TÜRKİYE 2008 İLERLEME RAPORU

Genel olarak, 301. Madde’de yapılan değişiklik ile Katılım Ortaklığı’nın bir önceliği olan
ifade özgürlüğünü güçlendirecek tedbirler alınması çalışmalarında belirli bir ilerleme
kaydedilmiştir. Öte yandan, Madde’de yapılan değişikliğin yeterli olup olmadığı, ancak
uygulamanın tutarlı bir şekilde izlenmesiyle ortaya çıkacaktır. Buna ek olarak, ifade
özgürlüğünün yasalarda ve uygulamada tam olarak sağlanması için Avrupa İnsan Hakları
Sözleşmesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihat hukukuyla uyumlu daha fazla yasal
reform yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır. Basın ve elektronik medyaya baskıların karşısında,
basın özgürlüğüne tam saygı sağlanacak bir ortamın temin edilmesine ihtiyaç duyulmaktadır.
Toplanma özgürlüğüne ilişkin yasal çerçeve genel olarak Avrupa standartlarıyla uyumludur.
Bununla birlikte, barışçıl toplanma hakkının keyfi olarak kısıtlandığı uygulamalar olmuştur.
Türk Polisi, 1 Mayıs’ta İstanbul Taksim Meydanı’nda gösteri yapma yasağına uymayan
gösterici ve sendika temsilcilerine karşı orantısız güç kullanmıştır. Mart 2008’de Kürt Nevruz
Bahar kutlamaları, özellikle Hakkari, Yüksekova ve Van olmak üzere bazı illerde göstericilere
karşı şiddet kullanılmasıyla sonuçlanmıştır. Van’daki Nevruz gösterileri sırasında üç vatandaş
hayatını kaybetmiştir. Van Cumhuriyet Başsavcılığınca ölümlerin nasıl gerçekleştiğine ilişkin
olarak yapılan soruşturma halen sürmektedir.
Polisin gösterilerde orantısız güç kullanımı yönündeki iddialara ilişkin soruşturmalar
başlatılmıştır. Ancak bu şekildeki davalarda, kamu davasının açılması Valinin iznine tabidir.
Belirli bazı davalarda, bu izin, daha önceki soruşturmalardaki bulgulara rağmen, kesin kanıt
olmadığı gerekçesiyle verilmemiştir. Öte yandan, polisin gösterilerde kötü muamele
uyguladığı iddiasında bulunan bazı göstericiler cezai yaptırımlarla karşılaşmıştır. 1 Mayıs
2007’de İstanbul’daki gösterilerde polisin orantısız güç kullanımına ilişkin cezai soruşturma,
iki polis memuruna yönelik suçlamalarla sonuçlanmıştır. Ancak buna paralel olarak yürütülen
disiplin soruşturması, gösteriler sırasında görevde olan hiçbir polis memuru hakkında idari
yaptırım uygulanmadan kapatılmıştır.
Genel olarak, keyfi sınırlamalar ve gösterilerde orantısız güç kullanımının devam ettiği
gözönünde bulundurulduğunda, Avrupa standartlarıyla uyum içinde uygulanan bir toplanma
özgürlüğünün sağlanması için daha fazla çabaya ihtiyaç bulunmaktadır.
Dernek kurma özgürlüğüyle ilgili olarak, yasal çerçeve Vakıflar Kanununda Şubat 2008’de
yapılan değişiklikle daha da iyileştirilmiştir. Yeni kanun maddelerinin kapsamı, mevcut tüm
vakıfları içermektedir. Yeni hükümler, vakıf kurmak için gerekli şartları yumuşatmakta ve
yönetim kurulu üyelerinin seçilmesi, mülk edinimi ve satışı, yurtdışından kaynak tedariki ve
yabancı vakıflarla işbirliği konuları başta olmak üzere vakıfların faaliyetlerini düzenleyen
çerçeveyi kolaylaştırmaktadır. Daha önceden yürürlükte bulunan yabancıların Türkiye’de
vakıf kurması yasağı yerine mütekabiliyet ilkesi getirilmiştir. Yeni yasa, tüm vakıflara yapılan
bağışlara vergi teşviki getirmekte ve vakıflara ait kültür varlıklarının restorasyonuna,
onarımına ve çevre düzenlemesine vergi muafiyeti imkanı tanımaktadır. Bunlara ilaveten,
Kanun, vakıflar için en yüksek karar mekanizması olarak “Vakıflar Meclisi”nin kurulmasını
sağlamıştır. Olumlu bir adım olarak, vakıflar bu yeni yapıda bizzat temsil edilmektedir.
Bununla birlikte, Dernekler Kanununun derneklere yurtdışından mali destek almadan önce
ilgili makamlara haber verme ve alınan desteğe ilişkin ayrıntılı belgeler sağlama zorunluluğu
getirmesi, derneklerin faaliyetlerine külfet teşkil etmeye devam etmektedir. Bununla birlikte,
AT fonları dahil olmak üzere, yurtdışından mali destek alan sivil toplum kuruluşlarının sık sık
denetime tabi tutulması endişe kaynağı olmaya devam etmektedir. Özellikle Türkiye’nin doğu
16