contact_office_magazine_#30_NL

Uitgave 30
Teamwork: de analoge en
de digitale wij.
Veranderingsmanagement
in verwarrende tijden.
Plotseling thuiswerken: test voor
toekomstige werkmodellen?
Kantoren van over de hele wereld: de
LocHal in het Nederlandse Tilburg.

Een leidraad voor
moeilijke tijden.
Natuurlijk heeft het virus ook de nieuwste uitgave van onze Contact
bereikt – gelukkig in positieve zin. Het biedt immers een reeks
constructieve gedachten, informatie en tips voor de periode tijdens
en na corona.
In ons coververhaal kijken we goed naar hoe teamplay en teamleiding
werken in een extreme crisis zoals we die nu meemaken en welke
inzichten we kunnen behouden voor de toekomst.
Feit is: COVID-19 heeft de spelregels van organisaties in één klap
flink door elkaar geschud. Goed doordachte, stapsgewijze veranderingsmanagementprocessen
zijn momenteel vrome wensen – nu
moeten veel beslissingen van de ene op de andere dag worden genomen.
Over dit onderwerp een spannend interview met Christian
Vieira dos Santos, directeur van SYMBIOS en expert op het gebied
van veranderingsmanagement & transformatie.
Daarnaast doen we een test voor toekomstige werkmodellen, behandelen
we het vaak aangehaalde maar zelden ruimtelijk gerealiseerde
teamkantoor, laten we met drie voorbeelden zien hoe „shared offices“
in de praktijk kunnen worden beleefd en hebben we vergaderruimtes
voor u heroverwogen.
Ten slotte werpen we nog een blik op het bureau van de gerenommeerde
woningbouwspecialist Stephan Gratzer en bezoeken we
misschien wel het mooiste en meest bijzondere revitaliseringsproject
van Europa: de zogenaamde LocHal in het Nederlandse Tilburg. Ik
ben blij dat we u met deze uitgave van de Contact een echte leidraad
kunnen bieden!
Laat u inspireren en blijf gezond.
Markus Wiesner

Teamwork: de analoge en de digitale wij ..........................................................................04
Teamkantoren: wensen en werkelijkheid ..........................................................................08
Interview: veranderingsmanagement in verwarrende tijden .............................................10
Shared Offices: van de eigen ruimte naar de gedeelde ruimte ..........................................12
Nuttige zaken voor een dag op kantoor ............................................................................14
Referentieverhaal: Smart Workplace Solutions van & voor ACP TEKAEF ............................15
Plotseling thuiswerken: test voor toekomstige werkmodellen? .........................................18
Kantoren van over de hele wereld: de LocHal in het Nederlandse Tilburg .........................20
What‘s on your desk, Stephan Gratzer? .............................................................................23
De „boomer“ op het werk ................................................................................................24
Showroom .........................................................................................................................26
Uitgever: Wiesner-Hager Möbel GmbH, Linzer Straße 22, A-4950 Altheim, T +43/(0)7723/460-0, altheim@wiesner-hager.com,
www.wiesner-hager.com, thinknewwork.com;
concept/redactie: Wiesner-Hager, plenos creative; lay-out: plenos creative, plenos.at; gastauteur: Wojciech Czaja;
zet- en drukfouten voorbehouden; 05/2020.

Office Concepts
Teamwork:
de analoge en de
digitale wij.
Hoe werken teamplay en teamleiding in tijden van corona? Wat zijn de belangrijkste verschillen
tussen analoge en digitale communicatie? En welke inzichten uit de huidige crisis, maar ook uit het
verleden van het arbeidsonderzoek kunnen we voor de toekomst behouden? Een verhaal over slack,
betrokkenheid en de online borrel na het werk.
4 contact

„We kunnen morgen bellen, ergens tussen 9 en 4 uur,
en dan kunt u mij vragen stellen,“ zegt Jens Kapitzky,
„maar vandaag lukt dat helaas niet meer. Het is even
na 5 uur en mijn team en ik zitten al aan de online
borrel na het werk. Dus voor vandaag zit het werk
erop.“ Oké, proost en tot ziens! Tot morgen dan! Het
telefoongesprek is beëindigd.
Kapitzky is organisatie- en strategie-adviseur en staat
aan het hoofd van de Metaplan Leadership &
Organization Academy in Quickborn bij Hamburg.
Zoals in de meeste bedrijven in april zijn het Duitse
hoofdkantoor en de vestigingen in Zürich,
Princeton, Versailles, Singapore en Sjanghai op dit
moment gesloten en werken de meeste van de
ongeveer 65 medewerkers thuis. Elke
dag om 17.00 uur Midden-Europese tijd
ontmoeten ze elkaar virtueel en
trakteren ze zichzelf op een glas bier, een
pint of een panaché – of, in het geval
van de medewerkers in het Verre
Oosten, op een nachtelijk drankje.
„Thuiswerken staat nu al enkele weken
op onze agenda“, zegt Kapitzky de
volgende ochtend, „en hoewel we al
jaren gewend zijn om op afstand te
werken, is er een belangrijk verschil of je
soms virtueel met elkaar communiceert
– of uitsluitend, zoals nu het geval is. Als
er geen andere mogelijkheden zijn elkaar
informeel te ontmoeten, geen praatje bij
de koffieautomaat of een gezamenlijke
lunch in de kantine, dan moet je flexibel reageren op
de situatie en proactief vervangende rituelen
introduceren.“ Eerste gebod: tijdens de online borrel
na het werk wordt alleen rudimentair over zakelijke
dingen gesproken, en als dat zo is, dan alleen iets
grappigs of anekdotisch.
„Al wekenlang rinkelt de telefoon bij ons
onafgebroken, de ene videoconferentie na de andere,
honderden e-mails per dag, omdat bedrijven uit alle
sectoren willen weten hoe ze in tijden van coronacrisis
en thuiswerken hun teams efficiënt kunnen leiden
en samenwerking kunnen vergemakkelijken.“ Tot de
klanten, aldus Kapitzky, behoren organisatoren van
beurzen en evenementen, machinebouwers,
farmaceutische bedrijven en onderwijsinstellingen –
De complexiteit
van de sturende
functie neemt toe
met de afstand.
zowel grote ondernemingen als kleine en middelgrote
bedrijven en individuele ondernemers, die nadenken
over hoe ze het beste hun diensten online kunnen
aanbieden in dit tijdperk van social distancing.
Kapitzky leidt ook de brand eins safari, waar hij in
opdracht van het Duitse Wirtschaftsmagazin in de
vorm van webinars learning-nuggets aanbiedt over de
verschillen tussen analoog en digitaal
leiderschapsmanagement.
„Mag ik even heel eerlijk zijn? De wereld zit vol met
belabberd ingerichte vergaderingen die veel tijd in
beslag nemen, geen meetbare resultaten opleveren en
waarbij je het gevoel hebt dat je in een zwart gat valt
terwijl het leven voorbij raast. En zo belabberd als
deze vergaderingen in het reële leven
zijn, zo belabberd zijn ze ook in de
remote-modus.“ Kapitzky eist: „Er zijn
duidelijke spelregels nodig wat het doel
van een vergadering is, hoe lang deze
moet duren, wie de discussie moet
leiden, welk resultaat bereikt moet
worden en wie wanneer in welke mate
verantwoordelijk is voor de uitvoering
van de overeengekomen punten. Als
deze rolverdeling niet duidelijk is, dan
zijn de gevolgen bij werken op afstand
nog groter dan bij het dagelijkse werk
met fysieke aanwezigheid, want de
complexiteit van de sturende functie
neemt toe met de afstand.“ Wat helpt:
trainingen voor voorzitters van
vergaderingen, idealiter ook de introductie van een
eigen moderatorrol.
Dat dergelijk georkestreerd teamwork bij thuiswerken
niet altijd een nadeel is ten opzichte van het
traditionele kantoor met fysieke aanwezigheid, bewijst
een in 2019 uitgevoerde studie van het wereldwijd
opererende ADP Research Institute (ADPRI). In
deze studie werd de betrokkenheid van in totaal
19.000 werknemers over de hele wereld onderzocht,
met een representatieve steekproef van telkens 1.000
werknemers uit in totaal 19 landen. Het resultaat is
verrassend, zo niet schokkend op een positieve manier.
Ten eerste: de betrokkenheid neemt exponentieel toe
met het vermogen om in teamverband te werken en
het vertrouwen in de teamleider. Terwijl slechts acht
© Shutterstock
contact 5

