evre ı-ııı kolon kanserinde prognostik faktörlerin araştırılması
27.06.2013 • Views
Share Embed Flag

evre ı-ııı kolon kanserinde prognostik faktörlerin araştırılması

evre ı-ııı kolon kanserinde prognostik faktörlerin araştırılması

evre ı-ııı kolon kanserinde prognostik faktörlerin araştırılması

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
fischer.laura14

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

T.C.<br />

TRAKYA ÜNİVERSİTESİ<br />

TIP FAKÜLTESİ<br />

İÇ HASTALIKLARI<br />

ANABİLİM DALI<br />

Tez Yöneticisi<br />

Doç. Dr. Hakan KARAGÖL<br />

EVRE I-III KOLON KANSERİNDE PROGNOSTİK<br />

FAKTÖRLERİN ARAŞTIRILMASI<br />

(Uzmanl<strong>ı</strong>k Tezi)<br />

Dr. M. Kadir YILDIZ<br />

EDİRNE - 2008

TEŞEKKÜR<br />

Uzmanl<strong>ı</strong>k eğitimim boyunca mesleki bilgi<br />

ve manevi aç<strong>ı</strong>dan büyük desteğini gördüğüm, tez<br />

çal<strong>ı</strong>şmalar<strong>ı</strong>mda değerli fikirleriyle bana yol<br />

gösteren tez hocam say<strong>ı</strong>n Doç. Dr. Hakan<br />

KARAGÖL’e;<br />

Uzmanl<strong>ı</strong>k eğitimim süresince bana ve tüm<br />

çal<strong>ı</strong>şma arkadaşlar<strong>ı</strong>ma mesleki bilgi ve manevi<br />

desteğini esirgemeyen, engin bilgi ve<br />

tecrübeleriyle yetişmemizde büyük katk<strong>ı</strong> ve emeği<br />

geçen tüm değerli hocalar<strong>ı</strong>ma, uzman ve asistan<br />

arkadaşlar<strong>ı</strong>ma, tez çal<strong>ı</strong>şmamda yard<strong>ı</strong>mlar<strong>ı</strong>yla hep<br />

yan<strong>ı</strong>mda olan Uz. Dr. İrfan ÇİÇİN’e sonsuz<br />

şükranlar<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> sunar<strong>ı</strong>m.

İÇİNDEKİLER<br />

GİRİŞ VE AMAÇ..................................................................................... 1<br />

GENEL BİLGİLER............................................................................................... 3<br />

KOLON ANATOMİSİ.................................................................................... 3<br />

HİSTOLOJİ………………………………………………………………….. 4<br />

FİZYOLOJİ …………………………………………………………………. 5<br />

EPİDEMİYOLOJİ………………………………………………………….. 6<br />

ETYOLOJİ…………....................................................................................... 6<br />

KLİNİK………………..................................................................................... 10<br />

PATOLOJİ………………………………………………………………….... 12<br />

TEDAVİ……………………………………………………………………… 15<br />

PROGNOZ…………………………………………………………………… 16<br />

GEREÇ VE YÖNTEMLER.................................................................... 20<br />

BULGULAR.............................................................................................. 22<br />

TARTIŞMA............................................................................................... 42<br />

SONUÇLAR.............................................................................................. 50<br />

ÖZET......................................................................................................... 52<br />

SUMMARY............................................................................................... 54<br />

KAYNAKLAR.......................................................................................... 56<br />

EKLER

SİMGE VE KISALTMALAR<br />

AJCC : American Joint Committe on Cancer<br />

CA19-9 : (Carbohydrate Antigen 19-9) Karbohidrat Antijen 19-9<br />

CEA : (Carcinoembriyonic Antigen) Karsinoembriyonik Antijen<br />

DNA : Dezoksiribo Nükleik Asit<br />

FAP : Familyal Adenomatöz Polip<br />

GSK : Genel Sağkal<strong>ı</strong>m<br />

HNPCC : Herediter Nonpolipozis Colorektal Cancer<br />

HSK : Hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z Sağkal<strong>ı</strong>m

GİRİŞ VE AMAÇ<br />

Kolon adenokarsinomu, gastrointesinal sistemin en çok rastlanan kanseridir. Bütün<br />

dünyada önemli bir morbidite ve mortalite nedeni olup, dünya genelinde y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k 1.000.000’dan<br />

fazla kişide hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n geliştiği tahmin edilmektedir. Rektal kanser ile birlikte<br />

değerlendirildiğinde, erkeklerde prostat ve akciğer, kad<strong>ı</strong>nlarda meme ve akciğer<br />

<strong>kanserinde</strong>n sonra üçüncü s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>kta görülmektedir. Erkek ve kad<strong>ı</strong>nlarda görülen<br />

kanserlerin yaklaş<strong>ı</strong>k % 10’unu kolorektal kanser oluşturmaktad<strong>ı</strong>r. Amerika Birleşik<br />

Devletleri (ABD)’de kansere bağl<strong>ı</strong> ölüm nedenleri aras<strong>ı</strong>nda kolorektal kanser ikinci<br />

s<strong>ı</strong>rada yer almaktad<strong>ı</strong>r (1).<br />

Kolon kanseri erken <strong>evre</strong>de yakalan<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> zaman, minimal morbidite ve mortalitesi<br />

olan uygun cerrahi girişim ile yüksek oranda küratif tedavi edilebilen bir malignitedir (2).<br />

Ancak olgular<strong>ı</strong>n bir k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong> tan<strong>ı</strong> an<strong>ı</strong>nda ileri <strong>evre</strong>dedir ve bunlarda 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağ kal<strong>ı</strong>m ancak<br />

%8’dir (3).<br />

Her geçen y<strong>ı</strong>l <strong>kolon</strong> kanseri genel sağ kal<strong>ı</strong>m süresinde uzama olmaktad<strong>ı</strong>r. Bu<br />

durum, tan<strong>ı</strong>da kullan<strong>ı</strong>lan yöntemlerin gelişmesi, tarama programlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n<br />

uygulanmas<strong>ı</strong>ndaki yayg<strong>ı</strong>nl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n art<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>, yeni cerrahi tekniklerin geliştirilmesi,<br />

radyoterapi ve sistemik tedavide yeni yöntemlerin kullan<strong>ı</strong>ma girmesi ile ilişkilidir (4).<br />

Erken <strong>evre</strong>de tan<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> konarak küratif cerrahisi yap<strong>ı</strong>lan hastalar<strong>ı</strong>n bir k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong>nda zamanla<br />

lokal veya uzak tümör nüksleri gelişmekte ve buna bağl<strong>ı</strong> olarak 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong> <strong>evre</strong><br />

I tümörlerde %93, <strong>evre</strong> II tümörlerde %78, <strong>evre</strong> III tümörlerde ise %64 oran<strong>ı</strong>nda olmaktad<strong>ı</strong>r<br />

(3). Opere <strong>kolon</strong> <strong>kanserinde</strong> nüks gelişiminde etkili <strong>prognostik</strong> faktörler aras<strong>ı</strong>nda, barsak<br />

1

duvar<strong>ı</strong>ndaki tutulumun derinliği, lenf nodu tutulumu, vasküler ve perinöral invazyon<br />

varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, tan<strong>ı</strong> an<strong>ı</strong>nda obstrüksiyon veya perforasyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> ve tümör grad<strong>ı</strong> yer almaktad<strong>ı</strong>r<br />

(4-6). Bu retrospektif araşt<strong>ı</strong>rmada, opere edilmiş <strong>evre</strong> I-III <strong>kolon</strong> kanserli hastalarda,<br />

hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z ve genel sağkal<strong>ı</strong>ma etki eden <strong>prognostik</strong> faktörler incelenmiştir.<br />

2

KOLON ANATOMİSİ<br />

GENEL BİLGİLER<br />

İleumun bitiminden itibaren anüse kadar uzanan ve ortalama 150 cm uzunluğunda olan<br />

kal<strong>ı</strong>n barsak, sindirim kanal<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n 1/5’ini oluşturur. Periton içinde ve retroperitoneal alanda<br />

karaciğer, dalak, mide, duodenum, ince barsak, böbrekler, üreterler ve mesane gibi organlarla<br />

komşuluk gösterir (7).<br />

Çekum, kal<strong>ı</strong>n barsağ<strong>ı</strong>n ilk parças<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r. Uzunluğu ortalama 6 cm, genişliği 7,5–8,5 cm<br />

olup <strong>kolon</strong>un en geniş k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r. Geniş bir lümene sahip olmas<strong>ı</strong> ve duvar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n ince olmas<strong>ı</strong><br />

nedeni ile intestinal obstrüksiyonlarda <strong>kolon</strong>un en s<strong>ı</strong>k perfore olan k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r (7).<br />

Ç<strong>ı</strong>kan <strong>kolon</strong>, çekumdan karaciğer sağ alt lobunun alt yüzüne kadar uzan<strong>ı</strong>r ve burada<br />

hepatik fleksuray<strong>ı</strong> yapar. Ön ve yan yüzleri peritonla örtülü olup yaklaş<strong>ı</strong>k 15–20 cm<br />

uzunluğundad<strong>ı</strong>r (7).<br />

Transvers <strong>kolon</strong>, hepatik fleksura ile splenik fleksura aras<strong>ı</strong>nda uzan<strong>ı</strong>r ve ortalama 50 cm<br />

uzunluğundad<strong>ı</strong>r (7).<br />

İnen <strong>kolon</strong>, splenik fleksuradan sol iliak fossaya kadar uzan<strong>ı</strong>r. Ortalama 25 cm<br />

uzunluğunda olup, <strong>kolon</strong>un en kal<strong>ı</strong>n kas tabakas<strong>ı</strong>na sahip bölümüdür. Yan ve ön yüzü<br />

peritonla örtülüdür (7).<br />

(7).<br />

Sigmoid <strong>kolon</strong>, ortalama uzunluğu 40 cm olup çap<strong>ı</strong> 2,5 cm ile <strong>kolon</strong>un en dar yeridir<br />

3

Kal<strong>ı</strong>n barsaklar superior ve inferior mezenterik arterlerden beslenirler. Kolonun venöz<br />

dönüşü bu arterlere eş giden venlerle olur. Superior ve inferior mezenterik venler, vena<br />

lienalis ile birleşerek portal sistemi oluşturur. Arterler boyunca yer alan kal<strong>ı</strong>n barsak<br />

lenfatikleri dört ana ganglion grubunda topland<strong>ı</strong>ktan sonra cysterna chyli arac<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>yla venöz<br />

sisteme dökülür (8).<br />

Kal<strong>ı</strong>n barsağ<strong>ı</strong>n innervasyonu otonom sinir sistemi ile olur. Sempatik lifler T7-12 den<br />

ç<strong>ı</strong>kar ve submukozal (Meissner) ve myenterik (Auerbach) sinir uçlar<strong>ı</strong>nda sonlan<strong>ı</strong>rlar.<br />

Parasempatik innervasyon, sağ <strong>kolon</strong>da sağ vagus ile sol <strong>kolon</strong>da L1-3’den gelen lifler ile olur.<br />

Sempatik sistem hareketleri ve sekresyonu inhibe ederken, parasempatik sistem uyar<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong> etki<br />

gösterir (8).<br />

HİSTOLOJİ<br />

Kal<strong>ı</strong>n barsak duvar<strong>ı</strong> dört tabakadan oluşmaktad<strong>ı</strong>r: Mukoza, submukoza, muskularis<br />

propriya ve seroza. Mukoza ise epitel, lamina propriya ve muskularis mukoza olmak üzere üç<br />

tabakaya ayr<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r.<br />

Tunika Mukoza<br />

Mukozal yüzey tek s<strong>ı</strong>ral<strong>ı</strong> alçak kolumnar veya küboidal epitelle döşeli olup, absorbtif<br />

ve goblet hücreleri içerir. Çekum ve proksimal sağ <strong>kolon</strong> mukozas<strong>ı</strong>nda yer alan Paneth<br />

hücrelerinde, lizozim, epidermal büyüme faktörü gibi ürünler içeren çok say<strong>ı</strong>da eozinofilik<br />

sekretuar granülü bulunur. Kolonun endokrin hücreleri proksimal ve distal <strong>kolon</strong>da<br />

yerleşmişlerdir (6).<br />

Lamina propriada kollojen lifler, düz kas demetleri, sinirler, kapillerler ve lenfatikler<br />

aras<strong>ı</strong>nda seyrek dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m gösteren lenfosit, plazma hücresi, histiosit ve mast hücreleri<br />

mevcuttur. Lamina propriada, germinal merkezleri olan, boyutlar<strong>ı</strong> yaş ile değişen lenfoid<br />

nodüller bulunabilir (6).<br />

Muskularis mukoza, kapillerler ve lenfatiklerle sar<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> kas ve sinir lifleri içerir.<br />

Tunika Submukoza<br />

Lamina proprian<strong>ı</strong>n hücresel içeriğine sahip, nöral pleksusu (Meissner) bulunan, gevşek<br />

bağ dokusundan oluşmuş bir tabakad<strong>ı</strong>r (6).<br />

4

Tunika Muskularis<br />

İçte sirküler, d<strong>ı</strong>şta longitudinal kas tabakalar<strong>ı</strong>ndan oluşmuştur ve bunlar<strong>ı</strong>n aras<strong>ı</strong>nda<br />

miyenterik (Auerbach) pleksus mevcuttur.<br />

Tunika Seroza<br />

Tek s<strong>ı</strong>ral<strong>ı</strong> yass<strong>ı</strong>laşm<strong>ı</strong>ş ya da küboidal mezotelyal hücreler ile döşeli peritondan ve<br />

fibroelastik dokudan oluşur. Kan damarlar<strong>ı</strong> ve lenfatikler içerir. Çekum, appendiks, transvers<br />

<strong>kolon</strong> ve sigmoid <strong>kolon</strong>u tam olarak sarar. İnen ve ç<strong>ı</strong>kan <strong>kolon</strong> peritonun arkas<strong>ı</strong>nda kal<strong>ı</strong>r (6,9).<br />

FİZYOLOJİ<br />

Kal<strong>ı</strong>n barsaklar<strong>ı</strong>n başl<strong>ı</strong>ca görevi depolama, emilim, taş<strong>ı</strong>ma ve salg<strong>ı</strong>lamad<strong>ı</strong>r.<br />

Depolama<br />

Kal<strong>ı</strong>n barsaklar d<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong> ve baz<strong>ı</strong> gazlar<strong>ı</strong> depolarlar. Normal d<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n %70’i su, %30’u ise<br />

kat<strong>ı</strong> maddeden oluşur (10).<br />

Emilim<br />

Hergün yaklaş<strong>ı</strong>k 600-1000 ml ileum içeriği <strong>kolon</strong>a geçer. Bunun %90’<strong>ı</strong> sudur. Ancak<br />

d<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong> ile at<strong>ı</strong>lan su miktar<strong>ı</strong> 180 ml düzeyindedir. Su emiliminin hemen tamam<strong>ı</strong> çekum ve ç<strong>ı</strong>kan<br />

<strong>kolon</strong>da meydana gelir. Ayr<strong>ı</strong>ca <strong>kolon</strong>dan sodyum, klorür, sakkaroz ve laktoz da emilir<br />

(10,11).<br />

Taş<strong>ı</strong>ma<br />

Kal<strong>ı</strong>n barsaklarda itici ve itici olmayan tip olmak üzere iki farkl<strong>ı</strong> hareket görülür. İtici<br />

olmayan hareketlerle haustralar s<strong>ı</strong>rayla kas<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r ve böylece <strong>kolon</strong> içeriğinin kar<strong>ı</strong>şmas<strong>ı</strong>, s<strong>ı</strong>v<strong>ı</strong><br />

elektrolit emilimi ve değişimi için mukoza temas<strong>ı</strong> sağlanm<strong>ı</strong>ş olur. İtici tip hareketlerle içerik<br />

distale doğru taş<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r. Bu taş<strong>ı</strong>nma birden fazla haustran<strong>ı</strong>n bir arada kas<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>, kütlesel itme ve<br />

peristaltik hareketlerle olur. Normalde ağ<strong>ı</strong>zdan al<strong>ı</strong>nan g<strong>ı</strong>da 4,5 saatte çekuma gelir, 6 saat<br />

içinde ç<strong>ı</strong>kan <strong>kolon</strong>u doldurur, sağ fleksuraya ulaş<strong>ı</strong>r, 12 saatte sol fleksuraya var<strong>ı</strong>r ve yaklaş<strong>ı</strong>k<br />

20 saatte rektosigmoide ulaş<strong>ı</strong>r (11).<br />

Salg<strong>ı</strong>lama<br />

Klorür emilimi karş<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda az miktarda bikarbonat lümene verilerek ortam<strong>ı</strong>n alkali<br />

olmas<strong>ı</strong> sağlan<strong>ı</strong>r (pH 8-8,4). Potasyum, salg<strong>ı</strong>lanan mukus ile lümene geçer (10, 11).<br />

5

KOLON ADENOKARSİNOMUNDA EPİDEMİYOLOJİ<br />

Kanserden ölüm nedenleri s<strong>ı</strong>ralamas<strong>ı</strong>nda erkeklerde akciğer <strong>kanserinde</strong>n sonra<br />

kad<strong>ı</strong>nlarda meme <strong>kanserinde</strong>n sonra ikinci s<strong>ı</strong>ray<strong>ı</strong> almaktad<strong>ı</strong>r (1). Kolorektal kanser, Kuzey<br />

Amerika, Bat<strong>ı</strong> Avrupa, İskandinavya, Yeni Zelanda ve Avustralya gibi gelişmiş ülkeler başta<br />

olmak üzere tüm dünyada yayg<strong>ı</strong>n olarak rastlanan ve kanser ile ilişkili ölümlerin yaklaş<strong>ı</strong>k<br />

%10’undan sorumludur (12). En yüksek görülme oranlar<strong>ı</strong> Avustralya, ABD ve Yeni<br />

Zelanda'da; en düşük oranlar ise Hindistan, Güney Amerika ve Ortadoğu ülkelerinde<br />

görülmektedir (13). 1999 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> Sağl<strong>ı</strong>k Bakanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> verilerimize göre ülkemizde kolorektal<br />

kanserler tüm kanserler aras<strong>ı</strong>nda insidans aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan erkeklerde dördüncü, kad<strong>ı</strong>nlarda ise ikinci<br />

s<strong>ı</strong>rada gelmektedir. İnsidans, erkeklerde yüzbinde 1,68, kad<strong>ı</strong>nlarda yüzbinde 1,28 olarak<br />

bildirilmektedir (14).<br />

Kolon kanser s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> ayn<strong>ı</strong> ülkede yörelere ve topluluklara göre farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>klar<br />

göstermektedir. Bu farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n diyet ve ç<strong>evre</strong>sel <strong>faktörlerin</strong> farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k göstermesinden<br />

kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Düşük riskli bölgelerden yüksek riskli bölgelere göç<br />

edenlerde risk artmaktad<strong>ı</strong>r (12,15).<br />

Kolon kanserinin üçte ikisi sol <strong>kolon</strong>da, üçte biri sağ <strong>kolon</strong>da görülmekte, %3’ünde<br />

ayn<strong>ı</strong> anda birden fazla odakta birden belirmektedir (12).<br />

Kolorektal kanserin erkek/kad<strong>ı</strong>n oran<strong>ı</strong> 1,34’tür. Hayat boyu kolorektal kanser görülme<br />

oran<strong>ı</strong> erkeklerde % 6,14, kad<strong>ı</strong>nlarda % 5,92’dir (12).<br />

Yaş<strong>ı</strong>n ilerlemesi ile <strong>kolon</strong> kanseri gelişme riski aras<strong>ı</strong>nda doğru orant<strong>ı</strong> vard<strong>ı</strong>r. Genel<br />

popülasyonda 40 yaş<strong>ı</strong>ndan sonra <strong>kolon</strong> kanser gelişme riski artmaya başlar ve her dekatta<br />

katlanarak artar. Kolon kanserinin %90’dan fazlas<strong>ı</strong> 50 yaş<strong>ı</strong>ndan sonra geliştiğinden, tarama<br />

programlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> başlatma yaş<strong>ı</strong> buna göre belirlenmiştir. En s<strong>ı</strong>k hastal<strong>ı</strong>k görülme yaş<strong>ı</strong> 60-65’tir<br />

ve ortalama tan<strong>ı</strong> yaş<strong>ı</strong> 62’dir (12,15).<br />

KOLON ADENOKARSİNOMUNDA ETYOLOJİ<br />

Kolon kanseri gelişimine etkisi olduğu düşünülen faktörler aras<strong>ı</strong>nda; diyet, ç<strong>evre</strong>sel<br />

faktörler, yaş, adenom ve karsinom öyküsü, özellikle inflamatuvar barsak hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> olmak<br />

üzere diğer predispozan hastal<strong>ı</strong>klar ve aile öyküsünün olmas<strong>ı</strong> say<strong>ı</strong>labilir (12,15-17).<br />

Diyet<br />

Kolon kanseri, yağ tüketimi az olan toplumlarda daha az s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>kta görülür. Kolon<br />

kanseri görülme s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> yüksek olan bat<strong>ı</strong> ülkelerinde ortalama yağ oran<strong>ı</strong>, toplam kalorinin<br />

%40-50’sini oluştururken, düşük s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>kta görülen toplumlarda yaln<strong>ı</strong>zca %10-15’ini<br />

