Th&ma 2022-2

More documents

Recommendations

Info

TH MA 2-22Publiceren zonder drempelsvaak de norm is, veel tijdschriften een niche bedienen enonderzoeksresultaten lang meegaan.De uitgevers zijn, met andere woorden, een diverse groepbedrijven met verschillende doelen en doelgroepen. Elsevieris niet gelijk aan Oxford University Press. Oxford UniversityPress is niet gelijk aan Iowa University Press, en die laatsteis op zijn beurt niet gelijk aan Amsterdam University Pressof een andere kleine, commerciële uitgeverij binnen desociale en geesteswetenschappen. Deze uitgeverijen zijnook nauwelijks met elkaar te vergelijken wat betreft bereik,businessmodellen en verdiensten.Het komt er dus op neerdat uitgeven, net alslesgeven en onderzoek,veel tijd en geld kostDoe het zelfWaar zijn al die uitgevers eigenlijk voor nodig? Wat doenze nu helemaal voor alle rijkdommen die ze blijkbaar methun uitgaven verdienen? Als de auteurs niet betaald krijgenen de redacties en peerreviewers hun werk voor niets doen,waarom laten die zich dan door die uitgevers gebruiken?Ze kunnen natuurlijk best zelf een en ander organiseren,dan kost het niets. Je bouwt een website (met een door debelastingbetaler gefinancierde subsidie) en zet deze op deserver van de universiteit met hulp van de ict-afdeling (komttoch allemaal uit de overhead). Je betaalt een student uit jeonderzoeksbudget om het redactiesecretariaat te beheren,de peerreview te organiseren en als het even kan ook deeindredactie, het zetwerk en het proevenverkeer te doen – ofje doet het zelf wel. Je zorgt er ook zelf voor dat er digitalobject identifiers (DOI) komen en dat deze worden geregistreerd,dat de metadata voldoen aan de internationale standaarden,dat de zoekmachines en de discovery services alleartikelen indexeren, dat het gebruik van de artikelen goedmeetbaar is, dat de onderzoeksresultaten ook over vijf, tien,twintig of vijftig jaar vindbaar blijven en dat het tijdschriftook nadat jij met pensioen gaat, of nadat de subsidietermijnis verlopen, nog een tijdje door kan gaan. Het is bijna eendagtaak. Je bent eigenlijk uitgever geworden, voor onderzoekin de baas z’n tijd is geen ruimte meer.Wat doen ze nu helemaalvoor alle rijkdommendie ze blijkbaar methun uitgaven verdienen?Waar het dus op neerkomt is dat uitgeven, net als lesgevenen onderzoek doen, veel tijd en geld kost, en beide moetenop de een of andere manier ergens vandaan komen. Dit kandoor mensen en diensten in te huren en na uitgave abonnementente verkopen – de lezer betaalt – of door voorafde onderzoeker (lees: de financierder van het onderzoek)te laten betalen voor uitgave.Hoeveel een uitgave kost, hangt af van een veelheid aanfactoren. Dat het tijdschrift Nature veel geld kost, staatbuiten kijf. Of de prijs terecht is, durf ik niet te zeggen; ikheb bijvoorbeeld geen diepgaand onderzoek gedaan naarde gemiddelde kosten of de gemiddelde prijs per artikel.Ik weet niet hoeveel mensen bij de uitgever dagelijksbezig zijn met het verwerken van de vele artikelen die zeongetwijfeld binnenkrijgen, mensen die ervoor zorgendat de wetenschappelijke redacties alleen die artikelenonder ogen krijgen die een kleine kans maken (nog geen8 procent, blijkbaar) om te worden geselecteerd. 1 Deprijs voor een institutioneel abonnement lijkt een goedbewaard geheim. Geen idee hoeveel abonnees er zijnvoor het tijdschrift. Dat er veel mensen betrokken zijn bijde totstandkoming en de verspreiding, die hiermee hunbrood moeten verdienen, lijdt geen twijfel. Dat Springer ergoed mee verdient ook niet. Iedere wetenschapper in hetrelevante vakgebied wil in Nature publiceren, iedere universiteitwil dat hun wetenschappers in Nature of anderehigh impact-tijdschriften publiceren; dan heb je tenslottewaar voor je geld. In sommige landen krijgen onderzoekersvoor een dergelijke publicatie een maand extra salaris, ikbedoel maar.Het augment in HomerusMaar hoe zit het aan de andere kant van het spectrum?Ik weet wel wat het kost om een klein (Nederlandstalig) tijdschriftin de geesteswetenschappen te publiceren en wat hetoplevert. Natuurlijk zijn er verschillen tussen verwerkingen selectie van artikelen die mensen bij Nature inleveren enartikelen die het Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerteontvangt, maar uiteindelijk heeft elk artikel dezelfde32