Office Concepts
procent van alle mensen die zonder team werkten
zich volledig betrokken voelde, stijgt de
betrokkenheid in het team al tot 17 procent. Maar
de hoogste betrokkenheid is terug te vinden bij die
werknemers, die in een team werken met een hoog
vertrouwen in de teamleider. En ten tweede: hoe vaker
en hoe intensiever medewerkers thuis of op zakenreis
werken, hoe meer ze zich inzetten voor hun werk.
Terwijl medewerkers met een permanente fysieke
aanwezigheid op kantoor slechts 12 procent volledig
betrokken zijn, neemt de inzet bij vier of zelfs vijf
dagen thuiswerken per week toe tot het dubbele.
„Met de opkomst van de gig-economie zijn twijfels
gerezen over het sociale isolement van de
gig-werknemers,“ schrijven Marcus Buckingham,
onderzoeksleider mededirecteur aan het
ADP Research Institute, en Ashley
Goodall, senior vice president bij het
Amerikaanse telecombedrijf Cisco, in een
recent artikel in Harvard Business
Manager. „Maar de ADPRI-studie toont
aan dat deze manier van werken de
betrokkenheid juist sterker stimuleert dan
het traditionele model. De resultaten laten
zien dat gig-work niet alleen erg
aantrekkelijk kan zijn, maar ook
elementen bevat die we kunnen integreren
in ons traditionele werk“
In gewone taal, aldus Buckingham en
Goodall in hun documentatie, betekent
dat: „Werknemers moeten meer controle over hun
werk kunnen uitoefenen en meer mogelijkheden
hebben om dingen te doen die hen inspireren. Ze
moeten het beste van twee werkomgevingen
kunnen combineren – een voorspelbare, stabiele rol
in een thuisteam en een tweede baan in de vorm van
verschillende mogelijkheden om zich bij dynamische
teams binnen hetzelfde bedrijf aan te sluiten.“ Om
deze communicatie- en leiderschapscultuur te laten
wortelen, heb je niet alleen een goede, empathische
teamleiding nodig, maar ook een duidelijke
rolverdeling binnen het team en even duidelijke
feedbackregels met aandacht en passende waardering.
Anachronistisch gezien komt hier een rolmodel in
beeld dat bijna vijf decennia geleden is ontwikkeld en
dat zich bezighoudt met de vraag hoe een perfect team
kan worden samengesteld. De Britse onderzoeker en
bedrijfsadviseur Raymond Meredith Belbin, die al
sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw onderzoek
doet naar dit onderwerp, gaat ervan uit dat mensen
De virtuele
ruimte eist en
bevordert
zelfsturend
werken.
zich afhankelijk van hun persoonlijkheidskenmerken
anders gedragen en een typische rol op zich nemen
op basis van hun capaciteiten en hun manier van
doen. Belbin definieert drie categorieën, elk met drie
bijpassende teamrollen: tot de actiegerichte rollen
behoren de doener, de uitvoerder en de perfectionist.
De communicatiegerichte rollen zijn onder andere
de coördinator, de teamworker en de pionier. En de
kennisgerichte rollen bestaan uit de uitvinder, de
waarnemer en de specialist.
„Belbin‘s rollenmodel is vandaag de dag nog steeds
relevant“, zegt de Weense arbeids- en
organisatiepsycholoog Bettina Wegleiter. „En ik
vind het fascinerend dat zijn model nog steeds wordt
gebruikt als een belangrijke basis, zelfs bij
veranderingen met verstrekkende gevolgen
zoals de digitalisering, de coronacrisis en
veranderingen in de gebruikelijke werk- en
communicatieprocessen. Vooral in tijden
van thuiswerken, digitale communicatie en
teamleiding zonder fysieke aanwezigheid
via Zoom, Moodle, Slack, Webex en MS
Teams is het model van Belbin een zeer
nuttige en waardevolle oriëntatie voor het
samenstellen van harmonieuze, efficiënte
en productieve werk- en projectteams.“
Wegleiter ziet echter wel een verandering
ten opzichte van de jaren zeventig: „In
tegenstelling tot vroeger zijn het niet de
constante personen die vandaag de dag
winnen, maar diegenen die, net als bij
holacratie, in staat zijn om van rol te wisselen en te
schakelen tussen verschillende teamrollen.“ Vooral
in het nieuwe werken, zegt de psychologe, is deze
flexibiliteit en elasticiteit onmisbaar, want het maakt
uit of je fysiek op locatie bent, of je met handopsteken
aan een videoconferentie deelneemt of dat je tijdens
een informele bijeenkomst in de gang een creatief idee
naar voren brengt. „De virtuele ruimte eist en
bevordert zelfsturend werken. Hoe groter en
uitgebreider je repertoire aan rollen is, hoe sneller je in
het team kunt integreren en hoe beter je bent
voorbereid op de toekomst van het werk.“
Welke gevolgen de verkregen inzichten en
verworvenheden op het gebied van teamplay en
teamleiding en de huidige coronacrisis voor de
arbeidsmarkt zullen hebben, daarmee houdt de
Weense meubel- en productontwerper Thomas
Feichtner zich bezig. „De manier waarop teams
functioneren en optimaal worden aangestuurd, is op
6 contact

dit moment ongewild volledig in beweging. We
werken anders, we communiceren anders, we
bewegen anders en daarmee verandert onze houding
ten opzichte van het klassieke kantoor. Post corona zal
dit ook gevolgen hebben voor het meubilair, de
kantoorinrichting en waarschijnlijk zelfs de
woningmarkt en de markt voor kantoorpanden.“
We zijn in staat om efficiënt en productief te werken
vanuit huis. We doen dit, zoals het ADP Research
Institute nadrukkelijk heeft aangetoond, met een
relatief grote betrokkenheid. En onmisbare
werkkwaliteiten zoals teamgeest en het
vermogen om in teamverband te werken kunnen, mits
onder goede leiding, verrassend genoeg ook zonder
een permanente fysieke aanwezigheid behouden
blijven. „Dus misschien wordt het kantoor van de
toekomst wel een office base met een lounge, een
koffiehuis en een paar werkcellen om geconcentreerd
te werken, als iemand in het thuiskantoor tussen
kinderen en echtgenoot eens stapelgek wordt“, aldus
Feichtner. „Het kantoor van morgen zal wellicht
minder dienen als werkplek en meer als sociale
ontmoetingsplaats voor het uitwisselen van
werktaken en persoonlijke anekdotes – en
misschien om één keer per week na
kantoortijd een echt biertje te drinken.“
Wojciech Czaja
© Shutterstock
contact 7