6

oluşturmaktad<strong>ı</strong>r. Diyette yağ al<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>yla karaciğer taraf<strong>ı</strong>ndan kolesterol ve safra asidi sentezi<br />

artar. Kolon bakterileri bu bileşikleri sekonder safra asitlerine, kolesterol metabolitlerine ve<br />

diğer toksik metabolik bileşiklere dönüştürür. Safra asitleri ve serbest yağ asitlerinin <strong>kolon</strong><br />

mukozas<strong>ı</strong>nda hasar yapt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> ve epitel hücrelerinin proliferatitif aktivitesinde art<strong>ı</strong>şa yol açt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

gösterilmiştir. Bal<strong>ı</strong>k ve tavuk eti yerine k<strong>ı</strong>rm<strong>ı</strong>z<strong>ı</strong> et tüketiminin artmas<strong>ı</strong>, <strong>kolon</strong> kanseri<br />

insidans<strong>ı</strong>nda artmayla ilişkili bulunmuştur (15,17-19). Epidemiyolojik çal<strong>ı</strong>şmalarda sebze ve<br />

meyvenin bol tüketimi, <strong>kolon</strong> kanseri riskiyle ters orant<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r. Diyetteki lif, d<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong> hacmini ve<br />

buna bağl<strong>ı</strong> transit h<strong>ı</strong>z<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> artt<strong>ı</strong>rarak intraluminal karsinojenlerin mukoza ile temas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> azalt<strong>ı</strong>r.<br />

Ayr<strong>ı</strong>ca lifli g<strong>ı</strong>dalar, barsaktaki karsinojen safra asitlerinin konsantrasyonunu azalt<strong>ı</strong>rlar<br />

(9,12,17).<br />

S<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>rl<strong>ı</strong> say<strong>ı</strong>da veri, vitamin A ve vitamin C’den zengin beslenmenin <strong>kolon</strong> <strong>kanserinde</strong>n<br />

korunmada antioksidan etki yapt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> göstermiştir (16). Diyetteki folat, DNA metilasyonu,<br />

sentez ve tamirini etkileyebilir. Kolon mukozas<strong>ı</strong> gibi h<strong>ı</strong>zl<strong>ı</strong> çoğalan dokularda DNA<br />

proçesindeki hasar karsinogenezi art<strong>ı</strong>rabilir. Yap<strong>ı</strong>lan epidemiyolojik çal<strong>ı</strong>şmalarda folat<strong>ı</strong>n<br />

diyete eklenmesiyle kolorektal adenom ve kanser riskini azaltt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> gösterilmiştir. Fazla<br />

miktarda alkol tüketimi, güçlü antifolat etki göstererek yüksek kolorektal adenokarsinomu<br />

riskiyle ilişkilidir (20). Vitamin D ve metabolitlerinin <strong>kolon</strong>da karsinogenezi önlediğini<br />

destekleyen çal<strong>ı</strong>şmalar vard<strong>ı</strong>r. Kalsiyum ve D vitamini büyük oranda birlikte etki ederek<br />

<strong>kolon</strong>da adenom rekürrens riskini azalt<strong>ı</strong>rlar. Son yap<strong>ı</strong>lan randomize çal<strong>ı</strong>şmalarda, kalsiyum<br />

eklenmesiyle tekrarlayan kolorektal adenom riskinde azalma olduğu saptanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r.<br />

Kalsiyumun, sekonder safra asitlerini ve iyonize yağ asitlerini bağlayarak etkili olduğu<br />

düşünülmektedir (17,21,22). Ayr<strong>ı</strong>ca, kalsiyum eklenmesiyle adenomatöz polipli yaşl<strong>ı</strong><br />

hastalar<strong>ı</strong>n mukozas<strong>ı</strong>nda ornitin dekarboksilaz<strong>ı</strong>n yükselmesi önlenmiştir. Ornitin<br />

dekarboksilaz, poliamin biyosentezinde yer alan ve kanser gelişim süreçlerinde yükselen bir<br />

enzimdir (12,16,21).<br />

Nonsteroidal Antiinflamatuar İlaçlar<br />

Nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar<strong>ı</strong>n kanserden koruma mekanizmas<strong>ı</strong> bilinmemekle<br />

birlikte, preklinik ve klinik kan<strong>ı</strong>tlar nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar<strong>ı</strong>n prostaglandin<br />

sentezini azaltarak kolorektal kanser insidans<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> azaltt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> göstermektedir. Klinik vaka<br />

kontrollü çal<strong>ı</strong>şmalarda aspirin ve diğer nonsteroidal antiinflamatuar ilaçlar<strong>ı</strong> ilaçlar<strong>ı</strong> alanlarda,<br />

almayanlara göre kolorektal kanserle ilişkili mortalitede % 40-50 azalma olduğu gösterilmiştir<br />

(23-25).<br />

7

İnsülin<br />

Kolorektal karsinogenezin abdominal obezite ve insülin direnciyle ilişkili olduğu<br />

düşünülmektedir. İnsülin normal mukozada apoptozu azalt<strong>ı</strong>r ve böylece kolorektal adenom<br />

gelişimini uyararak adenom-kanser gelişme zincirini erken uyarabilir (26,27).<br />

Obezite<br />

Epidemiyolojik çal<strong>ı</strong>şmalarda bel ç<strong>evre</strong>si, bel-kalça oran<strong>ı</strong> ve <strong>kolon</strong> kanseri aras<strong>ı</strong>nda<br />

ilişki gösterilmiştir. Fiziksel aktivite de <strong>kolon</strong> kanseriyle ters ilişkili bulunmuştur (26,28).<br />

Adiponektin, adipoz doku taraf<strong>ı</strong>ndan salg<strong>ı</strong>lanan yak<strong>ı</strong>n zamanda tan<strong>ı</strong>mlanm<strong>ı</strong>ş bir<br />

mediatör olup obezitede düzeyi azalmaktad<strong>ı</strong>r. Kolonik epitelyal kanser hücreleri üzerine<br />

proinflamatuar ve büyümeyi uyar<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong> etkileri vard<strong>ı</strong>r. Yap<strong>ı</strong>lan bir çal<strong>ı</strong>şmada kolorektal<br />

adenomlar<strong>ı</strong>n say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> ve adenomun boyutu, artm<strong>ı</strong>ş visseral yağ birikimi ve azalm<strong>ı</strong>ş plazma<br />

adiponektin düzeyi ile ilişkili bulunmuştur (26).<br />

Ç<strong>evre</strong>sel Faktörler<br />

Asya, Afrika ve Güney Amerika gibi <strong>kolon</strong> kanserinin az görüldüğü bölgelerden, s<strong>ı</strong>k<br />

görüldüğü bölgelere göç edenlerde <strong>kolon</strong> kanseri görülme s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n göç ettikleri bölgede<br />

yaşayanlar<strong>ı</strong>n düzeyine ç<strong>ı</strong>kmas<strong>ı</strong>, ç<strong>evre</strong>sel <strong>faktörlerin</strong> etyolojide önemli rolü olduğunu<br />

göstermektedir. Çok düşük <strong>kolon</strong> kanser s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bulunan Japonya’dan ABD’ye göç edenlerde<br />

<strong>kolon</strong> kanseri görülme s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n 2,5-3 kat artt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> belirlenmiştir (9,12).<br />

Sigara<br />

Japon erkek ve kad<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> içeren bir çal<strong>ı</strong>şmada, sigara öyküsü ile adenom gelişme<br />

riskinin 1,6-4,5 kat artt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bildirilmiştir (29).<br />

İnflamatuar Barsak Hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

Özellikle ülseratif koliti olanlarda daha belirgin olmak üzere inflamatuar barsak<br />

hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> olanlarda risk artm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Distal kolitte risk en düşüktür. Bir metaanalizde, kanser riski<br />

tüm ülseratif kolitli hastalarda %3,7 iken pankolitlilerde %5,4 bulunmuştur. Uzun süreli kolit,<br />

yayg<strong>ı</strong>n tutulum (pankolit), ailede kolorektal kanser öyküsü olmas<strong>ı</strong>, primer sklerozan kolanjit<br />

ve hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n süresi risk art<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda önemli bulunmuştur. Toplam risk, hastal<strong>ı</strong>k süresi 8-10 y<strong>ı</strong>l<br />

olanlarda %2, 20 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> geçenlerde %8 ve 30 y<strong>ı</strong>l olanlarda %18-20 olarak bulunmuştur. Sekiz<br />

y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> aşan yayg<strong>ı</strong>n kolit varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda total proktokolektomi düşünülmelidir (9,17,30).<br />

8

Kolon kanseri, Crohn hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n önemli bir komplikasyonudur. Crohn hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda<br />

kal<strong>ı</strong>n barsak karsinomu gelişme riski, normal populasyondan 2-3 kat daha yüksek, ülseratif<br />

kolitten daha düşüktür (9,17,31).<br />

Özgeçmişte Adenom ve Karsinom<br />

Yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmalara göre kolorektal kanserlerin büyük bir k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong> daha önce var olan<br />

adenomlardan kaynaklanmaktad<strong>ı</strong>r. Kanser gelişme riski, adenomlar<strong>ı</strong>n say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> ile artar. Çap<strong>ı</strong> 1<br />

cm den büyük olan, villöz karakterde, şiddetli displazi gösteren adenomlarda kanser riski<br />

artm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r (9,16,32). Meme, endometriyal, over kanseri öyküsü olan kad<strong>ı</strong>nlarda da kolorektal<br />

kanser riski yüksektir (16).<br />

Genetik Faktörler ve Aile Öyküsü<br />

Sporadik kolorektal kanserlilerin birinci derece yak<strong>ı</strong>nlar<strong>ı</strong>nda kolorektal kanser gelişme<br />

riski 2-4 kat artmaktad<strong>ı</strong>r. Eğer kanser, aile üyesinin 50 yaş<strong>ı</strong>ndan küçük bir bireyinde ortaya<br />

ç<strong>ı</strong>km<strong>ı</strong>şsa risk daha da artm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r (12,15).<br />

Herediter kolorektal kanserler, tüm vakalar<strong>ı</strong>n %6-10’unu oluşturmaktad<strong>ı</strong>rlar. Familyal<br />

Adenomatöz polipozis (FAP) ve Herediter Nonpolipozis Kolorektal Kanser (HNPCC)<br />

otozomal dominant kal<strong>ı</strong>t<strong>ı</strong>mla geçerler. FAP, genetik bir pan<strong>kolon</strong>ik adenomatöz polipozistir.<br />

Gençlik yaşlar<strong>ı</strong>nda oluşmaya başlar ve profilaktik total kolektomi yap<strong>ı</strong>lmazsa tüm hastalarda<br />

<strong>kolon</strong> kanseri oluşmas<strong>ı</strong> hemen hemen kaç<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>lmazd<strong>ı</strong>r (16,33). Bu hastal<strong>ı</strong>ğa predispozisyon<br />

yaratan defektli APC tümör-süpresör geni taş<strong>ı</strong>yanlar<strong>ı</strong>n hepsinde 55 yaş<strong>ı</strong>na gelindiğinde <strong>kolon</strong><br />

kanseri geliştirmektedir (15,34).<br />

Kolorektal kanserlerin %1-6’s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> HNPCC oluşturur ve Lynch sendromu olarak<br />

adland<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r. FAP’dan farkl<strong>ı</strong> olarak adenomatöz <strong>kolon</strong>ik poliplerle ilişkili değildir. Kolon d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong><br />

tümörlerle birlikte olup olmamalar<strong>ı</strong>na göre iki alt gruba ayr<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>rlar. Lynch I: Kolon d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong><br />

tutulumun olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bu grupta tümör, genellikle erken (ortalama 45) yaşlarda başlay<strong>ı</strong>p % 70<br />

oran<strong>ı</strong>nda proksimal <strong>kolon</strong>u tutar. Lynch II: Başta endometriyum, over, üreter/renal pelvis,<br />

mide, ince barsak, hepatobiliyer sistem olmak üzere <strong>kolon</strong> d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong> tümörlerin eşlik ettiği gruptur.<br />

Lynch I ve II sendromlar<strong>ı</strong>nda sağ <strong>kolon</strong> kanseri insidans<strong>ı</strong> daha fazlad<strong>ı</strong>r (17,35,36).<br />

Herediter Nonpolipozis Kolorektal Kanser tan<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> için 1991 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda belirlenen ve<br />

“Amsterdam kriterleri olarak geçen “International Collaborative Group on Hereditary<br />

Nonpolyposis Colorectal Carcinoma” (ICG-HNPCC) kriterleri şunlard<strong>ı</strong>r;<br />

a. Ailede biri 1. derecede olmak üzere iki ya da üç bireyde histopatolojik olarak<br />

tan<strong>ı</strong> alm<strong>ı</strong>ş kolorektal karsinom bulunmas<strong>ı</strong>,<br />

9

. Kolorektal karsinomun en az iki jenerasyonda ortaya ç<strong>ı</strong>kmas<strong>ı</strong>,<br />

c. En az bir vakan<strong>ı</strong>n 50 yaş alt<strong>ı</strong>nda tan<strong>ı</strong> almas<strong>ı</strong>,<br />

d. Kolorektal karsinoma neden olabilecek Familyal Adenomatöz Polipozis<br />

sendromlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n olmamas<strong>ı</strong> (9,15,34).<br />

Diğer Faktörler<br />

Diabetes Mellitus’u olanlarda <strong>kolon</strong> kanseri insidans<strong>ı</strong>nda art<strong>ı</strong>ş olduğunu gösteren<br />

çal<strong>ı</strong>şmalar vard<strong>ı</strong>r (17,26). Kolesistektomi, baz<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmalarda sağ <strong>kolon</strong> kanserleri için risk<br />

faktörü olarak belirtilmesine rağmen; baz<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmalarda aksi yönde bulgular bildirilmiştir<br />

(37,38). Üreterosigmoidostomi yap<strong>ı</strong>lan vakalarda risk art<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong> vard<strong>ı</strong>r. Önceden pelvik<br />

radyoterapi yap<strong>ı</strong>lanlarda, 5-10 y<strong>ı</strong>l sonra yüksek <strong>kolon</strong> kanseri insidans<strong>ı</strong> bildirilmiştir.<br />

Akromegalide gerek <strong>kolon</strong> adenomlar<strong>ı</strong> gerekse gastrointestinal kanser s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> artm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r.<br />

Akromegalide multipl adenomatöz polipler daha çok proksimal lokalizasyonludur (9,17,39).<br />

KOLONDA TÜMÖR GELİŞİMİ<br />

Kolondaki tümör gelişiminde birden fazla say<strong>ı</strong>da mutasyonun aşamal<strong>ı</strong> olarak<br />

birikiminin görüldüğü iki farkl<strong>ı</strong> yol vard<strong>ı</strong>r. Bu mutasyonlar, gerçekleştikleri genler ve birikim<br />

mekanizmalar<strong>ı</strong> itibar<strong>ı</strong>yla farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k gösterirler.<br />

Adenom-karsinom süreci olarak da adland<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lan ve sporadik <strong>kolon</strong> karsinomlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n<br />

yaklaş<strong>ı</strong>k %80’inde görülen APC/B-cathenin yolu; kromozomal dengesizlik ile karakterize<br />

moleküler olaylar<strong>ı</strong>n yan<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ra morfolojik olarak da tan<strong>ı</strong>mlanabilen aşamalarla gerçekleşir.<br />

Lokalize bir epitel proliferasyonu ile başlayan süreç, artan displazi derecesinin eşlik ettiği<br />

küçük adenomlar<strong>ı</strong>n oluşumunun ard<strong>ı</strong>ndan bunlar<strong>ı</strong>n progresif olarak genişlemesiyle devam<br />

eder ve sonunda invaziv kansere dönüşür (40).<br />

DNA tamir genlerinin inaktivasyonu ile ilişkili olan ikinci yol ise sporadik vakalar<strong>ı</strong>n<br />

%10-15’inde saptanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Bu yolda mutasyonlar farkl<strong>ı</strong> genlerde gerçekleşir. Tan<strong>ı</strong>mlanm<strong>ı</strong>ş<br />

morfolojik değişimler yoktur (9,40).<br />

KLİNİK BULGULAR<br />

Kolon kanserli hastalar<strong>ı</strong>n çoğu, semptomlar ortaya ç<strong>ı</strong>kt<strong>ı</strong>ktan sonra tan<strong>ı</strong>nmaktad<strong>ı</strong>r.<br />

Erken <strong>evre</strong>de hastalar asemptomatiktir veya şüpheli kar<strong>ı</strong>n ağr<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>, meteorizm, barsak<br />

hareketlerinde değişiklik, rektal kanama yak<strong>ı</strong>nmalar<strong>ı</strong> olabilir (41). Klinik bulgular genellikle<br />

daha çok primer tümörün yerleştiği lokalizasyona göre ortaya ç<strong>ı</strong>kmaktad<strong>ı</strong>r. Sağ <strong>kolon</strong><br />

tümörlerinde barsak al<strong>ı</strong>şkanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda herhangi bir değişiklilik olmamas<strong>ı</strong> tipiktir. Ancak, mukus<br />

10

sekrete eden büyük tümörler diareye neden olabilir (42) Sağ <strong>kolon</strong> tümörleri daha çok<br />

d<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong>lamayla birlikte genellikle fark edilmeyen kronik kan kayb<strong>ı</strong> ve buna bağl<strong>ı</strong> yorgunluk,<br />

halsizlik ve çarp<strong>ı</strong>nt<strong>ı</strong> ile sonuçlanan demir eksikliği anemisi ile kendini göstermektedir (42).<br />

Sağ <strong>kolon</strong> <strong>kanserinde</strong> ayr<strong>ı</strong>ca müphem kar<strong>ı</strong>n ağr<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>, kilo kayb<strong>ı</strong> ve bat<strong>ı</strong>nda kitle<br />

görülebilmektedir (41).<br />

Sol <strong>kolon</strong> tümörlerinde barsak al<strong>ı</strong>şkanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda değişiklik ve d<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong>lamayla taze renkli<br />

kanama yak<strong>ı</strong>nmalar<strong>ı</strong> ön plana ç<strong>ı</strong>kmaktad<strong>ı</strong>r. Özellikle alt kadranlar<strong>ı</strong> tutan kar<strong>ı</strong>n ağr<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong> kramp<br />

tarz<strong>ı</strong>nda olup, barsak hareketleri ile birlikte art<strong>ı</strong>p azalabilirler. Barsak al<strong>ı</strong>şkanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>ndaki<br />

değişiklikler d<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong>lama s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, d<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n k<strong>ı</strong>vam<strong>ı</strong> ve şekli ile ilgilidir. D<strong>ı</strong>şk<strong>ı</strong>lama s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

t<strong>ı</strong>kanmaya yol açan tümörlerde azal<strong>ı</strong>rken, mukus salg<strong>ı</strong>layan veya kanamaya yol açan<br />

tümörlerde artmaktad<strong>ı</strong>r (41).<br />

Kolon kanserli hastalar<strong>ı</strong>n bir k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong> <strong>kolon</strong>ik t<strong>ı</strong>kanma ve perforasyon gibi akut<br />

semptomlarla hekime başvurabilirler. Kolonik t<strong>ı</strong>kanma ileri <strong>evre</strong> tümörlerde ve özellikle de<br />

yaşl<strong>ı</strong> hastalarda görülmektedir. Tam t<strong>ı</strong>kanma hastalar<strong>ı</strong>n %10’undan az<strong>ı</strong>nda ortaya ç<strong>ı</strong>kmakta ve<br />

bu tablo acil tan<strong>ı</strong> ve cerrahi tedaviyi gerektirmektedir. Bu hastalar gaz gaita ç<strong>ı</strong>karamama,<br />

bulant<strong>ı</strong> kusma, abdominal distansiyon, kramp tarz<strong>ı</strong>ndaki kar<strong>ı</strong>n ağr<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> yak<strong>ı</strong>nmalar<strong>ı</strong> ile acile<br />

başvurmaktad<strong>ı</strong>r. Hastalar acil operasyona al<strong>ı</strong>nmaz ise <strong>kolon</strong>ik perforasyon sonucu fekal<br />

peritonit ve sepsis tablosu görülebilir (41).<br />

Çok nadir olarak, <strong>kolon</strong> kanserlerinin ilk bulgusu, metastaz yapt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> organa ait klinik<br />

tablo ile ortaya ç<strong>ı</strong>kmaktad<strong>ı</strong>r. Masif karaciğer metastaz<strong>ı</strong> sar<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k ve kaş<strong>ı</strong>nt<strong>ı</strong>ya yol açabilir. Asit<br />

nedeniyle distansiyon görülebilir (11,42).<br />

TANIDA KULLANILAN BİYOKİMYASAL TESTLER VE GÖRÜNTÜLEME<br />

YÖNTEMLERİ<br />

Tümör Belirteçleri<br />

Karsinoembriyonik antijen (CEA) ve Karbohidrat antijen (CA)19-9, kolorektal<br />

tümörlerde kullan<strong>ı</strong>lan tümör belirteçleridir.<br />

Karsinoembriyonik antijen, klinikte kolorektal kanserler d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda, meme, mide,<br />

pankreas kanseri takibinde de s<strong>ı</strong>k kullan<strong>ı</strong>lan bir belirteçtir. Biyolojik yar<strong>ı</strong>lanma ömrü 2-8 gün<br />

olup, post-op 6-8 haftada normal seviyelere iner (43). Malignite d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda, sigara ve alkol<br />

kullanma al<strong>ı</strong>şkanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> ile mide, barsak sistemi, karaciğer ve akciğerin iyi huylu patolojilerinde<br />

de yükseldiği görülebilir (44,45).<br />

11

Karbohidrat antijen 19-9, klinikte kolorektal kanserler d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda, mide, pankreas, safra<br />

yollar<strong>ı</strong> ve over kanseri takibinde de s<strong>ı</strong>k kullan<strong>ı</strong>lan bir belirteçtir. Biyolojik yar<strong>ı</strong>lanma ömrü 7<br />

saat olup, post-op birkaç hafta içinde normal seviyelere iner. Malignite d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda, sar<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k, mide,<br />

barsak, pankreas, karaciğer, safra kesesinin benign lezyonlar<strong>ı</strong>, diabetik nefropati ve çeşitli<br />

romatizmal hastal<strong>ı</strong>klarda da yükseldiği görülebilir (44).<br />

Her iki belirteçten herhangi birinin cerrahi sonras<strong>ı</strong> düzeyinin artmas<strong>ı</strong> tümör<br />

rekürrensini düşündürür (43,44).<br />

Kolonoskopi<br />

Konvansiyonel <strong>kolon</strong>oskopi, tüm <strong>kolon</strong>un değerlendirilmesinde alt<strong>ı</strong>n standart olarak<br />

kabul edilmektedir (46,47).<br />

Bilgisayarl<strong>ı</strong> Tomografi (BT)<br />

Kolon tümörü saptanan hastan<strong>ı</strong>n uzak metastazlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n tespiti, kitlenin komşu<br />

organlarla ilişkisi ve lenf nodlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n durumu hakk<strong>ı</strong>nda bilgi vermektedir (48).<br />

