NINA Rapport 412

NINA Rapport 412
tale på denne tida, og beitekonsulent Aksel Tveitnes vart hyra inn for å vurdera beita
i Sørkjeområdet (Blefjell) og Dagalitangen. Sistnemnte område fekk høg karakter,
da Tveitnes meinte at vinterbeitepotensialet her var tilstrekkeleg for tiår frametter,
for OR sin flokk (med dei siste åras dyretal). OR forvaltar framleis betydelege
fjellareal, der dei leiger ut hytter og jakt.
Stølsdrift
Store delar av lågareliggande fjellareal har etter jordbruket sitt inntog i Sør-Noreg
vore nytta til beite for bufe. Både kystbygdene og innlandsbygdene har ei lang historie
når det gjeld fjellbeiting (figur 9). Slik beiting er og gjerne knytt til støl og
stølsdrift (sesongbustad knytt til ein gard i skogen eller i fjellnære strok). Hirsch et
al. (1911) meiner at ein i den eldste jordbrukstida ikkje hadde trong for stølsdrift, da
bygdene var tunt befolka og det var nok sommarhamn kring gardane. Men stølsdrifta
er nok svært gamal både på Austlandet og Vestlandet.
Stølsdrift ved Stegaros i gamle dagar
På Austvidda var det som i innlandet elles, ofte 2 typar stølar; den eine var heimstølar
som gjerne låg i lågareliggande lier nær garden. Desse var fyrst og fremst
nytta vår og haust. Den andre var fjellstølane, eller langstølane, som låg inne på
sjølve fjellet og var nytta på høgsommaren. Dette er og ein svært gamal brukstradisjon,
noko eit skinnbrev frå 14 mai 1474 tyder på. Det viser eit forlik/avtale om
stølen Imingen i Uvdal (Hirsch m.fl. 1911). I perioden 1760-1820 var det ein nok
betydeleg etablering/auke i talet på stølar kring Austvidda, mellom anna fordi folketalet
på bygdene auka i denne perioden. Hirsch m.fl. (1911) meiner at stølar som
Ulveliberget, Geitebu, Krækjehalsseter, Monsbuseter m.fl vart bygd i denne perioden.
I perioden 1840-1860 var det ifylgje same kjelde ein nedgang i stølsbruket i
fjellet. Men fyrst på 1900-talet ser det ut til at det tek seg opp att, og i landbruksteljingane
i 1907 syner at det var eit stort tal setrar i dei austre bygdene på og ikring
fjelltangane på Hardangervidda. Såleis var det i Uvdal registrert 138 aktive stølar, i
24