Binnenhuisarchitectuur
© Visualisierung: Studio Perspektiv
Meer dan alleen een ruimte om in te werken:
teamkantoren
Wensen en werkelijkheid.
Open office, kantoortuin, combinatiekantoor,
managementkantoor en cellenkantoor.
De ideeën wat er onder de verschillende
kantoorvormen moet worden verstaan, lopen
sterk uiteen. Want zo divers als de
verantwoordelijkheidsgebieden in een bedrijf
zijn, zo divers zijn ook de kantoorvormen
ervan. In dit artikel werpen we een blik
op het vaak aangehaalde, maar zelden
ruimtelijk gerealiseerde teamkantoor.
Samenwerking vóór privacy.
Hoewel teamkantoren in bedrijven – afhankelijk van
de betreffende afdeling – verschillend zijn
vormgegeven, heeft deze kantoorvorm een aantal
gemeenschappelijke kenmerken. Samenwerking en
communicatie staan op de voorgrond, de
werkprocessen zijn gericht op samenwerking. Efficiënt
werken in een teamkantoor betekent korte
communicatiekanalen en directe uitwisseling van
informatie. De teamleden moeten dus ook ruimtelijk
samenwerken. Kantoortuinen en cellenkantoren zijn
hiervoor niet geschikt; veeleer zijn „open units“ nodig
– kleinschalige, maar toch open ruimtezones. Deze zijn
visueel en akoestisch in meer of mindere mate
afgeschermd, afhankelijk van de afdeling en het doel.
8 contact

De afscherming van buiten moet zo worden gekozen
dat geconcentreerd team- en projectwerk gegarandeerd
is. Om redenen van efficiëntie is het aantal
medewerkers dat een gemeenschappelijke werkruimte
deelt in het teamkantoor maximaal 20 personen. Ze
moeten de mogelijkheid hebben om snel en
eenvoudig informatie uit te wisselen om voortdurend
op de hoogte te blijven.
Een teamkantoor moet meer bieden dan alleen een
plek om te werken. De focus ligt op samenwerking en
vraagt om een bijpassende ondersteuning qua ruimte
en apparatuur. Geheel in lijn met het principe van
activity based working wordt een werkomgeving
gecreëerd die is afgestemd op de taken van het team:
geconcentreerd (samen)werken, coördinatie en
communicatie of creatief brainstormen. Indien nodig
moet er ook een akoestische en visuele retraite
beschikbaar zijn – bijvoorbeeld in de vorm van een
telefooncel of een silent room. In het ideale geval zijn
de werkplekken uitgerust met elektrisch in hoogte
verstelbare bureaus. Dit verhoogt niet alleen de
ergonomische kwaliteit, maar creëert ook ruimte voor
coördinerende, spontane gesprekken tijdens het staan.
De teams worden ook ondersteund door digitale
werkruimtes. De gezamenlijke (team)cloud neemt
daarbij in veel gevallen de functie van opslagruimte
over in de vorm van gedeelde opslaglocaties. De vele
strekkende meters wandkasten behoren tot het
verleden – in ieder geval in teamkantoren.
Scrum geeft het teambureau een nieuwe
dynamiek.
Geïntegreerde of afgescheiden communicatiegebieden
moeten de grote behoefte aan afstemming binnen het
team bevorderen. Een moderne uitrusting met
multimedia biedt ook flipcharts en prikborden voor
creatieve uitwisseling. Vooral bij scrumteams volgt de
ene vergadering op de andere. Bij deze agile werkwijze
wordt het teamkantoor als het ware een projectkantoor
met flexibele instellingen, die afhankelijk van de
projectfase met verschillende teamleden kunnen
plaatsvinden. Dit vereist ook een flexibele ruimte en
inrichting. De creativiteit van het ontwerp kent hierbij
geen grenzen: statafels voor korte besprekingen,
mediameubels voor brainstormsessies en
middenzones – uitgerust met gestoffeerd meubilair of
tafels en banken die ook voor teamvergaderingen en
gezamenlijke lunches worden gebruikt.
Samenwerking vereist duidelijke spelregels.
De openheid van de kantoorvorm en de subjectieve
beleving van de teamleden brengen ook uitdagingen
met zich mee voor de kantoorruimte, die het beste
reeds in de ontwerpfase van het kantoor worden
opgelost: voor het hele team moet akoestisch en
klimatologisch comfort worden gecreëerd. Dit vereist
enerzijds bouwkundige maatregelen, maar anderzijds
ook regels en de bereidheid om compromissen te
sluiten voor elke individuele werknemer.
In het algemeen speelt het gedrag van mensen een
doorslaggevende rol voor een succesvol team: in het
team komen individuen samen met verschillende
ervaringen en behoeften. Wat onder normale
omstandigheden de kracht van een team uitmaakt, kan
snel een zwakte worden als medewerkers niet goed met
elkaar kunnen opschieten. Voortdurende geschillen en
wrijvingen brengen de samenwerking in het hele team
in gevaar – daar helpt zelfs de beste kantoorruimte
niet. Onenigheid moet daarom in een vroeg stadium
worden besproken en in het beste geval worden
weggenomen met behulp van teamcoaching – voordat
het gezamenlijke werk wordt belast en het hele team
eronder lijdt.
contact 9

Interview
Veranderingsmanagement
in verwarrende tijden.
© shutterstock
Wat we kunnen leren van COVID-19 voor het ontwerp van nieuwe werkomgevingen.
COVID-19 heeft de spelregels van organisaties in één klap flink door elkaar geschud. De gevolgen zullen nog lang
merkbaar zijn. In plaats van processen en veranderingen stap voor stap in te voeren in de
bedrijfscultuur, moeten veranderingen in uitzonderlijke situaties van de ene op de andere dag
plaatsvinden. Om zijn visie op dit onderwerp te horen, hebben we Christian Vieira dos Santos, directeur van
SYMBIOS en expert voor transformatieprocessen in nieuwe werkomgevingen, om een interview
gevraagd.
In de wereldwijde coronacrisis zijn veel bedrijven tegen
hun grenzen aan gelopen en hebben ze hun activiteiten
tot een minimum beperkt. Kan een dergelijk
horrorscenario op enigerlei wijze worden voorbereid?
De coronacrisis maakt veel bestaande dingen nog
duidelijker. Als onder een vergrootglas. Zo heeft
corona ons duidelijk laten zien hoe verbonden,
complex en dynamisch onze wereld is. Dynamiek
beschrijft niets anders dan de kans om voor
verrassingen te komen te staan. Iets is daarentegen
complex als eenvoudige oplossingen op basis van
„als-dan“ relaties niet meer werken. Dus in de zin van:
als A gebeurt, dan moet ik B doen om C als resultaat
te krijgen. Corona is beide. Dynamisch en complex.
Het kwam onverwacht en kan niet met eenvoudige
antwoorden worden opgelost. Onze huidige
organisaties zijn niet ontworpen voor dynamiek en
complexiteit. Integendeel, ze zijn gebaseerd op
calculatie, voorspelbaarheid en stabiliteit. In een
omgeving die niet te plannen is omdat deze vol
verrassingen zit, werken deze vormen van leiderschap
en organisatie niet meer. De systemen die ons in de
20e eeuw welvaart hebben gebracht, falen in de 21e
eeuw.
10 contact