Manyetik Rezonans görüntüleme (MR)<br />

Daha çok karaciğer metastazlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n değerlendirilmesinde, nükslerin tespitinde, BT<br />

sonuçlar<strong>ı</strong> yeterli olmazsa başvurulabilir (48).<br />

Pozitron Emisyon Tomografisi (PET)<br />

Fluorodeoksyglukozun tümör dokusu taraf<strong>ı</strong>ndan normal hücrelere göre daha h<strong>ı</strong>zl<strong>ı</strong><br />

kullan<strong>ı</strong>m esas<strong>ı</strong>na dayan<strong>ı</strong>r. Ekstrahepatik hastal<strong>ı</strong>k varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> araşt<strong>ı</strong>rmada ve BT ya da MR ile<br />

nüks-skar dokusu ay<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> yap<strong>ı</strong>lamayan hastalarda faydal<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r (48).<br />

PATOLOJİ<br />

Kolon kanserlerinin büyük çoğunluğu (%95) adenokarsinomdur. Ayr<strong>ı</strong>ca skuamöz<br />

hücreli karsinom, karsinoid tümörler, adenoskuamöz ve indiferansiye karsinomun yan<strong>ı</strong> s<strong>ı</strong>ra<br />

nadiren sarkom ve lenfomalar gibi nonepitelyal tümörler de görülmektedir (49,50).<br />

Gradlama, tümör dokusunda tübül oluşumunun derecesi ve hücresel dizilime göre<br />

yap<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r. Hastalar<strong>ı</strong>n %15-20’si grade I ya da iyi differansiye, %60-70 grade II ya da orta<br />

differansiye, %15-20’si ise grade III ya da az differansiyedir (50).<br />

Grade I karsinomlar; mikroskopik olarak adenoma epiteline benzer, hücreler uniform<br />

görünümdedir ve polarite kayb<strong>ı</strong> yoktur veya minimaldir (9). Grade II tümörlerde, tübüler<br />

12

yap<strong>ı</strong>lar basit olabileceği gibi kompleks ve hafif düzensiz şekilli olabilir. Nükleer polaritede<br />

hafif veya orta seviyede kay<strong>ı</strong>p vard<strong>ı</strong>r. Grade III tümörlerde, tübüler yap<strong>ı</strong> tamamen ortadan<br />

kalkm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r (50).<br />

Müsinöz karsinomlar ve taşl<strong>ı</strong> yüzük hücreli karsinomlar grade III olarak kabul edilirler<br />

(49).<br />

Histolojik grad<strong>ı</strong>n sağkal<strong>ı</strong>ma etkili olduğu belirlenmiştir (4).<br />

TÜMÖR YAYILIMI VE METASTAZ<br />

Tüm <strong>kolon</strong> tümörleri, doğrudan komşu yap<strong>ı</strong>lara, lenfatikler ve kan damarlar<strong>ı</strong> yolu ile<br />

uzak organlara yay<strong>ı</strong>labilirler. Metastatik yay<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m en s<strong>ı</strong>k bölgesel lenf nodlar<strong>ı</strong> ve karaciğere<br />

olur (9). Diğer s<strong>ı</strong>k görülen metastaz bölgeleri; periton, akciğer ve overlerdir. Daha nadir<br />

metastaz bölgeleri santral sinir sistemi, kemik, testis, uterus ve oral kavitedir (9).<br />

KOLON KARSİNOMLARIN RAPOR EDİLMESİ<br />

Patoloji raporu; tümörün yerleşim bölgesini, boyutunu, makroskopik görünümünü,<br />

proksimal ve distal cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>rlara uzakl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>, varsa diğer organlara yay<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>, tümörün<br />

derecesini ve histopatolojik tipini, ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan ve pozitif olan lenf düğümlerinin say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>,<br />

invazyon derinliğini, vasküler invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> belirtmelidir (2,6,49). 2003 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda<br />

Antalya’da yap<strong>ı</strong>lan Konsensus Toplant<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>’nda <strong>kolon</strong> kanseri hastalar<strong>ı</strong>nda en az 12 lenf nodu<br />

ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong> gerektiği bildirilmiştir (48).<br />

EVRELEME<br />

Kolon kanserlerinin <strong>evre</strong>lenmesinde günümüze kadar 3 farkl<strong>ı</strong> s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flama kullan<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r;<br />

•Dukes s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flamas<strong>ı</strong><br />

•Astler-Coller s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flamas<strong>ı</strong><br />

•TNM s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flamas<strong>ı</strong><br />

1932’ de Dukes, rektal karsinomlar<strong>ı</strong>n <strong>evre</strong>lemesinde yeni bir sistem oluşturdu ve bu<br />

<strong>kolon</strong> karsinomlar<strong>ı</strong>na da uyguland<strong>ı</strong>. Bu s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flama, tümörün derinliği, lenf bezi tutulumu ve<br />

uzak metastaz bulunmas<strong>ı</strong>na göre A, B, C olarak yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r (9,51).<br />

1954 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda Astler ve Coller taraf<strong>ı</strong>ndan başka bir <strong>evre</strong>leme sistemi geliştirilmiştir.<br />

Temelde Dukes sistemine benzemekle birlikte, derinlikleri farkl<strong>ı</strong> olan tümörlerde lenf<br />

düğümü tutulumunu da değerlendirmesiyle farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k göstermektedir (9).<br />

Amerikan Birleşik Kanser Komitesi (AJCC) ve Uluslararas<strong>ı</strong> Kanser Birliği<br />

(UICC)’ nin tümör, lenf düğümü ve metastaz komponentlerini grupland<strong>ı</strong>rmas<strong>ı</strong>yla ortaya<br />

13

koyduğu TNM s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flamas<strong>ı</strong>, daha ayr<strong>ı</strong>nt<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> bir s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flama olup kolayl<strong>ı</strong>kla diğer s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flama<br />

sistemlerine çevrilebilir. Günümüzde halen bu s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flamaya göre tedavi karar<strong>ı</strong><br />

verilmektedir (52-54). Tablo 1’de TNM s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flamas<strong>ı</strong> görülmektedir.<br />

Primer Tümör (T)<br />

Tx: Primer tümörü bilinmeyen<br />

T0: Primer tümör yok<br />

Tis:Karsinoma insitu<br />

T1:Tümör submukozaya invaze<br />

T2:Tümör muskularis propriaya invaze<br />

T3:Tümör subseroza veya nonperitonealize perikolik dokuya invaze<br />

T4:Tümör visseral peritona perfore olmuş veya diğer organ ve dokulara direkt<br />

invazyon göstermiş<br />

Bölgesel Lenf Nodülleri (N)<br />

Nx: Bölgesel lenf nodlar<strong>ı</strong> değerlendirilememekte<br />

N0: Bölgesel lenf nodu metastaz<strong>ı</strong> yok<br />

N1: Perikolik 1-3 lenf nodunda metastaz<br />

N2: Perikolik 4’ten fazla lenf nodunda metastaz<br />

N3: Ana arter kökünde lenf nodu pozitifliği<br />

Uzak Metastaz (M)<br />

Mx: Uzak metastaz varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> değerlendirilememekte<br />

M0: Uzak metastaz yok<br />

M1: Uzak metastaz mevcut<br />

Tablo 1. TNM s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>flamas<strong>ı</strong><br />

Evre 0 Tis N0 M0<br />

Evre I T1<br />

T2<br />

N0 M0<br />

Evre II T3<br />

T4<br />

N0<br />

N1<br />

M0<br />

Evre III<br />

Herhangi bir T<br />

N2<br />

N3<br />

M0<br />

Evre IV Herhangi bir T Herhangi bir N M1<br />

14

TEDAVİ<br />

Cerrahi Tedavi<br />

Kolon adenokarsinomunun primer tedavisi, tümörlü barsak ans<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n, komşu<br />

mezenterin ve direne olan lenf nodlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n cerrahi olarak ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r (52,55). Tümörün<br />

anatomik lokalizasyonuna göre rezeksiyon yap<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r. Sağ ve sol <strong>kolon</strong> tümörlerinde<br />

s<strong>ı</strong>ras<strong>ı</strong>yla sağ veya sol hemikolektomi, sigmoid <strong>kolon</strong> tümörleri için geniş sigmoid<br />

rezeksiyon yap<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r (55,56).<br />

Peritoneal yay<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m, bat<strong>ı</strong>nda asit varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, çok say<strong>ı</strong>da hepatik metastaz varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> ve çok<br />

say<strong>ı</strong>da pulmoner metastaz varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda palyatif cerrahi tedavi yap<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r. Ancak; soliter<br />

akciğer ve karaciğer lezyonlar<strong>ı</strong><strong>ı</strong>nda küratif rezeksiyon yap<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong> doğru bir yaklaş<strong>ı</strong>md<strong>ı</strong>r.<br />

Karaciğer ve akciğerde rezektabl metastaz gelişmiş olan seçilmiş hastalar<strong>ı</strong>n %25-40’<strong>ı</strong>nda<br />

cerrahi küratifdir. Günümüzde <strong>kolon</strong> tümörlerinin rezektabilitesi %92, kür amaçl<strong>ı</strong> yap<strong>ı</strong>lan<br />

operasyonlarda ölüm oran<strong>ı</strong> %2’dir. Cerrahi sonras<strong>ı</strong> 1. y<strong>ı</strong>l içindeki endoskopik kontrol,<br />

olabilecek cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r nükslerinin saptanmas<strong>ı</strong>nda önemlidir. Obstrüksiyon yapm<strong>ı</strong>ş veya<br />

perfore olmuş kanserlerde küratif ameliyat için her türlü gayret gösterilmelidir. Bu<br />

hastalarda prognoz kötüdür, ancak lezyonun hemen rezeke edildiği ve metastaz<br />

saptanmayan hastalarda 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağkal<strong>ı</strong>m oran<strong>ı</strong> %30’a yaklaşmaktad<strong>ı</strong>r (55,56).<br />

Adjuvan Radyoterapi<br />

Nüks aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan yüksek riskli <strong>kolon</strong> kanseri hastalar<strong>ı</strong>nda yap<strong>ı</strong>lan retrospektif<br />

çal<strong>ı</strong>şmalarda, oluşan yan etkiler nedeniyle adjuvan radyoterapinin küratif rezeksiyon<br />

sonras<strong>ı</strong> standart olarak kullan<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong> önerilmemektedir. Ancak uygun lokalizasyonda<br />

irrezektabl rezidüel hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> olanlarda hasta bazl<strong>ı</strong> düşünülebileceği yönünde görüşler<br />

vard<strong>ı</strong>r (57).<br />

Adjuvan Kemoterapi<br />

Evre 0 <strong>kolon</strong> kanseri: Lamina propria invazyonu göstermeden mukozaya s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>rl<strong>ı</strong><br />

hastal<strong>ı</strong>k vard<strong>ı</strong>r. Cerrahi, temiz s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>rlar sağlanabilecek ise lokal eksizyon veya basit<br />

polipektomi; lokal eksizyona uygun olmayan geniş lezyonlarda ise <strong>kolon</strong> rezeksiyonu<br />

şeklinde yap<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r. Ek adjuvan tedavi gereksizdir (53).<br />

Evre I <strong>kolon</strong> kanseri: Lokalize kalma eğilimini nedeniyle yüksek kür oran<strong>ı</strong><br />

vard<strong>ı</strong>r (53). Bu <strong>evre</strong>de ek adjuvan tedaviye gerek yoktur (55).<br />

15

Evre II <strong>kolon</strong> kanseri: Amerikan Klinik Onkoloji Derneği (American Society of<br />

Clinical Oncology), <strong>evre</strong> II <strong>kolon</strong> kanseri hastalar<strong>ı</strong>nda adjuvan kemoterapinin rutin<br />

kullan<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> desteklememektedir. Antalya Konsensus toplant<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>nda <strong>evre</strong> II <strong>kolon</strong><br />

<strong>kanserinde</strong>, genç yaş, yetersiz lenf nodu ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong>, T4 hastal<strong>ı</strong>k varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, barsak<br />

t<strong>ı</strong>kan<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> veya perforasyonu nedeniyle operasyona girilmiş olmas<strong>ı</strong>, az differansiye<br />

histolojiye sahip olma gibi yüksek riskli vakalarda adjuvan kemoterapinin uygun bir<br />

yaklaş<strong>ı</strong>m olduğu bildirilmiştir (48,53,58).<br />

Evre III <strong>kolon</strong> kanseri: Adjuvan kemoterapi bu <strong>evre</strong>deki hastalarda standart<br />

olarak kullan<strong>ı</strong>lmaktad<strong>ı</strong>r. Adjuvan kemoterapide 5-FU-Leucovorin ile 6 ayl<strong>ı</strong>k post-op<br />

kemoterapi bir seçenektir. Çok merkezli Avrupa kökenli bir çal<strong>ı</strong>şmada <strong>evre</strong> III <strong>kolon</strong><br />

kanserli hastalarda peroral kullan<strong>ı</strong>lan bir kemoterapi ajan<strong>ı</strong> olan kapesitabin ile standart<br />

5-FU-Leucovorin rejimi karş<strong>ı</strong>laşt<strong>ı</strong>rm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Çal<strong>ı</strong>şma sonucu her iki koldaki ilaçlar<strong>ı</strong>n eşit<br />

etkinlikte olduğunu göstermiştir (59). MOSAIC çal<strong>ı</strong>şmas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n 60 ayl<strong>ı</strong>k takip sonuçlar<strong>ı</strong>na<br />

göre, adjuvan FOLFOX 4 (5-FU, Leucovorin, Oksaliplatin) rejimi, 5-FU-Leucovorin<br />

kombinasyonundan üstün bulunmuştur (60). MOSAIC çal<strong>ı</strong>şmas<strong>ı</strong> ile FOLFOX 4 rejimi<br />

rezeke <strong>evre</strong> III <strong>kolon</strong> kanseri hastalar<strong>ı</strong>nda standart tedavi haline gelmiştir.<br />

Evre IV <strong>kolon</strong> kanseri: Evre IV <strong>kolon</strong> kanserli hastalar<strong>ı</strong>n tedavisi hastal<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<br />

lokalizasyonuna bağl<strong>ı</strong> olarak farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>klar göstermektedir. Yaln<strong>ı</strong>z karaciğer veya akciğer<br />

metastaz<strong>ı</strong> olanlarda cerrahi, tek potansiyel küratif tedavi seçeneğidir (53,55). S<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>rl<strong>ı</strong><br />

say<strong>ı</strong>da lezyon, yeterli karaciğer fonksiyonu ve ana vasküler yap<strong>ı</strong>lardan uzak olmas<strong>ı</strong><br />

durumlar<strong>ı</strong>nda karaciğer metastazlar<strong>ı</strong> rezeke edilebilir kabul edilmektedir. Yap<strong>ı</strong>lan<br />

randomize olmayan çal<strong>ı</strong>şmalarda 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k yaşam süresinin %25-40 olmas<strong>ı</strong>, cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>n<br />

negatif olmas<strong>ı</strong>na bağl<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r (55). Metastatik <strong>kolon</strong> kanseri için 5-FU, Kapesitabine,<br />

İrinotekan, Oksaliplatin, Bevasizumab, Setuksimab ve Panitumumab yurtd<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda<br />

onaylanm<strong>ı</strong>ş ve aktif olarak kullan<strong>ı</strong>lan kemoterapi ajanlar<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r.<br />

PROGNOZ<br />

Kolorektal karsinomlu hastalarda küratif rezeksiyondan sonra 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağ kal<strong>ı</strong>m oran<strong>ı</strong><br />

%40-60 aras<strong>ı</strong>ndad<strong>ı</strong>r. Rekürrenslerin %70’i ilk 2 y<strong>ı</strong>lda, %90’<strong>ı</strong> ise ilk 5 y<strong>ı</strong>lda meydana gelir (4,<br />

61).<br />

Uzak metastaz saptand<strong>ı</strong>ktan sonra ortalama sağkal<strong>ı</strong>m süresi tedavi almayan hastalarda<br />

6-9 ay aras<strong>ı</strong>ndad<strong>ı</strong>r. Günümüzde yeni kullan<strong>ı</strong>ma giren kemoterapötik ve hedefe yönelik tedavi<br />

uygulamalar<strong>ı</strong> ile ortalama sağkal<strong>ı</strong>m süreleri 2 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong> geçmiştir (4,61).<br />

Kolon <strong>kanserinde</strong> klinikopatolojik <strong>prognostik</strong> faktörler şunlard<strong>ı</strong>r:<br />

16

Yaş<br />

Kolon kanserinin genç yaşta daha kötü prognoza sahip olduğu düşünülür. Bunda<br />

yaşl<strong>ı</strong>lara göre daha ileri <strong>evre</strong>de tan<strong>ı</strong> konulabiliyor olmas<strong>ı</strong> önemli bir etkendir. Ayr<strong>ı</strong>ca, ayn<strong>ı</strong><br />

<strong>evre</strong>deki hastalarda bile prognoz, gençlerde yaşl<strong>ı</strong>lardan daha kötüdür (12).<br />

Cinsiyet<br />

Birçok çal<strong>ı</strong>şmada prognozun kad<strong>ı</strong>nlarda erkeklerden daha iyi olduğu görülmüştür.<br />

Ancak bunun nedeni kesin olarak belirlenememiştir (62).<br />

Serum CEA Düzeyi<br />

Sigara içmeyen sağl<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong> bireylerde 5 ng/ml’nin alt<strong>ı</strong>ndad<strong>ı</strong>r (63). 5 ng/ml’den yüksek<br />

serum CEA seviyelerinin, tümörün <strong>evre</strong>sinden bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z olarak prognoz üzerine kötü etkisi<br />

olduğu gösterilmiştir (4,44). Yalanc<strong>ı</strong> pozitiflik oran<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yüksek olmas<strong>ı</strong> nedeniyle tan<strong>ı</strong> veya<br />

tarama amac<strong>ı</strong>yla kullan<strong>ı</strong>lamaz. Kolon <strong>kanserinde</strong> tedaviye yan<strong>ı</strong>t<strong>ı</strong>n değerlendirilmesinde ve<br />

nükslerin belirlenmesinde kullan<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>r. Tedavinin başlang<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong>nda ve aktif tedavi süresince 2-3<br />

ayda bir ölçülmektedir (2,63).<br />

Serum CA 19-9 Düzeyi<br />

Nüksde anlaml<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r. Operasyon sonras<strong>ı</strong> dönemde hasta izleminde yararl<strong>ı</strong> olduğu<br />

bildirilmektedir (63,64).<br />

Tümör Lokalizasyonu<br />

Sol <strong>kolon</strong> veya sağ <strong>kolon</strong> tümörlerinin daha iyi prognoza sahip olabileceğini bildiren<br />

çeşitli çal<strong>ı</strong>şmalar varsa da; primer tümörün yerleşim yerinin prognoz üzerine etkisi olduğu<br />

konusu kesinlik kazanmam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r (65).<br />

Tümörde İnflamatuar Reaksiyon<br />

Tümör ile komşu doku aras<strong>ı</strong>nda inflamatuar yan<strong>ı</strong>t varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> daha iyi prognozla ilişkilidir.<br />

Belirgin peritümöral lenfosit infiltrasyonu ve Crohn’a benzer şekilde müsküler tabaka ya da<br />

perikolik dokuda lenfoid agregat varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> iyi prognozla ilişkilendirilmiştir. Tümör stromas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n<br />

eosinofiller ve S-100 protein (+) dentritik hücreler ile infiltrasyonu da iyi prognoz<br />

göstergesidir (62).<br />

17

Lokal Yay<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<br />

Polipte insidental olarak yakalanm<strong>ı</strong>ş fokal mikroskopik karsinomda, tümör genelde<br />

mukoza ve submukozaya s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>rl<strong>ı</strong> olduğundan prognoz mükemmeldir. Tümör, serozaya<br />

yay<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda ve bölgesel lenf bezlerini tuttuğunda prognoz kötüleşir (4,9).<br />

Obstrüksiyon<br />

Baz<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmalarda obstruksiyon, bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z kötü bir <strong>prognostik</strong> faktör olarak<br />

bulunmuştur (66). Obstrüksiyon nedeniyle acil koşullarda ameliyata girilen hastalarda 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k<br />

sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n daha kötü olduğu belirlenmiştir (42).<br />

