Prof. Dr. Osman Öztürk'ün - İslami Edebiyat
17.04.2014 • Views
Share Embed Flag

Prof. Dr. Osman Öztürk'ün - İslami Edebiyat

Prof. Dr. Osman Öztürk'ün - İslami Edebiyat

Prof. Dr. Osman Öztürk'ün - İslami Edebiyat

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
islamiedebiyatdergisi.com

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

EDİTÖRDEN:<br />

Bu sayımızda:<br />

1-) Ağırlık; söyleşilerde:<br />

-<strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Osman</strong> Öztürk’ün<br />

-<strong>Dr</strong>. Cahit Öney’le kimlik<br />

soruşturması.<br />

-Muzaffer Doğanla BDC<br />

üstüne soruşturma.<br />

2-) Tekke <strong>Edebiyat</strong>ı’nın değerlendirilmesi.<br />

Şiirin Sanat Yönünden tahlili:<br />

Savaşçı Gazeli-Taş Gazeli;<br />

-Unutulan Divan Şâirleri:<br />

K.E. Kürkçüoğlu ve <strong>Osman</strong><br />

Şems<br />

-Denemelerde yenilik: Köyde<br />

Hırsız var /Kâtip Sezer..<br />

-Hikâye de yenilik: Taşralı<br />

Eşref /Firdevs Yüksel.<br />

-Şiirlerde artış ve yenilik:<br />

Na’atlere ilâveten; Hiciv ve<br />

Mizah…<br />

-40 Hadis’in nazmen tercümesi<br />

de (N.F. K. den) hepsine<br />

bereket olsun…<br />

Gelecek sayıda ise:<br />

-Şâir âlimlerimiz ve şiirleri<br />

-Şâire sehâbiye ve şiiri<br />

-Kazakiztan’dan Makale.<br />

المحرر<br />

في ھذا العدد:‏<br />

الاھتمام باللقاءات<br />

البرفسور الدكتور عثمان اوزتورك<br />

مع الدكتور جاھد أوني التحقیق عن<br />

الھویة<br />

مع مظفر دوغان.‏ التحقیق حول جمعیة<br />

الشرق الكبیر<br />

تقییم أدب التكایا إضافة الى تحلیل<br />

قصیدة الجھاد و قصیدةالحجر<br />

شعراء الدیوان المنسیون كمال أدیب<br />

كوركجوأوغلو و عثمان شمس<br />

مقالة فنیة ‏(في القریة لص).‏ كاتب سزر<br />

الحداثة في الحكایة طاشرالي أشرف.‏<br />

فردوس یوكسل<br />

الإضاقات و الحداثة في الشعر–‏ الھجو<br />

و المزاح.‏ إضافة الى المدیح.‏<br />

و في عموم نكبات الحرب و ویلاتھا.‏<br />

ترجمة اربعین حدیثا نظماً‏ لنجیب فاضل<br />

قصاكورك تقدیم ناجي ترزي بارك<br />

االله في مساعیھم).‏<br />

و في العدد القادم<br />

‏-الشعراء العلماء و أشعارھم<br />

الشاعرة الصحابیة و شعرھا ‏-مقالة<br />

من قزاغستان<br />

-<br />

)<br />

–<br />

I<br />

II<br />

From the Editor:<br />

In this issue:<br />

1-)The emphasis is on interviews:<br />

<strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>.<strong>Osman</strong> Öztürk’s<br />

investigation with <strong>Dr</strong>. Cahit<br />

Öney on identity.<br />

An investigation with Muzaffer<br />

Dogan on Büyük Doğu Cemiyeti<br />

(Great East Assosiatıon)<br />

2-) An evaluation of Tekke (sufi)<br />

Literature: An analysis of<br />

poetry’s artistic value:<br />

Savaşçı Gazeli (Warrior’ Poem),<br />

Taş Gazeli (Stone’s Poem)<br />

Forgotten Divan Poets: Kemal<br />

Edp Kürkçüoğlu and <strong>Osman</strong><br />

Şems<br />

An innovation in essay writing:<br />

Köyde Hırsız Var (There is a<br />

Thief in Town), Katip Sezer<br />

(Clerk Sezer)<br />

An innovation in story writing:<br />

Taşralı Eşref ( Countryman<br />

Eşref), Firdevs Yüksel (Firdevs<br />

Yüksel)<br />

An increase in numbers of poetry<br />

and an innovation in story<br />

writing: In addition to Na’ts<br />

(poems praising Prophet<br />

Muhammad), Hiciv (satire) and<br />

Mizah (humor).<br />

And about the diseaster of<br />

Umumi Harp (Communal War-<br />

Ottoman-Russian War of 1876).<br />

A translation of 40 Hadis<br />

(Prophet Muhammad’s<br />

traditions).by Necp Fazıl<br />

Kısakürek.<br />

May it be bereket (blessing) to<br />

all of them.<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 1

İSLÂMÎ EDEBİYAT<br />

Üç Aylık <strong>Edebiyat</strong> Dergisi<br />

Ocak-Şubat-Mart (53. Sayı)<br />

İslâmî İlimler Kültür ve <strong>Edebiyat</strong><br />

Vakfı Adına Sahibi ve<br />

Genel Yayın Yönetmeni<br />

Ali Nar<br />

Yazı İşleri Müdürü<br />

Siyami Akyel<br />

Yayın Kurulu<br />

<strong>Prof</strong> <strong>Dr</strong>. <strong>Osman</strong> Öztürk<br />

<strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. A. Atilla Şentürk<br />