Hoe kunnen bedrijven reageren op de dynamiek en
complexiteit?
Inmiddels zijn er goede oplossingen bekend, hoe we
leiderschap, organisaties en samenwerking moeten
vormgeven om de dynamiek en complexiteit beter te
kunnen beheersen. Dat is het werkgebied van New
Work en Agile. In de plaats van planning, centrale
aansturing en processen op basis van arbeidsverdeling
komen het vermogen om te veranderen (wendbaarheid),
creatieve probleemoplossing en het vermogen om zich
te organiseren op basis van eigen verantwoordelijkheid.
Corona biedt ons dus een leermoment voor de
ontwikkeling van deze vaardigheden zodat
we in de toekomst beter om kunnen gaan
met dynamische gebeurtenissen en complexe
problemen.
Wat kunnen bedrijven volgens u concreet
doen om optimaal te profiteren van dit
leermoment?
De coronacrisis heeft er bijvoorbeeld toe
geleid dat zelfs bedrijven die aanvankelijk
sterk aarzelden, moesten overschakelen op
virtuele samenwerking. En wel van de ene
op de andere dag, zonder lange
onderhandelingsprocessen over regelingen voor
thuiswerken. Ook moesten bedrijven vaak creatieve
oplossingen vinden om dit van de ene op de andere dag
mogelijk te maken. Wendbaarheid in haar
zuiverste vorm dus. Deze bedrijven hebben vervolgens
ook ingezien dat men medewerkers kan vertrouwen en
dat ze hun werk ook zelfstandig kunnen doen als men
elkaar slechts af en toe via een videoconferentie ziet.
Corona heeft aangetoond dat veel taken ook op afstand
kunnen worden uitgevoerd met behulp van
videoconferenties en samenwerkingstools. Hebben we dan
in de toekomst überhaupt nog kantoren nodig?
Ook hier werkt corona weer als een vergrootglas. Want
al voor corona zagen steeds meer bedrijven het belang
van het kantoor voor de bedrijfscultuur in. Corona
toont aan dat veel meer taken ook op afstand en
onafhankelijk van plaats en tijd uitgevoerd
kunnen worden. Dit biedt de grote kans
om bijvoorbeeld het zakelijke verkeer en
het woon-werkverkeer in de toekomst te
verminderen. Maar corona laat ons ook
zien hoe belangrijk sociale uitwisseling is
voor ons mensen. Het kantoor zal dus nog
meer dan voorheen een plek van levendig
samenzijn worden. Een plek waar
Corona biedt
leermogelijkheden
voor de
toekomst.
gemeenschapszin, teamgeest en culturele identiteit
mogelijk worden gemaakt.
Wat is belangrijk om de nieuw verworven kennis te integreren
in een genormaliseerde werkdag en niet weer in de
„oude sleur“ te vervallen?
Naar mijn mening moet de terugval in oude
gedragspatronen niet worden onderschat. Dit effect is
bijvoorbeeld bekend van cursussen: de andere omgeving
in een seminar creëert een andere context die iets nieuws
mogelijk maakt. Als deze context weer wegvalt, vervallen
mensen al snel weer in oude routines. Bedrijven moeten
zich daarom afvragen welke leerervaringen
uit de coronaperiode de nieuwe norm in het
dagelijks leven kunnen worden.
Wat voor soort mensen zijn nodig om
veranderingen in de juiste banen te leiden?
Zelfsturend vermogen, eigen
verantwoordelijkheid, interdisciplinair
probleemoplossend vermogen en het
vermogen om te veranderen vereisen een
compleet nieuwe manier van denken, een
nieuwe mentaliteit of bewustzijn. Dit is
volgens mij een van de belangrijkste taken
waar managers vandaag de dag voor staan. Het creëren
van een omgeving waarin medewerkers en de hele organisatie
deze vaardigheden kunnen ontwikkelen. Als dat
lukt, is er ook iets goeds uit corona voortgekomen.
Wij mensen worden geboren als zeer creatieve wezens,
die niets liever willen dan boven onszelf uitgroeien op
een manier die we zelf bepalen en in samenwerking met
andere mensen. Ieder mens beschikt dus van nature al
over de voorwaarden die we in de toekomst nodig zullen
hebben. Helaas hebben veel mensen door verschillende
leidinggevenden van jongs af aan tot aan hun
volwassenheid deze natuurlijke vermogens afgeleerd. Dit
is volgens mij een van de belangrijkste taken waar managers
vandaag de dag voor staan: een omgeving te creëren
waarin deze vaardigheden weer tot bloei kunnen komen.
© SYMBIOS
Christian Vieira dos Santos
Oprichter van SYMBIOS, expert in
transformatieprocessen en nieuwe werkomgevingen
Christian Vieira dos Santos werkt al 25 jaar op het
gebied van organisatieontwikkeling en consulting.
Met SYMBIOS ondersteunt hij bedrijven bij de
overgang naar het nieuwe werken en bij de realisatie
van nieuwe werkomgevingen.
contact 11

Office Concepts
Shared Offices.
Van de eigen ruimte naar de
gedeelde ruimte.
Strictly private! Voor de meeste bedrijven zijn vertrouwelijkheid, privacy en veiligheid van hun
gebouwen of huurobjecten een vanzelfsprekendheid. Wie wil nu zijn bedrijfsgeheimen prijsgeven?
Toch staan bedrijven en organisaties op het punt om het dogma van de absolute afscherming van
bedrijfsgebouwen en kantoorruimte los te laten. Steeds vaker bieden ze „shared offi ces“ aan, die
een gedeelde openbare ruimte laten ontstaan. We laten u aan de hand van drie voorbeelden zien
hoe dit in de praktijk kan worden gebracht.
12 contact

Creatieve broedplaatsen.
Omdat er weinig ruimte beschikbaar is en de
huurprijzen hoog zijn, delen steeds meer bedrijven
gezamenlijke kantoorruimte als partners. De interne
organisatie hiervoor vraagt om een zoneconcept waarin
gedeelde ruimtes als een werkcafé, een keuken of
vergaderruimtes worden gecombineerd met duidelijk
toegewezen werkruimtes, zodat elk bedrijf ook zijn
privacy kan behouden.
Het Nederlandse bedrijf Broeinest heeft zojuist zijn
vierde locatie in Nederland geopend in Utrecht.
Broeinest is een crossover-concept dat bestaat uit
kantoor, showroom, coworking en creatieve ruimte.
Broeinest verhuurt aan partnerbedrijven die de ruimtes
delen. Daarnaast presenteert het zich ook aan externe
architecten, die de creatieve broedplaats kunnen
gebruiken als oefenruimte voor materiaaltesten,
interieurproducten of gereedschappen.
De Designerwerkschau in München is op dezelfde
manier georganiseerd. Als gemeenschappelijke
showroom opent het zijn deuren voor een publiek dat
geïnteresseerd is in architectuur en design en
organiseert het een reeks evenementen in zijn ruimtes.
Coworking Spaces.
Oorspronkelijk was de trend naar coworking bedoeld als
een modern en voordelig inlooppunt voor freelancers en
start-ups: mensen die weliswaar niet direct
samenwerken, maar die dankzij de gezamenlijke en
inspirerende werkruimte kunnen profiteren van
wederzijdse synergieën. Daarbij vormt de ruimte
tegelijkertijd een community, die belangrijke
maatschappelijke taken van samenzijn vervult. Deze
communitygedachte is duidelijk zichtbaar in het
Tsjechische Impact HUB. Het coworking center midden
in Praag is al vele jaren een inlooppunt voor ambitieuze
start-ups.
Intussen richten steeds meer bedrijven hun eigen
coworking spaces op en gebruiken deze ook binnen hun
eigen organisatie: ze laten medewerkers samenwerken met
externe freelancers en crowdworkers, er worden tijdelijke
projectteams gevormd en er worden retraites voor
vergaderingen gecreëerd. Samenwerking wordt
aangemoedigd en spontane uitwisseling van ideeën wordt
als het ware opgedrongen! Qua vormgeving bieden
coworking spaces veel vrijheid: industrial style of
woonkamer, lounge of open space, creatief landschap of
stedelijk marktplein.
De nieuwe foyer.
Steeds vaker krijgen foyers en ontvangstruimtes een
geheel nieuwe betekenis, vooral op grotere
bedrijfslocaties. Ze worden „openbaar gemaakt“ en
toegankelijk voor een extern publiek. De klassieke
ontvangstruimte wordt omgetoverd tot een werkcafé.
De receptiebalie wordt een bar. In plaats van „zitten en
wachten“ luidt het devies „ontmoeten en werken“. De
„café entrance“ is een openbare zone – hoe openbaar,
dat beslist elk bedrijf zelf. Gasten en zakenpartners zoals
leveranciers of klanten kunnen het zich hier gemakkelijk
maken, hun tijd doorbrengen en zich voorbereiden
op hun volgende afspraak. Sommige bedrijven gaan
zelfs nog een stap verder en openen de
ontvangst-caféruimte ook voor bezoekers die niets met
het bedrijf te maken hebben. Welk doel dat heeft?
Netwerkvorming en branding bijvoorbeeld. Uitgebreid
met een campusgedeelte wordt de foyer al snel een
volwaardige evenementenlocatie.
© Visualisierung: Studio Perspektiv
contact 13

