangers (’n godsdienstige<br />
groep wat na Palestina wou terugkeer) wat gedink het<br />
die heuwels in die omgewing lyk soos die Egiptiese<br />
piramides. Die afgelope jare is die dorp egter hernoem<br />
na die Sotho-woord vir “God het geëet”, wat verwys na ’n<br />
wrede teregstellingsmetode waar oortreders van die kranse<br />
afgegooi is. Sommige meen egter die Sotho-naam kan ook<br />
“plek van die konings” of “plek van die geeste” beteken.<br />
2<br />
Hierdie Wes-Kaapse dorp het in die vroeë 1900’s<br />
sy naam van die destydse goewerneur gekry,<br />
wat ’n deel van sy van by ’n deel van sy vrou se<br />
nooiensvan gevoeg het.<br />
3’n Mens sal verkeerdelik dink dat hierdie dorp in<br />
Mpumalanga sy naam aan sy rustigheid of verveling<br />
te danke het. Die dorp is in die laat 1800’s na ’n<br />
Amsterdamse handelaar vernoem en is een van die<br />
koudste plekke in die land. Dis ook die enigste plek in die land<br />
waar berke- en olmbome voorkom.<br />
Blokraai 94<br />
V K K S W<br />
G E B O R E A L B E I<br />
T S R T O S<br />
B E S S K R Y A K S<br />
T N O N S U U R H<br />
P L A T O F N A S I E N E R<br />
A D R E S R Y M S K A D U<br />
N I K O O N P R W E<br />
E G A L E R S E M I R G<br />
G A G E R E S E N S E E R<br />
H E R F S B E E L D I N L E<br />
R L I D S P A S I E S E<br />
B E M O E I S A E T S P<br />
K E U K E N H O F W O F<br />
G O U D G E N E I G<br />
M E D I A T O R N E<br />
N E S O P S Y T E<br />
L E E T E S B O S E<br />
4 5 3 2<br />
7 9 3 5 6<br />
3 7<br />
6 8<br />
2 7 5 4 6<br />
2 9<br />
2 7<br />
3 4 9 6 5<br />
6 7 1 9<br />
SUDOKU Moeilik<br />
7 6 9<br />
8 9 4 1<br />
5 3 1 9<br />
4 8 2<br />
8 3 4<br />
7 5 1 6<br />
2 5 4 7<br />
7 6 8<br />
2 1 7 6 4 8 5 3 9<br />
8 9 6 7 5 3 4 1 2<br />
5 4 3 1 9 2 6 7 8<br />
4 7 9 5 8 1 2 6 3<br />
3 5 2 9 6 4 7 8 1<br />
1 6 8 2 3 7 9 5 4<br />
9 8 4 3 7 5 1 2 6<br />
6 2 5 8 1 9 3 4 7<br />
7 3 1 4 2 6 8 9 5<br />
sudoku<br />
moeilik<br />
4 5 3 1 7 6 9 8 2<br />
7 2 1 8 9 3 5 6 4<br />
8 9 6 2 4 5 1 3 7<br />
9 4 7 6 8 1 2 5 3<br />
3 1 2 7 5 4 6 9 8<br />
5 6 8 3 2 9 4 7 1<br />
2 7 9 5 1 8 3 4 6<br />
1 3 4 9 6 7 8 2 5<br />
6 8 5 4 3 2 7 1 9<br />
sudoku<br />
maklik<br />
81<br />
<strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong> | <strong>AA</strong> Reisiger
Ek wou nog sê<br />
Gesoek: ’n Vespa vir<br />
Suid-Afrika<br />
DEUR GERDA ENGELBRECHT<br />
82<br />
As jy vinnig vyf Italiaanse<br />
handelsmerke moet<br />
noem, is die kans goed<br />
dat daar tussen Ferrari,<br />
Armani en Versace,<br />
ook die naam Vespa sal opduik.<br />
Danksy Aubrey Hepburn en<br />
Gregory Peck wat so lekker deur die<br />
stad rits in A Roman Holiday (1953),<br />
is die Vespa gevestig as ’n plesierige<br />
ryding wat die verbeelding aangryp.<br />
Piaggo, die moedermaatskappy,<br />
was uitgeslape en het gesorg dat<br />
Hollywood-sterre op hul besoek<br />
aan Italië ’n Vespa kry sodat hulle<br />
daarmee kon rondrits én afgeneem<br />
word. Vespa is ’n ryding vir die elite<br />
en die werkersklas; vir mans, vroue<br />
en tieners.<br />
Om die werkwaardigheid<br />
hiervan te begryp, moet ek jou<br />
dalk herinner aan die omgewing<br />
waarin die Vespa ontstaan het.<br />
Dit was die einde van die Tweede<br />
Wêreldoorlog. Duisende jong<br />
mense het moeg en moedeloos van<br />
die slagveld teruggekom na ’n Italië<br />
wat aan flarde geskiet is deur die<br />
Geallieerde bomwerpers.<br />
Enrico Piaggio se maatskappy<br />
het voor die oorlog treine gemaak,<br />
en sy fabrieke is in die oorlog deur<br />