<strong>Dr</strong>. Cahit Öney<br />

Ali Nar<br />

Şakir Diclehan<br />

İdare Merkezi<br />

Fevzipaşa cd. Feyzullah Efendi sk.<br />

No:4 /3 Fatih /İstanbul<br />

Tel: 0 212 534 32 64- Fax:0 212 621 16 68<br />

e-mail: islamiedebiyat@gmail.com<br />

islamiedebiyat@hotmail.com<br />

Fiyatı: 7 Tl.<br />

Yıllık Abone Ücreti: 25 TL.<br />

Öğretmen ve Öğrencilere %25 indirim uygulanır.<br />

Avrupa: 20 Euro<br />

Amerika-Kanada: 30 USD<br />

Posta Çeki Hesabı<br />

<strong>Osman</strong> Öztürk -458406<br />

Tasarım<br />

İSLAMİ EDEBİYAT<br />

Temsilciler<br />

Erzurum : Doç <strong>Dr</strong>. Turgut Karabey<br />

İzmit : Muhammed Karaosmanoğlu<br />

Çanakkale: Mehmet Yılmaz<br />

Fikir ve görüşler sahiplerini bağlar.<br />

Dergimiz, M.E.B. Talim ve Terbiye Kurulu<br />

Yayınları Dairesi Başkanlığının 1407 sayı ve<br />

1989 tarihli yazısıyla tavsiye edilmiştir.<br />

Yayın Türü<br />

Yaygın süreli<br />

Baskı ve Cilt<br />

Ravza Yayıncılık ve Matbaacılık<br />

Davutpaşa cd. Kale iş Merkezi No: 51/52<br />

Topkapı/ İstanbul<br />

Tel: 0 212 481 94 11<br />

4 PROF.DR.OSMAN ÖZTÜRK İLE<br />

MÜLAKAT<br />

Şemsettin Durmuş<br />

7 MEVSİMDE AKİFLERİMİZ<br />

Mehmet Akif Ersoy ve M.Akif İnan<br />

8 TEKKE EDEBİYATI<br />

Ali Nar<br />

14 SAVAŞ GAZELİ VE TAHLİLİ<br />

Şiir: Gazi Giray Han<br />

Tahlil: Ali Nar<br />

17 TAŞ GAZELİ VE TAHLİLİ<br />

Şiir: <strong>Osman</strong> Sarı. Tahlil: Ali Nar<br />

19 DR.CAHİT ÖNEY İLE MÜLAKAT<br />

Şemsettin Durmuş<br />

22 KEMAL EDİP KÜRKÇÜOĞLU VE<br />

OSMAN ŞEMS<br />

Tanıtan: Gülşehri<br />

25 ŞAİR YAVUZ BÜLENT BAKİLER<br />

VE ŞİİRİNDEN ÖRNEKLER<br />

Yusuf Tercüman<br />

2 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

27 HİCRET VE FETİH<br />

Ali Nar<br />

31 NA’T-I ŞERİF<br />

<strong>Prof</strong>.<strong>Dr</strong>.Hikmet Erbıyık<br />

32 RASULULLAH’A<br />

Ahmet Efe<br />

33 GİTME<br />

Aysen Akdemir<br />

34 ŞEHİTLERİM<br />

Melda Özata<br />

35 GÜLE GÜLE<br />

Süleyman Köse<br />

36 ÇOCUK<br />

Üstad Necip Fazıl Kısakürek<br />

37 KÖYDE HIRSIZ VAR<br />

Katip Sezer<br />

39 BABA<br />

Mehmet Gündem<br />

47 KIRK HADİS<br />

NECİP FAZIL<br />

Derleyen ve Takdim: Naci Terzi<br />

49 DAR DÜNYA<br />

Gülşehri<br />

50 RAHİP KIZI ALLİSON<br />

Firdevs Yüksel<br />

51 ŞİİR<br />

Üsame Fatih<br />

52 AŞK GAZELİ<br />

Hızır İrfan Önder<br />

53 GÜLŞEN-İ RAZ (Gizli Bahçe)<br />

Mahmut Şebusteri<br />

Tanıtma: Yusuf Tercüman<br />

57 TAŞRALI EŞREF-EY ÇAĞ-1<br />

Firdevs Yüksel<br />

60 MUZAFFER DOĞAN’LA RÖPORTAJ<br />

İslami <strong>Edebiyat</strong> Haber Merkezi<br />

41 BİR RAMAZAN UMRESİNDEN<br />

ESİNTİLER<br />

Nezahat Satan<br />

62 BATUM<br />

Ülkü Önal<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 3

Mülakat<br />

Mülakat: Şemsettin Durmuş<br />

<strong>Prof</strong>.<strong>Dr</strong>. <strong>Osman</strong> Öztürk<br />

ile Mülakat<br />

- Kendinizi tanıtır mısınız?<br />

-1943 senesinde Tarsus’ta dünyaya gelmişim.<br />

İlkokula başlamadan evvel Kur’an-ı<br />

Kerîm’i hatmettim. 1948-1949 yılları idi. O<br />

günlerde Kur’an öğretmek ve öğrenmek<br />

yasaktı. Adana Şeyhoğlu Camii imamı merhum<br />

Ahmed Hoca yasağa rağmen; cami<br />

bitişiğindeki imam odasında Kur’an ve<br />

Arapça dersleri verirdi. 1956da İstanbul’a<br />

nakl-i ikamet eyledik. Bir taraftan ortaokul<br />

ve lisede okurken diğer taraftan da hafızlık<br />

ve ulûm-u Şer’iyye tahsiline çalıştım. O yıllarda<br />

İstanbul’da <strong>Osman</strong>lı bakıyyesi hocalar<br />

vardı. Kimisinden hususi ders aldım, kimisinin<br />

ders halkasına oturdum, kimisinin de<br />

makamlarına ve evlerine giderek feyz almaya<br />

çalıştım. Bu hocaefendilerden vehle-i ûlâda<br />

isimlerini hatırladıklarım şunlardır: Hâfızlık<br />

ve talim hocam Hilmi Toros, Ömer Nasûhî<br />

Bilmen, Bekir Hâkî Yener, Seyyid Şefik<br />

Arvâsî.. Ayrıca; Ali Yakub Cenkçiler, Emin<br />

4 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

Saraç, Ahmed İnce hocalardan âlet ve âlî<br />

ilimler tahsil ettim. 1964 de Şam’da kendisinden<br />

özel ders aldığım Molla Ramazan<br />

Efendi başta olmak olmak üzere, muhtelif<br />

ders halkalarına oturdum ve pek çok hocadan<br />

ders okudum.<br />

İstanbul Üniversitesi <strong>Edebiyat</strong> Fakültesi<br />

Arap ve Fars Dilleri Bölümü mezunuyum.<br />

1972 de “doktor”, 1979da “doçent” ve<br />

1984de “profesör” oldum. Türkiye’de beş<br />

üniversitede hocalık yaptım. Halen Kırklareli<br />

Üniversitesinde öğretim üyesiyim. 1974<br />

senesinden beri de Mâhir İz Hocamın emri<br />

üzerine haftalık sohbetlerimize devam ediyorum.<br />

-Üniversiteyi bitirdikten sonra hemen<br />

akademik çalışmaya başladınız mı, yoksa<br />

bazı işlerde çalıştınız mı? Neler?<br />

-Hemen başladım ve Hacettepe Üniversitesine<br />

asistan oldum.

-Doktora ve doçentlik tezlerinizin konusu<br />

nelerdi ve kitaplaştı mı?<br />

-Doktoram, Mecelle-i Ahkâm-ı Adliye<br />

hakkında, doçentlik tezim ise, Mühendishânelerin<br />

Eğitim-öğretim tarihimizdeki yeri ile<br />

alakalı idi.<br />

-<strong>Edebiyat</strong> zevkinizin muharrik sebebi<br />

nedir, kimdir?<br />

-<strong>Edebiyat</strong>ı lisedeyken de severdim. Fakat<br />

gerçek manada edebiyat aşısını ve bağlılığını<br />

Mehmed Âkif merhumun talebesi ve dostu<br />

rahmetli Mahir İz Hoca’dan almış oldum.<br />

-<strong>Edebiyat</strong> alanında ilk yazdıklarınız nelerdir,<br />

şiir-hikaye-deneme vs.?<br />

-Hemen her heveskâr genç gibi şiirle<br />

başladım. Hece vezni ile yazmaya çalışıyordum.<br />

Fakat beğenmediğim için yayınlamayı<br />

düşünmedim. Sonra da zaten bu heves geçti.<br />

-Size edebi zevki aşılayan zatın kimliği,<br />

menşei ve ülkedeki mevkii neydi? İlmini ve<br />

sanat zevkini kimden devşirmiştir?<br />

-Yukarıda ismini verdiğim Mâhir İz hoca,<br />

“İslamî edebiyat”ın Türkiye’deki son temsilcisi<br />

idi. Arapça, Farsça ve Türkçe mahfûzatı<br />

müthişti. Müşâarelerine şahid olmuştum.<br />

Yani karşısındakilerle Şiir okuma yarışması<br />

ki, sizin okuduğunuz mısraın son harfi ile<br />

diğer müsâbık ilk harf olarak başlayacak,<br />

sonra diğeri varsa daha sonrakiler aynı usulle<br />

devam edecekler. Arapça-Farsça-Türkçe<br />

olabilir. Bu mahfûzâta bir de inşâd eklenince<br />

okudukları sizin hafızanıza âdetâ nakşolunurdu.<br />

Safahât başta olmak üzere, pek çok<br />

Arabî, Farisî divan ve müntehabat mecmuaları<br />

adeta ezberinde idi. <strong>Osman</strong>lı Döneminin<br />

insanı idi. Dolayısıyla o bereketli devrin<br />

üdeba ve şuarası ile hem-meclis olmuştu.<br />

-Hocanız kabul ettiğiniz ve dini-edebi<br />

kültürünüze katkıda bulunanların branş ve<br />

sahasındaki hizmeti neydi? Hangi şartlarda<br />

hangi ortamda yetişmişlerdi?<br />

-Yukarıda cevabı verildi.<br />

-Mecelle-i ahkam-ı adliye üzerindeki çalışmanızı<br />

kim telkin etti ve tezinizi kim yönetti?<br />

-Bizim üniversite talebesi olduğumuz yıllarda<br />

konferans ve sohbetlerini dinlediğimiz<br />

insanlarda pek çoğu Mecelle’nin ilk 100<br />

maddesinden bazıları ile istişhad ederlerdi.<br />

Mesela: Berâet-i zimmet asıldır(Md.8),<br />

Mevrid-i nassda içtihada mesağ yoktur(md.14),<br />

Şekk ile yakîn zail olmaz(md.4)...<br />

gibi.<br />

Mahir Bey hocamız da bunlardan birisi<br />

idi. Hocalarımızın bu istişhadları bende merak<br />

uyandırdı ve “Mecelle” nedir? Konusunu<br />

biraz araştırdım ve iki şeyle karşılaştım: Birincisi<br />

Mecelle’nin İslam Hukuku ile alakalı<br />

bir kanun çalışması olup dünyanın muhtelif<br />

ülkelerinde tatbikatta oluşu ve ikincisi de<br />

Mecelle’nin 1926 da ilğa edilmesinden dolayı<br />

bu konunun üzerinde durulmasından devletin<br />

hoşlanmadığıdır. Bu itibarla Mecelle<br />

konusuna üniversitelerin dahi sıcak bakmadığını<br />

öğrenmiş oldum. Benden önce hukuk<br />

fakültesinde bu konuda doktora yapmak<br />

isteyenlere müsaade olunmadığını öğrendim.<br />

Ve konuya tarihi açıdan yaklaşıp işin hukuki<br />

cephesine temas etmemek şartıyla İstanbul<br />

<strong>Edebiyat</strong> Fakültesi Tarih Bölümünden Mecelle<br />

ile ne maddi ne manevi hiçbir yakınlığı<br />

olmayan <strong>Prof</strong>. Tayyip Gökbilgin ile mutabık<br />

kaldık ve çalışmalarıma Başbakanlık <strong>Osman</strong>lı<br />

Arşivinde 1967 de başlayıp 1972 de<br />

merhum <strong>Prof</strong>esör <strong>Dr</strong>. Muhammed<br />

Hamidullah hocanın da bulunduğu bir jüri<br />

önünde “doktor” payesini ihraz etmiş oldum.<br />

-Hiç şiir yazdınız mı, ya da edebi türden<br />

neler yazdınız, hikaye, deneme, tercüme-i<br />

hal, tenkit, tanıtma vb.?<br />

-Yukarıda bahsettiğim gibi gençlik sâikasıyla<br />

bazı şiirler yazdım. Deneme, terceme-i<br />

hal, tenkid ve tanıtma konularında bir hayli<br />

yazı yazdım. Bunların bir kısmı üniversite ve<br />

akademik dergilerde de yayınlandı. Halen<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 5

