Bijdragen tot een oorkondenboek van Overijssel 1200 - Historisch ...

BIJDRAGEN TOT EEN OORKONDENBOEK
VAN OVERIJSSEL 1200-1250
IV. 1227.-1235
DOOR
Mr. G. J. TER KUILE Jr.
165. (R). 1227 Juli 9. Datum Deoenttie anno gratie Mee
XXVII, VII Y dus lulii.
Otto (Otto II), bisschop van Traiectum (Utrecht), verklaart
dat hij in het geschil tussen hem en de kanunniken van
Zutphania (Zutfen) over de visserij bij Campae (Kampen)
het visrecht aan de kanunniken heeft afgestaan, nadat de graaf .
van Gelria (Gelre) en zijn moeder, de abdis van Raremunda
(Roermond), hem overtuigd hebben dat die visserij niet in de
koop en verkoop van de overheidsrechten van Sallandia beqrepen
is geweest, zoals deze tussen de bisschop en de graaf tot
stand is gekomen (no. 157-164).
Hs. : Notariëel afschrift in het transsumpt van 6 Juni 1383,
in het Gerneente-archief van Zutfen (Kapittelarchief) (B).
Druk: Sloet, Oorkondenboek van Gelre, I no. 508 naar B
(abusievelijk gedateerd op 26 Juli 1227) . .- Oorkondenboek
Sticht Utrecht, II (1940) no. 766 naar B.
Regesten : Register Overijsselsche Oorkonden, III no. 977
(gedateerd op 26 Juli 1227); Brom, Regesten Sticht Utrecht,
I (1908) no. 774.
166. (R). 1227 Juli 22. Acta sunt hec aput U mmen [Ommen),
in die Magdalene anno gracie MeC XXVII.
Otto (Otto II), bisschop van Traiectum (Utrecht), verklaart
dat hij op verzoek van zijn broer Th (eodericus), proost
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

2
van Daventria (Deventer), aan de proosdij aldaar het bezit
van de tiend te Haslet (Hasselt) laat, en aan het kapittel van
Daventria het bezit van de navale tiend te Vortmen (Eortmond
bij Olst, waarop het vanouds aanspraak had gemaakt,
met volledige vrijheid onder. welke kamer van beheer zij deze
inkomsten willen brengen.
Hs. : Oorspr. charter in het Gemeente-archief van Deventer
(Kaplttel-archîef, inv. 1870 no. 1150b); het uithangende zegel
is afgevallen (A).
Druk : Bijdragen tot de geschiedenis van Overijssel. VI
(1880) blz. 112 naar A. --- Oorkondenboek Sticht Utrecht,
II (1940) no. 767 naar A.
Regest : Brom, Regesten Sticht Utrecht, I (1908 )no .. 775.
167. (R). 1228. Actum in domo mea Diepenhem (Diepenheim)
anno gratie MCC XXVII/.
Otto, graaf van Dale, verklaart dat zijn leenman Godefridus
de Cosvelde van het leengoed in Renenlo (Relau, Kr. Münster)
afstand gedaan heeft en dat hij, Otto, met goedvinden
van zijn vrouw Richarda en van zijn zoon Henneus het nu
allodiaal geworden bezit volgens uitspraak van zijn leenmanneri
en ministenalen aan het s. Egidiusklooster te Monasterium
(M unster) heeft overgedragen, terwijl het nodige gedaan zal .
worden om des konings ban hierop te verkrijgen.
Hss, : Oorspr. charter in het Staatsarchief te Munster (Ar~
chief Kloster Aegidii. charter no. 18b), met uithangend ruiter~.
zegel aan een snoer van rode zijde (A). --- Afschrift in Ms. I
81. blz. 159, in het Staatsarchief te Munster (B).
Druk: Niesert, Münsterische Urkundensammlung, II blz.
378 naar B. --- R. Wilmans, Westfälisches Urkundenbuch. III
(1871) no. 252naar A.
_ Het randschrift van het zegel luidt: "Sigillum Ottonis
comitis de Dale". Voor het verdere verloop van deze overdracht
zij verwezen naar no. 169.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

3
168. (R). 1228 Juli 1. Datum Perusii (Perugia) Kal. lulii,
pontilicetus nostri anno secundo.
Gregorius, paus (Gregorius IX), gelast alle aartsbisschoppen,
bisschoppen, abten, prioren, dekens, aartsdiakensen an- .
dere prelaten, de bezittingen van de abdis en het convent van
s. Maria de Horst (Ter Hunnepe) tegen alle wereldlijke en
geestelijke aanranders te beschermen.
Hs. : Oorspr. charter in het Rijksarchief te Zwolle (Archief
abdij Ter Hunnepe, inv. no. 6), met leden bul (A).
Druk: Dumbar, Kerkelijk en WereltIijk Deventer, I (1732)
blz. 460 naar A. ;.......Sloet, Oorkondenboek van Gelre, I no.
516 naar A . .....-Oorkondenboek Sticht Utrecht, II (1940) no.
782 naar A.
, Regesten : Tijdrekenkundig Register Overijssel, I blz. 8;
Potthast, Regesta pontificum, I no. 8228; Register van Overijsselsche
Oorkonden, III no. 516; Brom, Bullarium Trajeetense,
I no. 121; Brom, Regesten: van het Sticht Utrecht, I
(1908) no. 789; Wubbe, Archief Ter Hunnepe, blz. 128 no. 3.
169. 1229 (vóór Maart 21). Otto, graaf van Dale, verklaart
dat zijn leenman Godefridus de Cosveltie van het leengoed
in Rene(n)lo (Relau) afstand heeft gedaan, waarop hij
(Otto) eerst op zijn kasteel Depenhem (Diepenheim) ~et
goedvinden van zijn vrouw Ricardis en zijn zoon Henricus
volgens uitspraak van zijn leenmannen en ministerialen, en
.later bij Monasterium (Munster) onder koningsban in het
vrijding volgens vonnis van vrijschepenen ("vimenote" ), het
nu allodiaal geworden bezit aan het s. Eqidii-klooster in Monasterium
heeft overgedragen.
Hss. : Oorspr. charter in het Staatsarchief te Munster (Ar~
chief Kloster Aegidii, charter no. 19a) (A). .....-Afschrift in
Ms. I 81 blz. 161. in het Staatsarchief te Munster (B).
Druk: Niesert, Münsterische Urkundensammlung, II
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

