Emel nr.33, anul 81 - Tatar.ro

eraber, Moğul alemi ne me nsup ussurl arında
bul unduğunu göste rme ktedi r. (d ok. 114, s. 59)
Moğul i stil ası ndan bahsede n Faraça
ese rlerde Moğullar içi n her i ki isi m, Arapça
tari hlerde i se sadece <strong>Tatar</strong> adı kull anılı r. Ancak bu
ese rleri n müelifleri de, e skile ri gibi, <strong>Tatar</strong>l arı Türk
olarak tavsif ederle r. Aradaki dil ayrılığına ve di ğer
farkl ara rağme n, <strong>Tatar</strong> ve ya Moğull arı n Türk
sayıl ması he m dı ş görünüş be nze rliği , he m de
aral arı nda çok sayı da Türkleri n bul unmal arından
ileri gel miş olsa ge rektir. B ununla beraber Abd-al-
Lati f al -Makdi si gibi bazı dikkatlı müellifler
<strong>Tatar</strong>ları n gere k yüz şekli , ge rek be den yapısı
bakı mı ndan Türklerden farklı oldukl arı nı
belirtmi şlerdi r. (bk. Y. von Samogy, “Ei n arabischer
Bericht übe r die <strong>Tatar</strong>an im Tari h al-İsl am von az-
Zahabi ”, İsl XXIV (1937), s. 124, 130). Meml ük
müveri hleri de devletle rini n en büyük düşmanı
olan İl hanlıl ara <strong>Tatar</strong> de dikleri gibi, Ti mur içi n de
aynı sözü kullanı rl ar. Fakat onl arda, Moğull arı
Memlük türkle rini n akrabası saymakta idiler.
Moğullardan Meml ukl ara iltica e denle r, cihangir
bir kavmi n me nsupları ol arak büyük bi r iti bar
görmekte , mühi m mevkile re geçiril mekte ve başta
sultanl ar ve büyük emi rler ol mak üzere onl ardan
kız al makta idile r. Meml ük sultanları ndan Kit B uga
(1294- 1297) nın bu tatarlardan ol duğunu biliyoruz.
I I. Ermeni ve Gürcü müve rrihle ri de
Moğulları mühası ran <strong>Tatar</strong> adı ile zi kre derler.
Gürcü müellifleri yalnı z Ti mur’u değil, hatta Kara
Koyunl ul arı ve Ak-Koyunl uları da <strong>Tatar</strong> ol arak
vasıfl andırı rl ar. De de Korkut de stanları nda gürcü
kahramanl arı ndan Salur Kazan Bey’i <strong>Tatar</strong> ol arak
tavsifle ri de (De de Korkut kitabı , nşr. M. Ergi n,
TDK Ankara 1958, s. 168 , 235) buradan
gel mekte dir. Ermeni müverri hle ri (Genceli Ki rakos,
Vardan) <strong>Tatar</strong>l arı n Aze rbaycan, Gürcistan ve Şarkı
Anadol u’daki si yası faaliyetleri hakkı nda olduğu
gibi, onl arı n dilleri , dinle ri, gelenek ve göre nekleri
üze ri nde de de ğerli bilgiler veri rler (Ed. Dul anrier,
Türk trc. Erme ni müve ri hleri ne nazaran Moğull ar,
T M, II, s. 142-217; müve rrih Vardan, Türk futuhatı
tari hı, türk trc. H. D. Andre asyan, Tari h Se mi neri
dergi si , IST. 1937, s. 222-244; Aknerli Gri gor, Moğul
Tari hi, türk H. D. Andre asyan, İst, 1954 , s. 1 -4
Moğul fethi neti ce sinde Orta Şark’a kal abalık bir
Türk topl ul uğu gel mi şti .
Raşi d al -Di n saye si nde bi z çok beyle rin
İlhanlıl arın hi zmetinde bul undukl arını bili yoruz.
Aynı müellif, haklı ol arak, Moğulca konuşan
kavi mle rin hepsi ne <strong>Tatar</strong> denmesi ni n bu kavmin
eski zamanl arda yaptığı feti hler ile büyük bir
<strong>Emel</strong>
Sayı/Nr. 33, O şak/Ianuarie 2012
22
şöhre t kazanması ndan ile ri geldi ğini söylüyor.