İslâmi <strong>Edebiyat</strong> Dergisinde yazı yazmaya<br />

devam ediyorum.<br />

-İslami <strong>Edebiyat</strong>ı tarif eder ve özelliklerini<br />

sayar mısınız?<br />

-İslâmi <strong>Edebiyat</strong>: İslâmi Prensipler ve<br />

hassasiyetlere dikkat ederek kaleme alınmış<br />

edebi eserler; İslâmi <strong>Edebiyat</strong>ı oluşturur.<br />

Tariften de anlaşıldığı gibi bir yazı ve şiirin<br />

İslâmi <strong>Edebiyat</strong> çerçevesi içerisinde yer alması<br />

için İslâm’dan bahsetmesi icab etmez<br />

yeter ki; İslâmi prensipler ve hassasiyetlere<br />

aykırılık olmasın.<br />

-İslami şiir (sizce) hangi hususiyete sahiptir<br />

veya olmalıdır?<br />

-Önce hikmet-âmiz olmalıdır yani hafızada<br />

kalıcı ve bir şey öğretici bir metin, manada<br />

derinlik, sonra da vezin ve kafiye<br />

aranmalıdır.<br />

-Türkçe veya diğer muhtelif dillerde<br />

yazmış ve eserlerinin bütünü göz önüne<br />

alındığında İslam şairi diyebileceğiniz kimleri<br />

sayabilirsin?<br />

-20. Yüzyılı düşündüğümüzde Mehmed<br />

Âkif Ersoy, Kemal Edib Kürkçüoğlu, Necip<br />

Fazıl Kısakürek, Sezai Karakoç, Cahid<br />

Öney,Mehmed Âkif İnan ilk akla gelenlerdir.<br />

-20. asır sonuna kadar İslami <strong>Edebiyat</strong><br />

geleneğini kimler devam ettirmişlerdir?<br />

-Yukarıdaki isimler ve bu kafileye dâhil<br />

diğer edip ve şâirler İslâmi <strong>Edebiyat</strong> geleneğini<br />

günümüze kadar devam ettirmişlerdir.<br />

Ali Nar 20. yüzyıldan 21. yüzyıla bu geleneği<br />

devam ettirenlerdendir.<br />

-Sezai Karakoç, Erdem Bayezid,<br />

Baheedddin Karakoç, Özcan Ünlü,<br />

Müştehir Karakaya, Abdülvehhab Akbaş.<br />

-Münacat ve naat sahasında en güçlü ve<br />

tam şiir yazan kimselerden örnek verir misiniz,<br />

şiirlerinden en güzel iki-üç tanesinin<br />

adını yazar mısınız?<br />

-Muallim Naci, Şinasi, İsmail Safâ, M.<br />

Âkif Ersoy, Kemal Edib Kürkçüoğlu, Arif<br />

Nihad Asya …<br />

-İslami şiirde “hikmet”ten söz edilir: Her<br />

yönüyle hikmetli ve sanatlı birkaç beyit kaydeder<br />

misiniz? Bunlar içinde mısrâ-ı berceste<br />

örneği var mıdır?<br />

-“Sadhezârân dâneden teşkil eden bir harmeni<br />

Sadhezârân harmen ilkâ eylemiş bir dâneye”<br />

***<br />

“Hudâ divar-ı devlethâne-i erbâb-ı ikbâli<br />

Gehî bir lâne-i güncüşk-i bîârâm için saklar”<br />

-Bir şiir, neden (hangi yönden) sanat<br />

eseri sayılır?<br />

-Ses ahenk ve muhtevayı kendisinde<br />

bulduğumuz mana ve hayal derinliğine sahip<br />

manzum metni, sanat eseri sayarız.<br />

-Divan olarak ve şiir olarak; Türkçe’den<br />

Arapça’ya çevrilmesini tavsiye edeceğiniz<br />

eserler nelerdir?<br />

-Fuzûlî, Bâkî, Şeyh Galib’in divanları ve<br />

Mehmed Âkif’in Safahât’ı.<br />

-Modern dönemde üslup ve söyleyiş (vezin,<br />

kafiye, ahenk, muhteva) bakımından<br />

kimleri şair saymak mümkündür?<br />

6 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

İSLAMÎ EDEBİYAT<br />

MEVSİMDE ÂKİFLERİMİZ<br />

27 ARALIK / 36- 3 OCAK/99<br />

M. ÂKİF ERSOY ve M. ÂKİF İNAN<br />

İSTİKLAL ŞÂİRİMİZ M. ÂKİF ERSOY İÇİN GEÇEN YIL ÖZEL SAYI<br />

YAPMIŞTIK (50. SAYI) ORADA HER EHİL KİŞİ ONU ANLATMIŞTI:<br />

ÜSTAD NECİP FAZIL KISAKÜREK’İN HİTABESİ DE BAŞ TUTMUŞTU…<br />

İSTİKLÂL MARŞININ ÜÇ HALİNİ (OSMANLICA, TÜRKÇE VE ARAPÇA) DE<br />

NEŞRETMİŞİZ. ORADAN OKUNSUN ÖZELLİKLE İSTİKLÂL MARŞININ<br />

EDEBİ TAHLİLİ; SANAT UNSURLARININ TESBİTNİ HERKES GÖRSÜN...<br />

EBÜL ALÂ MARRÎNİN<br />

BEYTİNİN:<br />

مَا فِي الد ِّیَارِ‏ مُجَاوِبٌ‏ إِلا َّ الص َّدَى الْمُتَصَو ِّت_‏<br />

فَأَقُولُ‏ أَیْنَ‏ أَحِب َّتِي فَأَجَابَ‏ أَیْنَ‏ أَحِب َّتِي<br />

Tercümesi: (MEHED ÂKİF ERSOY)<br />

“KENDİ FERYADIMDIR ANCAK SES VER FERYADIMA<br />

KİMSELER YOK AŞİNÂDAN YÂRDÂN HÂLİ DİYAR<br />

NERDE YÂRÂNIM DEDİKÇE BEN BÜLEND ÂVÂZ İLE,<br />

NERDE YÂRÂNIM DİYOR VÂDİ BİYÂBAN KÛHSAR.” diye çevirmiş<br />

ONDAN ÖNCE İSE M. ÂKİF İNAN’I MESCİD-İ AKSA ŞAİRİ OLARAK<br />

TANITMIŞ, ŞİİRİN ARAPÇASINI DA NEŞRETMİŞTİK.<br />

İKİ M. ÂKİF’İMİZİ RAHMETLE ANIYORUZ…<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 7

Analiz<br />

Ali NAR<br />

TEKKE EDEBİYATI<br />

Tekke edebiyatı, yani Tasavvuf zevkiyle söylenmiş şiirlerin merkez<br />

teşkil ettiği ve çoğu; dini-ahlâki muhtevalı manzumelerdir ki; genel<br />

ölçüyle hece vezniyle yazılmış (söylenmiş)tir. Aruzla yazılanlar da<br />

adeta divân tarzıdır:<br />

Tekke edebiyatı, yani Tasavvuf zevkiyle<br />

söylenmiş şiirlerin merkez teşkil ettiği ve<br />

çoğu; dini-ahlâki muhtevalı manzumelerdir<br />

ki; genel ölçüyle hece vezniyle yazılmış (söylenmiş)tir.<br />

Aruzla yazılanlar da adeta divân<br />

tarzıdır: Gazel-Kaside sitilindeki şiirlerde,<br />

edebi sanatları kesif olarak algıladığımız örnekler<br />

vereceğiz…<br />

Sofilerin veya onların etkisindeki (kimse<br />

de bu etkiden azade değil) her şiir söyleyenin<br />

temel sanat tutumu MECAZ dır.<br />

Öbürleri, zaman zaman mecaz yapsalar da<br />

asıl işleri hakikattir. Yenici şâirimsiler ise<br />

sadece ses düzensizliği yapar ve ne mecaza<br />

ne hakikata tutunurlar. Belki boşluk…<br />

Nazari laf etmeyelim biz de; örnekler<br />

üzerinde konuşalım:<br />

I- Ünlü sofi şâir Müştak BABA’dan<br />

alalım:<br />

Reh-i Mevlâ’da her kim aşk ile cismini cân eyler<br />

Gönül mürgu gibi pervâz idüp tayy-i mekân eyler<br />

Gezen Hak gezdiren Hak söyleyen Hak söyleten Hak’dır<br />

Velî ârifleri kendine kendi tercemân eyler<br />

Bana ketm-i ma’ânî eyler hazret-i cânân<br />

Yine ketm itmeyüp esrârını kendi ayân eyler<br />

Ze hî dildâr-ı Dâver yire göğe sığmayan dilber<br />

Benim gönlümde dâim seyr-i gülzâr-ı cinân eyler<br />

8 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Bu gönlüm tâ ezel ol Pâdişaâhın taht-gâhıdır<br />

Niçün dil mürdeler ol dil-nişîni lâ-mekân eyler<br />

Sehâb-ı cism içinde gizlenüp ol neyyir-i a’zam<br />

Yine her zerreden yüz gösterüp hüsnün nihân eyler<br />

Kemâl-i hikmetin sûretde tahrîr eyleyen Müştâk<br />

Veli ma’nâda hep kendi yazar kendi beyân eyler.<br />

İşte, her şey mecazdır: Gezen, gezdiren,<br />

söyleyen, söyleten Hakkdır. Ama ne var ki;<br />

Ârifler ona tercümanlık yapar, onu tarif için<br />

uğraşırlar.<br />

Bu iki beytte; kişi kendini o yola<br />

bağladımı, artık Hakk’ın tercümanı olur.<br />

Allah söyletir, irfan sahipleri, gerçekleri terennüm<br />

eder. Yani kişinin yaptığı ettiği hepsi<br />

mecazdır. Gerçek fail Allah’tır. Sonraki<br />

beytler bunların şerhi gibidir:<br />

Üçüncü beytte; velilere sır saklamayı<br />

ödev verir ama sırrı yine kendisi ifşa eder.<br />

Dördüncü beytte ise; yere göğe sığmaz<br />

ama benim gönlümde gezinir…<br />

Beşinci beytte diyor ki; Allah tâ ezelden<br />

benim gönlüme taht kurmuşken, şu ölü<br />

kalpliler, onu “mekânsız” diye tanıtır.<br />

Cisim bir bulut gibidir, O kendisini orada<br />

saklar ama, arasından bir gösterip çeker…<br />

Son beytte şâir: Yüce kemâlini surette<br />

görüntüde arar bu Müştak;<br />

Ama mânâ âleminde kendi yazar, kendisi<br />

anlatır durur…<br />

Edebi uslub ve sanat yönüne bakarsak:<br />

Reh-i Mevlâ Allah yolu. Yani onun<br />

koyduğu tabiat kanunuyla yaşarken (cismi)<br />

can eylemek; onu feda edip ruha dönüştürme.<br />

Kanunu ilâhi= Allah yolu olarak tanıtılıyor.<br />

İstiaredir.<br />

Gönül mürgu yine istiare. Tayy-i mekân,<br />

yer değiştirme: Uçup dolaşmak Kinaye<br />

Gezen Hakk… Her işi yapan O. Ama<br />

yaratıklar onun varlığını ve iradesini temsil<br />

ve isbat eyler. Biraz “Cebri mezhep” kokusu<br />

olsa da; “yaratan ve bütün imkânları veren,<br />

hareket ve ses belirtisini de veren O olunca;<br />

her iş ona râcidir…” demek ister. Kulun<br />

tevazuu gereğidir. Yoksa, sen yapıyor/yaptırıyorsun<br />

bize niçin hesap soruyorsun<br />

demek değil.<br />

Ketmetmek/saklamak: “Ben gizli hazine<br />

idim, bilinmek diledim, âlemi (daha açık,<br />

şuurlu varlıklar) yarattım” tarzında rivâyet<br />

edilen Hadis-i Kudsiye İMÂ var…<br />

Cânân / sevgili; Dİldar-dâver-Dilber.<br />

Mecâzen Allah’ı kasıttır.<br />

Padişah=taht-gahı bunu ifşadır. Yani<br />

sevgili maşuka, dilber… dildar (gönül alıcı)<br />

hep beşere (özellikle kadına) hitapken; sofi<br />

ve şâirin şiir coşkusu O mecâzlarla hep Allah’ı<br />

işaret ediyor.<br />

“Neyyir-a’zam” da böyle… Her zerre de<br />

hüsnünü, gücünü ve yüceliğini ifşa ediyor:<br />

“Allah o kadar zahirdir ki; zuhurunun<br />

şiddetinden gaibdir” şeklindeki bir Kelâm-ı<br />

kibarın açılımıdır diyelim.<br />

Son da şâir kendini hicvederken, övüyor.<br />

Bu da böyle bir sanat. Müştak O’nun<br />

yüceliğini yazıp çiziyor ama; kendi kendine<br />

oyalanıyor!..<br />

Bu şiir de hâkim olan uslub Rikkattır.<br />

Ters gibi görünen ifadeler mecazla yorumlanınca,<br />

rikkatin zıttı cezalet kalmaz.<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 9