(1827) blz. 379 noot (fragment) naar B. -- R. Wilmans.
Westfälisches Urkundenbuch, III no. 259 naar A.
Afgedrukt naar: Westfälisches Urkundenbuch. III no. 259.
_Datering: het tweede pontificaatsjaar van paus Gregorius
IX loopt van 21 Maart 1228 tot 21 Maart 1229.
Het originele charter is van eenzelfde uithangend zegel
voorzien als het charter, dat in no. 167 besproken is.
Otto permissione divina cornes de Dale cenobio sancti Egidii
in Monasterio in perpetuum.
Quum everure plerumque salet, ut instigante humani generis
inimico laudabilia facta presentium, presertim que ad salutein
sunt animarum. dissolvere laboret calumpnia Futurorum, necessarium
iudicavimus ea que a nobis memoria digna gessa
sunt, Iidelibus litterarum testimoniis ad noticiam proferri posterorum.
Unde notum esse cupimus universis hoc scriptum sive futuri
sive presentis evi tempore .inspecturis, quod nos ob spem retributionis
eterne, predium nostrum in Renelo 1), quod Godefridus
de Cosvelde de manu nostra tenuerat in Ieodo, eadem
ius Ieodi cum consensu heredum suorum in manu nostra resiqnante,
cenobio sancti Egidii in Monasteria cum omnibus attinentiis
benivolo contulimus animo atque devoto. Primo siquidem
in domo nostra Depenhem, uxore nostra domina Ricarde
comitissa et Iilio nostra Henrico consentientibus, per senten-
tiam hominum atque ministerialium nostrorum, deinde vero sub
banna regio in loco civitati Monasteriensi vicino, quit dicitur ad
horrea, ubi Fridericus miles de Sconenbeke vice generis sui
Alberti militis de Hurthe iudex presedit. cum omni ea que in
illo iudicio exigitur sollempnitate, predium memoratum videlicet
in Renelo de' manu nostra resignatum et prefato cenobio per
sententlam liberorum hominum ut fieri salet contraditurn ac
banna regio confirmatum, magister Arnoldus, eïusdem cenobii
1) Relau, Kerspel Nieuberge, Kreis Münster.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

5
provisor, nomine venerabilis abbatisse Siradis ac sui conventus
iure proprietatis cum omnibus suis. ut dictum est. attinentiis
perpetuo possidendum recepit.
Actum anno gratie MCC XXIX. presidente Romane sedi
domino Greqorio papa IX. anno pontificatus eiusdem II.
Testes huius rei sunt: nobiles Godefridus de Elen. Henricus
de Depenbroke, Ge(r)hardus Pris cum Friderico Sconen-
(beke); ex his qui dicuntur vimenote Hermarmus Stipel. Everhardus
Fridach, Everwinus de Vrekenhorst, Winandus Rise.
Sichebodo de Smidehusen, Bernardus Dovende. Bernardus de
Suneborne, Adolfus de Wic; liberi Bernardus de Lipelincthorpe,
Iohannes de Telgeth; ministeriales Albertus dapifer, Amelûngus
de Berle, Gerhardus Lethersac, Godefridus villicus,
Hermarmus incisor. Godefridus de CosfeIde et filius eius
Conradus.
170. (R). 1230 Maart 22. Acta sunt hec Deoenttie anno
Domini M ducentesimo XXX, sexta feria post Benedicti.
Wilbrandus, bisschop van Traiectum (Utrecht). verklaart
dat hij de tiend der goederen van Bertoldus de Ostvenne,
waarvan Engelbertus de Harvessen afstand gedaan heeft. aan
Hermarmus de Veldesberge verpacht heeft tegen een pachtsom
van 12 denariên Deventer munt, jaarlijks te betalen in de
bisschoppelijke hof te Colmescate (Colmsschate).
Hs. : Oorspr. charter in het Gemeente-archief van Zutfen
(Inv. no. 2549). met uithangend zegel van de bisschop in witte
was aan een snoer van groene en rode zijde (A).
Deuk : Dumbar, Kerkelijk en wereItlijk Deventer. II (1788)
blz. 217 naar A. -- Sloet, Oorkondenboek van Gelre, II no.
533 naar A. -- Oorkondenboek Sticht Utrecht. II (1940) no.
797 naar A.
Fragment: Register van OverijsseIsche Oorkonden. III no.
98t-1.
R.egesten : Tadama, Tijdrekenkundig register. I no. 20;
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

