Pedagogische modes - Onderwijskrant

In de rest van deze bijdrage analyseren we de
sombere septemberboodschappen in de ‘kwaliteitskranten’
en vooral in De Standaard in de periode
1990-2007. We zullen merken dat de kranten vooral
de dominante ideologie van de machtshebbers –
beleidsmensen e.d. – vertolkten. Tegelijk passen
ze het commercieel principe toe dat enkel slecht
nieuws goed verkoopt. We stellen verder vast dat
die sombere (Standaard)boodschappen' veelal tot
stugge standaardstandpunten leid(d)en, tot kwakkels
die een eigen leven gingen leiden. Etienne Van
Neygen typeerde in zijn spreekbeurt de ‘jarenlange
onderwijswatcher’ Guy Tegenbos als de “man die
vanuit zijn vernieuwingsideologie in ‘De Standaard’
steeds op dezelfde nagels hamert”.
We starten onze analyse rond 1989. Vóór 1989
waren de 1 septemberboodschappen veel minder
somber. Vanaf het moment dat Vlaanderen een
totaal onafhankelijk beleid kon voeren en de topambtenaren
meer het vernieuwingsheft in eigen
handen namen, verschenen er voortdurend knelpuntenanalyses
en sombere boodschappen. De
stemmingmakerij bij de beleidsmensen zagen we
weerspiegeld in de standpunten van de onderwijsredacteurs.
We beperken ons hier tot de analyse
van de 1-septemberboodschappen waarbij veelal
ook de hoofdredacteurs betrokken waren.
3.2 1930: school schopt ziel van kind
Voorafgaand aan onze analyse en om een beetje in
de stemming te komen, citeren we een merkwaardige
1-septemberboodschap uit 1930 die in het
‘Het Laatste Nieuws’ verscheen. Hierin betoogde en
betreurde Nele Klauwaerdinne (schuilnaam) dat de
meeste leerkrachten in 1930-1931 opnieuw 'de ziel
van de kinderen zullen schoppen en hun lichaam
zullen afjakkeren'. In 'Na de vacantie, terug op
school', een septemberbijdrage uit het tijdschrift
'Moderne School' van 1930 (p. 257-264), stond ook
hoofdredacteur en professor J. Verheyen stil bij het
trieste lot dat de leerlingen te wachten stond. Hij
citeerde met instemming de 1-septemberboodschap
in 'Het Laatste Nieuws' en gaf er vervolgens nog
wat commentaar bij. De Gentse professor Verheyen
was in die tijd één van de vurigste pleitbezorgers
van De Nieuwe Schoolbeweging (reformpedagogiek)
die ook in België weerklank vond. In die septemberboodschap
van 1930 klinkt al een refreintje door dat
ook de voorbije 20 jaar begin september telkens
weerklinkt: “De heele wereld verandert, maar achter
die schoolmuren draait de oude wereld.”
Onderwijskrant 147 (oktober-november-december 2008)
45
Nele Klauwaerdinne (schuilnaam) schreef in 1930 in
‘Het Laatste Nieuws’: "Onze scholen blijven middeleeuwsch
werken met de nutteloze barbaarschheid,
examen genoemd. … Er zijn ook die aftandsche
reglementen en leerplannen. De heele wereld verandert,
maar achter die schoolmuren draait de oude
wereld. En de ouders onderstaan gelaten dat de
school de ziel van 't kind schopt, het lichaam afjakkert,
en vaak den vrede in de gezinnen breekt, door den
terugslag. Waar blijft hun optocht met spandoeken.
Denk hier eens over na: wat zijn de scholen dan
toch voor inrichtingen, die hun klanten mogen martelen
gedurende negen maanden van 't jaar, zoodat
deze vermageren naar ziel en lichaam, en ze dan
drie maanden loslaten? Wat voor inrichtingen zijn
dat, die zoveel kwaad doen, bewust, dat zij dan aan
de leerlingen vele weken vakantie moeten geven,
om het gedane kwaad te herstellen? Komt, geleerden,
wetgevers, ouders en pedagogen, bestudeert de
school, hervormt ze, geef haar een nieuwen stoffelijk
en geestelijk hygiënischen grondslag, zoodat het
uit is met opjagerij, met stomme dag- en jaarverdeeling,
met drakerige leerplannen, met steenen
tijdperksche examenmethodes. Gooien wij, onder
trompetgeschal, de muffe muren van de donkere
scholen om en zetten wij er feestelijk nieuwe voor in
de plaats, ten minste als wij een beetje voelen voor
het beste op de wereld, en dat zich niet verdedigen
kan tegen het kwaad: het kind."
Prof. Verheyen nam in de septemberbijdrage van
‘Moderne School’ de tekst uit ‘Het Laatste Nieuws’
instemmend over en voegde eraan toe: "Wij meenen
maar al te gemakkelijk dat wij de 'meester' zijn over
de kinderen, dat wij ze te beoordelen hebben en dat
ons oordeel alleen van waarde is om het opvoedingswerk
te regelen en gunstig te doen verloopen.
… Zo is het ook dwaas te beweren: dat men, vanaf
den eerste dag 'er orde moet in houden'. Waar gezag
in de opvoeding moet berusten op kameraadschappelijke
vriendschap, wederzijdsch vertrouwen.”
4 Septemberstandpunten 1990
4.1 Zittenblijven
Uit de recente PISA 2000-studie bleek dat Vlaanderen
het land is waar het meest 15-jarigen nog op
leeftijd zitten: 72 à 74 %. Toch wordt al 15 jaar de
kwakkel verspreid dat Vlaanderen wereldkampioen
zittenblijven is, vooral ook door de beleidsmensen
en beleidsadviseurs. De kwakkel duikt het eerst op
op maandag 3 september 1990. Op die dag lanceerde
Guy Tegenbos in 'De Standaard' voor het