Zaten tarikat (tasavvuf) rikkat mesleğidir.<br />

Şeriat ise tabir-i caizse; cezalet mesleğidir.<br />

II- Müştak Baba’nın Akrostişi ise sırf<br />

sanattır. Bir de tarikatının başı, Hacı Bayram-ı<br />

Veli’ye üstü kapalı (esasen ifşa ettiği)<br />

övgüdür:<br />

Me’va-yı nâzenıne kim El if olursa efser,<br />

Lâbüd olur o me’vâ İslambol ile hemser.<br />

“Nûn-vel-kalem” başından alınsa Nun-i Yunus<br />

Aldıkta harf-i diğer olur bu remz Azhar<br />

Miftâh-i Sûre-i “KAF” serhanddi kaf-tâ kaf<br />

Munzam olunmak ister Ray-ı Rasul Peyâmber.<br />

“Ha-yı Hû” ile âhir, maksud oldu zâhir…<br />

Beyt-i veliy’yil-Ekrem, el-Hâcc İYD-I Ekber.<br />

Ey Padişah-ı Fehhâm Sultan Hacı-Bayram<br />

Ruhâne ister ikram “müştâk” abd-i çaker<br />

Me’va-yı Nâzenin/sevgilinin mekânı.<br />

Teşbih-i beliğdir. Sadece benzeyen var ve<br />

benzetilen var. Sevgili Hacı Bayram, mekânı<br />

da Ankara. Elf Tac olursa, makama eklenince…<br />

“İslambol ile hemser” orası gibi saygı<br />

değer yer olur.<br />

Hacı Bayram Ankara’da, mânânın Padişahıdır,<br />

İstanbul <strong>Osman</strong>lı Payitahıdır. Zâhirin<br />

Padişahı ile mânânın Sultânının mukayesesi<br />

var.<br />

Yunus’un NUN’u alınırsa, bir harfden<br />

ENK kısalma gibi hemen o sevgilinin yerinin<br />

adı sezilir. Bu harf ise anahtar rolünü oynar:<br />

Peşine (R) eklenince, bir de Hu kelimesinin<br />

(H)sını alınca isim tamamlanır: ANKARA<br />

çıkar ki; o dönemde “Engürü”dür ismi.<br />

Beyt-i Veliyyil-Ekrem” bu o nâzeninin<br />

me’vası (yuvası) dır. El-Hacc İyd-i Ekber<br />

Hacı Bayram’a olan iltifattır…<br />

10 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

Sonuç şu: Ey yüce Padişah/Sultan Hacı<br />

Bayram!.. Muamma ve Akrostiş çözüldü.<br />

Zavallı kölen Muştak senden manevi<br />

ikram ister:<br />

Yani şâir, tarikatının başını Sultan görüyor.<br />

Onun bulunduğu (kabrinin yeri) İstanbul’a<br />

denk olur, diyor.<br />

Yani bazılarının yorumladığı gibi.<br />

Ne Ankara’nın başkent olacağına işaret<br />

(müjde) var.<br />

Ne de Ankara’nın serhad şehri (sınır<br />

şehri) olacağına.<br />

Bu yorumlar yanlış ve marazi düşüncelerdir.<br />

-Ankara başkent yapılınca bazıları ona<br />

yormuş.<br />

-Şimdi de Türkiye’nin bölünme endişesi<br />

dedikodularının tesiri ile, orayı sınırda kent<br />

olma tahminini seslendirmeden ibaret, marazi<br />

tavırlardır…<br />

Muştak Baba’yı Tamamlayalım:<br />

(Müştak) edemem tevbeyi beyhüde tahayyül<br />

Her lâhzade bir taze günah eylediğimden.<br />

***<br />

Yine ondan:<br />

Girdik reh-i mecâzâ – Hatâmız budur bizim.<br />

Düştük çeh-i niyâza – Belâmız budur bizim.<br />

Kılma rehâ sehâ ki cezamız budur bizim.<br />

Şürb-ü şerabdan bizi menetme ki ey tâbîp,<br />

Derd-i dili nizâr’a devâmız budur bizim.<br />

Yok olasın, mahv-ü fenâ olasun deyu,<br />

Ha’hen de-i duâye duamız budur bizim.<br />

Şahit perest-ü can bedest, rind-ı Lâubâl<br />

Müştak vâr, zevk-ü sefamız budur bizim.<br />

***

“Budur bizim” redifli gazelinde Muştak<br />

Baba, sanatını da gösteriri:<br />

Sofilerin asli uslubu “Mecaz”dır demiştik:<br />

Çünküsü şu, eğer o sözler hakikate alınsa,<br />

bid’at veya küfür sayılacaktır!..<br />

Mecaz durumu kurtarır, şâir de sözünü<br />

söylemiş olur.<br />

Ama şâir burada; mecaza dalmasını<br />

“hata” gibi tanıtsa da, aslında, çeh-i (kuyu)<br />

niyaza düşmüş; Yusuf gibi derece yükselmesi<br />

bekliyor. Belâ ise denenme sınanma (bir tür<br />

çile)dir.<br />

Gazelin Devamı<br />

Bu gazel de tipik sanat özellikleri var:<br />

Bir kere mısralar iki bölüm tarzdadır.<br />

Ortada da kâfiye vardır.<br />

Yani bir beyt, bir kıta gibidir.<br />

-Girdik reh-i mecâza<br />

-Hatamız budur bizim<br />

-Düştük çeh-i niyâza<br />

-Belâmız budur bizim<br />

Bu tarzın adı, MÜSAMMAT GAZEL’dir.<br />

Altıncı beytte bir bakıma “fesahete” aykırı<br />

görülen zincirleme izâfet var. Ama zor<br />

bir işi başarmak yönüyle sanattır: “Senin<br />

zülfünün (perçeminin) kıvrımları tanzimi<br />

olan (zincire) bağlandık…”<br />

“Ey güzel bize acıma ki; cezamız böyledir.”<br />

Bu ceza temennisinde kinâye var: Aslında<br />

o mükafaattır.<br />

Üçüncü beytte: Bizi içkiden men etme<br />

tabip; gönlümüzün ızdırabına ilaçtır şarap…<br />

Yine mecazdır: Maksat manevi sarhoşluktur…<br />

“Mahv ve yoklu, yok ol sen olasın diye:<br />

Dua edene duamız böyledir.”<br />

Burada değişik sanatlar var da; İştikak<br />

sanatı hâkimdir:<br />

Yok olasın ,mah-vu fena. Hahende-i<br />

dua, duamız… yani aynı kökten türemiş<br />

kelimeler geçiyor; ayrıca ahengi sağlıyor kelimeler.<br />

Bazısı da müteradif (eş anlamlı)dir.<br />

Altıncı Beyt:<br />

“Şahit perest-ü cân bedest rind-i lâubâl<br />

Muştak var, zevk-u safamız budur bizim…”<br />

“Gördüğünü kabul eder, canı dişinde ve<br />

rahat davranan rind<br />

Muştak var (git) bizim zevkimiz, eğlenmemiz<br />

böyledir…<br />

***<br />

Şimdi esas mecaz deryasına düşen,<br />

Nûzhet Dede ile Niyazi-yi Mısrî’den mısralar<br />

alalım:<br />

Önce Nûzhet Dede(1)<br />

Bir meyle olup Âdem-ü Havvası da sarhoş,<br />

Ol can ile iblisi de iğvâsı da sarhoş…<br />

Mest-i ezeldir ki döner başı semânın,<br />

Arşın bile ta kubbesinin tası da sarhoş…<br />

Çekmiş nice bir şems ü Kamer necm-i piyâle,<br />

Hep sabit-ü seyyare Süreyyası da sarhoş.<br />

Zerrat-ı cihan birbirine aşık-u mâşûk,<br />

Zerrat değil Kafı da Ankası da sarhoş.<br />

Ol bâde idi çarhı bütün şekva getirdi,<br />

Bu şevk ile dünyası da ukbası da sarhoş.<br />

Ol cûra idi eyledi Mecnun’u melâmet,<br />

Bir Kays değil turra-ı Leylası da sarhoş.<br />

---------------------------------<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 11