6
Brom, Regesten Sticht Utrecht, I (1908) no. 803; W. E.
Smelt, Het oud-archief van de gemeente Zutphen (Utrecht
1941). II blz. 8 no. 6.
171. (R). 1230 Maart 25. Acta sunt hec anno dominice
incarnation is MCC XXX, in Annunciacione beate semper Vir~
gin IS Marie.
Th [idericus}, kanunnik te Daventria (Deventer), verklaart
dat hij de door hem gekochte goederen te Uelde 1) aan de
kerk van s. Maria te Daventria geschonken heeft, evenals zijn
claustrale huis, om daarmede de door zijn mede-kanunniken
beschikbaar gestelde bijdrage van zeven pond in de koopsom
van vorengenoemde landerijen terug te betalen, terwijl
hij die goederen bovendien met memoriediensten belast.
Hs. : Oorspr. charter in het Gemeente-archief van Deventer
(Kapittelarchief, inv. 1870, no. 1150c); het zegel is afqevallen
(A).
Druk : Bijdragen tot de geschiedenis van Overijssel, VI
(1880) blz. 113 naar A. - Oorkondenboek Sticht Utrecht, II
(I940) no. 798 naar A'.
Fragment: Oorkondenboek Groningen en Drente, I no. 91
. naar A.
Regest : Brom, Regesten Sticht Utrecht, I (1908) no. 804.
172. (R). 1230 Augustus 31. Acta sunt hec Deoenttie
(Deventer) a) anno Domini Mb) ducentesimo tticesitno,
pridie Kalendas Septembris.
Willibrandus c), bisschop van Traiectum (Utrecht), verklaart
dat hij dienstmannen, schepenen en de gehele bevol-
a) C: Dauen(trie).
b) C: millesimo.
c) C: Villibrandus.
1) Het erve ten Velde gewaard in de marke Gooi (buurschap Lettele,
Lindelo en Okkenbroek) , Zie hiervoor: (J. de Graaf), Markeregt
van Gooi

7
king van het dorp Suollae a), wegens de door hen in de strijd
tegen de Drenthones (Drenten) betoonde trouwen de Iinanciële
lasten die zij zich voor de bouw van het kasteel Harden-
, borg b) getroost hebben, heeft toegestaan hun dorp tot stad
te maken en het met grachten en muren te versterken, terwijl zij
voor het overige de rechten zullen genieten, die de inwoners
van Davantria c) bezitten; een en ander met dien verstande
dat de stadsvrijheid en -jurisdictie zich niet buiten de muren
zullen uitstrekken, en dat Iohannes de Ostendorp d), Iohannes
en Andreas de Middelwie e) en hun huizen Ostendo(r)p d) en
Mlddelwie e) vrij van alle schatting en diensten zullen zijn.
Hss. : Afschrift uit de He eeuw op perkament in het Gemeente-archief
;vafl

8
_Datering: zie de aantekening bij Brom en het betoog van
Wubbe, Het stadrecht van Zwolle. in Versl. en Med. Overijss.
Regt en Geschiedenis, XLVII (1930) blz. 373.
173. (R). 1230 September 18. Datum Xanctis (Xanten)
anno gratie millesime CCXXX. eiestino Lamberti.
G. de Amben. vroeger deken. en H. de Sevelen, kanunnik
te Xancten (Xanten}, met G. de Alpen. in leven kanunnik aldaar.
krachtens pauselijke delegatie rechters in het geding tussen
het kapittel van Zutphania (Zutfen) en Cesarius de Ambe.
ridder, stellen A(ntonius). deken. en P .. kanunnik te Daventria
(Deventer). die door de paus thans in dezensqedeleqeerd zijn.
in kennis van het feit dat Cesarius ondanks herhaalde oproep
niet voor hen verschenen is; dat zij aan L.. landdeken te
Daventria. opdracht gegeven hebben hem daartoe aan te manen.
en dat zij toen ook deze maatregel zonder uitwerking
bleef. het kapittel provisorisch en na verloop van een jaar definitief
in het bezit van de questieuse tienden gewezen hebben.
terwijl zij de thans gedelegeerden in overweging geven
krachtige maatregelen tegen Cesarius te nemen.
Hs. : Afschrift van het notariële transsumpt van 5 Juni
1383 in het Liber camerae capituli Zutphaniensis. fol. 72 vs ..
in het Gemeente-archief van Zutfen (Kapittelarchief ) (B).
Druk: Oorkondenboek Sticht Utrecht. II (1940) no. 804
naar B.
Regest : Brom. Regesten Sticht Utrecht. I (1908) no. 811.
174. (R). 1231 April '26. Datum Laterani per manum megistri
Martini sancte Romane ecclesie oicecencellerii, VI Kelendas
MaU, indictione querte, anno incarnationis dominice
MCCXXXI, pontificatus vero domini Gregorii pape VIllI an~
no quinto.
Gregorius. paus (Gregorius IX). verklaart het klooster
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

9
Claholte (Klarholz ) in zijn rechten en bezittingen te bevestigen.
o.a. in het bezit van drie hoeven te Wllenho (Vollenhove).
Hss. : Oorspr. charter (thans niet meer aanwezig) in het
paroehie-archief te Klarholz (A). .....-N otariëel afschrift op
perkament uit het jaar 155'1 door de notaris Lestmek van
Schüttorf in het Huisarchief van het kasteel Rechteren bij
Dalfsen (Rijksarchief te Zwolle; Archief Rechteren. inv. nô.
1014) (B) . .....-Afschrift uit de 16e eeuw op papier in een band
met stukken over de goederen van het klooster Klarholz in
Vollenhove, in het Overijssels Museum te Zwolle (inv. Van
Dedem, bIz. 3 no. 1 sub d) (C).
Druk : (Hugo). Annales Praemonstratenses ( 1734). I
Probattones blz. 398 naar A . .....-Nijhoff's Bijdragen. N.R. I
(1859) blz. 259 naar B. .....-H. Finke. Westfälisches Llrkundenbuch.
V no. 366 naar een afschrift van A door Diekamp =
F. Philippi. Osnabrücker Urkundenbuch. II (1896) no. 277.
Regesten : Potthast. Regesta pontificum, I no. 8727; Graswinckel-Hardenberq,
Het archief van het kasteel Rechteren
( 1941 ). blz. 268 no. 3 naar B; Inventare Westfalen. Beiband
III blz. 10 no. 71 naar een afschrift uit de 18e eeuw.
_ Verschillende zinswendingen gaan terug op het privilege
van 1146 (no. 70). Voor het zegel. rota en verdere bijzonderheden
zij verwezen naar de toelichting in Westfälisches Urkundenbuch,
V no. 366. Zie ook hiervoor no. 93.
175. (R). 1231 Augustus 4. Acta sunt hec apud Daventriam
(Deventer) anno incarnacionis Domini millesimo ducentesirno
tricesimo ptimo, pridie Nanas Augusti, potificatus nostri anno
tercio,
Wilbrandus, bisschop van Traiectum (Utrecht), verklaart
het kapittel van Daventria te bevestigen in het bezit der binnen
en buitendijkse tienden te Vortmen (Fortmond ) en Lugqhermaede.
welke vroeger. toen Henneus deken van Daventria
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