Publiceren zonder drempelsTH MA themahogeronderwijs.orgzorg nodig. De productie, publicatie (print en digitaal)en nazorg bij een bescheiden blad gebeuren met dezelfdezorg als die van een artikel in een groot, internationaaltijdschrift. Het bereik van datzelfde artikel is natuurlijk welvan een andere orde: met een beetje geluk hebben wij eenpaar honderd betalende abonnees, het liefst een goed deeldaarvan instituten, maar ook onze openaccesstijdschriftentrekken maar een beperkte groep geïnteresseerden.Dat komt niet doordat onze artikelen niet te vinden zijn.Het is gewoon een feit dat niet iedereen wil lezen over achtergrondenbij het gebruik van het augment in Homerus,maar gelukkig wel net genoeg mensen om een prachtigtijdschrift te blijven uitgeven, gemaakt en geschrevendoor enthousiaste wetenschappers die het ook belangrijkvinden om in hun moerstaal te schrijven voor andere danhun directe collega’s. Uiteindelijk is het een kwestie vanoptellen en aftrekken en dan maar hopen dat er een positiefgetal overblijft. Dan kunnen we, en willen we, er graag meedoorgaan.Wat veel uitgevers betreft maakt het niet uit of het geld datnodig is voor het maken van een goed wetenschappelijk tijdschriftuit abonnementen komt of uit openaccessfunding.Het is wel belangrijk dat het kostendekkend is, en duurzaam.Bij het abonnementenmodel is het makkelijk: als ergeen abonnees meer zijn, is er duidelijk geen behoefte aanhet tijdschrift en is het einde oefening. Bij openaccesstijdschriftenmaakt de afhankelijkheid van juist die instantiesdie het belangrijk vinden dat een tijdschrift open access iszelfs een goedlopende uitgave kwetsbaar. We kunnen besteen tijdschrift ‘flippen’ (van achter een betaalmuur naaropen access gaan) met de toezegging van een vaste financieringvoor drie jaar, maar wie garandeert dat er na drie jaarweer een subsidie beschikbaar is?Het argument dat een tijdschrift na een paar jaar hulpvan de overheid (lees: de belastingbetaler) op eigen benenmoet kunnen staan, houdt geen stand. Article processingcharges (APC’s) die in de STM-wetenschappen normaalzijn voor de openaccesspublicatie van een artikel, zijnnagenoeg onvindbaar voor de geesteswetenschappen, enHet is gewoon een feitdat niet iedereen willezen over het augmentin het werk van HomerusEen wankel systeem,want abonnementenop de papieren editieslopen gestaag terugzeker niet voor publicatie in een Nederlandstalig tijdschriftmet lage impact, ook als de prijs een fractie is van wat inde STM-wetenschappen gebruikelijk is. Voor tijdschriftenwaarin de Nederlandse belastingbetaler misschien nog weleenseen interessant leesbaar artikel zou kunnen vinden, isnauwelijks een cent beschikbaar. Gelukkig willen veel vandie lezers nog wel wat betalen om het tijdschrift te behouden,en daardoor kan een uitgeverij als Amsterdam UniversityPress wel stappen maken naar open access door naeen periode van twee jaar nummers van een tijdschrift vrijtoegankelijk te maken. Ook kunnen uitgeverijen door eencombinatie van een subsidie en betalende abonnees de digitaleeditie vaak al direct in open access publiceren, zonderdat auteurs dan een vergoeding hoeven te betalen. Het blijfteen wankel systeem, want het aantal abonnementen op depapieren edities loopt gestaag terug. Maar zolang het kanzullen we ons best doen om onze auteurs en lezers zo goedmogelijk te bedienen.MoraalriddersIntussen zijn de moraalridders druk bezig de poten ondereen fragiel systeem weg te zagen. Uitgevers moeten niet zozeuren, en toestaan dat auteurs na zes maanden het artikelin de versie zoals die is gepubliceerd (de version of record)vrij verspreiden. Tijd genoeg voor de uitgever om zijn geldterug te verdienen.Eventjes misschien. Als een artikel over Habermas en zijnwerk over genealogie, metafysica en godsdienst na zesmaanden over zijn hoogtepunt heen zou zijn en lezers hetartikel absoluut willen lezen op het moment dat het openbaaris gemaakt, houden zij vast aan hun betaalde abonnement.Maar ik vermoed, met alle respect voor de auteursen hun onderzoek, dat op een enkeling na veel lezers weleven kunnen wachten. Onderzoeksresultaten in de geesteswetenschappenhebben een houdbaarheidsdatum dievele malen langer is dan die in de STM-wetenschappen.Door uitgevers te dwingen met de zesmaandenregel meete gaan met het ‘you share, we take care’-principe, dat henuitdaagt bij de rechter bezwaar te maken tegen het gratis33
Page 1 and 2: WWW.THEMAHOGERONDERWIJS.ORGTH MAHOG
Page 3 and 4: Publiceren zonder drempels22022
Page 5 and 6: inhoudTH MAthemahogeronderwijs.orgP
Page 7 and 8: Publiceren zonder drempelsTH MA the
Page 33: Publiceren zonder drempelsTH MA the
Page 67 and 68: TH MA themahogeronderwijs.orgStuden
Page 69 and 70: vernieuwingsbeweging die in2013 van
Page 71 and 72: met de vroegere kweekschooleen veel
Page 73 and 74: drukten op belangrijke momentenhun
Page 75: Maar vóór hetzover is moet de opl

Th&ma 2022-2

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?