escrita: American ~ British Spelling, ortografia brasileira ~ portuguesa, etc.); <strong>de</strong> xeitoque nos semella conveniente recoñecer un parámetro máis <strong>de</strong> variación diatópica, queatinxiría á norma. Así, po<strong>de</strong>riamos falar <strong>de</strong> variantes e varieda<strong>de</strong>s dianómicas 16 comoun tipo particular <strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s diatópicas. Tampouco isto nos vai interesarespecialmente arestora. Finalmente, seguindo o criterio <strong>de</strong> varios estudosos, <strong>de</strong>ntro doeixo diafásico (ou en íntima relación con este) coidamos conveniente distinguir un nivel<strong>de</strong> variación diamésica, <strong>de</strong>finida segundo o medio ou canle <strong>de</strong> comunicación, queoporía a lingua falada e a lingua escrita (para a noción véxase Beruto 2004, 99-100;estudan a cuestión máis a fondo, entre outros, Biber 1988, Halliday 1990 e Leckie-Tarry1995, 52-71).En resumo, po<strong>de</strong>mos consi<strong>de</strong>rar a variación sociolingüística estruturada nas seguintescategorías básicas:Usuario: sociodialecto(Sociodialectal)Dialectal: dialectoDiatópica (territorio) NomolectalDiastrática (socieda<strong>de</strong>): sociolectoIntrasistémicaUso: rexistro(Comunicativo-funcional)Intersistémica ou diaglósica: interlectoEspecializado: VESDiafásica (contexto) Formalida<strong>de</strong>: estiloDiamésica (medio): modalida<strong>de</strong>4. Variantes e varieda<strong>de</strong>sUn problema fundamental que presenta o estudo das varieda<strong>de</strong>s lingüísticas, análogo aoque acontece coas linguas, é o da súa realida<strong>de</strong> obxectiva. Richard Hudson, coherentecoa súa posición acerca da imposibilida<strong>de</strong> <strong>de</strong> <strong>de</strong>finir en termos estritamenteestruturais as linguas (o mesmo que os seus correlatos, as „comunida<strong>de</strong>s lingüísticas‟),precisamente a causa do seu carácter non homoxéneo e non discreto, consi<strong>de</strong>ra que “non16 As varieda<strong>de</strong>s dianómicas sería os „nomolectos‟, coma os distintos „centros‟ das linguas pluricéntricas.
hai maneira <strong>de</strong> <strong>de</strong>limitar as varieda<strong>de</strong>s, e por tanto temos que concluír que as varieda<strong>de</strong>snon existen” (1996, 39). Para este autor, unhas e outras entida<strong>de</strong>s existen só na medidaen que as persoas son conscientes <strong>de</strong>las, <strong>de</strong> maneira que a súa realida<strong>de</strong> é meramentesubxectiva. O único que tería existencia obxectiva serían as „variantes‟, unida<strong>de</strong>smínimas marcadas con respecto a un dos eixos <strong>de</strong> variación (ou simultaneamente verbo<strong>de</strong> varios <strong>de</strong>stes), e o que acontecería realmente é que no discurso o/a falante,<strong>de</strong>pen<strong>de</strong>ndo da súa competencia, da situación en que se atopa e das súas intenciónscomunicativas, escollería variantes dun e outro tipo e combinaríaas (non sempre <strong>de</strong>xeito consistente, e en función, entre outros factores, da súa <strong>de</strong>streza) coa mira posta noefecto <strong>de</strong> comunicación procurado.[…]Doutra banda, as varieda<strong>de</strong>s atópanse adoito <strong>de</strong>finidas socialmente por un númerolimitado <strong>de</strong> trazos (fónicos, morfosintácticos e léxicos) aos que os locutores outorganmaior saliencia e que por tanto teñen carácter <strong>de</strong> sinalizadores do discurso. Estessinalizadores teñen un papel moi importante na interacción, pois son empregados comosíntomas da i<strong>de</strong>ntida<strong>de</strong> social do falante e do nivel <strong>de</strong> formalida<strong>de</strong> da situación –portanto das intencións comunicativas correspon<strong>de</strong>ntes–, e <strong>de</strong>ste xeito suscitan<strong>de</strong>terminado tipo <strong>de</strong> reaccións do interlocutor –entre outras cousas, xeran expectativascanto ao curso previsible da interacción 17 .[…]Pola nosa banda, cadramos <strong>de</strong> acordo con Berruto cando xustifica a noción <strong>de</strong>varieda<strong>de</strong>, xa que “o recoñecemento e a i<strong>de</strong>ntificación <strong>de</strong> varieda<strong>de</strong>s, como feixes <strong>de</strong>variantes nos distintos niveis da análise que correlacionan con factores sociais, é unachado fundamental da sociolingüística e a<strong>de</strong>mais representa un momentoirrenunciable do necesario proceso <strong>de</strong> abstracción que a teoría e a análise científica<strong>de</strong>ben realizar perante a ilimitada variabilida<strong>de</strong> e caoticida<strong>de</strong> do real” (2004, 98) 18 .5. Arquitectura do sistema lingüísticoBerruto propón un mo<strong>de</strong>lo <strong>de</strong> arquitectura da lingua disposto en forma un gradatumescalar multidimensional, orientado entre polos opostos, no cal as varieda<strong>de</strong>s emerxencomo puntos <strong>de</strong> a<strong>de</strong>nsamento <strong>de</strong> trazos (Berruto 1995, 152-58).1718 Pero téñanse en conta as reservas (que partillamos) <strong>de</strong>ste autor fronte á sociolingüística interaccional,na que advirte o perigo <strong>de</strong> “transformar a análise nunha reprodución fractal do real” (Berruto, 1995, 46-50).