10
was, in het bezit der kosterij van het kapittel geweest en daarna
gedurende twee jaar door bisschop Otto de Lippia genoten
waren, en ten laatste' door bisschop Otto en proost Theedeneus
aan het kapittel zijn afgestaan ter verbetering van de pre-
benden der kanunniken.
Hs. : Notariëel afschrift in een rotulus uit de jaren 1351- .
1353, no. V, in het Rijksarchief te Zwolle (Stukken afkomstig
van de Oud-bisschoppelijke Clerezy) (B).
, Druk: Oorkondenboek Sticht Utrecht, II (1940) no. 816
naar B.
Regest : Brom, Regesten Sticht Utrecht, I (1908) no. 823 ..
176. (R). 1231 (vóór Augustus 20). Acta sant hec anno
¥'ncamacionis Domini MCCXXXl, anno pontificatas nostri
lil. Willebrandus, bisschop van Traiectum (Utrecht), verklaart
de door zijn voorganger Godefridus aan het kapittel ten Dom
gedane schenking van de kerk te Dalsen (Dalfsen) met het
privilege der congrue partie te bevestigen.
Hss. : Afschrift uit de He eeuw in een cartularium in het
Rijksarchief in Utrecht (Bissch. archief no. 45 x), no. 5 (B).
- Afschrift uit de tweede helft der 16e eeuw in het Huisarchief
van het kasteel Rechteren (Rijksarchief te Zwolle:
Archief Rechteren, inv. no. 1673) (C).
Druk : Muller Oudste cartularium (1892), blz. 234 naar B.
- Oorkondenboek Sticht Utrecht, II (1940) no. 819 naar B.
Regesten : Brom, Regesten Sticht Utrecht, I (1908) no. 835
naar B.; Graswinckel-Hardenberq, Het archief van het Kasteel
Rechteren (1941 ), blz. 268 no. 4 naar C.
_Datering: zie Oorkondenboek Sticht Utrecht, II no. 784
kopnoot.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

11
177. (R.) 1232 September 24. Datum Anagnie (Anagni)
VIII Kal. Octobris, pontificatus nostri anno sexto.
Gregorius. paus (Gregorius IX). verleent aan hen. die op de
dag van Maria-qeboorte het klooster in Horst (Ter Hunnepe]
bezoeken. een aflaat van 20 dagen.
Hs. : Oorspr. charter in het Rijksarchief te Zwolle (Archief
ter Hunnepe, inv. no 13. met uithangende loden bul aan een
snoer van rode en gele zijde (A).
Druk : Sloet, Oorkondenboek van Gelre, II no. 558 naar A.
- Oorkondenboek Sticht Utrecht. II no. 843 naar A.
Regesten : Tijdrekenkundtq Register Overijssel. I bIz. 8;
Potthast. Regesta pontificum, I no. 9006; Brom. Bullarium
Trajectense, I no. 131;Brom. Regesten Sticht Utrecht. I (1908)
no. 844; Wubbe, Archief ter Hunnepe. blz. 129 no. 4.
178. (R). 1232 September 25. Datum Anagnie (Anagni).
VII Kal. Octobris, pontificatus nostri anno sexto.
Gregorius. paus' (Gregorius IX). draagt de abt van het
klooster Camp op de kloosters in Horst (Ter Hunnepe) en
Smithusen (Smithuizen) eenmaal per jaar te visiteren. en naar
aanleiding daarvan de voorzieningen te treffen. die de regel
van de Cisterciênser orde aangeeft.
Hs. : Oorspr. charter in de Bibliothèque Nationale te Parijs
(Ms. lat. 9270. no. 16). met loden bul aan een snoer van hennep
(A).
Druk: Ketner. De oudste oorkonden van het klooster Bethlehem
bij Doetinchem (diss. Utrecht 1932). blz. 136 no. VI
naar A.
179. (R). 1233 Februari 22. Datum Anagnie (Anagni) VIII
Kal. Martii, anno sexto.
Gregorius. paus (Gregorius IX). gelast deken en kapittel van
Susacia (Soest in Westfalen) om de subdiaken mr. Rogerus.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