Trendwatching
Nuttige zaken voor
een dag op kantoor
(en in het thuiskantoor).
ROXXANE.
© Microsoft
De snoerloze
tafellamp of staande
lamp Roxxane met
ingebouwde oplaadbare
batterij biedt een breed scala
aan toepassingen en is
gemakkelijk te vervoeren.
Hierdoor is de lamp de perfecte
hulp in kantoren, die ook donkere
hoeken in centrale zones en lounges
verlicht. Dankzij de geïntegreerde
lichtregeling kan het licht met een druk
op de knop ook worden aangepast aan het
betreffende dagdeel.
Fabrikant: nimbus
© nimbus
Microsoft Teams.
Als onderdeel van Office 365 biedt MS Teams alles wat uw virtuele vergaderruimte nodig heeft: van een
klassiek agendaoverzicht en een messenger- en videochatfunctie tot eenvoudige filesharing en diverse extra
functies. De bediening is intuïtief, de gebruikersinterface zeer overzichtelijk en clean. MS Teams is dus een
prettige businesstool, zelfs voor beginners in het thuiskantoor.
© LINTEX
NOTE WHITEBOARD.
Note Whiteboard is een veelzijdige, mobiele whiteboard die dankzij
de lichte constructie gemakkelijk mee te nemen is. De whiteboard is
aan beide zijden magnetisch en beschrijfbaar. De Note Whiteboard
is dus het ideale hulpmiddel voor projectgroepen en scrumteams in
creatieve vergaderingen en spontane brainstormsessies.
Fabrikant: Lintex
14 contact

Referentieverhaal
Smart Workplace Solutions
VAN & VOOR ACP TEKAEF
Op het eerste gezicht lijken een kantoormeubelfabrikant en een bedrijf voor print- en
digitaliseringsoplossingen niet veel met elkaar gemeen te hebben. Maar de waarheid
is dat Wiesner-Hager en ACP TEKAEF niet alleen hun wortels in dezelfde regio
hebben, maar ook dezelfde missie hebben: een moderne en fl exibele
werkplekinrichting. Geen wonder dus dat ACP TEKAEF voor zijn nieuwe hoofdkantoor
gekozen heeft voor binnenhuisarchitectuur en kantoormeubilair van Wiesner-Hager.
© www.raumpixel.at
contact 15

© www.raumpixel.at
Referentieverhaal
© www.raumpixel.at
ACP TEKAEF is een van de marktleiders in
intelligente oplossingen, producten en diensten voor
de moderne werkplek met 4800 actieve klanten en 75
medewerkers.
Daarbij biedt het bedrijf een compleet portfolio op
het gebied van print-, werkplek- en
mobiliteitsmanagement aan. Als innovatieve partner
ondersteunt het zijn klanten bij het flexibel inrichten
van werkprocessen. Voor de nieuwbouw in
Hohenzell, Opper-Oostenrijk, maakte ACP
TEKAEF voornamelijk gebruik van regionale
bedrijven. Het bouwontwerp en het bouwbeheer
werd uitgevoerd door het architectenbureau Arev,
terwijl het interieurontwerp werd toevertrouwd aan
het kantooradviesbureau Roomware.
Van oud naar nieuw.
Het bedrijf, opgericht in 1994, is de laatste jaren
sterk gegroeid. Het was daarom op zoek naar een
nieuwe locatie die kon voldoen aan de wens naar
een werkomgeving voor het nieuwe werken. Een
voormalig bedrijfsgebouw in Hohenzell bleek
hiervoor de perfecte plek. Terwijl de drie
bestaande magazijnen werden aangepast voor
eigen gebruik, werd besloten het oude
kantoorgebouw te slopen. Hier moest het nieuwe
kantoor ontstaan. Het kantoorgebouw werd ontworpen
voor 100 medewerkers om verdere groei
mogelijk te maken.
De groots opgezette ontvangstruimte, uitgebreid
met een auditorium met een opvallende trap, is
indrukwekkend. De ruimte in de stijl van een
universiteitscampus fungeert als een
ontmoetingsplaats voor medewerkers en gasten
en biedt plaats voor evenementen. Verdeeld over
drie verdiepingen bevinden zich conferentie- en
vergaderzalen, maar ook individueel ingerichte
werkcafés, de kantine, een ruim terras en
natuurlijk de werkplekken. Deze werden uitgerust
met elektrisch in hoogte verstelbare bureaus.
Tussen de diverse zalen en ruimtes werden op alle
drie de verdiepingen nissen gecreëerd voor
samenwerking en korte besprekingen – ondersteund
door statafels, zitgroepen en loungemeubels.
Deze zijn ontworpen als werkcafés met
geïntegreerde kleine bibliotheken, die zowel
geconcentreerd werken als vertrouwelijk
vergaderen mogelijk maken. Als ruimteverdelers
fungeren slim geplaatste boekenkasten en met laser
gesneden wanden van natuurlijke materialen.
Voor grotere vergaderingen en seminars is een
multifunctionele vergaderzaal beschikbaar op de
begane grond. Dankzij de flexibele en mobiele
inrichting is het geen probleem om snel en spontaan
te reageren op verschillende gebruikseisen.
Een „Creative Room“ en enkele kleinere vergaderzalen
vullen de behoefte aan communicatie aan.
16 contact