Ben hastalığım sıhhat-ı Lûkmâna değişmem;<br />

Ol derbederin Hikmet-i eczâsı da sarhoş.<br />

-------------------------<br />

Bilmem ki, nedir ahır-i iş bu cereyanın,<br />

İnsanı da hayvanı da eşyası da sarhoş.<br />

-------------------------<br />

Senden sana mi’rac ede gör gizlice Nûzhet,<br />

Bu mârekenin Leyle-i Esrâsı da sarhoş…<br />

Dünya vü ukbayı ta’mir eylemekten geçmişiz,<br />

Her taraftan yıkılup viran olan anlar bizi…<br />

Biz şol abdalız bıraktuk eğnümüzden şâlumuz,<br />

Varlığından sıyrılup uryan olan anlar bizi…<br />

Kahr-û lütf’ü şey-i vâhit bilmeyen çekti azap,<br />

Ol azaptan kurtulup Sultan olan anlar bizi.<br />

Buldun mu cebir içre bu da’va-i sakimi<br />

Bak Nûzhetin esrarı da davası da sarhoş…<br />

Zâhidâ, ayık dururken anlamazsın sen bizi,<br />

Cürâyı sâfi içup mestân olan anlar bizi.<br />

Niyazi-yi Mısrı’den (2)<br />

Niyazi Türk ve Türkiyeli olup, Mısırda<br />

kalmış ve sonuçta Mısırlı unvanıyla böyle<br />

ünlenmiş. Türkçeyi kullanamayan biri bu<br />

ünü görmez de; “Mısri Niyazi” diye yazar.<br />

Bugün bizim asıl dilimize yabancılık böyledir…<br />

Sonra;<br />

Niyazi-yi Mısrı’den bir Gazele bakalım:<br />

“Zat-i Hakkata mahremi irfan olan anlar bizi,<br />

İlm-i sırda bahs-i bi pâyân olan anlar bizi…<br />

Bu fenâ gülzârına bülbül olan anlar bizi,<br />

Vech-i bari hüsnüne hayran olan anlar bizi.<br />

İlk dört mısra kendi içinde kafiyelidir.<br />

Bu hâl, Murassa yada müselsel” adını alır.<br />

Sonraki beytlerin birinci mısra-i serbest,<br />

ikincisi baştaki kafiyeye tabidir.<br />

“Allah’ın zatında yok olmuş, irfana<br />

mahrem (oraya ehil) olan anlar bizi!<br />

İlm-i sırda sınırsız mesafe almışlar bizi<br />

anlar, akıl erdirebilir.” Dolaylı olarak; biz bu<br />

mertebeye ermişiz, siz zâhirde ve taşradasınız,<br />

bizi anlamazsınız… diyor.<br />

Ârifin her bir sözünü duymaya insan gerek,<br />

Bu cihanda sanmanuz heyvân olan anlar bizi.<br />

Ey Niyazi, katremiz deryaya saldık biz bu gün,<br />

Katre nice anlasın, derya olan anlar bizi…<br />

Niyazi Mısri âlim bir tarikatçıdır: Onun<br />

için, her söylediği İslâmi bilgi kokuyor. Sonuçta;<br />

Mecazlı da olsa, aşırı ifadeleriyle hataya<br />

düşmüyor. Dili de tam bir münevver<br />

edasıyla kullanıyor. Tabii tasavvufi söyleyişi<br />

de tam başarıyor:<br />

“Zat-ı Hakta” Allah’ın zatında (yani fenafillah/Allah’ın<br />

varlığında yok olma) derecesine<br />

ermiş. Orası mahrem bölgedir. Orada<br />

irfanla bulunan varsa, beri gelsin; onlar bizi<br />

anlar.<br />

“Sır ilminde sınırsız araştırması olan anlar…<br />

Birden bire bu fena gülzarına bülbül…” olmaktan<br />

dem vuruyor:<br />

İşte bu bülbül, her insana huzur verdiği<br />

için anlar: Çünkü bu da, Allah’ın Cemaline<br />

hayranlık ifade eder. İşte öyleleri bizim halimizden<br />

ve kalimizden anlayabilir.<br />

Bu şiir, zahir şâirlerine ait olsa; “Fahriye”<br />

diye nitelerdik. Ama sofinin o hali yok-<br />

12 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

tur zaten. O’nun derdi; zahiri-maddeyidünyayı<br />

ihmal edip uhrayı manayı ihyâdır.<br />

Onun için de sözlerinde mecazlar, kinayeler,<br />

istiareler çoktur (hâkimdir) hatta mubâlağa<br />

da doruktadır.<br />

Hemen de diyor: “Dünya ahiret sevdasından;<br />

onları ma’mur etmekten geçmişiz,<br />

yıkılıp viran olmuşuz; işte böyle olanlar anlar<br />

bizi: Yani Yunus Emre’nin dediği gibi “Cenneti-huriyi,<br />

isteyene. Bana seni gerek…”<br />

Yani N. Mısri fena fillah derecesinde olunca;<br />

belki sevap-günah endişesi bile yok der gibi…<br />

Varlığından sıyrılmak da budur. Bunu<br />

ilân ederken; İrad-ı Mesel sanatını seçiyor:<br />

Önümüzden eteğimizi bıraktık, çızıl çıplak<br />

kaldık. Tabii bu; nefsi cismi, duyuları… terk<br />

edip sırf rûha-mânâya dönmekten kinayedir.<br />

Şairin her sözünde de; Terk-i dünya<br />

öğüdü vardır! Hikmet burada; Kahr-ü lütfü<br />

tek şey/aynı şey saymayan azap çeker. Yani<br />

endişede kalır. Hâlbuki “Kahrı da hoş-lütfi<br />

de hoş”dur. Aslında, o dereceye çıkan için,<br />

bunlar anlamsız kalır. Kişi affedildi ise, ona<br />

layıksa; artık azap görür müyüm, cennet<br />

safası sürer miyim… gibi ikilem yoktur. O ol<br />

der ve olur!..<br />

Yine:<br />

Ey zahit (kaba sofu) sen ayık geziyorsun.<br />

Anlamazsın bizi. Eğer ilâhi aşkın bir damlasını<br />

içmiş olsaydın anlardın.<br />

Ârif (yani her şeyi özü ve gerçeği ile görüp<br />

kavrayanın) sözünü anlama insanlara<br />

mahsustur. O idrâke ve bakışa yaklaşamayanlar<br />

hayvan gibi; insanın inceliğini ne<br />

anlasın?<br />

Katreyiz denize dalmışız, denize dalmayan<br />

anlamaz!...<br />

Bu beytte:<br />

Hitap sanatı var: Kendisine sesleniyor.<br />

İltifat sanatı var: Başkalarına seslenmeyi<br />

bırakmış kendine dönmüş.<br />

Leff-i neşr var:<br />

Birinci mısrada kendisi, katresi, derya<br />

var<br />

İkinci de de karşılıkları var ama katre<br />

öne geçmiş, derya sona kalmış: Müşevveştir.<br />

İştikak sanatı da var: Ayni kökten türemiş<br />

farklı kelimeler kullanıyor.<br />

Fena gülzârı, dünyayı bahçeye benzetme<br />

Her taratan yıkılma… aslında bir saraya<br />

benzetirken; içindekinin çırıl çıplak (üryan)<br />

kalması da iç içe Kinayedir.<br />

Şiir aruzun: Üç failatün ve bir failün kalıbıyla,<br />

kusursuzdur.<br />

“Kahr ü Lütfü şey-i vâhit, mısraının başında<br />

vezin değişmiştir. Bu bir kusur değil<br />

yeni bir sanattır.<br />

“Sekt-i melih” denir. Şiirde mânânın<br />

(hikmetin tamlanması için) vezinden fedakârlık<br />

gibidir ama güzel bir sektedir: Kulağın<br />

alıştığı akıp giden vezin değişince oradaki<br />

hikmete dikkat çeker!<br />

Failatün failatün yerine; Fa’lü fa’lü.<br />

“Dikkat, dikkat” der gibi.<br />

İkinci mısra yine normale dönüyor…<br />

Bunu her şâir beceremez ve oradaki “Hikmet”<br />

(ki şiirin özüdür) sezilemez!.. Bu sanatı,<br />

en çok beceren Abdulhak Hamit Tarhan’dı.<br />

Ve şiirlerinde çok bulunmaktadır, cazibe de<br />

kazandırmaktadır…<br />

Dipnot:<br />

(1) Şiir çok uzun olduğu için atlamalar oldu.<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 13

Şiir Tahlili:<br />

Ali Nar<br />

Şiir: Gazi Giray Han<br />

SAVAŞ GAZELİ<br />

Râyete meyl iderüz kâmet-i dil-cû yerine<br />

Tuğa dil bağlamışuz kâkül-i hoş-bû yerine<br />

Heves-i tîr ü kemân çıkmadı dilden aslâ<br />

Nâvek-i gamze-i dil-sûz ile ebrû yerine<br />

Süresiz tîğimüzün zevk u safâsın her dem<br />

Sîm-tenlerle olan lezzet-i pehlû yerin<br />

Gerden-i tevsen-i zîbâda kutâs-ı dil-bend<br />

Bağladı gönlümüzi zülf ile gîsû yerine<br />

Severüz esb-i hüner-mend-i sabâ-reftârı<br />

Bir perî-şekl sanem bir gözü âhû yerine<br />

Gönlümüz şâhid-i zibâ-yı cihâda virdük<br />

Dilber-i mâh-ruh u yâr-ı perî-rü yerine<br />

Seferin cevri çok ümmîd-i vefâyile velî<br />

Olduk âşüftesi bir şûh-ı cefâ-cû yerine<br />

Olmışuz cân ile billâh Gazâyi teşne<br />

Kanını düşmen-i mülkün içerüz su yerine<br />

Tatar Hanlarından Gazi GİRAY Han’a aittir(1)<br />

14 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

GAZİ GİRAY HAN<br />

Ashahdan, Abdullah bin Revâha’nin, Mute<br />

muharebesinde söylediği şiirleri hatırlatır: Diyeceğim<br />

ki; ilki ibnu Revâha ise demek sonu da<br />

Gazi Giray. Çünkü Tatar Hanları sanki özel bir<br />

nasibin sahibi olarak; hem sevkül-çeyşte hem de<br />

savaşı övüp, kedisini ve ordusunu rehabilite edecek<br />

güçteler…<br />

Gazel okununca görülüyor ki; bütün tabirler<br />

ve remzler, <strong>Osman</strong>lı ağzındadır. Ve zaten<br />

Kırım Tatar Hanları <strong>Osman</strong>lı Paşaları mevkiindedir:<br />

<strong>Osman</strong>lı savaşa çıkarken Tatar Hanları da<br />

haberleşip aynı hedefe doğru yola çıkar… Diyelim<br />

Bulgaristan, ya da Romanya topraklarında<br />

bir mevkide iki ordu buluşur. Hanlar, Padişaha<br />

(veya Vezir-i A’zamsa komutan, ona) tazim<br />

arzeder ve birlikte savaş meydanına yürürler…<br />

Gazele bakıyoruz; sekiz beytten oluşmuş. İlk<br />

beyt kendi içinde sonrakilere bu beytin ikinci<br />

mısrasıyla kafiyeli. Ve son beytte şâirin mahlası<br />

(Gazâî-yani Gazi diye) geçiyor. Bu son beyt aynı<br />

zamanda (bizce) beytül-gazeldir.<br />

Gazelin kafiyeleri, bir buçuktur, asıl ses; su,<br />

rü, hü… “yerine” redifi ise kafiyeyi zenginleştirecek<br />

kıvamdadır ve her “kafiyeye” takımıyla<br />

uyumludur. Hoş bû yerine, âhû yerine, içeriz su<br />

yerine…<br />

Vezni ise: [Fâilatün+feilâtün, feilâtun<br />

fa’lün] Bazı imâlelerle; üç failatün ile gelen de<br />

oluyor…<br />

Üslup: Tabii olarak Cezalet hakimiyetinde:<br />

Çünkü cidâl-cihâd şi’ridir. Ama rikkat de<br />

cezâletin kanatları altında barınıyor: Aslında<br />

bütün kelime ve semboller rakiktir. Ancak son<br />

beytin son mısraında cezâlet hepsini örtmüş.<br />

“Vatan düşmanının kanını su gibi içeriz!.. Asarız,<br />

keseriz, düşmanı kırıp geçiririz; kelimelerinin<br />

sesidir gelen…<br />

***<br />

Sanat olarak: “Fahriye” gibi ama hâkim<br />

olan anlatımda:<br />

Teşbih-i beliğ, sembolizm, mukabele… gibi<br />

sanatlar hâkim.<br />

***<br />

Birinci Beyt:<br />

“Râyete meyl iderüz kâmet-i dil-cû yerine<br />

Tûğa dil bağlamışuz kâkül-i hoş-bû yerine”<br />

“Gönderde dalgalanan SANCAĞA gönül<br />

veririz; sanki, gönül çeken kadın endamı yerine…”<br />

Yine (sevgili olacak kadının) güzel kokulu<br />

zülüfleri yerine TUĞ’a gönül bağlarız!..<br />

Savaşın sembolü sancak (Râyet) ve onun<br />

direği bağlandığı yere konan püskül bizi bunlar<br />

çeker.<br />

Savaşın en belirgin sembolü ise tuğ. (Bu tuğ,<br />

başkomutanın hediye ettiği-başa takılan sorğuç<br />

gibi bir şey de olabilir.)<br />

Aşk ve muhabbetin de sembolü güzel kadındır:<br />

Bir mukayeseyi andıran ifade de sanki mukabele<br />

sanatı var:<br />

O, o’na bedel. Birbirine zıt gibi, ama denklik<br />

de var:<br />

Sancak, gönderde dalgalanır. Kadın da boyuyla<br />

salınır dikkat çeker… Sancağın kendisi<br />

söylenirken kadının boyu işaret edilmiş… Böylece,<br />

semboller konuşurken; Mürsel Mecaz sanatıyla<br />

bitirilmiş.<br />

Ama asıl benzetmeler: Bayrağın dalgalanışı,<br />

güzelin salınarak yürüyüşü…<br />

Mücahid için tercih, sancaktan yana!.. Zaten,<br />

sancak dalgalandığı yerde sevgilinin (güzellerin<br />

korunması ve) değeri söz konusu olabilir.<br />

İşte o selviboylunun kâkülü de sancağa takılan<br />

püskülle kıyaslanıyor. Bu teşbih-i beliğdir.<br />

Ve esasen; Leff ü neşr’e uygun düşer beyt:<br />

“Rayet-Kamete uyarken, Tuğda-Kâûl’e karşı<br />

gelir.<br />

Sancak (râyet) söylenirken “gönder” kastedilmiş.<br />

Ama tuğ söylenirken doğrudan “tuğ”<br />

kastedilmiş… Biri mürsel mecaz, öbürü hakikat…<br />

İkinci Beyt:<br />

Heves-i tîr ü kemân çıkmadı dilden aslâ<br />

Nâvek-i gamze-i dil-sûz ile ebrû yerine<br />

“Gönlümüzden ok-yay sevgisi asla çıkmadı.<br />

Gönül yakan gamze (göz kenarıyla bakış) ve<br />

kaş yerine.”<br />

Yine Leff ü neşr: ok-gamzeyle, yay da kaşla<br />

denk düşer. Ve divan şiirinde, güzelin kaşları<br />

“yay’a, gözün kavşak noktası (dış kenarı) “ok”a<br />

benzetilerek; âşıka etkisi belirtilirken burada<br />

tersine; gerçek ok ( ve ucundaki delici gamzesi)<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 15