c ,
'.~.
• ~'.-".t~~
" .
12
wiens afkomst en opleiding hun bekend zijn en die wegens
moeilijkheden met het kapittel van s. Petrus te Traiectum
(Utrecht) van de kerk te Ulsen afstand heeft gedaan, als kanunnik
op te nemen en hem in het bezit van de prebende te
stellen die mr. Henricus, kanunnik te Traiectum, in die kerk
gehad heeft en die hij door brieven van hem zelf en van de abt
van het klooster Camp in's pausen handen heeft overgegeven.
Hs. : Afschrift in Reg. Vaticana T. 16, fol. 97, in het archief
van het Vaticaan te Rome (B).
Druk : Westfälisches Urkundenbuch, V no. 388 naar B. -
Brom, Bullarium Trajectense, I no. 135 naar B = Oorkondenboek
Sticht Utrecht, II no. 850.
Regesten: Westfälisches Urkundenbuch, VII no. 408;
Brom, Regesten Sticht Utrecht, I no. 851.
180. (R). 1233 April 13. Acta sunt hec anno Domini
MCCXXX tertio, secundo Idus Aprilis a), apud Horst.
Wilbrandus, bisschep van Traiectum (Utrecht), verklaart de
privileges van het klooster Werslo (Weerselo) te bevestigen.
Hss. : Afschrift uit de 17e eeuw in het Rijksarchief te
Arnhem (Coll. Van Rhemen, hs. no. 73 III) (B). - Vertaling
uit het begin van de 18e eeuw in het Rijksarchief te Zwolle
(Ridderschapsarchief: bundel no. 4068 blz. 14) (C).
Druk : Oorkondenboek Sticht Utrecht, II (1940) no. 852
na~r C. - Versl. en Med. Overijss. Regt en Geschiedenis,
LXIV (1949) blz. 13 naar B.
181. 1233 Juli 8. Otto, gekozen bisschop van Traiectum
(Utrecht), verklaart dat vier van zijn ministerialen hun goederen
aan de edelman Ludolfus de Stenvordia opgedragen en in leen
terugontvangen hebben, met dien verstande dat, indien een
a) Een door C gevolgde variant leest: XIII Ap1·ilis.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

13
hunner mocht overlijden de leenheer het leengoed zonder heergewaad
te ontvangen aan de zoon of de dochter van de overledene
zal toekennen, terwijl dit voorrecht zich niet tot verdere
leenvolgers zal uitstrekken.
Hss. : Afschrift uit de 15e eeuw in de Antiqua Registratura,
blz. 1, in het Huisarchief van het kasteel Burgsteinfurt (B) . .-
Afschrift in het Leenboek van 1609, blz. 7, in het Huisarchief
van het kasteel Burgsteinfurt (C).
Druk : Inventare Westfalen, I Heft 4 (Munster 1907) blz.
588 no. 1 naar B en C.
Afgedrukt naar : Inventare Westfalen, I blz. 588 no. 1.
_ Intitulatio en datering zijn niet met elkaar in overeenstem-
ming. Weliswaar is Otto van Holland in 1233 tot bisschop van
Utrecht gekozen, maar zijn voorganger (bisschop Wilbrand is
pas op 27 Juli overleden.
Otto, Dei gratia Traiectensis electus universis presentem
cedulam inspecturis salutem in Domino.
Noverint universi, quod quidam nostri ministeriales proprietatem
quorundam suorum bonorum in presentia nostra nobili vira
domino Ludolfo de Stenvcrdia contulerunt. ab ipso eadem bona
in feodo recipientes, sicut condictum fuit in compositione facta
inter iamdictum L(udolfum) et Bennekinum de Wie a) sub tali
forma, ut quandocunque aliquem istorum conferentium diseedere
contigerit, predictus L (udolfus) Iilio vel Iilie defuncti sine pecunia,
que herwade dicitur, sine contradictione concedet; heredes
au [tem] subsequentes de illis bonis Iacient,' sicut de aliis est
consuetum. Et hec sunt nomina illorum, qui bona sua iamdicto
nobili contulerunt: Beneko de Wie a) bona, que Lede vocantur,
bona in Eckenholte. apud Tveclo 1) mansum unum; Engelbertus
de Ramelo unum mansum in parochia de Wie a2), qui H udinclo
a) B en C: Wie.
1) Twekkelo, kerspel Enschede.
2) Wijhe.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

vocatur; Bernirus de RaIte a- ) domum, que vocatur Velthus
prope eandem villam; Thidericus de Woclo unum mansum in
villa Vase 2) super Veluam.
Ut autem hec rata maneant et inconvulsa. presens scriptum
sigilli nostri appensione fecimus roborari.
Data et acta hec sunt anno gratie MCCXXX tercio, sexta
feria postOctavas apostolorum Petri et Pauli, apud Davantriam.
Testes B(alduinus) comes de Benethem, Svetherus de Vorste,
Eqidius de Brochusen, Stephan us pincerna, Hugo de Vlotene.
Gerwinus et Iohannes Iratres in Daventria. Herbertus Drento,
Gerhardus de Hervethe, Hecbertus de Elderike, Iohannes de
Ahus, Symon Terninc et alii quamplures.
182. (R). 1233 Juli 14. Acta sunt haec Deoenttiee (Deventer)
anno millesime CCXXX (III), ptidie Idus Iulii,
W(ilbrandus), bisschop van Traiectum (Utrecht), verklaart
dat hij aan de kapel van s. Lambertus te Daventria de tiend te
Wesope (W ezepe geschonken heeft.
Hs. : Onbekend.
Druk : Lindeborn (1670), blz. 88 = Dumbar, Kerkelijk en
wereltlijk Deventer. I blz. 463 (fragment) = V (an) H (eussen) .
Historia episcopatuum Belgii. II blz. 37 = Oorkondenboek
Sticht Utrecht. II (1940) no. 858 (fragment).
Vertalingen: V(an) H(eussen) en V(an) R(ijn). Oudheden
en gestichten van Deventer, I blz. 163; Dumbar, K. en W.
Deventer. I blz. 463.
Regesten : Register van Overijsselsche Oorkonden. II no.
402; Brom. Regesten Sticht Utrecht. I no. 808.
_Datering: zie Pijnacker Hordijk. Ouedam narracîo de
Groninghe (1888). blz. XVI; dezelfde in Nederl. Archievenblad,
XX blz. 208.
a) C: Balte.
1) Raalte.
2) Vaassen ..
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