Perforasyon<br />

Barsak duvar<strong>ı</strong>nda yayg<strong>ı</strong>n tümör invazyonu sonucu oluşan perforasyonda prognoz<br />

kötüdür. Peritoneal kaviteye serbest perforasyon olduğunda kür yoktur, çünkü barsak<br />

lümeninden periton yüzeyine tümör hücreleri implante olur (4,65).<br />

Vasküler İnvazyon<br />

Vasküler invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda, beş y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağ kal<strong>ı</strong>m süresi belirgin azalma gösterir.<br />

Lenfatik invazyon, kan damar<strong>ı</strong> invazyonundan daha az önem taş<strong>ı</strong>makla birlikte ileri <strong>evre</strong><br />

hastalarda yayg<strong>ı</strong>n olarak bulunmas<strong>ı</strong> durumunda prognozu kötüleştirir (4,50, 67).<br />

Perinöral İnvazyon<br />

Perinöral invazyon genellikle ilerlemiş hastal<strong>ı</strong>ğa işaret eder ve azalm<strong>ı</strong>ş sağkal<strong>ı</strong>m ile<br />

birliktedir. Diğer kötü <strong>prognostik</strong> bulgularla birlikte olma eğilimindedir (4,17,65).<br />

Mikroskopik Patoloji<br />

Tümörün prognozu ile histopatolojik tipi ve diferansiasyon derecesi aras<strong>ı</strong>nda kuvvetli<br />

bir ilişki vard<strong>ı</strong>r. Yap<strong>ı</strong>lan çeşitli çal<strong>ı</strong>şmalarda grade I <strong>kolon</strong> tümörlerinde prognozun grade II-<br />

IV tümörlerden daha iyi olduğu görülmüştür. Müsinöz karsinom, taşl<strong>ı</strong> yüzük hücreli karsinom<br />

ve anaplastik karsinom klasik adenokarsinomlara göre kötü prognozludur (49,67).<br />

Nöroendokrin Hücre Varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

Adenokarsinomlarda nöroendokrin hücre varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n prognoz yönünden olumsuz etkisi<br />

olduğu bildirilmiştir (6).<br />

18

Lenf Nodu Tutulumu<br />

En önemli <strong>prognostik</strong> faktörlerden biri lenf nodu metastaz<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r (4,9). Tümör<br />

lenf düğümlerine yay<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda beş y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağ kal<strong>ı</strong>m oran<strong>ı</strong> belirgin bir düşüş gösterir. Tutulan<br />

lenf bezi say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n fazla olmas<strong>ı</strong>, bunlar<strong>ı</strong>n mezenter damar köklerinde olmas<strong>ı</strong> veya perikapsüler<br />

yay<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m bulunmas<strong>ı</strong> kötü <strong>prognostik</strong> göstergedir. Dörtten az lenf nodu tutulanlarda 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k<br />

sağkal<strong>ı</strong>m %44, dörtten fazla lenf nodu tutulan hastalarda 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağkal<strong>ı</strong>m %6’d<strong>ı</strong>r (65,67,68).<br />

İmmunhistokimyasal ya da moleküler tekniklerle tespit edilen mikrometastazlar da kötü<br />

prognozla ilişkilendirilmekle birlikte bu konu halen tart<strong>ı</strong>şmal<strong>ı</strong>d<strong>ı</strong>r (4).<br />

Evre<br />

Kolon karsinomlar<strong>ı</strong>nda en önemli <strong>prognostik</strong> faktör tan<strong>ı</strong> an<strong>ı</strong>ndaki tümör <strong>evre</strong>sidir<br />

(4,9,17,67). Evrelere göre 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong>na bak<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda <strong>evre</strong> I için %99, <strong>evre</strong> II<br />

için %85, <strong>evre</strong> III için %67 ve <strong>evre</strong> IV için %14’dür. Tablo 2’de tümör <strong>evre</strong>sine göre<br />

beklenen 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong> verilmiştir (4,53).<br />

Tablo 2. Evrelere göre beklenen ortalama 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong><br />

Evre 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k sağkal<strong>ı</strong>m<br />

I % 99<br />

II % 85<br />

III % 67<br />

IV % 14<br />

Anjiogenez<br />

Neovaskülarizasyon, tümör büyümesinde kritik öneme sahiptir. Tümör anjiyogenezisi<br />

çeşitli karsinomlarda çok yoğun çal<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>lan bir konudur. Aş<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong> damarlanman<strong>ı</strong>n saptanmas<strong>ı</strong>, lokal<br />

rekürrens ve metastaz görülme s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda art<strong>ı</strong>ş, sonuç olarak ise sağkal<strong>ı</strong>mda k<strong>ı</strong>salma ile<br />

ilişkilidir (69).<br />

DNA İçeriği ve DNA Ploidi<br />

Tümörün flow sitometri ile incelenen DNA içeriği tümör hücrelerinin biyolojik<br />

davran<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong> konusunda bilgi verir ve önemli bir <strong>prognostik</strong> faktördür (70).<br />

19

GEREÇ VE YÖNTEMLER<br />

Çal<strong>ı</strong>şma Helsinki Deklerasyonu kararlar<strong>ı</strong>na, hasta haklar<strong>ı</strong> yönetmeliğine ve etik<br />

kurallara uygun olarak planland<strong>ı</strong>. Çal<strong>ı</strong>şma öncesinde Trakya Üniversitesi T<strong>ı</strong>p Fakültesi<br />

Etik Kurulu onay<strong>ı</strong> al<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong> (Ek-1).<br />

Çal<strong>ı</strong>şmada, opere edilmiş <strong>evre</strong> I-III <strong>kolon</strong> kanseri nedeniyle 1999-2006 y<strong>ı</strong>llar<strong>ı</strong> aras<strong>ı</strong>nda<br />

Trakya Üniversitesi T<strong>ı</strong>p Fakültesi T<strong>ı</strong>bbi Onkoloji polikliniğine başvuran hastalar retrospektif<br />

olarak değerlendirildi. 237 hastan<strong>ı</strong>n dosya kay<strong>ı</strong>tlar<strong>ı</strong> incelendi. 163 hastan<strong>ı</strong>n dosyas<strong>ı</strong><br />

değerlendirilebilir bulundu. Bunlar<strong>ı</strong>n içinden tan<strong>ı</strong> an<strong>ı</strong>nda Evre IV olan 42 hasta çal<strong>ı</strong>şmadan<br />

ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>. Geriye kalan 121 <strong>evre</strong> I-III <strong>kolon</strong> kanserli hastan<strong>ı</strong>n dosya verileri değerlendirmeye<br />

al<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>.<br />

Hastalar<strong>ı</strong>n, yaş, cinsiyet, başvuruda obstrüksiyon-varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, perforasyon durumu,<br />

operasyon tarihi, operasyonun yap<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> yer, operasyonun tipi, tümör lokalizasyonu,<br />

tümör çap<strong>ı</strong>, tümör invazyon derinliği, tümör grad<strong>ı</strong>, tümörde damar ve perinöral invazyon<br />

varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan ve pozitif olan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>, laboratuar tetkikleri (hemogram,<br />

biyokimyasal parametreler, tümör belirteçleri), ve adjuvan kemoterapi al<strong>ı</strong>p almad<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong><br />

incelendi. Hastalar kemoterapi alm<strong>ı</strong>şlar ise, kemoterapinin tipi, uygulanan kür say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> gibi<br />

değişkenler değerlendirilmek üzere kaydedildi.<br />

Tan<strong>ı</strong> tarihi, patolojik tan<strong>ı</strong> zaman<strong>ı</strong> ya da preoperatif tan<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> olmayan hastalarda<br />

operasyon zaman<strong>ı</strong> olarak al<strong>ı</strong>nm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Yaşayan hastalar<strong>ı</strong>n son durumlar<strong>ı</strong> yak<strong>ı</strong>n zamanl<strong>ı</strong> son<br />

kontrol bulgular<strong>ı</strong>na göre belirlenmiştir. Son kontrol tarihleri 6 aydan fazla olan hastalara<br />

telefon ile ulaş<strong>ı</strong>larak son durumlar<strong>ı</strong> hakk<strong>ı</strong>nda bilgi al<strong>ı</strong>nm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Genel sağ kal<strong>ı</strong>m süresi<br />

20

(GSK), tan<strong>ı</strong> tarihinden ölüm tarihine kadar geçen zaman olarak tan<strong>ı</strong>mlanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z<br />

sağ kal<strong>ı</strong>m süresi (HSK), tan<strong>ı</strong> tarihinden ilk nüksün saptand<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> tarihe kadar geçen süre olarak<br />

tan<strong>ı</strong>mlanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Gruplar aras<strong>ı</strong> homojenite karş<strong>ı</strong>laşt<strong>ı</strong>rmalar<strong>ı</strong> Fisher'in kesin ki-kare testi ile,<br />

genel sağkal<strong>ı</strong>m ve hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>m analizleri ile sağkal<strong>ı</strong>m eğrilerinin elde edilmesi<br />

Kaplan-Meier yöntemi ile yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Sağkal<strong>ı</strong>m eğrilerinin karş<strong>ı</strong>laşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lmalar<strong>ı</strong> Log-rank<br />

testi ile yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Log-rank testi ile p değeri 0,15’in alt<strong>ı</strong>nda olan <strong>prognostik</strong> faktörler<br />

ayr<strong>ı</strong>ca multivariyet analize al<strong>ı</strong>nm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Multivariyet analiz Cox-regresyon testi ile<br />

yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Güvenirlik aral<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> %95, istatistiksel anlaml<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k için p değeri

ulundu.<br />

HASTA SAYISI<br />

BULGULAR<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan Evre I-III <strong>kolon</strong> kanserli hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 121’dir.<br />

TAKİP SÜRESİ<br />

Hastalar<strong>ı</strong>n medyan takip süresi 24 ay (minimum 5-maksimum 91 ay) olarak<br />

HASTA CİNSİYETİ<br />

Hastalar<strong>ı</strong>n 55 (%45,5) ’i kad<strong>ı</strong>n, 66 (%54,5)’s<strong>ı</strong> erkek idi. Hastalar<strong>ı</strong>n cinsiyete göre<br />

dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 3’de gösterilmiştir.<br />

Tablo 3. Cinsiyete göre hastalar<strong>ı</strong>n dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Cinsiyet Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

Kad<strong>ı</strong>n 55 45,5<br />

Erkek 66 54,5<br />

HASTA YAŞI<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastan<strong>ı</strong>n medyan yaş<strong>ı</strong> 60 idi. En genç hasta 32,<br />

en yaşl<strong>ı</strong> hasta 80 yaş<strong>ı</strong>ndayd<strong>ı</strong>. 55 yaş<strong>ı</strong> s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r al<strong>ı</strong>rsak, 45 (%37,2) hasta 55 yaş ve alt<strong>ı</strong>nda, 76<br />

(%62,8) hasta 55 yaş üzerinde idi. Hastalar<strong>ı</strong>n dekatlara göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 4’de<br />

gösterilmiştir.<br />

22

Tablo 4. Hastalar<strong>ı</strong>n yaş gruplar<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Yaş Grubu Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

30-39 7 5,8<br />

40-49 24 19,8<br />

50-59 27 22,3<br />

60-69 27 22,3<br />

≥70 36 29,8<br />

OPERASYON YAPILAN MERKEZ<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastan<strong>ı</strong>n 66 (%54,5)’s<strong>ı</strong> T<strong>ı</strong>p Fakültesi Hastanesinde, 55<br />

(%45,5)’i T<strong>ı</strong>p Fakültesi d<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda opere edilmişlerdir. Hastalar<strong>ı</strong>n operasyon merkezlerine göre<br />

dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 5’de gösterilmiştir.<br />

Tablo 5. Hastalar<strong>ı</strong>n operasyon merkezine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Operasyon Merkezi Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

T<strong>ı</strong>p Fakültesi 66 54,5<br />

T<strong>ı</strong>p Fakültesi D<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>nda 55 45,5<br />

TÜMÖR LOKALİZASYONU<br />

Kolon kanseri tan<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> konulan 121 hasta lokalizasyona göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> incelendi.<br />

Hastalar<strong>ı</strong>n tümör lokalizasyonlar<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 6’da gösterilmiştir.<br />

Tablo 6. Hastalar<strong>ı</strong>n tümör lokalizasyonuna göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Lokalizasyon Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

Çekum 23 19<br />

Assendan <strong>kolon</strong> 27 22,3<br />

Transvers <strong>kolon</strong> 8 6,6<br />

Dessandan <strong>kolon</strong> 30 24,8<br />

Sigmoid <strong>kolon</strong> 33 27,3<br />

23

HİSTOLOJİK TİP<br />

Histolojik tiplerine göre incelendiğinde, 108 (%89,3) hastada adenokarsinom, 11<br />

(%9,1) hastada müsinöz karsinom, 2 (%1,7) hastada taşl<strong>ı</strong> yüzük hücreli karsinom<br />

saptanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Hastalar<strong>ı</strong>n histolojik tiplerine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 7’de gösterilmiştir.<br />

Tablo 7. Hastalar<strong>ı</strong>n histolojik tiplerine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Histojik Tip Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

Adeno karsinom 108 89,3<br />

Müsinöz Karsinom 11 9,1<br />

Taşl<strong>ı</strong> Yüzük Hücreli Karsinom 2 1,7<br />

HİSTOLOJİK GRAD<br />

Histolojik grada göre 121 hastan<strong>ı</strong>n, 64 (%52,9)’ünde iyi differansiye tümör (G-I), 37<br />

(%30,6)’sinde orta differansiye tümör (G-II) ve 20 (%16,5)’sinde kötü differansiye tümör (G-<br />

III) saptanm<strong>ı</strong>ş olup, hastalar<strong>ı</strong>n histolojik gradlar<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 8’de gösterilmiştir.<br />

Tablo 8. Hastalar<strong>ı</strong>n histolojik grad<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Grad Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

I 64 52,9<br />

II 37 30,6<br />

III 20 16,5<br />

DAMAR İNVAZYONU<br />

Damar invazyonu 121 hastan<strong>ı</strong>n 114’ünde patoloji raporunda belirtilmiş olup, damar<br />

invazyonu varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre hastalar<strong>ı</strong>n dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 9’da gösterilmiştir.<br />

Tablo 9. Hastalar<strong>ı</strong>n damar invazyonu varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Damar İnvazyonu Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

Yok 88 77,2<br />

Var 26 22,8<br />

24

PERİNÖRAL İNVAZYON<br />

Perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> 114 hastan<strong>ı</strong>n patoloji raporunda belirtilmiş olup,<br />

hastalar<strong>ı</strong>n perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 10’da gösterilmiştir.<br />

Tablo 10. Hastalar<strong>ı</strong>n perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Perinöral İnvazyon Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

Yok 90 78,9<br />

Var 24 21,1<br />

TÜMÖR İNVAZYONU<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastan<strong>ı</strong>n tümöral invazyon dereceleri incelenmiş<br />

olup, tümöral invazyon derecelerine göre hastalar<strong>ı</strong>n dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo11’de gösterilmiştir.<br />

Tablo 11. Hastalar<strong>ı</strong>n tümöral invazyon derecesine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

T Evresi Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

T1 2 1,7<br />

T2 14 11,6<br />

T3 97 80,2<br />

T4 8 6,6<br />

PERFORASYON VARLIĞI<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastan<strong>ı</strong>n hastaneye başvuru esnas<strong>ı</strong>nda 6 (%4,9)’s<strong>ı</strong>nda<br />

perforasyon mevcut iken, 115 (%95,1) hastada perforasyon saptanmam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Hastalar<strong>ı</strong>n<br />

perforasyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo12’de gösterilmiştir.<br />

Tablo 12. Hastalar<strong>ı</strong>n perforasyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Perforasyon Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

Yok 115 95,1<br />

Var 6 4,9<br />

25

OBSTRÜKSİYON VARLIĞI<br />

Hastaneye başvuru esnas<strong>ı</strong>nda 121 hastan<strong>ı</strong>n 23 (%19,1)’ünde subileus-ileus varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

saptanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. 98 (%80,9) hastada subileus-ileus belirlenmemiştir. Hastalar<strong>ı</strong>n obstrüksiyon<br />

varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo13’de gösterilmiştir.<br />

Tablo13. Hastalar<strong>ı</strong>n obstrüksiyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Obstrüksiyon Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

CERRAHİ SINIR<br />

Yok 98 80,9<br />

Var 23 19,1<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastan<strong>ı</strong>n 7 (%5,8)’sinde re-eksizyon yap<strong>ı</strong>lamayan cerrahi<br />

s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitifliği saptanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Kalan 114 (% 94,2 ) hastada ise cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitifliği<br />

saptanmam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Hastalar<strong>ı</strong>n cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitifliğine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo14’de gösterilmiştir.<br />

Tablo 14. Hastalar<strong>ı</strong>n cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitifliğine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Cerrahi S<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

TÜMÖR ÇAPI<br />

(+) 7 5,8<br />

(-) 114 94,2<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastan<strong>ı</strong>n 66 (%55)’s<strong>ı</strong>nda tümör çap<strong>ı</strong> patoloji raporlar<strong>ı</strong>nda<br />

belirtilmişti. Medyan tümör çap<strong>ı</strong> 5,4 cm (minimum:0,6 cm ve maksimum:14 cm) idi.<br />

Hastalar<strong>ı</strong>n tümör çap<strong>ı</strong> büyüklüğüne göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 15’de gösterilmiştir.<br />

Tablo 15. Hastalar<strong>ı</strong>n tümör çap<strong>ı</strong> büyüklüğüne göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Tümör Çap<strong>ı</strong> Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

5 cm’den küçük 24 36,4<br />

5 cm ve üzeri 42 63,6<br />

26

PREOPERATİF CEA DEĞERİ<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastadan 74’ ünün preoperatif CEA değerlerine<br />

ulaş<strong>ı</strong>labildi. 74 hastan<strong>ı</strong>n preoperatif medyan CEA değeri 2,7 ng/ml (minimum 0,7 ve<br />

maksimum 75,6 ng/ml) ve postoperatif medyan CEA değeri 1,8 ng/ml (minimum 0,6 ve<br />

maksimum 70 mg/ml) idi. CEA değerlerine ulaş<strong>ı</strong>labilen 74 hastan<strong>ı</strong>n dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 16’da<br />

gösterilmiştir.<br />

Tablo 16. Hastalar<strong>ı</strong>n preoperatif CEA değerlerine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

CEA Değeri Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

≤10 ng/ml 65 87,8<br />

>10 ng/ml 9 12,8<br />

PREOPERATİF CA 19-9 DEĞERİ<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastan<strong>ı</strong>n preoperatif medyan CA 19-9 değeri 13,7 ng/ml<br />

(minimum 0,5 ve maksimum 190 ng/ml) ve postoperatif medyan CA 19-9 değeri 7,2 ng/ml<br />

(minimum 0,5 ve maksimum 280 ng/ml) idi.<br />

PREOPERATİF ALBUMİN DEĞERİ<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastadan 83’ünün preoperatif albumin değerlerine<br />

ulaş<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş olup, hastalar<strong>ı</strong>n preoperatif albumin değerlerine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo 17’de<br />

gösterilmiştir.<br />

Tablo 17. Hastalar<strong>ı</strong>n preoperatif albumin değerlerine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Albumin Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

Tablo 18. Hastalar<strong>ı</strong>n preoperatif hemoglobin değerlerine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Hemoglobin Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

≤10 gr/dl 20 19,6<br />

>10 gr/dl 81 80,4<br />

ÇIKARILAN LENF NODU<br />

Lenf nodu disseksiyonu 121 hastan<strong>ı</strong>n 116’ s<strong>ı</strong>nda yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>. Ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong><br />

medyan 10 (minimum 0 ve maksimum 46) idi. Hastalar<strong>ı</strong>n ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>lar<strong>ı</strong>na göre<br />

dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> Tablo19’da gösterilmiştir.<br />

Tablo 19. Hastalar<strong>ı</strong>n ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>na göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan Lenf Nodu Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> %<br />

Genel Sağkal<strong>ı</strong>m<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastada medyan GSK 82 ay idi. % 95 Güvenlik Aral<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

(%95 Cİ), hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik nedeniyle hesaplanamad<strong>ı</strong>.<br />

Cinsiyet<br />

Cinsiyete göre HSK incelendiğinde, kad<strong>ı</strong>nlarda medyan HSK 36 ay (% 95 Cİ, 12,46-<br />

59,53); erkeklerde medyan HSK 35 ay (% 95 CI, 26,55-43,45) idi. HSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan iki grup<br />

aras<strong>ı</strong>nda anlaml<strong>ı</strong> fark yoktu (p=0,917). Kad<strong>ı</strong>nlarda medyan GSK 82 ay (% 95 CI, 47,68-<br />

116,31) iken erkeklerde 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek<br />

say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. Her iki grup aras<strong>ı</strong>nda GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan istatistiksel farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k görülmedi<br />

(p=0,445).<br />

Yaş<br />

Yaşa göre incelendiğinde 55 yaş ve alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubunda medyan HSK 36 ay<br />

(% 95 CI, 23,41-48,58), 55 yaş üstünde olan hasta grubunda medyan HSK 35 ay (% 95 CI,<br />

24,45-45,55) idi. HSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan iki yaş grubunda anlaml<strong>ı</strong> fark yoktu (p=0,584). 55 yaş ve<br />

alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubunda medyan GSK 82 ay (% 95 CI, 19,81-143,16) iken 55 yaş üzeri<br />

olan hasta grubunda ise 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek<br />

say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. Her iki grup aras<strong>ı</strong>nda GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan istatistiksel farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k görülmedi<br />

(p=0,953).<br />

Operasyon Merkezi<br />

T<strong>ı</strong>p Fakülteleri’nde operasyon yap<strong>ı</strong>lan hasta grubunda medyan HSK 42 ay (% 95 CI,<br />