İlhanlıl arın hizmetindeki <strong>Tatar</strong> be ylerinden bi ri Salı
Noyan ol up, Mengü Kağan tarafından, iki tüme nlik
aske rle Hi ndi stan sı nı rına gönderil mişti. Salı
Noyan ‘nın oğull arı ndan Abuşka Noyan’ın, Gazan
Han zamanında Anadol u’daki Moğul kuvetleri nin
kumandanı ol duğunu Abaka zamanında
Diyarbekir vali si bul unan Durbay Noyan da
<strong>Tatar</strong>lardan i di. Adı geçe n bu beyle ri n <strong>Tatar</strong>l arın en
tanı nmı ş kol u ol an Tutukl ayut boyundan ol mal arı
muhtemeldi r. Çagan – <strong>Tatar</strong> (Ak-<strong>Tatar</strong>) boyundan
en tanınmı ş beyle ri i se, Gi ray, Dol aday, (Abaka
devri nde) ile Malatya – Harput vali si Kür-
Buga(Gazan ve Ol caytu de virle rinde) i diler. Kuin
<strong>Tatar</strong> (Kara –<strong>Tatar</strong> boyundan) en tanı nmı ş bey
Samağar Noyan ‘dı r. Samağan Noyan Hul agu’nun
e mır-i ahuru (ahtaci) ol up, Abaka ve Argun hanl ar
devri nde Anadolu’da valilik yapmış, adalet ve
dirayeti yüzünden, bu ülke de ki halk tarafından
sevil mi şti. Samağar Noyan’ın nesli, Türki ye’ de
mühi m bir Moğul bölügünün başında ol mak üzere,
uzun bi r müddet varlığı nı kuvvetle devam
ettirmi şti r.
Argun Han ‘ın belli-başlı e mırlerınden
Kuhi stanlı Doğan ile Gazan ve Olcaytu
devirle ri ndeki beyle rden Mulay’ın da Kui n <strong>Tatar</strong>
‘dan ol duğunu biliyoruz.
XIV ası rda orta Anadol u’nun he r tarafında
yurt tutmuş Moğull ara umu mi yetle <strong>Tatar</strong> ve
bazanda Muğal <strong>Tatar</strong>ı de nil me kte i di. B u <strong>Tatar</strong>l ara
bilhassa Ti murl u kaynakl arında, Kara -<strong>Tatar</strong> adı da
veril mektedir. Onl ara kara sıfatını n ve ril mesini n,
bu addaki <strong>Tatar</strong> boyu ile(yani Kui n <strong>Tatar</strong>- Kara
<strong>Tatar</strong>) alakası ol mayı p, e ski si yası itibarl ari ni
kaybetmi ş olmal arı ndan ileri geldi ği anl aşılı yor.
Kara – <strong>Tatar</strong>ları n XIV ası r sonl arı ndaki nüfüsl arı
hakkında muhtelif rakamlar ve ril mekte di r: Şaraf al
–Din-i yazdı (zufur numa, Kalküte, 1888, II, 502)
otuz-kı rk bin çadı r, Me dzoplu Toma (frans trc F
Ne ve, E xpose de s guerre de Tamerl an et de Schach-
Roklı, B ruxelle s, 1860, s. 73) al tmı ş bi n çadır
oldukl arı nı yazarken, Mu’in al Di n Natanz,
(Muntahab al-Tavari h) nşr. J. Aubi n, Tahran, 1336,
s. 39 x)yüz bün çadı ra yakı n ol dukl arını söyler. İbn
Arabşah (‘Aca’i b al-makdar Kahi re , 1305. s. 125 v.
d.) da onl arın kalabalık bir toplul uk oldukl arı nı
anl atmak i çin “onse ki z bi n ale m” sözünün
kullanıl dığını kayde der.
Kara –<strong>Tatar</strong>lar elli iki oymağa
ayırıl mı şl ardı r. B ununl a be rabe r onl ardan her yüz
çadı rın kendisine mahsus bi r yurdu vardı. Bu
husus Kara-<strong>Tatar</strong>l ar arası nda, Moğul askeri