Ze werden bewust klein gehouden om effectievere
teamvergaderingen mogelijk te maken.
Interactie tussen hard en zacht.
De hoge eisen die ACP TEKAEF aan het ontwerp
van de nieuwe locatie heeft gesteld, zijn al zichtbaar
zodra men het gebouw betreedt. Harde en zachte
materialen zijn op elkaar afgestemd en creëren een
aangename lichtheid en een behaaglijke atmosfeer.
Zichtbeton en harde, afwisbare oppervlakken worden
afgewisseld met zacht textiel en warme houttinten.
Het bewuste gebruik van natuurlijke kleuren en
organische vormen komt terug in alle ruimtes.
De plafondelementen in de vorm van het logo van
het bedrijf zorgen voor een aangename akoestiek
in het auditorium. Deze honingraatvorm komt
herhaaldelijk terug in de concepten van de ruimtes.
Naast de honingraatvormige elementen en de
hoekige kolommen hebben de ontwerpers gebruik
gemaakt van rondingen, bijvoorbeeld in de vorm
van de zittrap van het auditorium. Deze vormentaal
komt men ook weer tegen in de kastsystemen en
in de met textiel beklede ruimteverdelers tussen de
werkplekken.
„Heldere“ nieuwbouw voor de
medewerkers.
Teamwork en tevredenheid van de medewerkers
zijn bij ACP TEKAEF zeer belangrijk. „Ons team
heeft ons zakelijk succes mogelijk gemaakt. Daarom
bouwen we het nieuwe hoofdkantoor voor
onze medewerkers“, aldus directeur Christian Heit
tijdens de feestelijke ceremonie ter gelegenheid van
de eerste spade in de grond. Geen wonder dus dat
het personeel uit eigen beweging heeft meegewerkt
bij de verhuizing van het bedrijf, zodat het proces in
februari 2020 soepel en snel kon worden afgerond.
Het ontwerpproces en de bouwfase hebben in totaal
twee jaar geduurd.
Ondanks de open ruimtelijke structuren heeft elke
afdeling vaste werkplekken met de nodige taakgerelateerde
aanvullingen. Om te voorkomen dat
deze zone-indeling indruist tegen het open ruimteconcept,
werden transparante glazen kubussen en
lichte scheidingswanden van natuurlijke materialen
gebruikt. Het lichtconcept met een dakraam en een
indrukwekkend dakterras met grote glazen puien
zorgt voor een natuurlijke ambiance met volop daglicht
in het hele gebouw.
Bijzondere aandacht besteedde ACP TEKAEF
aan de pauze- en kantineruimte. In de open keuken
bereidt het GENUSSwerk elke dag verse maaltijden
voor de medewerkers. Dankzij de gezellige huiselijke
sfeer wordt de kantine ook gebruikt als werkcafé,
waar medewerkers buiten de lunchpauze kunnen
afspreken met klanten.
© www.raumpixel.at
Projectomvang
Kantooroppervlak: 1200 m²
Architectuur van het gebouw: AREV Architektur
Statica & bouw:
ZTW Weilhartner
Kantoorconcept en
binnenhuisarchitectuur: Roomware Consulting
Meubilering:
Wiesner-Hager,
olina Küche,
Schachreiter Interieur
contact 17
© www.raumpixel.at

Office Life
Plotseling thuiswerken:
test voor toekomstige
werkmodellen?
Alleen koffie drinken, in je pyjama naar kantoor
gaan en even douchen tijdens de lunchpauze.
Veel mensen stellen zich thuiswerken
eenvoudiger voor dan het in werkelijkheid is.
Plotseling zit je alleen met je laptop in de
keuken en mis je op zijn minst een comfortabele
bureaustoel en het praatje met collega‘s.
De huidige coronacrisis duldt geen excuses meer en
dwingt nu veel bedrijven om mobiel werken mogelijk
te maken. Veel organisaties moeten nog altijd hun
achterstand op het gebied van digitalisering inlopen.
Maar ondertussen zitten veel medewerkers thuis op de
bank met hun werklaptop op schoot en proberen ze
wanhopig te werken in een overbelaste cloud of op een
veel te trage computer.
Virusbescherming: voor mensen en pc‘s.
Veel bedrijven hebben hun medewerkers onmiddellijk
naar huis gestuurd om thuis te werken. Ideaal voor
cybercriminaliteit, omdat het thuisnetwerk zelden
dezelfde veiligheidsnormen heeft als de infrastructuur
van het bedrijf. Om uw pc en ook uw bedrijf
te beschermen tegen virusaanvallen is de
installatie van een VPN – een
Virtual Private Network – een
belangrijke maatregel. Voor
een optimale workflow moet
naast het VPN ook de juiste
hard- en software beschikbaar
zijn. De arbeidsmotivatie neemt aanzienlijk
af als bijvoorbeeld de laadtijden
te lang zijn of bestanden niet kunnen
worden geopend.
Vooral in een crisisfase zoals we die nu
meemaken, betekent dit een extra
belasting voor de IT-afdeling. In
het begin zal dit heel veel
inspanning vergen, maar
deze inspanning zal zich
tijdens het lopende
bedrijf zeker uitbetalen.
18 contact

Teambespreking in pyjama.
Op kantoor wisselen mensen af en toe informatie uit in het voorbijlopen.
In het thuiskantoor ontbreekt deze natuurlijke informatiestroom. Het beste
spreekt u geplande feedbackrondes via een videoconferentie af om alle
medewerkers op de hoogte te brengen. Maak ook duidelijk welke kanalen
gebruikt moeten worden voor de communicatie. Zo vermijdt u
misverstanden in de communicatie en versterkt u de interne communicatie
ondanks de fysieke afstand. En wat de pyjama betreft: wellicht vinden collega‘s
dat nog wel grappig, bij besprekingen met klanten via videochat hoort hij niet
thuis.
Test voor de toekomst?
Naast alle beperkingen en angsten waarmee we overspoeld
zijn door lockdown en
gezondheidsvoorschriften, kan de plotselinge overstap
naar het thuiskantoor ook gezien worden als een test
voor toekomstige werkmodellen en crises.
Stel een checklist op die antwoord geeft op onder
andere de volgende vragen:
• Welke maatregelen zijn effectief gebleken?
• Waar moet de techniek nog verbeterd worden?
• Wat heeft u als werknemer nodig om vanuit huis
productief te kunnen werken?
• Hoe kan de communicatie intern en met klanten
worden verbeterd?
Ook een feedbackformulier voor medewerkers die
thuis werken kan nuttig zijn om het agile werken in uw
eigen bedrijf te optimaliseren en u voor te bereiden op
de toekomst.
© shutterstock
contact 19

Kantoren van over de hele wereld
© Arjen Veldt
Coworken tussen
roest patina &
Waar
ooit locomotieven werden gebouwd
en gerepareerd, bevindt zich
nu een productielocatie van kennis
en sociale netwerken. De zogenaamde
LocHal in het Nederlandse Tilburg
is een van de mooiste en meest bijzondere
revitaliseringsprojecten in
Europa.
20 contact