alınıyor, kadının o unsurları atılıyor!.. Savaşçının<br />

aşkı budur…<br />

Üçüncü Beyt:<br />

Sürerüz tîğimüzün zevk’u safâsın her dem,<br />

Sîm-tenlerle olan lezzet-i pehlû yerin.<br />

“Biz herdem kılıcımızla zevk ve safa süreriz;<br />

Gümüş bedenli güzellere sarılmak yerine!..”<br />

Kılıçla gümüş bedenli kadın’ın benzerliği,<br />

parlaklığı ve sevimliliğidir:<br />

Çünkü parlak kılıçla savaşmak o günün yiğitlik<br />

zevkidir. Benzerlik böylece teşbih-i beliğdir.<br />

Kılıç la haşır-neşir olanda silahına karşı sevgi<br />

doğar, yerleşir…<br />

Eşyaya da insanın şartlanması vardır. Adeta<br />

eşya da sahibine meyleder, koşar.<br />

Dördüncü Beyt:<br />

Gerden-i tevsen-i zîbâda kutâs-ı dil-bend<br />

Bağladı gönlümüzi zülf ile gîsû yerine<br />

“Biçimli ve o derece de süslerle donatılmış<br />

gönül burkan kadın gerdenini andıran yeleli bir<br />

atın boynundaki pusuya bağlandı gönlümüz.<br />

Bir gerden tasviri var. Ama bu o harika güzelliğine<br />

eş, süslerle de cazip kılınan atın boynu…<br />

Teşbih tamdır: Benzeyen, benzetilen, benzeme<br />

yönü var, sadece edat yok…<br />

Beşinci Beyt:<br />

Severüz esb-i hüner-mend-i sabâ-reftârı<br />

Bir perî-şekl sanem bir gözü âhû yerine<br />

Burada ise, savaşçının aniden ata sıçraması<br />

var: Sadece benzetme yerine; güzel yürüyüşlü<br />

(rehvân, eşkin, tırıs, ) ve atlayıcı, yüzücü at. (o<br />

günkü)<br />

Savaşın, uçağı, tankı, makinalı tüfeği, hep<br />

hünerli attır.<br />

Nerede kişneyecek, şahlanacak, kıvrılıp yer<br />

değiştirecek, bilir. Aşkın hedefi peri kıvrak, büt<br />

(yapma bebek) gibi düzgün ve özentili yapı, ceylan<br />

gözlü… Ama şâir diyor ki;<br />

“Biz peri yüzlü âhû gözlü kadın yerine;<br />

Rüzgâr gibi esen, hünerli atı severiz.” Çünkü<br />

bir mücahid için kılıç, kalkan, ok-yaymızraktan<br />

önce AT lazımdır. Hatta düşman<br />

eline düşmemek, kıstırıldığı zaman kaçıp kurtulmak<br />

için hep AT gerek…<br />

Altıncı Beyt:<br />

Gönlümüz şâhid-i zibâ-yı cihâda virdük<br />

Dilber-i mâh-ruh u yâr-ı perî-rü yerine<br />

Biz gönlümüzü selvi boylu, ay yüzlü peri görünümlü<br />

güzele değil; Cihad adlı güzellikte tek<br />

olan cidal’a kaptırdık…<br />

“Ay yanaklı” peri yüzlü teşbih-i beliğdir.<br />

Yedinci Beyt:<br />

Seferin cevri çok ümmîd-i vefâyile velî<br />

Olduk âşüftesi bir şûh-ı cefâ-cû yerine<br />

Savaşın zorluğu fazla ama vefa ümidiyle<br />

atbaşı gider.<br />

Biz cefa veren bir oynak kadın yerine; sonu<br />

mutlu, savaşa bağlandık.<br />

Savaş, vefası az cefası çok kadınla denkleştirilmiş:<br />

Ama savaşın sonunda zafer ümidi daha<br />

çoktur. Hakkına razı olmayan kadın, savaştan<br />

daha ağır cefa çektirir…<br />

Sekizinci Beyt:<br />

Olmışuz cân ile billâh Gazâyi teşne<br />

Kanını düşmen-i mülkün içerüz su yerine<br />

“Özümüzle sözümüzle savaşa öyle<br />

susamışızki;<br />

(Alimallah) su yerine, ülke düşmanının kanını<br />

içeriz.”<br />

İşte cezalet burada patlama yapıyor. Artık o<br />

ince tasvir ve teşbihler bitiyor:<br />

Vatana göz diken kanı döktürülmesi helâl,<br />

hatta vacip olduğundan, gözümüzü kırpmadan<br />

öldürürüz.<br />

Kanla-su arasında muraatunnazir var.<br />

Susuzlukla içmekte Leffü neşr ilişkisi.<br />

Kan içmeğe gelince, doğrudan kan dökeriz<br />

karşılığıdır: Yoksa “kan içen karga-canavar”<br />

hatırlanır ki, bu edebi olmazdı. Na’hoş olur, buna<br />

“hücneyi edebiye” denirdi. Burada tabir zorlaması<br />

var: Yurt düşmanına duyulan nefret ancak<br />

böyle ifade edilebilirdi. Şiir kalıbına da bundan<br />

ötesi sığmazdı: Çünkü “beliğ söz, yerinde<br />

söz”dür. Yani yeri gelince; tam deminde “sövmek<br />

bile” sanat olur, belki de en beliğ söz.<br />

Bu şiirin de diyeceğim ki, duruma en uygun<br />

beyti budur, en beliğ tabiri de “Kanını düşmen-i<br />

mülküm içerüz su yerine” cümlesidir…<br />

Gazi Giray’a rahmet olsun.<br />

Dipnot:<br />

(1) Kültür Bakanlığının hazırladığı (Türk İlleri ve<br />

Dillerine dair kitapdan.)<br />

16 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Sanat Tahlili:<br />

Ali Nar<br />

Şiir: <strong>Osman</strong> Sarı<br />

TAŞ GAZELİ<br />

-I-<br />

Taş taş değil bağrındadır taş senin<br />

Nereni nasıl yaksın söyle bu ataş senin<br />

Bir katılıktır dinamit söker mi yürekleri<br />

Başın bir kez bu kalbe çarpmasın ey taş senin<br />

Kazmayı kayalara değil kalplere vur ey<br />

Ferhat niçindir kırdığın bunca taş senin<br />

Anne seninle bağrın döğer gider mi acı<br />

Hanidir ferhaddan aldığın ders taş senin<br />

Sende mi taşla bir oldun ey sevgili<br />

İşitmez oldun beni kalbin taştan taş senin<br />

Ölüm sendendir bana nedir taşlamak beni<br />

Bana güldür çiçektir attığın her taş senin<br />

Gözünü dikme taşa işte parça parçadır<br />

Şimşektir bir bakışın dayanır mı taş senin<br />

Deprem değildir dağı ve beni sarsan<br />

Bir bakışındır komaz taş üstünde taş senin<br />

Niçin çıktın dağlara evren çöl oldu Leyla<br />

Topuğun öpmek için toz oldu dağ taş senin<br />

-II-<br />

Taş taş değildir bağrındır taş senin<br />

Nereni nasıl yaksın söyle bu ateş senin<br />

Ülkendir taş ve beton bu yanlış kent<br />

Her gün bir yanın biraz daha taş senin<br />

Taş alanlarıdır taş insanları taşır bir<br />

Nereye gelsen ey aşk karşında bu taş senin<br />

Uygarlığı taşla taşımak çağlar üzre<br />

Kolların bu denli güçlü müdür taş senin<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 17

