Pedagogische modes - Onderwijskrant

We waren in de periode 1977-1983 als Onderwijskrant
ook actief betrokken bij de organisatie van de
nationale onderwijsdagen. Op de grote nationale
onderwijsdag van 31 maart 1981 (Blandijnberg Gent,
1000 aanwezigen) pleitte de Nederlander Theo
Janssen voor radicaal open en vakkenoverschrijdend
projectonderwijs; wij plaatsten daar de nodige vraagtekens
en een genuanceerde opvatting tegenover.
We wezen als spreker op de naïviteit in veel opvattingen
over ervaringsgericht onderwijs, open projectonderwijs
en ‘nieuwe leren’ – zoals “het steeds willen
uitgaan van de momentane belangstelling van de
leerlingen, die volledig zelfstandig het probleem
moeten formuleren en in groepjes de problematiek
moeten bestuderen; het willen betrekken en integreren
van alle vakken binnen projectonderwijs…”.
We lezen verder in het verslag in Onderwijskrant 20
van mei 1981: “Raf Feys stelde in zijn lezing dat
volgens hem een romantische en naïeve interpretatie
van het modieuze ervaringsbegrip e.d. heel wat
gevaren inhoudt: overaccentuatie van de spontane
en individuele vragen van de leerling(en), van de
zgn. kinderlijke belevingswereld en oorspronkelijke
behoeften van de kinderen, van de zelfstandige
keuze en uitwerking van de thematiek en van het
zelfontdekkend leren; van het persoonlijk en subjectief
karakter van de waardeoordelen (gevoelsmatige
voorkeuren zonder diepgaande reflectie vooraf en
zonder beïnvloeding van buitenuit’); van het aangenaam
karakter van het leerproces. Feys wees verder
op het gevaar van de verwaarlozing van de leerinhoud
en van de leerresultaten, de relevantie van het thema,
de diepgang van de uitwerking, de inbreng en de leiding
van de leerkracht en het belang van degelijk leermateriaal.
Velen zien volgens hem voorbij aan het
gemeenschappelijk, cultureel en maatschappelijk
karakter van de ervaring en van sociale leerprocessen.
Achter de prachtige woorden over de kinderlijke en
unieke belevingswereld, de spontane belangstelling,
het zelfontdekkend leren, de onvervalste kinderblik en
de niet-directieve aanpak, steekt volgens Feys vaak ook
het gevaar van vrijblijvend onderwijs. Deze vrijblijvendheid
komt wellicht tegemoet aan de momentane,
oppervlakkige en voortdurend wisselende belangstelling
van de kinderen, maar niet aan hun fundamentele
belangen en ervaringen.” We formuleerden al in 1981
een kritiek op vele vormen van modieuze ‘nieuwe
leren’ die in optocht waren.
We pleitten in die tijd ook voor een verdere humanisering
van de relatie leerkracht-leerling, voor meer
inspraak vanwege de leerkrachten, enz. In Onderwijskrant
32 van maart 1984 namen we afstand van de
Onderwijskrant 147 (oktober-november-december 2008)
40
restaurateurs die enkel het verleden verheerlijkten
en elke vernieuwing afwezen. We betreurden dat
prof. Ignace Verhack alle evoluties vanaf de jaren
zestig over dezelfde kam scheerde en als louter
negatief bestempelde in zijn boek ‘Geen zachte
hand’. We concludeerden: “De gevaarlijkste uitwerking
van de anti-ontvoogdingsretoriek van Verhack
en co bestaat o.i. in het verdacht maken van elk
streven naar verdere democratisering, inspraak en
ontvoogding”. We schreven tegelijk dat we wel akkoord
gingen met Verhacks kritiek op ‘laissez-faireopvoeding’
en op ervaringsgericht onderwijs à la
Ferre Laevers: “Wijzelf en andere redactieleden lieten
nooit na te wijzen op de naïviteit van bepaalde
ervaringsgerichte opvattingen – à la Laevers b.v.
We hebben dit standpunt altijd verdedigd – ook op
de Nationale Onderwijsdag 1981”.
In Onderwijskrant 35 – september 1984 – waarschuwde
de redactie “dat de veralgemening en verabsolutering
van deelaspecten en van rages allerhande
leidden tot elkaar snel afwisselende modeverschijnselen
en dat dit uiteindelijk de interne
schoolhervorming en de vernieuwingsbereidheid”
afremde. Op de tweedaagse over ‘Onderwijsvernieuwing
– Vernieuwingsschool’ van de Stichting
Lod. De Raet te Neerpelt in 1986 hielden we een
lang pleidooi voor vernieuwing in continuïteit, tegen
de verlossings- en ontplooiingsideologie van de
ontscholers, de vlucht in alternatieve scholen, de
EGKO-knuffel-pedagogiek van Laevers...
In 1984 publiceerden we een vurige oproep voor de
invoering van een onderwijsvoorrangsbeleid met een
verwijzing naar Nederland. In september 1991 voerden
we via een dubbel-themanummer van Onderwijskrant
een campagne voor zorgverbreding. We vroegen
om extra uren zorgverbreding. En beklemtoonden de
preventieve zorgverbreding via het verbeteren van
het niveau van het onderwijs en de methodiek voor
rekenen, lezen e.d. Deze actie kende succes en al
in mei 1992 beloofde kabinetschef Roger Peeters
dat de minister zou ingaan op dit voorstel. In 1993
pleitten we in een thema-nummer over onderwijs aan
migrantenleerlingen voor een krachtige aanpak van de
taal- en leerproblemen en tegen OETC (onderwijs in
de eigen taal en cultuur). We stelden wel een paar
jaar later vast dat zorgverbreding en OVB ontaardden
in een vaag en oeverloos project o.l.v. universitaire
steunpunten die zich nog nooit met achterstandsdidactiek
hadden ingelaten.
In december 1991 pleitten we inzake de hervorming
van de lerarenopleiding tegen de vervanging van de