De oude verf- en laklagen zijn nog zichtbaar op de
geklonken staalkolommen, soms rood, soms groen,
soms magenta, en je bent geneigd te denken dat je nog
steeds de geur van roet en zware motorolie ruikt, net
alsof de laatst gerepareerde locomotief een paar
minuten geleden pas uit de hal is geduwd. Aan de
enorme stalen liggers op 15 meter hoogte, zo blijkt
uit de ingelijste zwart-witfoto‘s op de gangen, hingen
ooit drijfstangen, stoomketels en tonnenzware ijzeren
carrosserieën.
De LocHal – een emotioneel monument.
„De locomotiefhal is gebouwd in 1932 en in heel
Tilburg is er waarschijnlijk geen enkele bewoner die niet
iemand kent die hier ooit heeft gewerkt of in ieder geval
‚s nachts de werkplaats van de Nederlandse Spoorwegen
is binnengeslopen“, zegt Gert Kwekkeboom, partner in
het Nederlandse bureau Civic Architects. „Deze hal is
een emotioneel monument dat stevig verankerd is in
het collectieve geheugen van deze stad. Daarom was het
voor het stadsbestuur en voor ons duidelijk
dat het gebouw en zijn unieke
karakter volgens alle regels van de
bouwkunst behouden moest blijven en
dat de nieuwe stadsbibliotheek hier
gevestigd moest worden.“
Waar vroeger locomotieven werden
opgelapt, gelast en geschroefd, bevindt
zich nu een werkplaats voor netwerken
en kennisoverdracht. De in het voorjaar
van 2019 geopende LocHal – aldus de
officiële brand, die als beeldmerk op alle
analoge en digitale kanalen te vinden is –
herbergt niet alleen de stadsbibliotheek,
maar ook een café, coworkingruimtes,
Als je de
ziel en het
karakter wilt
beschermen, moet
je compromissen
sluiten.
mixed-mediaruimtes en evenementen- en
vergaderzalen in diverse afmetingen die
kunnen worden gehuurd. Tot 1 juni zijn
alle evenementen opgeschort vanwege de
huidige coronacrisis, maar een blik op de
online kalender laat zien dat de zomer al
goed gevuld is met lezingen,
projectpresentaties en interdisciplinaire
denktanks.
„Het was een genot om aan dit project te
werken. We hebben intensief
samengewerkt met restaurateurs en met
monumentenzorg“, herinnert Kwekkeboom zich, die
samen met de partnerbureaus Mecanoo en Braaksma &
Roos dit bijzondere mammoetproject op de rails heeft
gezet. „De grootste uitdaging hierbij waren ongetwijfeld
de technische voorzieningen in het gebouw, want zo‘n
uniek industrieel monument biedt geen mogelijkheden
voor warmte-isolatie, driedubbele beglazing en de
gebruikelijke ideeën op het gebied van klimaatcomfort.
Als je de ziel en het karakter wilt beschermen, moet je
compromissen sluiten.“
© Arjen Veldt
De oplossing: het grootste deel van de hal is ontworpen
als een tegen het weer beschermde buitenruimte, waar
© Arjen Veldt
contact 21

Kantoren van over de hele wereld
het in de zomer soms behoorlijk warm kan worden,
terwijl de ober in het „StadsCafé“ in de winter
desgewenst een wollen deken aanreikt. Ruimtes waarin
mensen tijdelijk verblijven, zoals leesplekken, podium
en auditorium, kunnen worden afgescheiden en lokaal
worden verwarmd of gekoeld dankzij enorme gordijnen
die aan het stalen raamwerk hangen, ontworpen door
de Amsterdamse stofkunstenares Petra Blaisse, die een
thermisch en akoestisch effect hebben. Alleen de
permanente werkruimtes zoals de coworkingbureaus,
de vergaderzalen en het gehele administratieve apparaat
bevinden zich in thermisch gescheiden
huis-in-huis-zones met de gebruikelijke binnentemperaturen.
Het hart van de 15 meter hoge lees- en coworking-hal
wordt gevormd door de brede arena, die met
trap en gezellige, met hout beklede zitjes de boven- en
benedenverdieping met elkaar verbindt. Bijna de hele
dag door is de trap in gebruik en wordt deze bevolkt
door mensen die soms even door een brochure bladeren
of met hun laptop een kleine werkplek hebben
gecreëerd en zich zojuist met hoofdtelefoon op hebben
aangemeld in de Zoom-vergadering. Aan de stalen
galerijen aan de zijkant hangen Noord-Europese en
mediterrane planten als in een afgebroken
palmenhuis of een shabbychic industrieel oerwoud.
Het concept hiervoor is ontwikkeld door het
Nederlandse bureau voor landschapsontwerp
Donkergroen.
afgesloten kantoren van het bibliotheekpersoneel dat
hier werkzaam is. Het meubilair is felgekleurd – met
paarse banken, oranje kasten en limoen-neongroene
draaistoelen. Door de deuren en glazen wanden werp
je een blik op de wereld van roest en patina.
In het kader van de revitalisering werd de ooit 5.000
vierkante meter grote locomotiefhal meer dan
verdubbeld tot 11.000 vierkante meter met podia,
rondlopende galerijen en theatrale traplandschappen
om te lopen, te zitten en rond te hangen. Met zijn
bewaard gebleven verleden dat een nieuwe functie in
het heden heeft gekregen, is het 18 miljoen euro
kostende gebouw op het terrein van het voormalige
Tilburgse goederenstation een van de mooiste en meest
gevoelige revitaliseringsprojecten in Europa. Of, zoals
een bezoeker in het gastenboek heeft opgemerkt: „Een
compliment aan de architecten en ontwerpers van dit
gebouw. Zo creatief en inventief, zo goed werkend qua
gebruik, dat je er blij van wordt!“
Wojciech Czaja
© Arjen Veldt
Achterin de grote openbare hal ten slotte, waar tussen de
gietijzeren pilaren en pilasters kleine, gezellige lees- en
werkruimtes met leeslampen zijn gecreëerd, bevinden
zich de coworkingruimtes en de afzonderlijke, met glas
22 contact

What’s on your desk?
02
01
03
04
08
05
07
06
09
© Woj
What’s on your desk,
Stephan Gratzer?
Midden in het centrum van Genève, op slechts enkele stappen van het grote
Plainpalais, bevindt zich een fabrieksterrein met een rijke geschiedenis. Waar ooit
meetinstrumenten werden gebouwd voor de Societé Genevoise d‘Instruments de
Physique, zijn nu grafisch ontwerpers, architecten, fotografen, reclamebureaus en
cateringbedrijven actief. Met het MAMCO en het Centre d‘Art Contemporain
zijn hier ook belangrijke artistieke en performatieve instellingen gevestigd. In een
van de gebouwen aan de binnenplaats, bereikbaar via een smalle buitentrap, bevindt
zich het kantoor van Jaccaud Spicher Architectes Associés ( JSAA).
„Dit is een prachtig industrieel gebouw uit de jaren 1930, dat onder monumentenzorg
valt“, aldus Stephan Gratzer. De 38-jarige is partner bij JSAA, dat zich
voornamelijk heeft gespecialiseerd in de grootschalige, gesubsidieerde woningbouw
in de regio Genève. Dat is ook te zien als men door de kantoorruimtes
loopt: links en rechts van de centrale gang staan architectuurmodellen van hout.
Om de kijker een indruk te geven vanuit het perspectief van de voorbijgangers
zijn de verkleinde huizen op rekken en archiefkasten geplaatst. Het effect is geweldig.
„De voordelen van een oud industrieel gebouw zijn ongeëvenaard. Dankzij de
grote hoogte van de ruimte kunnen we het ons veroorloven om de modellen hoger
te plaatsen dan in de meeste kantoren het geval is.“
Vanuit zijn eigen kantoor, dat hij deelt met zijn partners Jean-Paul Jaccaud en Lionel
Spicher, kijkt hij uit op de voormalige productiehal. De oude rails in de grond
en de kraanhaken, die als spraakmakende historische getuigen aan stalen spanten
hangen, vormen een prachtig achtergrondbeeld. Bijpassend de ijzeren industriële
ramen, het plafond met de betonnen spanten dat onafgewerkt is gelaten en de
muren die alleen zijn geplamuurd, maar niet geschilderd.
01
02
03
04
05
06
07
08
09
Wij omringen ons graag met kunst, vooral met minimalistische
kunst van lokale en internationale kunstenaars.
Het tweedelige, humoristische werk van Felix Gonzales-
Torres past bijzonder goed bij ons idee over werk. Op de
linker foto staat: „Nowhere better than this place.“ En op
de rechter is te lezen: „Somewhere better than this place.“
Ons kantoor staat vol met stalen, monsters en kleurencatalogi.
Waar mogelijk werken we met de kleuren van
Farrow & Ball.
De Anglepoise is een Britse klassieke lamp. We hebben er
enkele tientallen op kantoor voor ons en onze medewerkers.
Ik ben geen fan van renderings en computergegenereerde
beelden. We werken liever met stiften en potloden. Daartoe
behoort ook de oude vertrouwde puntenslijper.
Aquafix en transparant papier zijn onmisbaar voor onze
manier van werken. De rollen liggen overal.
De vele stempels voor ingaande en uitgaande post passen
ook bij analoog werken.
Wij werken op Apple computers.
Een eenvoudig werkblad, daaronder een stalen tafelframe
van Egon Eiermann.
Wojciech Czaja op bezoek bij Stephan Gratzer
contact 23