27,29-54,70); diğer hastanelerde opere edilen hasta grubunda medyan HSK 32 ay (% 95 CI,<br />

20,25-43,75) idi. HSK’daki bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,90). T<strong>ı</strong>p<br />

Fakülteleri hastanelerinde operasyon yap<strong>ı</strong>lan hasta grubunda medyan GSK 82 ay (% 95 CI,<br />

36,53-127,46) iken diğer hastanelerde opere edilen hasta grubunda 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip<br />

süresinde medyan GSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan her iki<br />

grup aras<strong>ı</strong>nda anlaml<strong>ı</strong> istatistiksel fark görülmedi (p=0,233).<br />

Tümör Lokalizasyonu<br />

Grup say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n fazla, hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n az olmas<strong>ı</strong> nedeniyle medyan sağ kal<strong>ı</strong>m süreleri ve<br />

gruplar aras<strong>ı</strong>ndaki farklar hesaplanamad<strong>ı</strong>.<br />

29

Histolojik Tip<br />

Hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik nedeniyle medyan sağkal<strong>ı</strong>m süreleri ve gruplar aras<strong>ı</strong>ndaki<br />

farklar hesaplanamad<strong>ı</strong>.<br />

Grad<br />

İyi diferansiye (G-I) hastalarda medyan HSK 42 ay (% 95 CI, 26,87-57,12); orta<br />

diferansiye (G-II) hastalarda medyan HSK 31 ay (% 95 CI, 22,09-39,90); kötü diferansiye (G-<br />

III) hastalarda medyan HSK 20 ay (% 95 CI, 12,53-27,46) idi. HSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan üç grup<br />

aras<strong>ı</strong>nda istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> fark yoktu (p=0,237). G-I hastalarda 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan<br />

takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi, G-II hastalarda<br />

medyan GSK 55 ay (% 95 CI, 28,74-81,25); G-III medyan GSK 27 ay (% 95 CI, hasta<br />

say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik nedeniyle hesaplanamad<strong>ı</strong>) idi. Gruplar aras<strong>ı</strong>nda GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan<br />

istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k görüldü (p=0,014) (Şekil 1).<br />

Şekil 1. Histolojik grada göre genel sağkal<strong>ı</strong>m eğrisi<br />

30<br />

P = 0.014

Damar İnvazyonu<br />

Damar invazyonu olmayan hasta grubunda medyan HSK 38 ay (% 95 CI, 26,68-<br />

49,31); damar invazyonu olan grupta medyan HSK 31 ay (% 95 CI, 20,14-41,85) idi<br />

(p=0,148). Her iki grupta 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek<br />

say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan her iki grup aras<strong>ı</strong>nda istatistiksel olarak bir fark yoktu<br />

(p=0,241).<br />

Perinöral İnvazyon<br />

Perinöral invazyonu olmayan grupta medyan HSK 36 ay (% 95 CI, 24,35-47,64);<br />

perinöral invazyonu olan grupta medyan HSK 34 ay (% 95 CI, 22,51-45,48) idi. HSK’daki bu<br />

fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,791). Perinöral invazyonu olmayan grupta 24<br />

ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi.<br />

Perinöral invazyonu olan grupta medyan GSK 32 ay (% 95 CI, 17,62-46,38) idi. GSK<br />

aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan her iki grup aras<strong>ı</strong>nda anlaml<strong>ı</strong> istatistiksel fark vard<strong>ı</strong> (p

Tümöral İnvazyon Derecesi<br />

T1-T2 tümörlü hasta grubunda 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan HSK değerini<br />

belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. T 3 tümörlü hasta grubunda 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip<br />

süresinde medyan HSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. T 4 tümörlü hasta<br />

grubunda medyan HSK 31 ay (% 95 CI, 18,22-43,78) idi. Her 3 grup aras<strong>ı</strong>nda HSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan<br />

istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k görüldü (p=0,033) (Şekil 3). T1-T2 tümörlü hasta<br />

grubunda 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay<br />

gözlenmedi. T 3 tümörlü hasta grubunda medyan GSK 82 ay (% 95 CI, hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki<br />

yetersizlik nedeniyle hesaplanamad<strong>ı</strong>); T 4 tümörlü hasta grubunda medyan GSK 31 ay (% 95<br />

CI, 7,90-54,09) idi. Her 3 grup aras<strong>ı</strong>nda GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k<br />

görülmedi (p=0,061).<br />

Şekil 3. Tümöral invazyon derecesine göre hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>m eğrisi<br />

Perforasyon Varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

Perforasyon olmayan hasta grubunda medyan HSK 34 ay (% 95 CI, 26,34-41,65);<br />

perforasyon olan hasta grubunda medyan HSK 50 ay (% 95 CI, hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik<br />

32

nedeniyle hesaplanamad<strong>ı</strong>) idi. HSK’daki bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,530).<br />

Perforasyon olmayan hasta grubunda 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini<br />

belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. Perforasyon olan hasta grubunda medyan GSK 82 ay (%<br />

95 CI, hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik nedeniyle hesaplanamad<strong>ı</strong>) idi. GSK’daki bu fark<br />

istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,860).<br />

Obstrüksiyon Varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

Obstrüksiyon olmadan ameliyata giren hasta grubunda medyan HSK 42 ay (% 95 CI,<br />

31,18-52,81); obstrüksiyon ile ameliyata giren hasta grubunda medyan HSK 24 ay (% 95 CI,<br />

14,94-33,06) idi. HSK’daki bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> idi (p=0,002) (Şekil 4).<br />

Obstrüksiyon olmadan ameliyata giren hasta grubunda 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde<br />

medyan GSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. Obstrüksiyon ile ameliyata giren<br />

hasta grubunda medyan GSK 32 ay (% 95 CI, 15,22-48,77) idi. GSK’daki bu fark istatistiksel<br />

olarak anlaml<strong>ı</strong> idi (p

Şekil 5. Obtrüksiyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na göre genel sağkal<strong>ı</strong>m eğrisi<br />

Cerrahi S<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r<br />

Cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitif olmayan grupta medyan HSK 34 ay (% 95 CI, 23,82-44,17);<br />

cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitif olan grupta medyan HSK 35 ay (% 95 CI, hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik<br />

nedeniyle hesaplanamad<strong>ı</strong>) idi. HSK’daki bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,998).<br />

Cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitif olmayan grupta medyan GSK 82 ay (% 95 CI, hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki<br />

yetersizlik nedeniyle hesaplanamad<strong>ı</strong>); cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitif olan grupta medyan GSK 39 ay (%<br />

95 CI, hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik nedeniyle hesaplanamad<strong>ı</strong>) idi. GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan her iki grup<br />

aras<strong>ı</strong>ndaki fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,629).<br />

Tümör Çap<strong>ı</strong><br />

Tümör çap<strong>ı</strong> 5 cm ve alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubunda medyan HSK 28 ay (% 95 CI, 20,22-<br />

35,77); tümör çap<strong>ı</strong> 5 cm üzerinde olan hasta grubunda medyan HSK 25 ay (% 95 CI, 18,18-<br />

31,81) idi. HSK’daki bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,546). Her iki grupta 24<br />

ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi.<br />

GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan her iki grup aras<strong>ı</strong>nda istatistiksel bir fark görülmedi ( p=0,488).<br />

34

Preoperatif CEA Değeri<br />

Hem CEA değeri 10 ng/ml ve alt<strong>ı</strong>nda hem de üzerinde olan hasta grubunda 24 ayl<strong>ı</strong>k<br />

medyan takip süresinde medyan HSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. HSK<br />

aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan iki grup aras<strong>ı</strong>nda istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> bir fark yoktu (p=0,110). CEA değeri<br />

10 ng/ml ve alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubunda 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK<br />

değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. CEA değeri 10 ng/ml üzerinde olan hasta<br />

grubunda medyan GSK 24 ay (% 95 CI, 19,12-28,88) idi. GSK’daki bu fark istatistiksel<br />

olarak anlaml<strong>ı</strong> idi (p=0,002) (Şekil 6).<br />

Şekil 6. Preoperatif CEA değerine göre genel sağkal<strong>ı</strong>m eğrisi<br />

Preoperatif CA 19-9 Değeri<br />

Hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik nedeniyle medyan sağkal<strong>ı</strong>m süreleri ve gruplar aras<strong>ı</strong>ndaki<br />

farklar hesaplanamad<strong>ı</strong>.<br />

35

Preoperatif Albumin Değeri<br />

Hem albumin değeri 3,5 gr/dl alt<strong>ı</strong>nda hem 3,5 gr/dl ve üzerinde olan grupta 24 ayl<strong>ı</strong>k<br />

medyan takip süresinde medyan HSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi. Her iki<br />

grupta HSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> fark yoktu (p=0,070). Albumin değeri 3,5<br />

gr/dl alt<strong>ı</strong>nda olan grupta medyan GSK 56 ay (% 95 CI, 23,09-88,91); 3,5 gr/dl ve üzerinde<br />

olan grupta 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay<br />

gözlenmedi. GSK’daki bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> idi (p=0,013) (Şekil 7).<br />

Şekil 7. Preoperatif albumin değerine göre genel sağkal<strong>ı</strong>m eğrisi<br />

Preoperatif Hemoglobin Değeri<br />

Hemoglobin değeri 10 gr/dl ve alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubunda medyan HSK 31 ay (% 95<br />

CI, 24,41-37,58); 10 gr/dl üzeri olan hasta grubunda medyan HSK 34 ay (% 95 CI, 23,61-<br />

44,38) olup bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,530). Hemoglobin değeri 10 gr/dl<br />

ve alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubunda medyan GSK 55 ay (% 95 CI, 30,47-79,52); 10 gr/dl üzerinde<br />

olan hasta grubunda medyan GSK 82 ay (% 95 CI, hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik nedeniyle<br />

hesaplanamad<strong>ı</strong>) idi. GSK’daki bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,353).<br />

36

Ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan Lenf Nodu Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong><br />

Ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 12’nin alt<strong>ı</strong>nda olan grupta medyan HSK 44 ay (% 95CI,<br />

20,13-58,86); 12 ve üzerinde olan grupta medyan HSK 34 ay (% 95 CI, 23,52-44,47) olup iki<br />

grup aras<strong>ı</strong>nda istatistisel olarak anlaml<strong>ı</strong> bir fark yoktu (p=0,273). Ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong><br />

12’nin alt<strong>ı</strong>nda olan grupta medyan GSK 82 ay (% 95 CI, 20,05-143,94); 12 ve üzerinde olan<br />

grupta ise 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay<br />

gözlenmedi. GSK’daki bu fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değildi (p=0,105).<br />

Pozitif Lenf Nodu Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong><br />

Pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 4’ün alt<strong>ı</strong>nda olan grupta medyan HSK 38 ay (% 95 CI, 28,54-<br />

47,45); 4 ve üzeri olan grupta medyan HSK 24 ay (% 95 CI, 15,81-32,18) olup iki grup<br />

aras<strong>ı</strong>ndaki fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> idi (p=0,024) (Şekil 8). Pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong><br />

4’ün alt<strong>ı</strong>nda olan grupta 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan GSK değerini belirleyecek<br />

say<strong>ı</strong>da olay gözlenmedi; 4 ve üzeri olan grupta medyan GSK 39 ay (% 95 CI, 11,19-66,81)<br />

idi. GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan iki grup aras<strong>ı</strong>ndaki fark istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> idi. (p=0,030) (Şekil 9).<br />

.<br />

Şekil 8. Lenf nodu tutulumuna göre hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>m eğrisi<br />

37

Şekil 9. Lenf nodu tutulumuna göre genel sağkal<strong>ı</strong>m eğrisi<br />

Kemoterapi<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 <strong>kolon</strong> kanserli hastada kemoterapinin sağkal<strong>ı</strong>m üzerine<br />

etkisini araşt<strong>ı</strong>rmak için olay say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> yetersizdi. Bu nedenle kemoterapi türü ve uygulanan kür<br />

say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n sağkal<strong>ı</strong>m üzerine etkileri değerlendirilemedi.<br />

Metastaz<br />

Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 <strong>kolon</strong> kanserli hastan<strong>ı</strong>n 38 (% 31,4)’inde nüks-metastaz<br />

saptand<strong>ı</strong>. 22 (% 58) hastada karaciğer, 5 (% 13,2) hastada akciğer, 2 (% 5,3) hastada beyin, 2<br />

(%5,3) hastada kemik, 2 (% 5,3) hastada peritonitis karsinomatoza, 1 (% 2,6) hastada sürrenal<br />

metastaz<strong>ı</strong> ve 10 hastada lokal nüks saptand<strong>ı</strong> (Hastalar<strong>ı</strong>n metastaz yerlerine göre dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Tablo 21’de gösterilmiştir). Metastatik hastalarda medyan GSK 20 ay (% 95 CI, 13,28-26,7)<br />

olarak bulundu.<br />

38

Tablo 21. Metastaz yerlerine göre hastalar<strong>ı</strong>n dağ<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong><br />

Metastaz Yeri Hasta Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> Metastatatik Hasta<br />

İçindeki Yüzdesi<br />

39<br />

Tüm Hastalar<br />

İçindeki Yüzdesi<br />

Karaciğer 22 58 18,2<br />

Akciğer 5 13,2 4,1<br />

Beyin 2 5,3 1,7<br />

Kemik 2 5,3 1,7<br />

Peritonitis karsinomatoza 2 5,3 1,7<br />

Sürrenal 1 2,6 0,8<br />

Lokal nüks 10 26,3 8,3<br />

SAĞKALIM SÜRELERİ ÜZERİNE ETKİLİ PROGNOSTİK FAKTÖRLER<br />

Hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>m üzerine etkili olduğu düşünülen faktörlerden univaryet analiz ile<br />

p değeri 0,15’ in alt<strong>ı</strong>nda bulunanlar multivariyet analize al<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong> (Damar invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>,<br />

tümöral invazyon derecesi, obstrüksiyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, preoperatif CEA değeri, preoperatif albumin<br />

değeri, pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>). Tümöral invazyon derecesi ve pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong><br />

bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z <strong>prognostik</strong> faktörler olarak bulundu (S<strong>ı</strong>ras<strong>ı</strong>yla p=0,04 ve p=0,05) (Tablo 22).<br />

Tablo 22. Hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>ma etkili faktörler<br />

Prognostik faktörler<br />

(p değeri

Genel sağkal<strong>ı</strong>m üzerine etkili olduğu düşünülen faktörlerden univaryet analiz ile p<br />

değeri 0,15’in alt<strong>ı</strong>nda bulunan histolojik grad, perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, tümöral invazyon<br />

derecesi, obstrüksiyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, preoperatif CEA değeri, preoperatif albumin değeri, ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan<br />

lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>, tutulan pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> multivariyet analize al<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>. Yap<strong>ı</strong>lan analiz<br />

sonucunda yaln<strong>ı</strong>zca pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulundu<br />

(p=0,046) (Tablo 23).<br />

Tablo 23. Genel sağkal<strong>ı</strong>ma etkili faktörler<br />

Prognostik faktörler<br />

(p değeri

Tablo 24. Pozitif lenf nodu ile ilişkili prediktif faktörler<br />

Prognostik faktörler<br />

(p değeri

TARTIŞMA<br />

Bütün dünyada önemli bir morbidite ve mortalite nedeni olan <strong>kolon</strong> kanseri,<br />

günümüzde gastrointestinal sistem kanserleri içinde görülme s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan birinci<br />

s<strong>ı</strong>rada yer almaktad<strong>ı</strong>r. (1). Kansere bağl<strong>ı</strong> ölüm nedenleri aras<strong>ı</strong>nda ön s<strong>ı</strong>ralarda yer<br />

almas<strong>ı</strong>na rağmen <strong>kolon</strong> kanserleri; erken tan<strong>ı</strong> ile tam tedavisi yap<strong>ı</strong>labilecek tümörlerdir<br />

(4). Son y<strong>ı</strong>llarda tan<strong>ı</strong>da kullan<strong>ı</strong>lan yöntemlerin gelişmesi, tarama programlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yayg<strong>ı</strong>n<br />

şekilde uygulanmaya başlanmas<strong>ı</strong>, yeni cerrahi teknikler ile radyoterapi ve sistemik<br />

tedavide yeni yöntemlerin kullan<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong> ile <strong>kolon</strong> kanserinin daha erken <strong>evre</strong>lerde<br />

yakalanmas<strong>ı</strong> ve daha yüksek sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n elde edilmesini sağlam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r<br />

(55,61,71,72).<br />

Kolon kanseri erkeklerde biraz daha s<strong>ı</strong>k görülmektedir (12,15). Han-Shiang ve ark.<br />

(73) taraf<strong>ı</strong>ndan 2082 hasta ile yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada, erkek cinsiyetin kötü <strong>prognostik</strong> faktör<br />

olduğu belirtilmiştir. Yine Asaad ve ark. (74) taraf<strong>ı</strong>ndan <strong>evre</strong> II <strong>kolon</strong> kanserli hastalarda<br />

yap<strong>ı</strong>lan bir çal<strong>ı</strong>şmada, erkek cinsiyetin kötü <strong>prognostik</strong> faktör olduğunu bildirmiştir. Ancak<br />

çal<strong>ı</strong>şmalar<strong>ı</strong>n çoğunda erkek ve kad<strong>ı</strong>n cinsiyet aras<strong>ı</strong>nda prognoz aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan istatistiksel olarak<br />

anlaml<strong>ı</strong> bir fark saptanmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> görülmüştür (75,76). Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda, hastalar<strong>ı</strong>n %54,5’i erkek,<br />

%45,5’i kad<strong>ı</strong>n idi. Cinsiyete göre HSK ve GSK süreleri aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan her iki cinsiyet<br />

aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan anlaml<strong>ı</strong> bir fark yoktu.<br />

Kolon kanseri görülme s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> 40 yaş<strong>ı</strong>ndan sonra giderek artmaktad<strong>ı</strong>r ve 60-75 yaş<br />

aras<strong>ı</strong> pik yapmaktad<strong>ı</strong>r (12,65,77). Baz<strong>ı</strong> otörler genç yaş<strong>ı</strong>n kötü <strong>prognostik</strong> faktör<br />

olduğunu belirtmektedirler (65). Bunda, genç hastalar<strong>ı</strong>n bir k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong>nda daha agressif<br />

seyrettiği düşünülen herediter <strong>kolon</strong> kanserlerinin daha s<strong>ı</strong>k bulunmas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yan<strong>ı</strong> s<strong>ı</strong>ra,<br />

başvuru esnas<strong>ı</strong>nda semptomlar<strong>ı</strong>n çok belirgin olmamas<strong>ı</strong> ve bulgular<strong>ı</strong>n daha geç ortaya<br />

42

ç<strong>ı</strong>kmas<strong>ı</strong> nedeniyle genç hastalar<strong>ı</strong>n genellikle daha ileri <strong>evre</strong>lerde tan<strong>ı</strong> almas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n da etkisi<br />

olabilir (78). Baz<strong>ı</strong> araşt<strong>ı</strong>rmac<strong>ı</strong>lar ise yaşl<strong>ı</strong>larda görülen <strong>kolon</strong> kanserinin yerleşim, <strong>evre</strong> ve<br />

prognoz aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan gençlerde görülen <strong>kolon</strong> <strong>kanserinde</strong>n belirgin bir fark<strong>ı</strong> olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong><br />

belirtmişlerdir (4,77-82). Fietkau ve ark. (80) taraf<strong>ı</strong>ndan 6016 hasta ile yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada,<br />

artan yaşla beraber <strong>kolon</strong> kanseri s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> artarken sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong>nda anlaml<strong>ı</strong> fark<br />

saptanmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> gösterilmiştir. Chung ve ark. (81) taraf<strong>ı</strong>ndan 2064 hasta ile yap<strong>ı</strong>lan bir başka<br />

çal<strong>ı</strong>şmada ise 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k yaşam oran<strong>ı</strong> 40 yaş öncesi grupta %54,8 bulunurken; 40 yaş üzeri<br />

grupta %54,1 ile anlaml<strong>ı</strong> fark göstermediği saptanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Mitry ve ark. (78) taraf<strong>ı</strong>ndan 4643<br />

hastan<strong>ı</strong>n karş<strong>ı</strong>laşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bir çal<strong>ı</strong>şmada 45 yaş öncesi ve üzeri hastalar karş<strong>ı</strong>laşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş ve<br />

çal<strong>ı</strong>şma sonucunda genç yaş<strong>ı</strong>n <strong>kolon</strong> kanseri için kötü <strong>prognostik</strong> faktör olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>; ancak genç<br />

yaş hasta grubunda predizpozan faktör varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>na daha s<strong>ı</strong>k rastlan<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> belirtilmiştir. Alici ve<br />

ark. (77) taraf<strong>ı</strong>ndan 466 hasta ile yap<strong>ı</strong>lan bir çal<strong>ı</strong>şmada 40 yaş öncesi ve sonras<strong>ı</strong> gruplar<br />

aras<strong>ı</strong>nda sağkal<strong>ı</strong>m aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan fark bulunmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> gösterilmiştir. Bizim çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda 40 yaş alt<strong>ı</strong><br />

hasta grubu, tüm hastalar<strong>ı</strong>n %5,8’ini oluşturmaktayd<strong>ı</strong>. 55 yaş öncesi ve üzeri hastalar<br />

sağkal<strong>ı</strong>m aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan değerlendirildiğinde, 55 yaş üstü hastalar rakamsal olarak daha iyi HSK<br />

ve GSK sürelerine sahip olmalar<strong>ı</strong>na rağmen; istatistiksel olarak iki yaş grubu aras<strong>ı</strong>nda HSK<br />

ve GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan anlaml<strong>ı</strong> bir fark saptanmad<strong>ı</strong>.<br />

