TH MA 2-22Publiceren zonder drempels‘De tijd van de glanzendetijdschriften is echtvoorbij, maar geensysteem is onfeilbaar’beleidsondersteunend werk of omdat je patenten aanvraagt.Het enige waarmee jij academische prestige verwerft zijnnog steeds publicaties in die traditionele tijdschriften.Dat zit zó diepgeworteld in het systeem. Ik wist dat natuurlijkwel, maar nu zie ik het ook van dichtbij gebeuren. Terwijl,en daarom zeg ik heel vaak dat de common sense uit hetsysteem is verdwenen, als ik hier op straat loop en ik vraagaan een willekeurige voorbijganger: wat is het doel van eenuniversiteit? Dan zal het antwoord zijn: onderwijs, studentenopleiden. En die professoren die daar werken, op basiswaarvan moeten we ze beoordelen? Natuurlijk op grond vanhun lesgeven. Als ik zou vertellen hoe het werkelijk toegaat,dat we ze beoordelen op grond van publicaties in tijdschriftendie maar een handjevol mensen kan lezen, dan zou dievoorbijganger zeggen: gaat mijn belastinggeld dáárnaartoe?En gelijk heeft hij. Mijn premisse is: iedereen binnen eenuniversiteit moet waardering krijgen op basis van zijn talentenen kwaliteiten – precies wat het nieuwe beoordelingssysteemvan Erkennen & waarderen beoogt. Dat mag onderwijszijn, dat mag onderzoek zijn, dat mag science communicationzijn, dat mag een start-up zijn, dat mogen publicaties zijn.Maar niet langer alléén publicaties als sole metric voor allesen iedereen.’Toch staan niet alle onderzoekers te juichen bij het idee van openaccess. Kun je zo’n krachtig systeem wel doorbreken?‘Dat lukt je alleen door vrij radicale maatregelen te nemen.Nogmaals, de academische wereld heeft zich in een spinnenweblaten manoeuvreren. Publiceren in dure bladengroeide uit tot een soort best shop in town. Als je daar maarin schreef dan was je goed. Uiteindelijk ging het zelfs zover dat je bij de beoordeling van onderzoekers niet meerkeek naar wát ze hadden gepubliceerd, maar naar wáárze hadden gepubliceerd. Hij publiceert in Nature, daaromkrijgt hij nóg een grant. Zij heeft gepubliceerd in Science,dan moet ze wel goed zijn. Toch ben ik optimistisch. Ook degrote, commerciële uitgevers zijn nu begonnen met openaccessjournals.Mede dankzij de nieuwe ceo van Elsevier zieje dat uitgevers daartoe eerder bereid zijn. Ze hebben ookgeen keus, natuurlijk. Als de funding agencies de rug rechthouden komen we er wel.’Ik begrijp de voordelen van het nieuwe systeem, maar zitten erook nadelen aan? Nieuwe perverse prikkels?‘De tijd van de glanzende tijdschriften lijkt me echt voorbij,maar geen systeem is onfeilbaar. Die APC’s zijn deels nogeen probleem. Verder denk ik dat er nog veel meer publicatiemogelijkheden,vooral platforms bij zullen komen, waarje intikt wat je zoekt. Op een gegeven moment zal er danook een heel andere dynamiek ontstaan en een heel nieuwbusinessmodel. Ondertussen draag ik naar de academischewereld de boodschap uit: kijk uit dat je niet laat gebeurenmet jouw data wat je hebt laten gebeuren met je publicaties.Want die slimme uitgevers zijn zich nu helemaal aanhet richten op data repositories. Ze hebben gezegd: prima,publicaties doen we open access, maar geef al die data maaraan ons, dan zullen wij ze mooi voor jullie opslaan. Voor jehet weet zit je weer in hetzelfde systeem als je had: dat jouwdata in bezit zijn van de grote uitgevers en dat jij een fortuinmoet betalen om überhaupt toegang te krijgen tot je eigendata, die met belastinggeld zijn gegenereerd. Er is niets optegen dat de Wiley’s van deze wereld een dienstverleningaanbieden, maar het eigendom van de data moeten ze nooitkrijgen. Die moeten in handen blijven van de onderzoeker.’Al met al doet uw gevecht me denken aan de strijd tegen detabaksfabrikanten. Die verzinnen ook steeds iets nieuws. Ennatuurlijk heeft de antirooklobby gelijk, maar niemand werktvan harte mee aan zijn eigen ondergang.‘Interessante vergelijking. Je hebt in dit geval natuurlijkdrie partijen: de uitgevers die geen verandering willen,de overheid die wel verandering wil én de onderzoekers.Die laatsten willen het liefst hun ding kunnen doen zoalsze het altijd gedaan hebben, verandering vinden ze alleenmaar vervelend. Veel willen het systeem houden zoals hetwas. Daarin speelt mee dat zij nooit vóélden hoe ontzettendveel geld dit systeem kostte. De rekening kwam niet bij henterecht, maar bij de universiteitsbibliotheken, die de kosten‘Wetenschappers zelfvóélden niet hoeontzettend veel gelddit systeem kostte’10
Publiceren zonder drempelsTH MA themahogeronderwijs.org11