15
183. (R). 1233 Juli 21. Actum Daventrie (Deventer) anno
incarnationis Domini MCCXXX tertia, XII Kalendas Auqusti,
pontificatus nostri anno sexto,
Wilbrandus, bisschop van Traiectum (Utrecht), verklaart
dat hij een aanvang gemaakt heeft met de stichting van een
Benedictijner klooster in Sallandia in Mons sancte Marie
(Mariënberg of Zwartewater in Salland), voor het zieleheil van
hemzelf, van zijn voorganger bisschop Otto II, en van allen die
met hem in het veen bij Coverdia (Koevorden) gedood zijn,
van allen die met de schout Conradus bij Stenwie (Steenwijk)
gevallen zijn, en van de Friezen die in Backenven (Bakkeveen)
en Nutspete het leven lieten.
Zij die gebruiksrechten op het aan het klooster grenzende
veen uitoefenden, hebben 14 hoeven aan het convent afgestaan,
terwijl de bisschop zelf de rechtspraak en de tiend over dat
veen geschonken heeft; hij neemt vervolgens het klooster onder
zijn bescherming, verleent de monniken het recht hun doden
te begraven en hun priesters het recht om de biecht af te nemen
en de tot hun gemeenschap behorende zieken het heilig Oliesel
toe te dienen.
Hs. : Oorspr. charter in het Rijksarchief te Zwolle (Archief
Zwartewatersklooster. charter no. 1); de uithangende zegels
zijn afgevallen (A).
Druk: Lindeborn (1670), blz. 263 naar A = V(an)
H (eussen) , Historia episcopatuum Belgii, II (1733) Pars III blz.
108. --- Dumbar, Analecta II (1721) blz. 229 (fragment .met
datum: MCCXXXII) = Van Mieris, Charterboek der
graaven van Holland, I (1753) blz. 210 = Oorkondenboek
Sticht Utrecht, II (1940) no. 859. ---Dumbar, Kerkelijk en
wereltlijk Deventer, I (1732) blz. 464 naar een afschrift (met
weglating van de getuigenlijst) . -- Oorkondenboek van Groningen
en Drente, I (1896) no. 94 naar A. --- Oorkondenboek
Sticht Utrecht, II (1940) no. 860 naar A..
Vertaling: V(an) H(eussen) en V(an) R(ijn), Kerkelijke
Historie en Outheden. VI blz. 579.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

16
Regesten : Tijdrekenkundig Register Overijssel. I (1857)
blz. 8; Register van Overijsselsche Oorkonden. II no. 404;
Brom. Regesten Sticht Utrecht. I no. 857.
184. (R). 1233 Juli 22. Actum Daventrie anno Domini
MCCXXX tercio, in die beate Marie Magdalene.
W (ilbrandus). bisschop van Traiectum (Utrecht). verklaart
aan het kapittel van Daventria (Deventer) een jaarlijkse rente
van 10 solidi uit de tiend van het veen bij Daventria en Colmescote
(Colmschate) geschonken te hebben. en laat de erven bij
Suolle (Zwolle) vrij ten gebruike door vorengenoemde kerk.
Hs. : Oorspr. charter in het Gemeente-archief te Deventer
(Kapittel-archief, no. 1150d). met uithangend zegel van de
bisschep in groene was (A). .
Druk : Dumbar, Kerkelijk en wereltlijk Deventer. II blz.
216 naar A (fragment) . .- Bijdragen geschiedenis van Overijssel.
VI (1880) blz. lIS naar A . .- Oorkondenboek Sticht
Utrecht. II (1940) no. 861 naar A.
Regesten: Register Overijsselsche Oorkonden. III no. 982;
Brom. Regesten Sticht Utrecht. I (1908) no. 858.
185. (R). 1233 Juli 22. Datum Daventrie anno Domini
millesimo ducentesimo XXX tercio, XI Kai. Augusti.
Wilbrandus, bisschop van Traiectum (Utrecht). verklaart
zijn verwant Henricus, heer van Mans (Bergh). te bevestigen
in het leenbezit van een stenen huis met toebehoren te Daventria
(Deventer) en een jaarlijkse rente van 10 mark Keulse
munt, losbaar tegen 100 mark. uit de bisschoppelijke tol te
Rena (Rhenen). welke hij van bisschop Otto II gehouden
had. terwijl hij hem bovendien "de goederen in leen geeft. die
door de dood van Wilhelmus de Malberg. en diegene welke
tengevolge van de afstand door Macharius de Arde aan de
kerk van Traleeturn zijn teruggevallen.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

17
Hs. : Oorspr. charter in het Huisarchief van het kasteel
Bergh te 's-Herenberq: het uithangende zegel is afgevallen
(inv. no. 7053) (A).
Druk: Nijhoff's Bijdragen, 3e R. dl. II blz. 285 naar A. -
Oorkondenboek Sticht Utrecht, II no. 862 naar A.
Regesten: Register van Overijsselsche Oorkonden, II no.
405; Brom, Regesten Sticht Utrecht, I no. 859; Van Schilfgaarde,
Archief Huis Bergh, Regestenlijst van oorkonden, I
no. 13.
186. 1233 Juli 24. Datum Deventrie anno Domini millesimo
ducentesimo tricesimo tercio, in vigilia beati lacobi epostoli.
Wilbrandus, bisschop van Traiectum (Utrecht), verklaart
de door zijn voorganger Theodericus gedane schenking aan het
kapittel van Daventria (Deventer) van de novale tienden in
de parechie Swolle (Zwolle). in de marken Swolle, Wytmen,
Itterzem (Ittersum), en daar waar het kapittel de oudhoevige
tienden bezit, w.o. in het bijzonder de tiend van Vorste
(Voorst), te bevestigen, evenals de door diezelfde bisschop te
zijner memorie op het bisschopshuis te Daventria gevestigde
grondrente van 20 solidi, omdat hij dat huis uit eigen middelen
weer opgebouwd had.
Hs. : Notariëel afschrift in een rotulus uit de jaren 1351-
1353 no. VI. in het Rijksarchief te Zwolle (Stukken afkomstig
van de Oud-bisschoppelijke clerezy) (B) ...
Druk : Oorkondenboek Sticht Utrecht, II (1940) no. 863
naar B.
Regest : Brom, Regesten Sticht Utrecht, I (1908) no. 860.
_No. 186 is een bevestiging van no. 119.
187. (R). 1233 September 15. Datum Diepenhem (Diepenheim)
den XV September anno MCCXXXIIl.
Richarda. gravin van Diepenhem, bepaalt de grenzen van de
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