Nazi’s oorgeneem om vegvliegtuie<br />
te bou. Ingevolge die vredesverdrag<br />
wat die oorlog beëindig het, mag<br />
Italië egter nie langer wapentuig<br />
gemaak het nie. Vegvliegtuie was<br />
dus uit. Piaggio het twee fabrieke<br />
(waarvan die een in Pontedera<br />
erg beskadig is deur bomwerpers),<br />
’n klomp gewillige werkers, ’n<br />
voorraad metaal... en dromme en<br />
dromme vol vaalgroen vliegtuigverf<br />
tot sy beskikking gehad om sy<br />
besigheid uit die as te laat verrys.<br />
Aanvanklik het die fabriek in<br />
Biella opdrag gekry om potte te<br />
maak, maar Enrico het vinnig besef<br />
’n pot sal nie hul bas red nie.<br />
Die ingenieur Corradino<br />
d’Ascanio moes ’n ryding ontwerp<br />
wat bekostigbaar en prakties<br />
sou wees vir die massas, veral<br />
vir jong gesinne. D’Ascanio was<br />
glo nie lief vir motorfietse nie<br />
omdat jy wydsbeen daarop moes<br />
sit, en het idees vir sy ryding<br />
uit verskeie industrieë geleen.<br />
Die lae wiele wat deur ’n raam<br />
verbind word, herinner aan ’n<br />
vliegtuig se landingswiele. Die<br />
enjin en petroltenk wat onder ’n<br />
kap versteek word, kom uit die<br />
motorbedryf. Die eerste teikenmark<br />
was die kantoor- of fabriekswerker,<br />
wat ’n vervoer middel vir sy<br />
vrou en kind gesoek het.<br />
D’Ascanio se insek-agtige<br />
ryding sou Paperino genoem word<br />
(Italiaans vir “Donald Duck”).<br />
Piaggio se uitroep: “Dit lyk soos<br />
’n perdeby!” het egter die Vespa<br />
(“wesp”) se naam ver ewig. Die<br />
eerste reeks was net in vaalgroen<br />
beskikbaar omdat Piaggio van die<br />
oorlogsverf ontslae moes raak.<br />
Ek kan my die prentjie voorstel.<br />
’n Jong Italianer wat raap en<br />
skraap vir sy eerste wiele – iets wat<br />
die koppe laat draai en waarmee<br />
hy sy meisie – “side-saddle!” – vir<br />
’n piekniek kan neem. Later sou<br />
VESPA, DIE<br />
IKONIESE<br />
Italiaanse<br />
bromponiehandelsmerk,<br />
word 75 jaar<br />
oud terwyl dié<br />
uitgawe op die<br />
rak is. Die patent<br />
is om 12:00 op<br />
23 April 1946<br />
geregistreer.<br />
Tot op hede<br />
is meer as 16<br />
miljoen Vespa<br />
wêreldwyd<br />
verkoop.<br />
hulle daarmee na die kus ry vir ’n<br />
wittebroodsvakansie.<br />
Dit was egter nooit ’n handelsmerk<br />
net vir mans nie. Danksy<br />
D’Ascanio se ontwerp kon vroue<br />
regop en in hul kantoordrag op<br />
die Vespa sit, en was dit ook vir die<br />
Evas ’n gesogte ryding. Reg van die<br />
begin af was een van die aweregse<br />
ontwerpelemente ’n ring onder die<br />
sitplek (deesdae is die ring onder<br />
die stuurwiel) waaraan die vroue<br />
hul inkopiesakke kon hang. Dit<br />
was ook ’n ryding vir avonturiers,<br />
met twee hardkoppige jaers wat in<br />
1981 die Dakar-tydren op Vespas<br />
voltooi het. (Hulle het die afsnytyd<br />
misgeloop, maar heelhuids by die<br />
wenpaal aangekom.)<br />
Die Vespa het Italianers finansieel<br />
op die been gehelp en weer ’n<br />
vonkel in die volk se oog gesit. Die<br />
handelsmerk het ook die land se<br />
aansien in die buiteland versterk.<br />
Is daar nie iewers ’n entrepreneur<br />
wat vir Suid-Afrika sy “Vespa”<br />
sal ontwerp nie? Iets wat Suid-<br />
Afrikaners (en die wêreld!) se<br />
verbeelding sal aangryp en weer<br />
’n vonkel in ons oë sal sit nie.<br />
Wat dalk selfs ’n paar duisend<br />
werksgeleenthede kan skep nie?<br />
Die land het dit so nodig.<br />
Skets: Lynne Fraser<br />
<strong>AA</strong> Reisiger | <strong>HERFS</strong> <strong>2021</strong>
Change language