Th&ma 2022-2

TH MA 2-22
Publiceren zonder drempels
waarderen, dat nu ook in een aantal Nederlandse universiteiten
ingang vindt.
Academische boeken
De focus van Plan S gaat hoofdzakelijk naar peerreviewed
artikelen in wetenschappelijke tijdschriften. Maar vooral
in de geesteswetenschappen en de sociale wetenschappen
zijn academische boeken erg belangrijk. Met ‘academische
boeken’ bedoelen we hier monografieën, hoofdstukken,
bundels, kritische edities en andere producties langer of
anders dan een artikel. De voordelen van openaccessboeken
zijn uitvoerig beschreven. Zo laat een studie van Springer
Nature 1 zien dat openaccessboeken 2,4 zoveel citaties krijgen
en tien keer zoveel gedownload worden als boeken die
niet open access zijn.
Principe 7 van Plan S stelt dat open access voor boeken
een apart traject zal vergen. Ondertussen hebben vele
cOAlition S-organisaties hun eigen beleidslijnen ontwikkeld
in verband met openaccessboeken (zie Annex A 2 van
cOAlition S). De meeste organisaties adviseren of vereisen
CC-licenties voor boeken en laten maximale embargo’s toe
tussen nul en twaalf maanden.
cOAlition S erkent dat de publicatie van academische
boeken een geheel eigen karakter heeft dat anders is dan
dat van tijdschriftpublicaties. Daarom verloopt de aanpak
van open access voor academische boeken iets geleidelijker.
In plaats van een strak en uniform beleid heeft cOAlition
S een aantal aanbevelingen geformuleerd die convergeren
naar steeds grotere open access voor boeken en die goed
passen bij de specifieke omstandigheden waarbinnen de
verschillende onderzoeksfinanciers functioneren.
Die aanbevelingen zijn als volgt. Academische boeken die
gebaseerd zijn op onderzoek gefinancierd door cOAlition
S-organisaties moeten open access beschikbaar komen.
Auteurs of hun werkgevers dienen voldoende intellectuele
rechten te bewaren zodat ze hun werk open access
beschikbaar kunnen maken en hergebruik toestaan. Daarbij
moet de auteur een CC-licentie toepassen. Eventuele
De aanpak van open
access voor academische
boeken verloopt
daarom iets geleidelijker
embargoperiodes mogen niet langer dan twaalf maanden
duren en cOAlition S-organisaties zijn bereid bij te dragen
aan de kosten voor openaccesspublicatie en -publicatiemodellen.
cOAlition S zal daarbij samenwerken met bestaande
netwerken voor openaccessboeken, zoals de Directory of
Open Access Books en de Online Library and Publication
Platform (OAPEN).
Ambitieus gamma
Plan S heeft van meet af aan slechts één doel voor ogen
gehad: ervoor te zorgen dat publicaties die voortkomen
uit onderzoek dat financiering ontvangt van cOAlition
S-organisaties beschikbaar komt in onmiddellijke open
access. Dit plan voeren we uit met een ambitieus gamma
aan beleidsbepalingen die elkaar aanvullen en versterken, en
die alle hindernissen op de weg naar open access systematisch
aanpakken. Wetenschap ontvangt haar financiering uit
publieke middelen, en moet dus ook onmiddellijk openbaar
toegankelijk zijn voor iedereen die er toegang toe wil krijgen.
Johan Rooryck
is executive director van cOAlition S
Noten
1 www.springernature.com/gp/open-research/journals-books/books
2 www.coalition-s.org/coalition-s-statement-on-open-access-for-academic-books/
#Annex_A_Overview_of_existing_OA_book_policies_of_a_subset_of_cOAlition_S_
organisations
30