Bir taş devridir ama bağışla beni<br />

Niçin bunca geldim üstüne ey taş senin<br />

Bir İbrahim bıçağı ikiye biçer taşı<br />

Sevgili nasıl kırdı kutlu dişin taş senin<br />

Ölüm bir kasırgadır çevirir seni beni<br />

Nedir kucağında kocaman bu taş senin<br />

-III-<br />

Bir bir yürürlükten kaldırıp çürümüş devrimleri<br />

En gürbüz bir devrimi dikmek yerine taş senin<br />

Nereye koysam seni söyle ey yüreğim<br />

Bir gün beni ele verir bu güçlü atış senin<br />

<strong>Osman</strong> Sarı<br />

Taş Gazeli / <strong>Osman</strong> Sarı<br />

Sanat Tahlili:<br />

(I. Bend)<br />

-Dil sade ve olgun şiir dili<br />

-Kafiyelenme: Gazel tarzıdır (a a, b a, c a…)<br />

-Ahenk var, imalar var, alıntılar var.<br />

(Eskilerden beslenme)<br />

1.Beyt: Teşbih-i beliğ. Kalbini taşa teşbih<br />

(edat y ok) sualle vurgu…<br />

2.Beyt: Mübâlağı (gulüv derecesi) Taştan<br />

sert bir kalp.<br />

3. Beyt: Tarihi kimliğe telmih, sanatı<br />

güçlendirmiş.<br />

4. Beyt Tarihi Halk deyimini şiirleştirmiş:<br />

“Bağrına taş basmak!<br />

5. Hece ihmal edilmiş; anlam için…<br />

Tahkir var ve tekidli. Teşbih-i beliği/aldırışsızlığı<br />

taşla kıyas…<br />

6. Tarihi bir söze telmih var: Hallacı<br />

Mansur’un dostlarına sitem…<br />

Tezat var: Orada çiçekleri “Taş” gibi algılamaya<br />

karşı, burada taşı gül gibi kabullenme<br />

var.<br />

7- Bakışı parçalayıcı yıldırım sayıyor<br />

(ama şimşek demesi bir bilgi yanlışlığıdır:<br />

Çünkü şimşek çok uzaktaki yıldırımdır, zararsızdır…)<br />

18 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

“Bakışın” bakışına olmalıydı; şiir zaruretinden<br />

“Terhim” yapılmış. (hece düşmesi)<br />

8- Bir kelime eksikliği âhenği bozuyor:<br />

“böyle” veya “dahi” olsa ahenk bozulmaz…<br />

İkinci mısra’da yine halk deyimi kullanılmakla,<br />

şiir güç kazanmış… (taş -taş üstünde-)<br />

9. Muhale havâle var: Topuğunu öpmek<br />

için dağ taş toz olmuş.<br />

Bir de hüsnü ta’lil var… Leff-ü neşr-i<br />

müşevveş var…(Çöl niçin kumludur?)<br />

III. Bend:<br />

1.2.Mısra’lar:<br />

Çürümüş devrimler sıfat tamlaması;<br />

benzetilen devrim, çürümüş kemiklere benzetilmiş<br />

(istiare) En gürbüz devrim; mecazdır.<br />

Doğru ve haklıdan Kinâye.<br />

3.4. Mısra’lar:<br />

Yüreğine hitapla İLTİFAT sanatı yapılmış;<br />

muhatap (Taş) yerine yüreği olmuş.<br />

Sıfatı da değişmiş; duygusuz katı yürek<br />

yerine; hızlı çarpan yürek geçmiş. Ele vermekse;<br />

Zabıtaya yakalanmadan çok Kalp<br />

sektesini işaret eder…

Röportaj<br />

Dünya İslami <strong>Edebiyat</strong> Birliği<br />

DR.CAHİT ÖNEY’LE<br />

RÖPORTAJ<br />

-Kendinizi tanıtır mısınız?<br />

1926 yılında İstanbul’da doğdum. Babam:<br />

Âdil, Annem: Rahime.<br />

-Üniversiteyi bitirdikten sonra hemen<br />

tabib olarak çalışmaya başladınız mı, yoksa<br />

bazı işlerde çalıştınız mı? Neler?<br />

İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni<br />

bitirir bitirmez Sağlık Bakanlığında çalışmağa<br />

başladım. 1959-1961 Bakanlık Müfettişi;<br />

1961-1964 Muş Vilâyetinde ve 1964,<br />

1967 Ağrı Vilâyetinde Sağlık Müdürlüklerini<br />

ve 1967-1970 yıllarında İstanbul’da asistanlığı<br />

müteakib Radiolog olarak devlet hastanelerinde;<br />

1981’den itibâren özel hastanelerde<br />

çalıştım.<br />

-<strong>Edebiyat</strong> zevkinizin muharrik sebebi<br />

nedir, kimdir?<br />

İstanbul Kabataş Erkek Lisesi’nde edebiyat<br />

hocalarım şâir Fâruk Nâfiz Çamlıbel ve<br />

Zeki Ömer Defne’yi örnek alarak şiir yazmağa<br />

1942’de başladım. Yalnızca aruz veznini<br />

kullandım.<br />

<strong>Edebiyat</strong> alanında ilk yazdıklarınız nelerdir,<br />

şiir-hikaye-deneme vs.?<br />

İlk yazdıklarım yalnızca şiirdir .<br />

-Size edebi zevki aşılayan zatın kimliği,<br />

menşei ve ülkedeki mevkii neydi? İlmini ve<br />

sanat zevkini kimden devşirmiştir?<br />

<strong>Edebiyat</strong> ve özellikle şiir zevkini aldığım<br />

Faruk Nafiz Çamlıbel (1898–1973) tanınmış,<br />

sevilmiş şâirlerimizdendir. İlmini ve zevkini,<br />

son devir <strong>Osman</strong>lı şâirlerinden almıştır.<br />

Hocanız kabul ettiğiniz ve dini-edebi<br />

kültürünüze katkıda bulunanların branş ve<br />

sahasındaki hizmeti neydi? Hangi şartlarda<br />

hangi ortamda yetişmişlerdi?<br />

Hocam olarak kabul ettiğim Ârif Nihat<br />

Asya (1904–1975) merhùm ile de 1963’de<br />

tanıştım ve rubâîlerinden bazılarını örnek<br />

edindim. Bize benzemeyen gençlerimizin ve<br />

hattâ çocuklarımızın yetiştiğini görerek yazdığı<br />

SÖYLEMEK başlıklı şiirini taşrîr-i murabba’<br />

yaptım. Aynı üzücü duygularla yazılmış,<br />

Mehmet Çınarlı’nın (1925–1999)<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 19

ONLAR başlıklı şiirinden de taştîr-i murabba’<br />

yaptım.<br />

-Musikiye nasıl meylettiniz ve yaptığınız<br />

bestelerden iki örnek verir misiniz?<br />

Çocukluğumda, pek çok İstanbullunun<br />

evinde ud bulunur ve hanımlar çalardı. Yaz<br />

tâtillerinde, öğretmen olan annemi dinlerdim.<br />

Minârelerden işittiğimiz Ezân-ı Muhammedî<br />

ve Terâvih namazlarında câmi’de<br />

okuduğumuz ilâhîllerden makàmâtı öğrenmiş<br />

idik. 1950’den îtibâren beste yapmağa<br />

başladım. Bunlardan 43 adedini neşre lâyık<br />

gördüm. Notaları www.cahitoney.com dadır.<br />

Bu web sitemde, cevab olarak aradığınız her<br />

bilgi mevcuttur.<br />

-Musiki de en beğendiğiniz, eski- yeni<br />

bestekâr kimdir, niçin?<br />

Hammâmîzâde İsmâil Dede Efendi’yi<br />

(1778–1846), Zekâî Dede (1825–1897) E-<br />

fendi’yi takdîr ederim. Sebebi; klasik musikimiz<br />

bu zevât sâyesinde zirveye ulaşmıştır.<br />

Yeni bestekârlardan takdîr ettiklerimden<br />

kimse kalmadığını üzülerek ve mahcùb olarak<br />

kaydediyorum.<br />

-İslami <strong>Edebiyat</strong>ı ta’rif eder ve özelliklerini<br />

sayar mısınız?<br />

İslâm akàidine uygun tahassüs ve fikriyâtı<br />

manzùm veyâ mensùr beyân eden eserlerin<br />

mecmùu, bir zaman aralığı içindeki<br />

İslâmî Edebiyât’ı teşkîl ve temsîl eder.<br />

İslâmî edebiyâtın baş özellikleri, İslâm<br />

akàidine, ahlâkına, nezâketine riâyetdir.<br />

-İslami şiir (sizce) hangi hususiyete sahiptir<br />

veya olmalıdır?<br />

İslâmî şiir, İslâm akàidine, ahlâkına,<br />

uslûbuna ve nazım şekillerine riâyetkâr olmalıdır.<br />

-Türkçe veya diğer muhtelif dillerde<br />

yazmış ve eserlerinin bütünü göz önüne alındığında<br />

İslam şairi diyebileceğiniz kimleri<br />

sayabilirsin?<br />

“Müslümân şâirlik”in ileri/yüksek mertebesi<br />

“İslâm şâiri” olmaktır. Türkiye’de son<br />

100 yıl içinde yalnızca 2 İslâm şâiri yetişmiştir:<br />

Mehmed Âkif Ersoy (1873 – 1936) ve<br />

Ali Ulvi Kurucu (1920 – 2002). “İslâm<br />

şâiri”; bütün şiirlerinde yalnızca<br />

“İ’lâyı Kelimetullàh’ı” hedef alan ve<br />

yüzyıllar öncesinde kalan seleflerinin kullandıkları<br />

arùz vezni ile nazım şekillerini (münâcât,<br />

na’t, tercî-i bend, kasîde, mesnevî,<br />

rubâî..) tercîh eden şâire denir. Türklerin<br />

son İslâm şâiri, Ali Ulvi Kurucu merhùmdur.<br />

-20. asır sonuna kadar İslami <strong>Edebiyat</strong><br />

geleneğini kimler devam ettirmişlerdir?<br />

20. asır sonuna kadar, (11. maddede<br />

unsurlarını yazdığım) İslâmî edebiyât geleneğini<br />

(bütünüyle) devâm ettirenler, şâir olarak<br />

Mehmed Âkif Ersoy, Ali Ulvi Kurucu;<br />

mensur eserler veren, nâşir olarak da gayret<br />

sarf edenler Necip Fâzıl Kısakürek (1904–<br />

1983), İslâmî Edebiyât Dergisini yaşatanlar:<br />

<strong>Prof</strong>. <strong>Dr</strong>. <strong>Osman</strong> Öztürk ile Ali Nar’dır.<br />

Modern dönemde üslup ve söyleyiş (vezin,<br />

kafiye, ahenk, muhteva) bakımından<br />

kimleri şair saymak mümkündür?<br />

“Şâir”, “Müslümân şâir”, “İslâm şâiri” sıfatları<br />

birbirinden ayrıdır. “Şâir” sıfatı çok<br />

şümuûllüdür; Hıristiyân, Budist ve (her kavimden<br />

Ateist şâir)ler de vardır. Müslüman-Türk<br />

şâirlerden (hem hece hem arùz<br />

veznini kullanıp, az da olsa, klasik nazım<br />

şekillerine de îtibâr edenler) olarak Ârif Nihat<br />

Asya, Mehmet Çınarlı, Abdullah Öztemiz<br />

Hacıtâhiroğlu’nu bilhassa zikretmek<br />

isterim.<br />

-Münacat ve naat sahasında en güçlü<br />

ve tam şiir yazan kimselerden örnek verir<br />

misiniz, şiirlerinden en güzel iki-üç tanesinin<br />

adını yazar mısınız?<br />

20. ve 21. asırda 200 yıl öncekilerle<br />

mukàyese kabûl edecek münâcât, na’t yazılmamıştır.<br />

20 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

-İslami şiirde “hikmet”ten söz edilir:<br />

Her yönüyle hikmetli ve sanatlı birkaç beyit<br />

kaydeder misiniz? Bunlar içinde mısrâ-ı berceste<br />

örneği var mıdır?<br />

Rahatsızlığım ve yaşım sebebiyle araştırma<br />

yapamayacağımdan, istemeyerek kendimden<br />

beytler takdîm edeceğim:<br />

Yıllar görür hesâbını.. sen zahmet eyleme;<br />

Kâfî gelir asâsını kurdun kemirmesi!<br />

Hüdâ; eder de yeraltında mutlu, köstebeği;<br />

Verib belâ-yı azîm, ağlatır sarayda beği!<br />

Mağlûb iken, şemâtet-i a’dâyı bekleriz;<br />

Lâkin, giran gelir bize, dostun tegàfülü!..<br />

Sen ki Ay’dan ve Güneş’den biliyorsun vakti;<br />

Muhdesin tâbisin.. biz, ezel-i âzâliz!<br />

Her beş vakitde Rabbime dâim duâ edin;<br />

Etsin nasiiib bizlere görmek Cemâlini!<br />

Yalnız Seninrızânı kazanmak gerekbize;<br />

Cennet-Cehennemüstüneyoktur hisâbımız<br />

Bir müslümân, eğer talebeylerse Cennet’i<br />

Bilsin ki farz olur göze almak Kıyâmet’i!<br />

“Cemâl”sıfatlarıgàlib “Celâl”sıfatlarına;<br />

“Recâ”sı Havf”ine fâik birâdem oldumben<br />

Körler diyârı sâkiniyiz.. fitne bilmeyiz;<br />

Kim çâha düşse, bizlere Yùsuf tanıttılar!.<br />

“Belki 1-2’sini hikmetli bulursunuz” düşüncesiyle<br />

12 beytimi takdîm ediyorum.<br />

-Bir şiir, neden (hangi yönden) sanat<br />

eseri sayılır?<br />

Ateist, Budist, Hıristiyân, Müslümân<br />

edebiyâtçıların “estetik değerlendirme”<br />

gerektiğinde aradıkları vasıflar birbirlerinden<br />

çok farklıdır.<br />

-Divan olarak ve şiir olarak; Türkçe’den<br />

Arapça’ya çevrilmesini tavsiye edeceğiniz<br />

eserler nelerdir? (Roman, hikâye ve mizahi)<br />

Nesirler de olabilir…<br />

Dîvân olarak Fuzùlî, Bâkî dîvânları..<br />

(içlerinde Arabca ve Farsca şiirler de vardır.)<br />

-Sizin (hususiyle) ekleyeceğiniz bir açıklama<br />

var mıdır?<br />

Son olarak: Kız ve erkek çocuklarımız<br />

ve şahsımla ilgili birer beyt sunuyorum:<br />

Kısmetsiz olan kızlarımız evde kalırdı; /<br />

Îcâb-ı devirdir: Kalıyor şimdi sokakda!.<br />

Bir Müslümân için şudur en bahtiyar<br />

baba: / Mevtinde, oğlu kıldırabilmiş namâzını!<br />

Kul hakkı zerre kalmadı uhdemde Yâ<br />

Gafùr; / Yalnızca borçluyum Sana;affet günâhımı!<br />

Röportaj: Şemseddin Durmuş<br />

D.İ.E. Birliği İslami <strong>Edebiyat</strong> Dergisi<br />

Yayın Yönetmeni<br />

Nerdesin adl-i İlâhî? diye gösterme telâş;<br />

Rabbin ihmâli muhâldir, fakatimhâl eyler<br />

Sen şâh isen debekleme bir câha serfürù;<br />

Minnet Hüdâ’ya, Zât-ı risâlet-penâh’adır<br />

[Pek büyüksün.. belki yıldızdan da yüksek menzilin;<br />

N’eylesen düşmez dlimden: Lâuhibbu’l-âfilîn!.. ]<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 21