Kolon cerrahisi yönünden deneyimsiz merkezlerde erken nükslerin daha fazla<br />

görüldüğünü bildiren çeşitli çal<strong>ı</strong>şmalar vard<strong>ı</strong>r (83). Ancak baz<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmalarda anlaml<strong>ı</strong> bir<br />

ilişki bulunamam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Bunlardan biri olan Bui ve ark. (84) taraf<strong>ı</strong>ndan 960 hasta ile<br />

yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada, operasyon merkezinin prognoz üzerine istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> bir<br />

etkisi olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> görülmüştür. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda t<strong>ı</strong>p fakültesi hastanelerinde opere edilen<br />

hastalarda HSK ve GSK oranlar<strong>ı</strong>, diğer merkezlerde opere edilen hastalara göre rakamsal<br />

olarak daha iyi olmas<strong>ı</strong>na rağmen; hem HSK hem de GSK oranlar<strong>ı</strong>nda istatistiksel olarak<br />

anlaml<strong>ı</strong> farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k bulunmam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r.<br />

Primer tümörün yerleşim yerinin prognoz üzerine etkisi çeşitli çal<strong>ı</strong>şmalarda<br />

araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r (9,75,79,85). Burton ve ark. (85) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan bir çal<strong>ı</strong>şmada 4 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k<br />

sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n sağ (%57) ve sol <strong>kolon</strong> (%52,5) kanserleri aras<strong>ı</strong>nda anlaml<strong>ı</strong> farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k<br />

göstermediği bulunmuştur (p=0,468). Yine, Park ve ark. (75) taraf<strong>ı</strong>ndan 2230 hasta ile<br />

yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada da tümörün yerleşim yerinin prognozla ilişkisi olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> gösterilmiştir.<br />

Wang ve ark. (79) taraf<strong>ı</strong>ndan lenf nodu pozitif hastalarda <strong>prognostik</strong> <strong>faktörlerin</strong><br />

araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmada tümörün yerleşim yerinin prognoz üzerine etkisi olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> ortaya<br />

konmuştur. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki yetersizlik ve grup say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndaki fazlal<strong>ı</strong>k<br />

43

nedeniyle tümör lokalizasyonunun prognoz üzerine etkisi konusunda net bir sonuca<br />

var<strong>ı</strong>lamam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r.<br />

Müsinöz karsinomlar içinde taşl<strong>ı</strong> yüzük hücreli türü daha agressif seyreder (49).<br />

Han-Shiang ve ark. (73) taraf<strong>ı</strong>ndan 2082 vaka ile yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada müsinöz karsinomlar<strong>ı</strong>n<br />

müsinöz olmayanlara göre daha kötü prognozla ilişkili olduğu belirlenmiştir. Bizim<br />

çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yetersiz olmas<strong>ı</strong> nedeniyle histolojik tipin prognoz üzerine etkisi<br />

konusunda net bir sonuca var<strong>ı</strong>lamam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r.<br />

Tümör grad<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n prognoz üzerine önemli etkisi vard<strong>ı</strong>r (4,49,67,82,85-87). Cohen ve<br />

ark. (86) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan bir çal<strong>ı</strong>şmada histolojik grad anlaml<strong>ı</strong> <strong>prognostik</strong> faktör olarak<br />

bulunmuştur. Yine, Mekele ve ark. (82) taraf<strong>ı</strong>ndan 50 yaş öncesi hastalarda <strong>prognostik</strong><br />

<strong>faktörlerin</strong> araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bir çal<strong>ı</strong>şmada, histolojik grad, lokal rekürrens ve GSK için<br />

anlaml<strong>ı</strong> bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z bir <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Gill ve ark. (87) taraf<strong>ı</strong>ndan<br />

Flourourasil bazl<strong>ı</strong> KT alan 3302 <strong>evre</strong> II ve III <strong>kolon</strong> kanserli hastada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada,<br />

histolojik grad, lokal rekürrens ve GSK için anlaml<strong>ı</strong> <strong>prognostik</strong> faktör olarak<br />

bulunmuştur. Ancak baz<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmalarda ise grad ile prognoz aras<strong>ı</strong>nda ilişki olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

belirlenmiştir. Bunlardan biri Wang ve ark. (79) taraf<strong>ı</strong>ndan lenf nodu pozitif hastalarda<br />

<strong>prognostik</strong> <strong>faktörlerin</strong> araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmad<strong>ı</strong>r. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda histolojik grada göre<br />

yap<strong>ı</strong>lan değerlendirmede iyi differansiye hastalarda rakamsal olarak artm<strong>ı</strong>ş HSK süreleri<br />

gözlemlenirken istatistiksel olarak bu fark<strong>ı</strong>n anlaml<strong>ı</strong> olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bulundu. Ancak GSK<br />

sürelerine bak<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda; literatürle benzer şekilde iyi differansiye hastalarda istatistiksel<br />

olarak anlaml<strong>ı</strong> düzeyde daha iyi sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong> elde edildiği görüldü.<br />

Vasküler invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> önemli bir <strong>prognostik</strong> faktördür ve patoloji raporunda<br />

mutlaka belirtilmelidir (4). Burton ve ark. (85) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada damar<br />

invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Enker ve ark. (83) taraf<strong>ı</strong>ndan<br />

yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada damar invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n lokal rekürrens için risk faktörü olduğu<br />

gösterilmiştir. Mekele ve ark. (82) taraf<strong>ı</strong>ndan 50 yaş öncesi hastalarda <strong>prognostik</strong><br />

<strong>faktörlerin</strong> araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmada damar invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> lokal rekürrens ve GSK için<br />

anlaml<strong>ı</strong> <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Petersen ve ark. (88) taraf<strong>ı</strong>ndan patolojik<br />

<strong>prognostik</strong> <strong>faktörlerin</strong> araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> Dukes B <strong>kolon</strong> kanserli hastalarda damar invazyon<br />

varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. AJCC, bu bulgular<strong>ı</strong>n <strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda<br />

damar invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak belirtmiştir (89). Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda<br />

damar invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> olmayan hasta grubunda, damar invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> mevcut olan<br />

hasta grubuna göre HSK ve GSK oranlar<strong>ı</strong> daha iyi bulunmas<strong>ı</strong>na rağmen istatistiksel<br />

44

olarak anlaml<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k saptanmad<strong>ı</strong>. Literatüre göre beliren bu farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k, muhtemelen<br />

çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zdaki hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n yetersiz olmas<strong>ı</strong>ndan kaynaklanmaktad<strong>ı</strong>r<br />

Perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> genellikle ilerlemiş hastal<strong>ı</strong>ğa işaret eder ve azalm<strong>ı</strong>ş<br />

sağkal<strong>ı</strong>m ile birliktelik gösterir (4,17,50). Perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> diğer kötü <strong>prognostik</strong><br />

bulgularla birlikte olma eğilimindedir (4,5,62,90). Enker ve ark. (83) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan<br />

çal<strong>ı</strong>şmada perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n lokal rekürrens için risk faktörü olduğu<br />

gösterilmiştir. Mekele ve ark. (82) taraf<strong>ı</strong>ndan 50 yaş öncesi hastalarda <strong>prognostik</strong><br />

<strong>faktörlerin</strong> araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmada perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> lokal rekürrens ve GSK için<br />

kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda perinöral invazyonu olan hasta<br />

grubunda diğer gruba göre HSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan anlaml<strong>ı</strong> fark saptanmazken; literatürle benzer<br />

şekilde istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> düzeyde GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan kötüleşme görülmüştür.<br />

Barsak duvar<strong>ı</strong>na invazyon derinliği TNM <strong>evre</strong>leme sisteminin esas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> teşkil eder<br />

ve temel <strong>prognostik</strong> faktörlerden biri olarak kabul edilmektedir (4,9,49,75,79,85,87,91).<br />

İngiltere’de Burton ve ark. (85) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada T4 <strong>evre</strong> kötü <strong>prognostik</strong><br />

faktör olarak bulunmuştur. Gill ve ark. (87) taraf<strong>ı</strong>ndan Fluorourasil bazl<strong>ı</strong> KT alan 3302<br />

<strong>evre</strong> II ve <strong>evre</strong> III <strong>kolon</strong> kanserli hastada tümöral invazyon, HSK ve GSK ile ilişkili<br />

<strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Liang ve ark. (91) taraf<strong>ı</strong>ndan <strong>evre</strong> II ve III <strong>kolon</strong><br />

kanserli genç hastalarda yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada, tümöral invazyon derinliği artt<strong>ı</strong>kça<br />

prognozun kötüleştiği gösterilmiştir. Bizim çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda da, literatüre benzer şekilde,<br />

tümörün invazyon derecesi artt<strong>ı</strong>kça HSK ve GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan kötüleşme olduğunu<br />

belirledik.<br />

Çeşitli çal<strong>ı</strong>şmalarda perforasyon bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur.<br />

(66,85,88,92-94). Alcobendas ve ark. (94) taraf<strong>ı</strong>ndan acil cerrahi yap<strong>ı</strong>lan 91 <strong>kolon</strong><br />

kanserli hastada perforasyonun, HSK ve GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan kötü <strong>prognostik</strong> faktör olduğu<br />

gösterilmiştir. Petersen ve ark. (88) taraf<strong>ı</strong>ndan patolojik <strong>prognostik</strong> <strong>faktörlerin</strong><br />

araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> Dukes B <strong>kolon</strong> kanserli hastalarda perforasyon bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z kötü <strong>prognostik</strong><br />

faktör olarak bulunmuştur. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda 121 hastadan yaln<strong>ı</strong>zca 6’s<strong>ı</strong>nda (%4,9)<br />

perforasyon gelişmişti ve bu say<strong>ı</strong> istatistiksel değerlendirme için yeterli bulunmad<strong>ı</strong>.<br />

Kolon kanserli hastalarda görülen başl<strong>ı</strong>ca akut semptom obstrüksiyon ve daha az<br />

oranda da perforasyondur (42). Literatürde obstrüksiyonla başvuran <strong>kolon</strong> kanserli hasta<br />

oran<strong>ı</strong> %10 civar<strong>ı</strong>nda bildirilmiştir (42,50). Obstrüksiyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmalarda kötü<br />

<strong>prognostik</strong> faktör olarak bildirilmiştir (66,85,92,95,96). 256 sağ <strong>kolon</strong> kanserli hastada<br />

Wang ve ark. (95) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada obstrüksiyon kötü <strong>prognostik</strong> faktör<br />

olarak bulunmuştur. Rault ve ark. (96) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada operasyon öncesi<br />

45

obstrüksiyon ile başvuran hastalarda prognozun daha kötü olduğu gösterilmiştir.<br />

Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>za al<strong>ı</strong>nan hastalarda obstrüksiyon oran<strong>ı</strong> %19 bulunmuştur. Bu da fakültemizin<br />

bölgedeki tek üniversite hastanesi olmas<strong>ı</strong> nedeniyle obstrüksiyon ile bölgemizdeki diğer<br />

hastanelere başvuran hastalar<strong>ı</strong>n fakültemiz cerrahi ünitesine sevk edilmesine<br />

bağlanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Literatürde olduğu gibi çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda da obstrüksiyon tablosu ile başvuran<br />

hastalar<strong>ı</strong>n daha kötü HSK ve GSK sürelerine sahip olduğu görüldü.<br />

Cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitifliği çal<strong>ı</strong>şmalarda kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak gösterilmiştir<br />

(4,50,67,82,88,91,97). Mekele ve ark. (82) taraf<strong>ı</strong>ndan 50 yaş öncesi hastalarda <strong>prognostik</strong><br />

<strong>faktörlerin</strong> araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmada cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitifliği lokal rekürrens ve GSK için<br />

anlaml<strong>ı</strong> <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Goldstein ve ark. (97) taraf<strong>ı</strong>ndan 418<br />

<strong>kolon</strong> kanserli hastada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitif olan hastalarda HSK<br />

süresinde ve GSK oranlar<strong>ı</strong>nda belirgin kötüleşme olduğu bulunmuştur. Petersen ve ark.<br />

(88) taraf<strong>ı</strong>ndan Dukes B <strong>kolon</strong> kanserli hastalarda yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r<br />

pozitifliği bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Bu bulgular<strong>ı</strong>n <strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda<br />

AJCC (89), cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitifliğini kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak belirtmiştir.<br />

Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda 7 hastada cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r pozitifliği bulunduğundan; cerrahi s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>r<br />

pozitifliğinin prognoz üzerine etkisi istatistiksel olarak değerlendirilmeye al<strong>ı</strong>nmad<strong>ı</strong>.<br />

Tümör çap<strong>ı</strong> ile prognoz aras<strong>ı</strong>nda ilişki olduğunu belirten araşt<strong>ı</strong>rmac<strong>ı</strong>lar varsa da,<br />

çoğunlukla tümör çap<strong>ı</strong> ile prognoz aras<strong>ı</strong>nda belirgin bir ilişki bulunmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> kabul<br />

edilmektedir (4,49,98). Cohen ve ark. (86) taraf<strong>ı</strong>ndan lenf nodu pozitifliği olan 306<br />

hastada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada tümör çap<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n anlaml<strong>ı</strong> bir <strong>prognostik</strong> faktör olduğu<br />

belirtilmiştir. Park ve ark. (75) taraf<strong>ı</strong>ndan 2230 hastada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada tümör çap<strong>ı</strong><br />

prognozla ilişkisiz bulunmuştur. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda tümör çap<strong>ı</strong> 5 cm ve alt<strong>ı</strong>nda olan hasta<br />

grubunda, tümör çap<strong>ı</strong> 5 cm’den büyük olan hasta grubuna göre HSK ve GSK oranlar<strong>ı</strong><br />

rakamsal olarak daha iyi olmas<strong>ı</strong>na rağmen; bu fark<strong>ı</strong>n istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> değere<br />

ulaşmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> belirlendi. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda tümör çap<strong>ı</strong> artt<strong>ı</strong>kça rakamsal olarak sağkal<strong>ı</strong>m<br />

oranlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n azalm<strong>ı</strong>ş olmas<strong>ı</strong> hastalar<strong>ı</strong>n tümör çap<strong>ı</strong> art<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>yla <strong>evre</strong>nin de artm<strong>ı</strong>ş olmas<strong>ı</strong>na<br />

bağlanabilir.<br />

Preoperatif dönemde bak<strong>ı</strong>lan CEA düzeyinin yüksek bulunmas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n tümör<br />

<strong>evre</strong>sinden bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z olarak sağkal<strong>ı</strong>m üzerine olumsuz yönde etkisi olduğu bildirilmiştir<br />

(75,79,99-101). CEA ayr<strong>ı</strong>ca <strong>kolon</strong> kanseri hastalar<strong>ı</strong>nda tedaviye yan<strong>ı</strong>t<strong>ı</strong>n<br />

değerlendirilmesinde ve nükslerin belirlenmesi amac<strong>ı</strong>yla da kullan<strong>ı</strong>lmaktad<strong>ı</strong>r.<br />

(43,44,67,102). Park ve ark. (75) taraf<strong>ı</strong>ndan 2230 hastada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada operasyon<br />

öncesi CEA yüksekliği kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Harrison ve ark. (100)<br />

46

taraf<strong>ı</strong>ndan lenf nodu negatif 572 hasta ile yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada operasyon öncesi CEA<br />

yüksekliği <strong>kolon</strong> <strong>kanserinde</strong> kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur. Bu bulgular<strong>ı</strong>n<br />

<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda AJCC (89), operasyon öncesi CEA düzeylerinin yüksek bulunmas<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong> kötü<br />

<strong>prognostik</strong> faktör olarak belirtmiştir. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda, CEA düzeyi 10 ng/ml alt<strong>ı</strong>nda olan<br />

hastalarda, 10ng/ml’nin üstünde olan hasta grubuna göre HSK oranlar<strong>ı</strong> istatistiksel olarak<br />

farkl<strong>ı</strong> değildi. Ancak GSK süresi, 10 ng/ml alt<strong>ı</strong>nda olan hastalarda istatistiksel olarak<br />

daha uzun bulundu. Sonuçta; preoperatif CEA düzeyinin <strong>prognostik</strong> faktör olarak önemi<br />

aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan bizim bulgular<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>z ile literatür bulgular<strong>ı</strong> aras<strong>ı</strong>nda benzerlik bulundu.<br />

Birçok çal<strong>ı</strong>şmada CA 19-9 art<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong> kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak bulunmuştur<br />

(64,99,103,104). Bununla birlikte <strong>kolon</strong> kanserli hastalar<strong>ı</strong>n çoğunda CA 19-9<br />

yüksekliğine rastlan<strong>ı</strong>lmamaktad<strong>ı</strong>r. CA 19-9 düzeylerinin operasyon sonras<strong>ı</strong> dönemde<br />

izlemde yararl<strong>ı</strong> olduğu bildirilmektedir (44). Nozoe ve ark. (99) taraf<strong>ı</strong>ndan 103 hasta ile<br />

yap<strong>ı</strong>lan bir çal<strong>ı</strong>şmada preoperatif dönemde CEA ve CA 19-9’ un birlikte yüksekliğinin<br />

kötü prognoz ile ilişkili olduğu ortaya konmuştur. Reiter ve ark. (103) taraf<strong>ı</strong>ndan 495<br />

vakada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada preoperatif CA 19-9 seviyelerinin <strong>prognostik</strong> faktör olduğu<br />

gösterilmiştir. Morales-Gutierrez ve ark. (104) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada takiplerde<br />

saptanan CA 19-9 yüksekliğinin relaps için bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z risk faktörü olduğu ve yine CA 19-9<br />

yüksekliği saptanan hastalar<strong>ı</strong>n kötü prognoza sahip olduğu gösterilmiştir. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda<br />

Ca 19-9 değerlerine ulaş<strong>ı</strong>labilen hasta say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> yeterli olmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>ndan bu konuda istatistiksel<br />

değerlendirme yap<strong>ı</strong>lmam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r.<br />

Preoperatif albumin düzeylerinin prognoz üzerine etkileri konusunda yap<strong>ı</strong>lan<br />

birkaç çal<strong>ı</strong>şma vard<strong>ı</strong>r. Bunlardan biri Boonpipattanapong ve ark. (102) taraf<strong>ı</strong>ndan<br />

yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Bu çal<strong>ı</strong>şmada operasyon öncesi bak<strong>ı</strong>lan albumin düzeyi 3,5 gr/dl alt<strong>ı</strong>nda olan<br />

hastalarda, albumin düzeyi 3,5 gr/dl üzerinde olan hastalara göre prognozun daha kötü<br />

olduğu görülmüştür. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda operasyon öncesi bak<strong>ı</strong>lan albumin düzeyi 3,5 gr/dl<br />

üzerinde olan hasta grubunda, 3,5 gr/dl alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubuna göre HSK oranlar<strong>ı</strong><br />

istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> farkl<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k göstermedi. Ancak GSK oranlar<strong>ı</strong>na bak<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda,<br />

albumin düzeyi yüksek olan grubun GSK sürelerinin istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> şekilde<br />

uzun bulunduğu ve bu nedenle operasyon öncesi albumin düzeyinin GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan<br />

önemli bir <strong>prognostik</strong> faktör olduğu belirlendi.<br />

Asaad ve ark. (74) taraf<strong>ı</strong>ndan <strong>evre</strong> II 174 hastada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada operasyon<br />

öncesi dönemde anemisi saptananlarda prognozun daha kötü olduğu bulunmuştur. Yine,<br />

Liang ve ark. (91) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan bir çal<strong>ı</strong>şmada genç <strong>kolon</strong> kanserli hastalarda<br />

<strong>prognostik</strong> faktörler araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş ve operasyon öncesi kan transfüzyon ihtiyac<strong>ı</strong> olanlarda<br />

47

prognozun daha kötü olduğu görülmüştür. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda ise operasyon öncesi bak<strong>ı</strong>lan<br />

hemoglobin düzeyi 10 gr/dl üzerinde olan hasta grubunda, hemoglobin değeri 10 gr/dl<br />

alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubuna göre HSK ve GSK aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> bir<br />

fark görülmemiştir. Sonucun bu şekilde ç<strong>ı</strong>kmas<strong>ı</strong> hasta say<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>zdaki yetersizlikten<br />

kaynaklanm<strong>ı</strong>ş olabilir.<br />

Kolon <strong>kanserinde</strong> ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n ne olmas<strong>ı</strong> gerektiği konusunda<br />

farkl<strong>ı</strong> otörler taraf<strong>ı</strong>ndan farkl<strong>ı</strong> öneriler yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r (49,56). 2007 y<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>nda AJCC ve<br />

Amerikan Ulusal Kanser Enstitüsü (NCİ) sponsorluğunda düzenlenen bir panelde <strong>kolon</strong><br />

kanseri hastalar<strong>ı</strong>nda en az 12 adet lenf nodu ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong> gerektiği bildirilmiştir (105).<br />

Swanson ve ark. (106) taraf<strong>ı</strong>ndan 35787 T3N0 hasta ile yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf<br />

nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> prognozla ilişkili bulunmuştur. Asaad ve ark. (74) taraf<strong>ı</strong>ndan TNM Evre II<br />