18
nieuwe parochie Diepenhem en kent aan de kerk van Marckei
(Markelo) een jaarlijkse grondrente van vier mud rogge uit
het erf Sybertingh in Holten 7) als schadevergoeding toe.
Hs. : Onbekend.
Druk: Vertaling in de "Stam~chronycke des Huises Diepenhem",
bijvoegsel achter de leerrede van Ds. W. Chevallereau
op "het eerste eeuwgetij van Diepenheims kerkvernieuwing"
(1779). bIz. lIS = Racer. Overijss. Gedenkstukken.
II blz. 254 Oorkondenboek Sticht Utrecht. II (1940)
no. 864.
188.(R). 1235 Februari 21 of 22. Acta sunt hec anno Domini
millesime ducentesimo tticesimo quinta, in Werslo
(Weerselo) VIII Kai. Marcii, scilicet in vigilia Cethedre Petri.
Wilhelmus. provisor, de priorin en alle monniken en nonnen
van het klooster in Werslo (Weerselo) maken bekend. dat
zij de rechten en verplichtingen van de horigen van hun door
koop verworven hoeve Oesterwijc in Thulre (Dulder) als
volgt hebben vastgesteld:
1. wanneer de man of vrouwoverleden is. zal het convent
het vaatwerk en andere gebruiksvoorwerpen niet onder
de af te stane nalatenschap rekenen. Dit voorrecht zal van
kracht blijven. zolang een van hun nazaten het erf bewonen
blijft;
2. indien een "an hun zoons of dochters onder andere heren
verblijven wil. zullen zij tegen wissel van horigen. maar
zonder enige betaling in geld. mogen gaan; , ,
3. geen van hun erfgenamen mag tegen zijn wil onder andere
heren gebracht worden;
4. de pacht (of jaarcijns? ) bedraagt vier schepel mout. vier
schepel rogge Oldenzaalse maat en drie solidi. te betalen
op s. Andreas (30 November).

..
19
Hs. : Afschrift in een handschrift van de ISe eeuw in het
Rijksarchief te Zwolle (Archief klooster Albergen). fol. 6 vs.
(B) S).
Druk : Snuif. Verzamelde Bijdragen (1930). blz. 396 naar
B. - Archief Aartsbisdom Utrecht. LXIV (1940) blz. 82 naar
B. - Oorkondenboek Sticht Utrecht. II (1940) no. 879 naar
B.
_ Datering: de beide' dateringselementen zijn met elkaar
in' tegenspraak. De tekst is niet alleen voor horiqheidsverhoudingen
merkwaardig. maar ook voor de geschiedenis der
Twentse marken. Er wordt nl. gezegd. dat de handeling plaats
heeft gehad in tegenwoordigheid van ..Marquardt iudicis et
omnium civium de Thulre", van markerichter en alle erfqenamen
van Dulder. zoals Heeringa deze tekst opvat. Men kan
ook lezen. en dat lijkt ons de voorkeur te verdienen: in tegenwoordigheid
van Marquardus, richter. hetzij men daaronder
de buur- dan wel de holtrichtet wil verstaan.
Zie ook no. 193.
189. (R). 1235 September. Acta sunt hec anno Domini
MCCXX[X} quinto, mense Septembti.
Reimarus. proost van het kapittel van s. Petrus te Traleetum
(Utrecht). verklaart dat Lubertus de Werslô, ridder, met
zijn kinderen Bernardus, Bertoldus en Diliana van de goede~
ren te Marcuelde (Markvelde ten Z.O. van Diepenheim). die
hij van het kapittel in pacht hield. afstand heeft gedaan. waarop
de proost met toestemming van de deken Everardus en het
gehele kapittel die goederen aan het klooster in Horst (Ter
Hunnepe) heeft verpacht tegen een jaarlijkse pachtsom van
één pond Utrechtse denariën, terwijl de nieuwe pachter de
rechten van de vroegere pachter voor honderd pond heeft afgekocht.
S) Vóór 1946 bekend als hs. eLU van de Bibliotheek der Kon. Akademie
van Wetenschappen te Amsterdam.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

