Th&ma 2022-2

TH MA 2-22
Publiceren zonder drempels
Over de voordelen van open access voor de snelle verspreiding van de wetenschap is iedereen het wel eens. Maar
de realiteit loopt achter op de wens. Daarom heeft Plan S één doel voor ogen: publicaties volledig en onmiddellijk
beschikbaar maken.
De plannen van cOAlition S
De deur open naar wetenschappelijk werk
Johan Rooryck
cOAlition S, Brussel/Straatsburg
P
lan S is een initiatief van 27 onderzoeksfinanciers
die zich verenigd hebben in cOAlition S. Deze
groep onderzoeksorganisaties, waaronder zwaargewichten
als de Europese Commissie en het Britse
UK Research and Innovation (UKRI), investeert jaarlijks
samen zo’n 34 miljard euro in onderzoek, waaruit ongeveer
honderdvijftigduizend wetenschappelijke publicaties
voortkomen. De onderzoeksprojecten die financiering
ontvangen van de organisaties binnen cOAlition S zijn het
resultaat van een strenge selectie. De resultaten die daaruit
voortkomen zijn dan ook vaak erg prominent. Daardoor is
het wereldwijde wetenschappelijk gewicht van deze alliantie
groter dan het aantal publicaties doet vermoeden.
Vele studies hebben laten zien dat open access een positieve
invloed heeft op de kenniseconomie. Zo is inmiddels ook
gebleken dat openaccessartikelen over covid-19 substantieel
hebben bijgedragen tot de snelle ontwikkeling van doelmatige
behandelingen tijdens de pandemie.
In 2018 lanceerden de 27 onderzoeksfinanciers Plan S uit
frustratie over de beperkte toegankelijkheid van publicaties
in wetenschappelijke tijdschriften. Die beperkte toegankelijkheid
heeft te maken met de bedrijfsmodellen van de traditionele
wetenschappelijke uitgevers. Die werkten tot voor
kort nog steeds met een abonnementssysteem. Ze sloten
Sneller verder bouwen
Onmiddellijke ‘open access’ betekent dat wetenschappelijke
publicaties zonder betaling digitaal toegankelijk zijn
voor iedereen ter wereld vanaf het moment van publicatie.
Onmiddellijke beschikbaarheid zorgt ervoor dat je de
onderzoekscyclus kunt versnellen: een grotere groep van
onderzoekers kan dan immers sneller verder bouwen op die
resultaten. Bovendien krijgt elke nieuwsgierige wereldburger
die op zoek is naar gedegen wetenschappelijke informatie
daarmee ook vrije toegang tot onderzoeksresultaten die
in veel gevallen ook publiek gefinancierd zijn.
Bovendien krijgt elke
wereldburger die op zoek
is naar gedegen informatie
daarmee ook vrije toegang
26