174 <strong>kolon</strong> kanserli hastada <strong>prognostik</strong> <strong>faktörlerin</strong> araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> çal<strong>ı</strong>şmada 7 ve daha az<br />

say<strong>ı</strong>da lenf nodu ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan grupta prognozun daha kötü olduğu gösterilmiştir. Prandi ve<br />

ark. (107) taraf<strong>ı</strong>ndan 3648 <strong>kolon</strong> kanserli hastada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada ayn<strong>ı</strong> <strong>evre</strong>de ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan<br />

lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 8-12 aras<strong>ı</strong>nda olan hastalar<strong>ı</strong>n; 7 ve daha az say<strong>ı</strong>da lenf nodu ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan<br />

hastalara göre daha uzun bir HSK ve GSK sürelerine sahip olduğu bulunmuştur. Yine bu<br />

çal<strong>ı</strong>şman<strong>ı</strong>n sonuç k<strong>ı</strong>sm<strong>ı</strong>nda, yetersiz say<strong>ı</strong>da lenf nodu ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan <strong>evre</strong> II hastalar<strong>ı</strong>n kesin<br />

olarak <strong>evre</strong> II kabul edilemeyecekleri; bu hastalarda daha düşük yaşam beklentisi<br />

nedeniyle adjuvan KT almalar<strong>ı</strong> gerektiği belirtilmiştir. Chang ve ark. (108) taraf<strong>ı</strong>ndan 9<br />

ülkeden 17 çal<strong>ı</strong>şman<strong>ı</strong>n gözden geçirildiği analiz çal<strong>ı</strong>şmas<strong>ı</strong>nda <strong>evre</strong> II ve <strong>evre</strong> III <strong>kolon</strong><br />

kanserli hastalarda ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> artt<strong>ı</strong>kça sağkal<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong>n artt<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> belirtilmiştir.<br />

Johnson ve ark. (109) taraf<strong>ı</strong>ndan 20702 <strong>evre</strong> IIIB ve <strong>evre</strong> IIIC <strong>kolon</strong> kanserli hastada<br />

yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada ise ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan tutulum aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan negatif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n artt<strong>ı</strong>kça<br />

hastal<strong>ı</strong>ğa bağl<strong>ı</strong> mortalitenin azald<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> gösterilmiştir. Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda 116 hastan<strong>ı</strong>n ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan<br />

lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>na ulaş<strong>ı</strong>labilmişti. 60 (%51,7) hastan<strong>ı</strong>n ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 12 ve<br />

üzerinde idi. 56 (%48,3) hastada ise ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 12’nin alt<strong>ı</strong>nda idi.<br />

Ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 12 ve üzerinde olan hasta grubunda, literatürle uyumlu olarak,<br />

daha az say<strong>ı</strong>da lenf nodu ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lan hasta grubuna göre daha iyi sağkal<strong>ı</strong>m sürelerinin<br />

olduğu belirlendi.<br />

Lenf nodu pozitifliği hem genel sağkal<strong>ı</strong>m hem de nüks aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan en önemli<br />

<strong>prognostik</strong> faktörlerden biridir (4,5,67,75,79,85,91,110-112). Cohen ve ark. (86)<br />

taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan subgrup analizde 1-3 lenf nodu pozitif hastalarda 5 y<strong>ı</strong>ll<strong>ı</strong>k GKS %66<br />

bulunurken, üçten fazla lenf nodu pozitif olan hastalarda bu oran<strong>ı</strong>n %37 olduğu<br />

bulunmuştur. Burton ve ark. (85) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada 4 ve daha fazla say<strong>ı</strong>da lenf<br />

48

nodunun pozitif olmas<strong>ı</strong> kötü <strong>prognostik</strong> faktör olarak belirlenmiştir. Yine, Suzuki ve ark.<br />

(110) taraf<strong>ı</strong>ndan lenf nodu pozitif 180 hastada yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada 3 ve daha az say<strong>ı</strong>da<br />

pozitif lenf nodu olan hasta grubunda; 4 ve üzerinde pozitif lenf nodu olanlara göre daha<br />

iyi sağkal<strong>ı</strong>m oranlar<strong>ı</strong> saptanm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Enker ve ark. (83) taraf<strong>ı</strong>ndan yap<strong>ı</strong>lan çal<strong>ı</strong>şmada pozitif<br />

lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n art<strong>ı</strong>ş<strong>ı</strong> lokal rekürrens için risk faktörü olarak bulunmuştur. Pek çok<br />

çal<strong>ı</strong>şmada benzer yönde sonuçlar<strong>ı</strong>n ç<strong>ı</strong>kmas<strong>ı</strong> üzerine AJCC, lenf nodu pozitifliğini kötü<br />

<strong>prognostik</strong> faktör olarak tan<strong>ı</strong>mlam<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r (89). Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 3 ve<br />

alt<strong>ı</strong>nda olan hasta grubunda pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> 4 ve üzerinde olan hasta grubuna<br />

göre HSK ve GSK oranlar<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n, literatür ile uyumlu olarak, istatistiksel aç<strong>ı</strong>dan anlaml<strong>ı</strong><br />

düzeyde daha iyi olduğu belirlendi.<br />

Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>zda tümöral invazyon derecesi ve pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n HSK, pozitif<br />

lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>n<strong>ı</strong>n GSK ile ilişkili bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z <strong>prognostik</strong> faktörler olduğunu belirledik.<br />

Perinöral invazyon ile preoperatif hemoglobin değeri ise lenf nodu pozitifliği ile anlaml<strong>ı</strong>ya<br />

yak<strong>ı</strong>n düzeyde ilişkili bulundu. Özellikle lenf nodu pozitifliği ilişkili <strong>faktörlerin</strong><br />

belirlenmesinin klinik uygulama aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan önemi büyüktür. Çünkü, lenf nodu<br />

diseksiyonu eksik yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş hastalarda nüks aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan yüksek riskli grubun belirlenmesi<br />

ve bu hastalara adjuvan kemoterapi başlanmas<strong>ı</strong> nüks riskini azaltabilir. Ancak çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>z<br />

retrospektif ve göreceli olarak az say<strong>ı</strong>da hasta ile yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş olduğundan konuyla ilgili<br />

prospektif randomize çal<strong>ı</strong>şman<strong>ı</strong>n yap<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>p buradan elde edilen bilgiler ile klinik<br />

uygulamalar<strong>ı</strong>n düzenlenmesi uygun olur.<br />

49

SONUÇLAR<br />

Trakya Üniversitesi T<strong>ı</strong>p Fakültesi Medikal Onkoloji polikliniğine başvuran <strong>evre</strong> I-<br />

III <strong>kolon</strong> kanserli hastalarda <strong>prognostik</strong> <strong>faktörlerin</strong> belirlenmesine yönelik retrospektif<br />

değerlendirme yap<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>. Bunlar<strong>ı</strong>n sonucunda;<br />

1. Kolon kanseri tan<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> alm<strong>ı</strong>ş opere <strong>evre</strong> I-III nonmetastatik 121 hasta çal<strong>ı</strong>şmaya<br />

al<strong>ı</strong>nd<strong>ı</strong>.<br />

2. Hastalar<strong>ı</strong>n ortanca takip süresi 24 ay (minimum 5-maksimum 91 ) olarak<br />

bulundu.<br />

3. Değerlendirmeye al<strong>ı</strong>nan 121 hastada 24 ayl<strong>ı</strong>k medyan takip süresinde medyan<br />

hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>m süresini belirleyecek say<strong>ı</strong>da olay gelişmediği görüldü.<br />

4. Medyan genel sağ kal<strong>ı</strong>m süresi 82 ay (% 95 güvenlik aral<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> yetersiz veri nedeniyle<br />

belirlenemedi) olarak bulundu.<br />

5. Yüzyirmibir hastan<strong>ı</strong>n 38 (% 31,4)’inde nüks-metastaz saptand<strong>ı</strong>. 22 (% 58) hastada<br />

karaciğer, 5 (% 13,2) hastada akciğer, 2 (% 5,3) hastada kemik, 2 (% 5,3) hastada peritonitis<br />

karsinomatoza, 2 (% 5,3) hastada beyin, 1 (% 2,6) hastada sürrenal metastaz<strong>ı</strong> ve 10 hastada<br />

lokal nüks saptand<strong>ı</strong>.<br />

6. Metastatik hastalarda medyan genel sağkal<strong>ı</strong>m süresi 20 ay (% 95 CI, 13,28-26,7)<br />

olarak bulundu.<br />

7. Univaryet analizde; tümör invazyon derecesi, histolojik grad, ç<strong>ı</strong>kan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>,<br />

pozitif olan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>, perinöral invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, obstrüksiyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, preoperatif<br />

albumin değeri ve preoperatif CEA değerlerinin genel sağkal<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> anlaml<strong>ı</strong> veya anlaml<strong>ı</strong>ya<br />

yak<strong>ı</strong>n düzeyde (p

8. Univaryet analizde; preoperatif CEA, preoperatif albumin değeri, obstrüksiyon<br />

varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, pozitif olan lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>, vasküler invazyon varl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>, tümör invazyon derecesinin<br />

hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>m<strong>ı</strong> anlaml<strong>ı</strong> veya anlaml<strong>ı</strong>ya yak<strong>ı</strong>n düzeyde (p

ÖZET<br />

Kolon adenokarsinomu, erkek ve kad<strong>ı</strong>nlarda görülen kanserlerin yaklaş<strong>ı</strong>k %10’unu<br />

oluşturmaktad<strong>ı</strong>r. Rektal kanser ile birlikte değerlendirildiğinde, erkeklerde prostat ve<br />

akciğer, kad<strong>ı</strong>nlarda meme ve akciğer <strong>kanserinde</strong>n sonra üçüncü s<strong>ı</strong>kl<strong>ı</strong>kta görülmektedir.<br />

Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>z<strong>ı</strong>n amac<strong>ı</strong>, Trakya Üniversitesi T<strong>ı</strong>p Fakültesi Medikal Onkoloji<br />

polikliniğinde takip edilen <strong>evre</strong> I-III <strong>kolon</strong> kanserli hastalarda hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z ve genel<br />

sağkal<strong>ı</strong>m üzerine etki eden <strong>prognostik</strong> faktörleri araşt<strong>ı</strong>rmakt<strong>ı</strong>.<br />

1999-2006 y<strong>ı</strong>llar<strong>ı</strong> aras<strong>ı</strong>nda polikliniğimize başvuran 121 opere edilmiş <strong>evre</strong> I-III <strong>kolon</strong><br />

kanserli hasta retrospektif olarak incelendi. Hastalar<strong>ı</strong>n 55 (%45,5)’i kad<strong>ı</strong>n, 66 (%54,5)’i<br />

erkekti. Medyan yaş 60, medyan takip süresi 24 ay, medyan genel sağkal<strong>ı</strong>m 82 ay idi. 38<br />

(%31,4) hastada metastaz ve/veya lokal nüks geliştiği belirlendi. En s<strong>ı</strong>k metastaz 22 (%58)<br />

olgu ile karaciğerde görüldü. Metastatik hastalarda medyan genel sağkal<strong>ı</strong>m 20 ay olarak<br />

bulundu.<br />

Hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>ma etkili bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z <strong>prognostik</strong> faktörler; tümöral invazyon derecesi<br />

ve pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> olarak belirlenirken, genel sağkal<strong>ı</strong>m üzerine etkili tek bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z<br />

<strong>prognostik</strong> faktör pozitif lenf nodu say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong> idi.<br />

Çal<strong>ı</strong>şmaya al<strong>ı</strong>nan hastalar<strong>ı</strong>n %48’inde yeterli lenf nodu diseksiyonu yap<strong>ı</strong>lmad<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong><br />

belirlendi. Lenf nodu pozitifliği ile ilişkili bağ<strong>ı</strong>ms<strong>ı</strong>z <strong>prognostik</strong> faktörler araşt<strong>ı</strong>r<strong>ı</strong>ld<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong>nda<br />

istatistiksel olarak anlaml<strong>ı</strong> ilişkili faktör belirlenemedi; ancak, perinöral invazyon (p=0,059)<br />

ve preoperatif hemoglobin değerinin (p=0,059) anlaml<strong>ı</strong>ya yak<strong>ı</strong>n düzeyde ilişkili olduğu<br />

görüldü. Lenf nodu pozitifliği ile ilişkili <strong>faktörlerin</strong> belirlenmesi klinik uygulama<br />

aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan önemlidir. Çünkü, lenf nodu diseksiyonu eksik yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>ş hastalarda nüks<br />

52

aç<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>ndan yüksek riskli grubun belirlenmesi ve bu hastalara adjuvan kemoterapi<br />

başlanmas<strong>ı</strong> nüks riskini azaltabilir.<br />

Çal<strong>ı</strong>şmam<strong>ı</strong>z, retrospektif ve göreceli olarak az say<strong>ı</strong>da hasta ile yap<strong>ı</strong>lm<strong>ı</strong>şt<strong>ı</strong>r. Bu<br />

nedenle, belirlenen konularda güncel klinik uygulamay<strong>ı</strong> etkileyecek kesin sonuçlar<strong>ı</strong>n<br />

ç<strong>ı</strong>kar<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong> için çok daha fazla say<strong>ı</strong>da hastay<strong>ı</strong> içeren randomize çal<strong>ı</strong>şman<strong>ı</strong>n yap<strong>ı</strong>lmas<strong>ı</strong><br />

uygun olur.<br />

Anahtar Kelimeler: Kolon kanseri, Hastal<strong>ı</strong>ks<strong>ı</strong>z sağkal<strong>ı</strong>m, Genel sağkal<strong>ı</strong>m, Prognostik<br />

faktörler.<br />

53

EXPLORING THE PROGNOSTIC FACTORS IN<br />

STAGE I-III COLON CANCER<br />

SUMMARY<br />

Adenocarcinoma of colon represents about 10% of the cancers seen in men and<br />

women. Thought with rectal cancer, it comes third after prostate and lung cancer in men,<br />

breast and lung cancer in women. The aim of our study was to evaluate the prognostic factors<br />

that affect the disease free survival and overall survival in grade I-III colon cancer patients<br />

followed in Trakya University Faculty of Medicine Oncology Clinic.<br />

One hundred twenty one patients, operated with grade I-III colon adenocarcinoma that<br />

accepted by our clinic between the years 1999 and 2006 were investigated. 55 (45,5%) of the<br />

patients were women and 66 (54,5%) were men. The median age was 60 years, median<br />

follow-up time was 24 months and median overall survival was 82 months. In 38 (31,4%)<br />

patients, metastasis and/or local recurrence were detected. The most common metastase was<br />

to liver seen in 22 (58%) patients. In metastatic patients median overall survival was found as<br />

20 months.<br />

While independent prognostic factors that affect the disease free survival were<br />

determined as the degree of tumoral invasion and number of the lymph nodes involved, the<br />

only independent factor affecting overall survival was the number of positive lymph nodes.<br />

54

Forty eight percent of the patients in the study were found not to have enough lymph<br />

node dissection. When evaluated the independent prognostic factors related with lymph node<br />

positivity, any significant related factor was determined statistically, but perineural invasion<br />

(p=0.059) and pre-operative hemoglobine levels (p=0.059) were found to have nearly<br />

significant relationship. It is important to determine the factors related with lymph node<br />

positivity in clinical practice, because, determining the high risk group for recurrence in<br />

patients without enough lymph node dissection and starting these patients adjuvant<br />

chemotherapy can reduce the recurrence possibility.<br />

Our study was done retrospectively and respectively with small number of patients.<br />

Because of this, in these determined topics, randomised studies including much more number<br />

of patients must be done to have exact results that will effect the current clinical paractice.<br />

Key words: Colon cancer, disease free survival, overall survival, prognostic factors<br />

55

KAYNAKLAR<br />

1. Jemal A, Siegel R, Ward E, Murray T, Smigal C, Thun MJ, et al. Cancer statistic,<br />

2007. CA Cancer J Clin 2007;57(1):43-66.<br />

2. Compton CC. Colorectal carcinoma: diagnostic, prognostic, and molecular features.<br />

Mod Pathol 2003;16(4):376-88.<br />

3. O’Connell JB, Maggard MA, Ko CY. Colon cancer survival rates with the new AJCC<br />

sixth edition staging. JNCI 2004;96(19):1420-4.<br />

4. Sökmen S. Kolorektal Kanserde Prognoz, Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye Klinikleri<br />

Journal of Surgery 2004;9:57-65.<br />

5. Lindmark G, Gerdin B. Prognostic predictors in colorectal cancer. Dis Colon Rectum<br />

1994;37:1219-27.<br />

6. Kodner J, Robert DF, James WF. Colon, rectum, anus. İn: Schwartz S, Shires T,<br />

Spencer F, Husser CW (Eds.). Principles of Surgery. New York: Mc Graw Hill Co;<br />

1999.p.1265-382.<br />

7. Buğra D. Kolon, Rektum, Anal Bölge Anatomisi. Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye<br />

Klinikleri Journal of Surgery 2004;9(1):1-9.<br />

8. Buğra D. Kolon Anatomisi. Alemdaroğlu K, Akçal T, Buğra D (Editörler). Kolon<br />

Rektum ve Anal Bölge Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. İstanbul: Türk Kolon ve Rektum Cerrahi Derneği;<br />

2003.s.21-30.<br />

9. Kumar V, Robbins S, Cotran R (Çeviri: U. Çevikbaş ). Temel Patoloji. İstanbul: Nobel<br />

T<strong>ı</strong>p Kitabevleri; 2000:505-514.<br />

10. Menteş B, Irkörücü O. Kolon Fizyolojisi. Alemdaroğlu K, Akçal T, Buğra D<br />

(Editörler). Kolon Rektum ve Anal Bölge Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. İstanbul: Türk Kolon ve<br />

Rektum Cerrahi Derneği; 2003.s.31-8.<br />

11. Bozfak<strong>ı</strong>oğlu Y, Müslümanoğlu M. Kolon Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. Değerli Ü, Bozfak<strong>ı</strong>oğlu Y<br />

(Editörler). Cerrahi Gastroenteroloji. 4. bask<strong>ı</strong>. İstanbul: Nobel T<strong>ı</strong>p Kitabevi;<br />

1997.s.142-68.<br />

56

12. Kuşakç<strong>ı</strong>oğlu Ö. Kolorektal Kanser Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. İstanbul: Nobel T<strong>ı</strong>p Kitabevleri,<br />

2003:1-27.<br />

13. Parkin DM, Pisani P, Ferlay J. Global cancer statistic, 1999. CA Cancer J Clin<br />

1999;49(1):33-64.<br />

14. http://www.saglik.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFF71BE64510F6C8<br />

BC92747D9FFFE7A1226, Sağl<strong>ı</strong>k Bakanl<strong>ı</strong>ğ<strong>ı</strong> Web Sitesi.<br />

15. Gönen Ö. Kolorektal Kanser Epidemiyolojisi, Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye<br />

Klinikleri Journal of Surgery 2004;9:57-65<br />

16. Erarslan E, Türkay C. Kolorektal Kanser Etyolojisi ve Predispozan Faktörler. Güncel<br />

Gastroenteroloji 2007;11:19-26.<br />

17. Majerus E, Birnbaum E, Picus J. Colorectal Malignancies. İn: Govindan R,<br />

Arquette M (Eds.). The Washington Manual of Oncology. Philadelphia: Lippincott<br />

WW; 2002.p.191-202.<br />

18. Norat T, Bingham S, Ferrari P, Slimani N, Jenab M, Mazuir M, et al. Meat, fisch and<br />

colorectal cancer risk: the European Prospective Investigation into cancer and<br />

nutrition. J Natl Cancer 2005;97(12):906-16.<br />

19. Bird RP, Yao K, Lasko CM, Good CK. Inability of low-or high-fat diet to modulate<br />

late stages of colon carcinogenesis in Sprague-Dawley rats. Cancer Res<br />

1996;56(13):2896-9.<br />

20. Giovannucci E. Epidemiologic studies of folate and colorectal neoplasia: a review. J<br />

Nutr 2002;132(8):2350-5.<br />

21. Grau MV, Baron JA, Sandler RS, Haile RW, Beach ML. Vitamin D, calcium<br />

supplementation and colorectal adenomas; results of a randomized trial. J Natl Cancer<br />

Inst 2003;95(23):1765-71.<br />

22. Kearney J, Giovannucci E, Rimm EB, Ascherio A, Stampfer MJ, Colditz GA, et al.<br />

Calcium, vitamin D and dairy foods and the accurrence of colon cancer in men. Am J<br />

Epidemiology 1996;143(9):907-17.<br />

23. Garcia Rodriguez LA, Huerta-Alvarez C. Reduced incidence of colorectal adenoma<br />

among long-term users of nonsteroidal antiinflammatory drugs: a pooled analysis of<br />

published studies and a new popülation-based study. Epidemiology 2000;11(4):376-<br />

81.<br />

24. Chan AT, Giovannucci EL, Meyerhardt JA, Schernhammer ES, Curhan GC, Fuchs<br />

CS. Long-term use of aspirin and nonsteroidal antiinflammatory drugs and colorectal<br />

cancer. JAMA 2005;294(8):914-23.<br />

25. Smalley W, Ray WA, Daugherty J, Griffin MR. Use of nonsteroidal anti-iflammatory<br />

drugs and incidence of colorectal cancer: a popülation based study. Arch Intern Med<br />

1999;159(2):161-6.<br />

26. Otake S, Takeda H, Suzuki Y, Fukui T, Watanabe S, İshihama K, et al. Association of<br />

visceral fat accumulation and plazma adiponectin with colorectal adenoma: Evidence<br />

for Participation of Insulin Rezistance. Clin Cancer Res 2005;11:3642-6.<br />

27. Keku TO, Lund PK, Galanko J, Simmon JG, Woosley JT, Sandler RS. Insulin<br />

resistance, apoptosis and colorectal adenoma risk. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev<br />