Office Life
De boomer
op het werk.
Als u niet weet wat het woord „boomer“ inhoudt, is de kans groot dat u zelf een boomer bent.
Waarom? De term „boomer“ is gebaseerd op de gangbare generatiedefinities en verwijst grofweg naar
de naoorlogse generatie met hoge geboortecijfers. Met andere woorden, de mensen die tussen 1950
en het midden van de jaren zestig zijn geboren.
24 contact

Waarom is dit bekende feit uit de sociologie voor ons een
eigen verhaal waard? Omdat de zogenaamde boomergeneratie
een niet onaanzienlijk deel van het personeelsbestand
vertegenwoordigt – vooral in de sterk geprofessionaliseerde
beroepen met een academische achtergrond. Omdat het
algemene discours vaak draait om het bieden van een goede
start in het beroepsleven voor jongere werknemers, maar
minder vaak om wat de werkgever kan doen om ervoor te
zorgen dat ook oudere werknemers zich tot hun pensioen
geïntegreerd voelen in het bedrijf. Omdat tevredenheid
over de werkplek geen demografisch thema mag zijn. Hoe
creëert men dan een werkomgeving waarin oudere jaargangen
zich prettig voelen? Een paar ideeën.
Alles (g)een kwestie van leeftijd.
De belangrijkste tip voor werkgevers: concentreer u op de
verdiensten en kerncompetenties van elke werknemer –
ongeacht de leeftijd.
In het algemeen kan men zeggen dat de boomergeneratie
de technische ontwikkeling van de laatste 40 jaar heeft
meegemaakt en ook nog overweg kan met analoge cultuuren
werktechnieken. Deze combinatie kan van enorm
voordeel zijn voor iedereen die betrokken is bij een bedrijf.
Boomers hebben een hoog niveau van expertise gekoppeld
aan veel ervaring. Dit kan echter contraproductief
zijn in tijden van digitalisering en
een stressfactor worden. Want digitalisering
verandert de manier van kenniswerk
en communicatie vrij radicaal.
Veel boomers kunnen dat niet bijbenen,
integendeel: ze volharden vaak in
hun gedrag en zijn terughoudend in het gebruik van de
nieuwe media en hulpmiddelen. Dit is duidelijk te zien in
de huidige coronacrisis wat betreft het thuiswerken: wat
volledig onproblematisch en intuïtief werkt voor de digital
natives, veroorzaakt problemen voor een deel van de
boomers. Zij moeten werken met moderne cloudgebaseerde
samenwerkingstools die in het verleden niet absoluut
noodzakelijk waren. Maar al doende leert men luidt ook
hier het devies. Dit vereist gerichte ondersteuning van de
werkgever en actieve betrokkenheid bij het teamwork –
gekoppeld aan duidelijke richtlijnen en een systematische
aanpak. En hier is de cirkel weer rond, want juist dit is de
kracht van boomers.
Het komt aan op de juiste mix.
Elke leeftijdsgroep heeft waardevolle vaardigheden voor
het grote geheel. En kleine teams met een goede leeftijdsmix
maken productieve samenwerking op hetzelfde
niveau mogelijk. In het beste geval voelt elke werknemer
zich gehoord en begrepen. En niemand blijft achter. In
het ideale geval zijn alle generaties bereid om van elkaar te
leren. Een zinvol team, waarin iedereen zich op zijn gemak
voelt, kan alleen worden gecreëerd door samenwerking en
uitwisseling. Dit alles is geen kwestie van leeftijd of deel
uitmaken van een groep,
maar een van waardering. En waardering
is – in deze tijd meer dan ooit – een
universeel geldende component op
de werkvloer die geen kwestie van
leeftijd zou moeten zijn.
© shutterstock
contact 25

Showroom
De nieuwe
Het belang van goede communicatie als succesfactor voor bedrijven staat buiten kijf. Multimediatechnologie
en bijbehorend vergadermeubilair leveren een belangrijke bijdrage aan de kwaliteit van
vergaderingen. Met het fl exibele tafelprogramma skill System en de charmante vergaderstoel pulse
plaatst Wiesner-Hager lichtheid van design tegenover de zwaarte van klassiek vergadermeubilair.
pulse vergaderstoel:
lichtheid en elegantie.
Een nieuw viersterren draaikruis geeft de vergaderstoel pulse nog meer lichtheid en variatie in
design. Het draaiframe van hoogwaardig spuitgegoten aluminium wordt zo de ideale metgezel
in vergaderruimtes, waar in plaats van de zwaarte van klassieke directiekamers de nadruk
ligt op moderniteit en tijdgeest – geheel volgens het motto: understatement is het nieuwe
belangrijk.
Met een breed scala aan stoffen en kleuren kan de stoel worden aangepast aan elke architectonische
context. Design: LUCY.D
© wiesnerhager
26 contact

vergaderzalen
skill systeemtafel:
het zeer flexibele vergadertafelsysteem.
Elegantie en optische lichtheid kenmerken de skill systeemtafels.
In tegenstelling tot de starre klassieke vergadertafels
maakt het skill systeem diverse configuraties mogelijk. De
tafels kunnen in een paar stappen worden gemonteerd en
gedemonteerd – volledig zonder gereedschap. Een grote
keuze aan formaten biedt de mogelijkheid van volledig
nieuwe opstellingen, aangepast aan de behoeften van het
bedrijf. De skill systeemtafel toont zijn kracht vooral bij
uitgebreide tafelconfiguraties – individueel en flexibel
aangepast aan de architectonische omstandigheden.
skill Systeem verbindt twee tafelbladen met slechts één
onderstel. Dit onderstreept niet alleen de lichtheid van
het uiterlijk, maar bespaart ook kosten, omdat het tweede
frame niet meer nodig is. Indien gewenst kunnen de
elementen ook als losse tafels worden gebruikt.
Design: Andreas Krob
© North Sea Port Authority
Dankzij de oplossing van de vergrendeling in de
bladdrager kan het onderstel aan de onderkant van
het blad worden verwijderd en in de gewenste positie
worden vergrendeld. De onderstellen kunnen flexibel
worden gebruikt: als verbindingselement tussen twee
bladen of als afsluiting gelijk met de rand.
Klik hier voor de skill-animatie
contact 27

m.zone: Bouwstenen
voor het Nieuwe Werken.
Het nieuwe kantoor:
thinknewwork.com
m.zone staat voor een volledig nieuw inrichtingsconcept voor kantoren, dat perfect kan
worden geïntegreerd in de organisatie van agile bedrijven. Meer op: wiesner-hager.com