Probleemgericht werken in 60 kleine stappen - Center for Problem ...

8 GEBRUIK DE CRImINALITEITSDRIEHOEK
60 klEiNE StaPPEN
Stap 8: Gebruik de criminaliteitsdriehoek
De meeste criminologische theorieën richten zich op wat
mensen ‘crimineel’ maakt. Zij verwijzen voor de oorzaken
van crimineel gedrag naar heel abstracte factoren, zoals
opvoedingspraktijken, genetische achtergrond en psychologische
of sociale processen. Het toetsen van die theorieën
is vaak een hele toer, terwijl de wetenschappelijke validiteit
ervan nogal eens wil verschillen of soms zelfs geheel
onbewezen is. De beleidsimplicaties die eruit voortvloeien
vallen meestal ver buiten het werkterrein van de politie.
Eén stroming binnen de criminologie, de zogenaamde omgevingscriminologie
(en een variant daarop, de zogenaamde
crime science) levert echter wel praktische aanknopingspunten
op voor het dagelijkse politiewerk. Dit komt omdat deze
variant zich richt op de directe situationele oorzaken van criminaliteit,
met inbegrip van de verleidingen, de gelegenheid
en de al dan niet voldoende bescherming van het doelwit.
In de omgevingscriminologie spelen enkele kernconcepten
en –modellen een centrale rol, waaronder de criminaliteitsdriehoek.
De criminaliteitsdriehoek (ook bekend als de misdaaddriehoek)
is afkomstig uit een van de belangrijkste theorieën
uit de omgevingscriminologie: de routine activity theory.
Deze theorie, die oorspronkelijk geformuleerd is door
Lawrence Cohen en Marcus Felson, stelt dat criminaliteit
ontstaat wanneer een potentiële dader en een geschikt
doelwit samenkomen op een bepaalde tijd en plaats, zonder
dat een adequate beïnvloeder of beschermer aanwezig is.
Potentiële daders zijn volgens deze theorie in alle denkbare
situaties voorhanden, omdat normale menselijke hebzucht
en egoïsme in de meeste gevallen criminele drijfveren afdoende
verklaren. De theorie maakt ook geen onderscheid
tussen een menselijke slachtoffer of een ‘ding’, omdat beide
het doel van de dader kunnen zijn. Bij een adequate toezichtouder
of beschermer kan het zowel gaan om menselijke
actoren als om technische beveiligingsapparatuur. Maar op
deze manier is de oorspronkelijke criminaliteitsdriehoek
ontstaan met de drie zijden, die elke staan voor de dader,
het doelwit en de locatie of plaats (zie de binnenste driehoek
van de figuur).
De binnenste driehoek helpt ervoor uw aandacht te richten
op alle drie de componenten van een criminaliteitsprobleem.
De politie is gewend om een probleem te benaderen aan de
hand van de betrokken dader(s) – de vraag hoe de identiteit
van de dader kan worden achterhaald en hoe deze in de
kraag kan worden gevat, staat voor de politie van oudsher
centraal. POP vraagt echter om rekening te houden met een
breder scala van factoren; daarom is ook inzicht nodig in
de slachtoffers en de betrokken plaatsen.
28
In de meest recente versie van de criminaliteitsdriehoek is een
buitenste driehoek opgenomen, waarin ook de ‘controllers’
staan, ofwel de verantwoordelijken die invloed hebben op
de drie originele elementen (zie figuur):
• Voor het doelwit/slachtoffer is dit de beschermer of
beïnvloeder uit de oorspronkelijke formulering van de
routine activity theory – het gaat hierbij om mensen die
zichzelf en hun eigen bezittingen beschermen, of de
bezittingen van familieleden, vrienden en collega’s. Ook
politie en particuliere beveiliging kunnen hier natuurlijk
een rol spelen.
• De dader kent vaak een beïnvloeder: iemand die de
dader goed kent en die in de positie is om enige controle
uit te oefenen over diens handelen. Deze beïnvloeders
zijn bijvoorbeeld ouders, broers en zussen, leraren,
vrienden en echtgenoten. De reclassering of andere
autoriteiten worden gezien als een uitbreiding of
vervanging van de normale uitvoering.
• Voor de plaats is de beheerder van belang: de eigenaar
of de daardoor aangewezen persoon die enige verantwoordelijkheid
draagt voor de controle op het gedrag
in de specifieke locatie, zoals een buschauffeur of een
leraar op school, de eigenaar van een bar, de verhuurder
van een huurwoning, de steward of stewardessen van
een luchtvaartmaatschappij.
Criminaliteitsdriehoek
Beïnvloeder
Dader
Plaats
Object/slachtoffer
Beschermer
Beheerder