2005;14(99):2076-81.<br />

57

28. Giovannucci E, Ascherio A, Rimm EB, Colditz GA, Stampfer MJ, Willet WC.<br />

Physical aktivity, obesity and risk for colon cancer and adenoma in men. Ann Intern<br />

Med 1995;122(5):327-34.<br />

29. Skibber JM, Minsky BD, Hoff PM. Cancer of the colon. In: DeVita VT, Hellman S,<br />

Rosenberg SA (Eds.). Cancer, Principles and Practice of Oncology. 6 th ed.<br />

Philadelphia: Lipincott Williams and Wilkins; 2001.p.1216-71.<br />

30. Nuako KW, Ahlquist DA, Mahoney DW, Schaid DJ, Siems DM, Lindor NM. Familial<br />

predisposition for colorectal cancer in chronic ulcerative colitis: a case–control study.<br />

Gastroenterology 1998;115(5):1079-83.<br />

31. Gillen CD, Andrew HA, Prior P, Allan RN. Crohn’s Disease and colorectal cancer.<br />

Gut 1994;35(5):651-5.<br />

32. Winawer SJ, Zauber AG, Gerdes H, O’Brien MJ, Gottlieb LS, Stenberg SS, et al. Risk<br />

of colorectal cancer in the families of patient with adenomatous polyp. National Polyp<br />

Study Workgroup. N Engl J Med 1996;334(20):1339-40.<br />

33. Michell RJ, Ferrington SM, Dunlop MG and H Campbell. Mismatch repair genes<br />

hMLH1 and hMSH2 and colorectal cancer. Am Epidermiol 2002;156:885-902.<br />

34. Rutsgi AK. The genetics of hereditary colon cancer. Genes Dev 2007;21(20):2525-38.<br />

35. Rodriguez-Bigas MA, Boland CR, Hamilton SR, Henson DE, Jass JR, Khan PM, et al.<br />

A National Cancer Instute Workshop on Hereditary Nonpolyposis Colorectal Cancer<br />

Syndrome: meeting highlights and Bethesda guidelines. J Natl Cancer Inst 1998;<br />

90(12):939-40.<br />

36. Lagersstedt RK, Liu T, Vandrovcova J, Halvarsson B, Clendenning M, Frebourg T, et<br />

al. Lynch syndrome (hereditary nonpolyposis colorectal cancer) diagnostics. J Natl<br />

Cancer Inst 2007;99(4):291-9.<br />

37. Turunen MJ, Kivilaakso EO. Increased risk of colorectal cancer after<br />

cholecystectomy. Ann Surg 1991;194(5):639-41.<br />

38. Mercer PM, Reid FD, Harrison M, Bates T. The relationship between<br />

cholecystectomy, unoperated gallstone disease and colorectal cancer. A necropsy<br />

study. Scand J Gastroenterology 1995;30(10):1017-20.<br />

39. Bogazzi F, Cosci C, Sardella C, Costa A, Manetti L, Rossi G, et al. Identification of<br />

acromegalic patient at risk of developing colonic adenomas. J Clin Endocrinol Metab<br />

2006;91(4):1351-6.<br />

40. Frattini M, Balestra D, Suardi S, Oggionni M, Alberici P, Radice P, et al. Different<br />

genetic features associated with colon and rectal carcinogenesis. Clin Cancer Res<br />

2004;10(12):4015-21.<br />

41. Özbal AN, Karahasanoğlu T. Kolon Kanserinde Klinik. Alemdaroğlu K, Akçal T,<br />

Buğra D (Editörler). Kolon Rektum ve Anal Bölge Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. İstanbul: Türk Kolon<br />

ve Rektum Cerrahi Derneği; 2003.s.421-5.<br />

42. Menteş B, Leventoğlu S. Kolorektal Kanserlerin Klinik Özellikleri, Kolorektal Özel<br />

Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye Klinikleri Journal of Surgery 2004;9:36-8.<br />

43. Duffy MJ. Carcinoembriyonic antigen as a marker for colorectal cancer: is it clinically<br />

useful? Clin Chem 2001;624-30.<br />

58

44. Türkçapar N, Özden A. Tümör Mark<strong>ı</strong>rlar<strong>ı</strong> ve Klinik Önemi. Güncel Gastroenteroloji<br />

2005;9(4):271-81.<br />

45. Akarsu M, Şimşek İ. Kolorektal Kanser İçin Tarama, Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye<br />

Klinikleri Journal of Surgery 2004;9:28-35.<br />

46. Walsh JM, Terdiman JP. Colorectal cancer screening: scientific review. JAMA<br />

2003;289(10):1288-96.<br />

47. Pignone M, Rich M, Teutsch SM, Berg AO, Lohr KN. Screening for colorectal cancer<br />

in adults at average risk: a summary of the evidence for the U.S. Preventive Services<br />

Task force. Ann Intern Med 2002;137(2):132-41.<br />

48. Meme, Gastrointestinal Sistem, Akciğer Kanserlerinde Tan<strong>ı</strong>-Tedavi ve Takip, Antalya<br />

Konsensusu 2003. Ayd<strong>ı</strong>ner A, Topuz E (Editörler). İstanbul: Nobel T<strong>ı</strong>p Kitabevi;<br />

2004. s.49.<br />

49. Küpelioğlu AA. Kolorektal Kanserde Histopatoloji, Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye<br />

Klinikleri Journal of Surgery 2004;9:25-7.<br />

50. Doğusoy G. Kolon Kanserinin Patolojik Özellikleri. Alemdaroğlu K, Akçal T, Buğra<br />

D (Editörler). Kolon Rektum ve Anal Bölge Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. İstanbul: Türk Kolon ve<br />

Rektum Cerrahi Derneği; 2003.s.413-20.<br />

51. Miskovitz P, Betancourt M. What to do you if you get colon cancer. New York: John<br />

Wiley & Sons, 1997.p.34-43.<br />

52. Nelson H, Petrelli N, Carlin A, Couture J, Fleshman J, Guillem J, et al. National<br />

Cancer İnstitute Expert Panel. Guidelines 2000 for colon and rectal cancer surgery. J<br />

Natl Cancer İnst 2001;93(8):583-96.<br />

53. Ayd<strong>ı</strong>ner A, Topuz E, Özmen V, Şakar B, Dinçer M. Gastrointestinal Sistem<br />

Tümörleri. Ayd<strong>ı</strong>ner A, Topuz E (Editörler). Onkoloji El Kitab<strong>ı</strong>. İstanbul: Turgut<br />

Yay<strong>ı</strong>nc<strong>ı</strong>l<strong>ı</strong>k; 2006.s.199-267.<br />

54. Compton CC, Greene FL. The staging of colorectal cancer: 2004 and beyond. CA<br />

Cancer J Clin 2004;54(6):295-308.<br />

55. Kuzu MA, Demirk<strong>ı</strong>ran A. Kolon Kanserinin Küratif Cerrahi Tedavisi. Alemdaroğlu K,<br />

Akçal T, Buğra D (Editörler). Kolon Rektum ve Anal Bölge Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. İstanbul:<br />

Türk Kolon ve Rektum Cerrahi Derneği; 2003.s.427-50.<br />

56. Terzi C, Ünek T. Kolon Kanserinde Cerrahi Tedavi. Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye<br />

Klinikleri Journal of Surgery 2004;9:71-80.<br />

57. Martenson JA, Willett CG, Sargent DJ, Mailliard JA, Donohue JH, Gunderson LL, et<br />

al. Phase III study of adjuvant chemotherapy and radiation therapy compared with<br />

chemotherapy alone in the surgical adjuvant treatment of colon cancer: results of<br />

intergroup protocol 0130. J Clin Oncol 2004;22(16):3277-83.<br />

58. Göker E, Şanl<strong>ı</strong> UA. Kolon Kanserinde Adjuvan Kemoterapi, Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>.<br />

Türkiye Klinikleri Journal of Surgery 2004;9:81-6.<br />

59. Twelves C, Wong A, Nowacki MP, Abt M, Caarrato A, Cassidy J, et al. Capecitabine<br />

as adjuvant treatment for stage III colon cancer. N Engl J Med 2005;352(26):2696-<br />

704.<br />

60. Gramont A, Boni C, Navarro M, Tabernero J, Hickish T, Topham C, et al.<br />

Oxaliplatin/5FU/LV in adjuvant colon cancer: Updated efficacy results of the<br />

59

MOSAIC trial, including survival, with a median follow-up of six years. Proceedings<br />

of the 2007 ASCO Annual Meeting Abstract Book p.106, Chicago, 2007.<br />

61. Alabaz Ö. Kolon Kanserinde Tedavi Sonuçlar<strong>ı</strong>. Alemdaroğlu K, Akçal T, Buğra D<br />

(Editörler). Kolon Rektum ve Anal Bölge Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. İstanbul: Türk Kolon ve<br />

Rektum Cerrahi Derneği; 2003.s.457-63.<br />

62. Mills SE. Intestinal Neoplasms. İn: Cooper HS (Ed.). Sternberg’s Diagnostic Surgical<br />

Pathology. Philadelphia: Lippincott Williams &Wilkins; 2004.p.1543-601.<br />

63. Güler N. Tümör Belirleyicileri. İskender Sayek (Editör). Temel Cerrahi. Ankara:<br />

Güneş Kitabevi; 2004.s.581-90.<br />

64. Reiter W, Stieber P, Reuter C, Nagel D, Lau-Werner U, Lamerz R. Multivariate<br />

analysis of the prognostic value of CEA and CA 19-9 serum levels in colorectal<br />

cancer. Anticancer Res. 2000;20(6):5195-8.<br />

65. Aykan NF, Kolorektal Kanser. Topuz E, Karadeniz AN, Ayd<strong>ı</strong>ner A (Editörler). Klinik<br />

Onkoloji. İstanbul: Sonuç Tic. Ltd. Şti.; 2000.s.90-5.<br />

66. Osmanoğlu H, Sözbilen M. T<strong>ı</strong>kay<strong>ı</strong>c<strong>ı</strong> Kolon Kanserlerine Yaklaş<strong>ı</strong>m. Alemdaroğlu K,<br />

Akçal T, Buğra D (Editörler). Kolon Rektum ve Anal Bölge Hastal<strong>ı</strong>klar<strong>ı</strong>. İstanbul:<br />

Türk Kolon ve Rektum Cerrahi Derneği; 2003.s.465-72.<br />

67. Compton CC, Fielding LP, Burgart LJ, Conley B, Cooper HS, Hamilton SR, et al.<br />

Prognostic factors in colorectal cancer. Arch Pathol Lab Med 2000;124:979-94.<br />

68. Malassagne B, Valleur P, Serra J. Relationship of apikal lymph node involvomento<br />

survival in resected colon carcinoma. Dis Colon Rectum 1993;36:645-53.<br />

69. Sarioğlu S, Sökmen S, Terzi C, Özer E, Füzün M, Küpelioğlu A. Relationship of<br />

angiogenesis and p53 protein expression in colorectal carcinomas. Colorectal dis<br />

2001;3:38-41.<br />

70. Lanza G, Gafa R, Santini A, Maestri I, Dubini A, Gilli G, et al. Prognostic<br />

significance of DNA ploidy in patients with stage II and stage III colon carcinoma: a<br />

prospective flow cytometric study. Cancer1998;82(1):49-59.<br />

71. Obuz F. Kolorektal Kanser Tan<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>nda Görüntüleme. Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye<br />

Klinikleri Journal Of Surgery 2004;9:39-45.<br />

72. Tankurt E. Kolorektal Kanser Tan<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>nda Endoskopi. Kolorektal Özel Say<strong>ı</strong>s<strong>ı</strong>. Türkiye<br />

Klinikleri Journal Of Surgery 2004;9:54-56.<br />

73. Han-Shiang C. Curative resection of colorectal adenocarcinoma: multivariate analysis<br />

of 5-year follow-up. World J Surg 1999;23(12):1301-6.<br />

74. Asaad SM, Jubelirer SJ, Welch CA. Prognostic indicators for stage II (Dukes’ stage B)<br />

adenocarcinoma of the colon. WV Med J 2005;101(5):210-3.<br />

75. Park YJ, Park KJ, Park JG, Lee KU, Choe KJ, Kim JP, et al. Prognostic factors in<br />

2230 Korean colorectal cancer patients: analysis of consecutively operated cases.<br />

World J Surg 1999;23(7):721-6.<br />

76. Nelson RL, Dollear T, Freels S, Persky V. The relation of age, race, and gender to the<br />

subsite location of colorectal carcinoma. Cancer 1998;82(7):1408-10.<br />

77. Alici S, Aykan NF, Sakar B, Bulutlar G, Kaytan E, Topuz E. Colorectal cancer in<br />

young patients: characteristics and outcome. Tohoku J Exp Med 2003;199(2):85-93.<br />

60

78. Mitry E, Benhamiche AM, Jouve JL, Clinard F, Finn-Faivre C, Faivre J. Colorectal<br />

adenocarcinoma in patients under 45 years of age: comparison with older patients in<br />

well-defined French popülation. Dis Colon Rectum 2001;44(3):380-7.<br />

79. Wang WS, Chen PM, Chiou TJ, Liu JH, Fan FS, Lin TC, et al. Factors predictive of<br />

survival in patients with node-positive colorectal cancer in Taiwan.<br />

Hepatogastroenterology 2000;47(36):1590-4.<br />

80. Fietkau R, Zettl H Klöcking S, Kundt G. Incidence, therapy and prognosis of<br />

colorectal cancer in different age groups. A popülation-based cohort study of the<br />

Rostock Cancer Registry. Strahlenter Onkol 2004;180(8):478-87.<br />

81. Chung YF, Eu KW, Machin D, Ho JM, Nyam DC, Leong AF, et al. Young age is not<br />

poor prognostic marker in colorectal cancer. Br J Surg 1998;85(9):1255-9.<br />

82. Mekele J, Kiviniemi H, Laitinen S. Prognostic factors after surgery in patient younger<br />

than 50 years old with colorectal adenocarcinoma. Hepatogastroenterology 2002;<br />

49(46):971-5.<br />

83. Enker WE, Havenga K, Polyak T, Thaler H, Cranor M. Abdomino perineal resection<br />

via total mesorectal excision and autonomic nerve preservation for low rectal cancer.<br />

World J Surg 1997;21(7):215-20.<br />

84. Bui L, Rempel E, Reeson D, Simunovic M. Lymph node counts, rates of positive<br />

lymph nodes, and patient survival for colon cancer surgery in Ontario, Canada: a<br />

population-based study. J Surg Oncol 2006;93(6):439-45.<br />

85. Burton S, Norman AR, Brown G, Abulafi AM, Swift RI. Predictive poor prognostic<br />

factors in colonic carcinoma. Surg Oncol 2006;5(2):71-8:<br />

86. Cohen AM, Tremittera S, Candela F, Thaler JT, Sigurson ER. Prognosis of node –<br />

positive colon cancer. Cancer 1991;67:1859-61.<br />

87. Gill S, Loprinzi CL, Sargent DJ, Thome SD, Alberts SR, Haller DG, et al. Pooled<br />

analysis of fluoroyracil-based adjuvant therapy for stage II and III colon cancer: who<br />

benefits and by how much? J Clin Oncol 2004;22(10):1773-5.<br />

88. Petersen VC, Baxter KJ, Love SB, Shepherd NA. Identification of objective<br />

pathological prognosis determinants and models of prognosis in Dukes’ B colon<br />

cancer. Gut 2002;51(1):6-7.<br />

89. Compton CC, Fielding LP, Burgart LJ, Conley B, Cooper HS, Hamilton SR, et al.<br />

Prognostic factors in colorectal cancer. College of American Pathologists Consensus<br />

Statement 1999.<br />

90. Hermanek P. Pathology of colorectal cancer. İn: Bleiberg H, Rougier P, Wilke HJ<br />

(Eds.). Management of Colorectal Cancer. London: Martin Dunitz Ltd; 1998.p.35-54.<br />

91. Liang H, Wang XN, Wang BG, Pan Y, Liu N, Wang DC, et al. Prognostic factors of<br />

young patients with colon cancer after surgery. World J Gastroenterol<br />

2006;12(9):1458-62.<br />

92. Chen HS, Sheen-Chen SM. Obstruction and perforation in colorectal adenocarcinoma:<br />

an analysis of prognostic and current trends. Surgery 2000;127(4):370-6.<br />

93. Lee IK, Sung NY, Lee YS, Lee SC, Kang WK, Cho HM, et al. The survival rate and<br />

prognostic factor in perforated colorectal cancer patients. Int J Colorectal Dis<br />

2007;22(5):467-73.<br />

61

94. Alcobendas F, Jorba R, Poves I, Busquets J, Engel A, Jaurrieta E. Perforated colonic<br />

cancer. Evolution and prognosis. Rev Esp Enferm Dig 2000;92(5):326-33.<br />

95. Wang HS, Lin JK, Mou CY, Lin TC, Chen WS, Jiang JK, et al. Long-term prognosis<br />

of patient with obstructing carcinoma of the right colon. Am J Surg 2004;187(4):497-<br />

500.<br />

96. Rault A, Collet D, Sa Cunha A, Larroude D, Ndobo’epoy F, Masson B. Surgical<br />

management of obstructed colonic cancer. Ann Chirr 2005;130(5):331-5.<br />

97. Goldstein NS, Turner JR. Pericolonic tumor deposits in patients with T3N+M0 colon<br />

adenocarcinomas: markers of reduced disease free survival and intra-abdominal<br />

metastases and their implications for TNM classificication. Cancer 2000;88(10):2228-<br />

38.<br />

98. Bokey EL, Chapuis PH, Dent OF, Mander BJ, Bisset IP, Newland RC. Surgical<br />

technique and survival in patients having a curative resection for colon cancer. Dis<br />

Colon Rectum 2003;46(7):860-6.<br />

99. Nozoe T, Rikimaru T, Mori E, Okuyama T, Takahashi I. Increase in both CEA and<br />

CA 19-9 in sera as independent prognostic indicator in colorectal carcinoma. J Surg<br />

Oncol 2006;94(2):132-7.<br />

100. Harrison LE, Guillem JG, Paty P, Cohen AM. Preoperattive carcinoembriyonic<br />

antigen predicts outcomes in node-negative colon cancer patients: a multivariate<br />

analysis of 572 patients. J Am Coll Surg 1997;185(1):55-9.<br />

101. Wang WS, Lİn JK, Chiou TJ, Liu JH, Fan FS, Yen CC, et al. Preoperative<br />

carcinoembriyonic antigen level as an independent factor in colorectal cancer: Taiwan<br />

experience. Jpn J Clin Oncol 2000;30(11):522-3.<br />

102. Boonpipattanapong T, Chewatanakornkul S. Preoperativ carcinoembriyonic and<br />

albumin in predicting survival in patients with colon and rectal carcinomas. J Clin<br />

Gastroenterology 2006;40(7):592-5.<br />

103. Reiter W, Stieber P, Reuter C, Nagel D, Lau-Werner U, Pahl H, et al. Preoperative<br />

serum levels of CEA and CA 19-9 and their prognostic significance in colorectal<br />

carcinoma. Anticancer Res 1997;17(4B):2935-8.<br />

104. Morales-Gutierrez C, Vegh I, Colina F, Gomez-Camara A, Ignacio Landa J,<br />

Ballesteros D, et al. Survival of patients with colorectal carcinoma: possible<br />

prognostic value of tissular carbohydrate antigen 19.9 determination. Cancer<br />

1999;86(9):1675-81.<br />

105. American Cancer Society: Cancer Facts and Figures 2007. Atlanta, Ga: American<br />

Cancer Society, 2007. Also available online. Last accessed December 20,2007.<br />

106. Swanson RS, Compton CC, Stewart AK, Bland KI. The prognosis of of T3N0 colon<br />

cancer is dependent on the number of lymph nodes examined. Ann Surg Oncol<br />

2003;10(1):65-71.<br />

107. Prandi M, Lionetto R, Bini A, Francioni G, Accarpio G, Anfossi A, et al. Prognostic<br />

evalution of stage B colon cancer patients is improved by an adequate<br />

lymphadenectomy: results of secondary analysis of a large scale adjuvant trial. Ann<br />

Surg 2002;235(4):458-63.<br />

62

108. Chang GJ, Rodriguez-Bigas MA, Skibber JM, Mover VA. Lymph node evaluation and<br />

survival after curative resection of colon cancer: systematic review. J Natl Cancer Inst<br />

2007;99(6):414-5.<br />

109. Johnson PM, Porter GA, Ricciardi R, Baxter NN. Increasing negative lymph node<br />

count is independently associated with improved long-term survival in stage III B and<br />

III C colon cancer. J Clin Oncol 2006;24(22):3570-5.<br />

110. Suzuki O, Sekishita Y, Shiono T, Ono K, Fujimori M, Kondo S. Number of lymph<br />

node metastases is beter predictor of prognosis than level of lymph node metastasis in<br />

patients with node-positive colon cancer. Am Coll Surg 2006;202(5):732-6.<br />

111. Derwinger K, Carlsson G, Gustavsson B. A study of lymph node ratio as a prognostic<br />

marker in colon cancer. Eur Surg Oncol 2007;33:1177-82.<br />

112. Le Voyer T, Sigurdson ER, Hanlon AL, Mayer RJ, Macdonald JS, Catalano PJ, et al.<br />

Colon cancer survival is associated with increasing number of lymph nodes analyzed:<br />

a secondary survey of intergroup trial INT-0089. J Clin Oncol 2003;21(15):2912-9<br />

63

EKLER<br />

56

EK I<br />

57

EK 2<br />

Bütün hastalar<strong>ı</strong>n demografik ve klinikopatolojik özellikleri<br />

58

logo

Ürünler

Kaynaklar

Şirketler

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!