20
Hs. : Oorspr. charter in het Rijksarchief te Zwolle (Ar~
chief Ter Hunnepe, inv. no. 4); het uithangende zegel is afqescheurd
(A).
Druk : Sleet, Oorkondenboek van Gelre, I no. 482 met daturn
1225 naar A. - Oorkondenboek Sticht Utrecht. II no.
889 naar A.
Regesten : Tijdrekenkundig Register van Overijssel. I
(1857) blz. 8; Register van Overijsselsche Oorkonden. III
no. 971; Brom. Regesten Sticht Utrecht. I no. 746; Wubbe,
Archief Ter Hunnepe, blz. 128 no. 2 met datum 1225.
_ Datering: zie Oorkondenboek Sticht Utrecht. II no.
889 kopnoot.
190. (R). 1235 September. Acta sunt hec anno incernetionis
dam inice MCCXXX quinto, mense Septembri.
Reimarus, proost van het kapittel van s. Petrus te Traiecturn
(Utrecht). verklaart dat hij met toestemming van de
deken Everardus en het kapittel de onder de hof Espelo in
Tuenta (Espelo in Twente) ressorterende goederen. die vreeger
door Lubbertus de Marcvelde. ridder, gepacht waren en .
waarvan deze te zijnen overstaan afstand heeft gedaan. aan
het klooster s. Maria te Harst (Ter Hunnepe) in erfpacht
heeft uitgegeven tegen een canon van één pond Utrechtse
denariên.: te betalen in de hof Espelo op St. Maarten( 11 November).
Hs. : Oorspr. charter in het Rijksarchief te Zwolle (Ar~
chief Ter Hunnepe, inv. no. 4); uithangend de zegels van de
proost en van het kapittel in groene was, waarvan het laatste
geschonden is (A).
Druk: Oorkondenboek Sticht Utrecht. II (1940) no.890
naar A.
Regesten : Tijdrekenkundig Register van Overijssel. I
(1857) blz. 9; Brom. Regesten Sticht Utrecht, I (1908) no.
884; Wubbe. Archief Ter Hunnepe (1931), blz. 129 no. 5.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)

21
_De no.Is 189 en 190 zijn van vrijwel gelijke inhoud, met
dit verschil dat het eerste charter hier en daar een uitvoeriger
redactie vertoont. De verhouding tussen beide oorkonden is
nog niet voldoende opgehelderd. Men vergelijke ook: Oorkondenboek
Sticht Utrecht, II no, 889 kopnoot.
191. 1235 September. Datum apud Hurst sancte Made an~
no dominice incarnationis MCCXXX quinto a), mense Septembei.
Gertrudis, abdis, Oda, priorin, en het gehele klooster van
s. Maria de Hurst (Ter Hunnepe) erkennen van het kapittel
van s. Petrus te Trateeturn (Utrecht) de onder de hof Espen-
10 in Tuenta (Espelo in Twente) ressorterende en in het kerspel
Nithe (Neede) gelegen goederen in erfpacht te houden,
die vroeger bij Lutbertus de Marcvelde. . ridder, in gebruik
waren, een en ander tegen betaling van een canon van één
pond Utrechtse denariën.
Hs. : Afschrift in het Cartularium van St. Pieter no. I, fol.
90 vs., in het Rijksarchief te Utrecht (Kapittelarchief St. Pieter)
(B).
Druk : Sleet, Oorkondenboek van Gelre, II no. 537 met
jaartal 1230 naar B. - Oorkondenboek Sticht Utrecht, II no.
891 naar B.
Regesten : Register van Overijsselsche Oorkonden, III no.
983; Muller, Regesten van het archief van St. Pieter, blz. 7 no.
27; Brom, Regesten Sticht Utrecht, I no. 885.
192. (R). 1235 September 14. Gedeen in 't jaer des Heeren
MCCXXXV, XIV September, in AIdenseie.
Otto, gekozen bisschop van Utrecht (Otto III), verklaart
de privileges van het klooster Weerselo te bevestigen.
a) Hs.: MCCXXXV quinto. '
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)
.--

22
Hss. : Vertaling uit de 17e eeuw in het Rijksarchief te
Arnhem (Coll. Van Rhemen. hs. 73 III) (B). .- Vertaling
uit het begin van de 18e eeuw in het Rijksarchief te Zwolle
(Rîdderschapsarchief, bundel no. 4068. blz. 16) (C).
Druk : Oorkondenboek Sticht Utrecht. II (1940) no. 888
naar C.
_Zie voor de beschrijving van het onder C genoemde
handschrift: F. Ketner in Versl. en Med. Overijss. Regt en
Geschiedenis, LXIV (1949) blz. 1 e.v.
193. (R). 1235 September 18. Datum in Aldensel anno Domini
MCCXXXV, XlIII Kalendas Octobtis.
Otto. gekozen bisschop van Traiectum (Otto III. elect van
Utrecht). oorkondt dat de priorin en nennen van het klooster
Werslo (Weerselo) de hoeve "in Osterwic" in Tholre (Dulder)
gekocht hebhen van heer Winernarus c.s.• en dat deze afstand
heeft gedaan van bezit en eigendom. zowel t.a.v. de
hoeve als van de horigen. die de boerderij bewonen.
Hs. : Afschrift uit de 17e eeuw in het Rijksarchief te Arnhem
(Coll. Van Rhemen, hs. 73 III) (B).
Druk: Versl. en Med. Overijss. Regt en Geschiedenis,
LXIV (1949) blz. 14.
_Zie ook no. 188.
194. (R). 1235 September 18. Acta sunt hec anno Domini
MCCXXXV, XI/I/ Kalendas Octobris in Áldensel,
Otto. gekozen bisschop van Traiectum (Otto III. elect van
Utrecht). oorkondt dat heer Henricus de Plecht en zijn broers
met toestemming van de heren van Gore (Goor) en hun voogd
Henneus de Monte aan het klooster Werslo (Weerselo) een
hoeve verkocht hebben. die zij van de heren van Gore in leen
hielden; dat verkopers een ander erf in MarcIo (Markelo).
hebben gekocht v~n het kapittel van Aldensele (Oldenzaal).
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)
('

23
dit aan de heren van Gore hebben overgedragen in eigendom
en in leen terugontvangen.
Hs. : Afschrift uit de 17e eeuw in het Rijksarchief te Amhem
(Coll. Van Rhemen, hs. 73 III) (B):
Druk : Versl. en Med. Overijss. Regt en Geschiedenis.
LXIV (1949) blz. 16.
VORG, Verslagen en mededeelingen 69 (1954)