Tanıtma<br />

Gülşehri<br />

Unutulan Divan Şâirlerimiz:<br />

KEMAL EDİP KÜRKÇÜOĞLU<br />

VE<br />

OSMAN ŞEMS EFENDİ<br />

a) Kemâl Edip Kürkçüoğlu 1902 Urfa doğumla<br />

-İstanbul Yüksek Öğretmen Okulu<br />

me’zunu- Dil, Tarih, Coğ. Fak. ni de bitirmiş.<br />

Fransızca, Arapça, Farsça bilirdi… Ankara ve<br />

İstanbul da Öğretim Üyeliği ve üst yöneticilik/mufetislik<br />

yaptı. Türk Dil Kurumunda uzmandı.<br />

Ta’lim Terbiye üyeliği yaptı.<br />

1977 Nisanında İstanbul da vefat etti.<br />

Ben onu İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsünün<br />

ilk ve kurucu müdüri idi.<br />

Merhum Mahir İz’le çok samimi idiler. K.<br />

Edip Bey, hem şâir, hem sofi idi (Mevlevi meşrep)<br />

ve her tarik ehliyle dosttu. Zaten dost<br />

insandı.<br />

27 Mayısın şefi Y.İ. Enstitüsünü kapatmak<br />

niyyetiyle gelmişti. Merhum konuştu ve uyardı.<br />

Gürsel pes etti ve Enstitü devam etti, sonra<br />

fakülte oldu.<br />

Şimdi o fakültenin dünyalığını tepe tepe<br />

kullanan öğretim üyeleri, bu ilk üyeleri, bu ilk<br />

sahibi de ikincisini (Ahmed Davudoğlu) unuttu<br />

ve unutturdu.<br />

Birinin büyük şâirliği kül altında kalırken,<br />

öbürünün fıkıh ilmi kenara itildi de; sapık kafaların<br />

gevelemeleri ilim diye sahne aldı…<br />

Kemal Edip Bey’in bir gazelini alıyoruz:<br />

Yani gazel tarzındaki Münacaatı.<br />

Bir de Na’tını okuyalım:<br />

Belli başlı eserleri:<br />

-Nesimi Divanı<br />

-Fuzuli’nin Muamması.<br />

-<strong>Edebiyat</strong>ımızın Milli ve Lisani Değeri.<br />

-İmanda Birlik Vatanda Dirlik.<br />

-Fatiha Tefsiri.<br />

-Dinde Reform Meselesi.<br />

***<br />

B) Sonra <strong>Osman</strong> Şems’i dinleyelim:<br />

1814 yılında İstanbul Hocapaşa mahallesinde<br />

doğmuş.<br />

1893 yılında İstanbul Üsküdar da öldü.<br />

Babası Halvetiydi.<br />

Kendisi ise; Nakşi, Kadiri tarikatlarını da<br />

gördü.<br />

İ. Emin Mahmut Kemâl İnal’ın Son Asır<br />

Türk Şâirleri kitabında vardır.<br />

Bu dev şâir de nisyana terk edilenlerdendir.<br />

Onun şiirlerini derleyen de Kemal Edip Bey<br />

merhumdur.<br />

<strong>Osman</strong> Şems’i daha önce Mahir Hoca tanıtmıştı:<br />

Yılların İzi, bir hazinedir. İki sofi şâir:<br />

de orada bütün özellik ve güzelliğiyle tanıtmış,<br />

eserlerini kaydetmişti.<br />

“Tarih Düşürme” örneklerini de sonlarda<br />

kaydedeceğiz.<br />

İslâmi <strong>Edebiyat</strong>’ın harika örneği <strong>Osman</strong><br />

Şems merhumdan da bir Tahmis sunuyoruz.<br />

Şeyh bunu, 15. asır divan şâiri Necati’nin bir<br />

gazeli üstüne bina etmiştir.<br />

Böylece boyuyla da sanıyla da İslâmi Şiir’e<br />

örnek olmuştur. Onu da okuyalım:<br />

Rahmete vesile olur inşallah.<br />

Museddes şiiri<br />

Çünkü anlatılır ki; K. Edip Hocamız son<br />

demlerinde ziyaret eden bir zata:<br />

Resul-ü Ekrem için bir Na’te başladım.<br />

Rabbimden niyaz ettim; bu na’tı tamamlayıncaya<br />

kadar bana ömür ihsan etsin. Bir gün O<br />

na’tı da nakledeceğiz inşallah!..<br />

22 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

MÜSEDDES<br />

Gözü, dünyâ mı görür âşık-ı dîdâr olanın<br />

Dilberi, sen gibi bir mâh-ı dil-âzâr olanın<br />

Gayre meyli olamaz, aşkın ile yâr olanın<br />

Yücedir rütbesi mihrinle hevâ-dâr olanın<br />

“Ayağı yer mi basar zülfüne berdar olanın<br />

Aşk u şevk ile verir cân ü serî döne döne<br />

Nâr-ı aşkınla yanan, şem’a-i kâfûr gibi<br />

Sâf eder sînesin âyîne-i billûr gibi<br />

Cûş eder mevc-i dili, mevc-i yem-i nûr gibi<br />

Görünür bâng-i “Ene’llâh!” ile Mansûr gibi<br />

Etdi bu bâğda bir serv-i revânım kem-yâb<br />

Kıldı üftâde-i çâh-ı çemenistân-ı türâb<br />

Nevh-i nâlemden olup devrine zencir-i tınâb<br />

Dil ü çeşmin dökülür eşk-i teri döne döne<br />

Kıldı hasret beni sergeşte vü mestâne-revân<br />

Nâr-ı firkat dilime açdı nice dâğ-ı nihân<br />

Başdan başa olup zâr tenim dîde-i cân<br />

Görmeğe zülfü içinde ruh-i cânânı iyân<br />

Şems olup, hem-reviş-i mihr ü meh-i nûr-efşan<br />

Seyr eder çarh ile şâm ü seherî döne döne<br />

<strong>Osman</strong> Şems Efendi<br />

Tutuşur meş’al-i âhı şecer-i Tûr gibi<br />

Savrulur göklere her bir şereri döne döne<br />

Sana dil-beste olan, zülf-i perîşânın ile<br />

Mest olur gerçi mey-i la’l-i gül-efşânın ile<br />

Hûna âğâşte olur hancer-i müjgânın ile<br />

Âkıbet yârelenür pençe-i hicrânın ile<br />

Saplanıp sîh-i gama âteş-i sûzânın ile<br />

Laht-ı biryâna döner tâ ciğeri döne döne<br />

Her tecelli kim eder aşk-ı dil-efrûz-i niğâr<br />

İnleyip bâd açar, la’lini gül-bâğ-ı bahar<br />

Cûylar girye edip, na’re urur murg-ı hezâr<br />

Raks eder pîr-i felek vecd ile bî-sabr ü karâr<br />

Kimi bî-savt ü hurûf ü kimi pür-nâle vü zâr<br />

Zikr eder Hakk’ı cihân zir ü beri döne döne<br />

Cezbe-i aşk ile bir âleme kıldım ki hırâm<br />

Düşdü sermest gönül, bezmine bî-bâde vü câm<br />

Çeşmime oldu hüveydâ nice merdân-ı kirâm<br />

Kimi Veys ü kimi Bedr ü kimisi Şems be-nâm<br />

Mevlevî gibi şebistân-ı mahabbetde müdâm<br />

Şem’inin yanmada pervâneleri döne döne<br />

Âh kim gerdiş-i dûlâb-ı cihân gibi, nisâb<br />

Aksine devr ile îdüp yine cüllâbı serab<br />

***<br />

Bak nûruna kalbin, ten-i pür-nârına bakma!<br />

Gör Kâ’be’nin envârını, dîvârına bakma!<br />

Yârin lebin öp, hatt-ı siyeh-kârına bakma!<br />

Şemm eyle gülü, hâr-ı dil-âzârına bakam!<br />

Bir demde verir ânı felek, bâd-ı fenâya<br />

Bu gülşenin ezhâr ü gül ü hârına bakma!<br />

Nâ-behre bu gün râyic-i bâzâr-ı hakîkat<br />

Ehl-i hired’in râyic-i bâzârına bakma!<br />

Her vech ile muğber görünür cevher-i zâtı<br />

Bi-dillerin âyîne-i dîdârına bakma!<br />

Tesnim olur bûy-i neşât-ı mey-i sıdkı<br />

Hîç ehl-i dilin sûret-i inkârına bakma!<br />

Tut, matla’-ı Şems-i ahâdiyyetde nigâhın<br />

Ey dil, feleğin kesret-i akmârına bakma!<br />

<strong>Osman</strong> Şems Efendi<br />

***<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 23

NEŞVE-İ TEVHİD<br />

Bana cânânı suâl ettiler. “Allah!” dedim<br />

Şân-ı sübhânını târif edemem “Âh!” dedim<br />

Varsa bir bildiğim ancak şu ki, âlemde o’dur<br />

Kibriyâ mülkünü hükmünde tutan “şâh” dedim<br />

Ulemâ, zât u sıfâtından açar bahs-i medîd<br />

Kamu uşşâka fakat rü’yet-i dil-hâh dedim<br />

“Pâdişâhân-ı cihân”, bende-i fermân-beridir<br />

Onun ihsânıdır onlarda olan “câh” dedim<br />

Mihr mişkât-ı rubûbiyetinin lem’asıdır<br />

Kasr-ı lâhûtunun âvizesidir “mah” dedim<br />

Çalış îfâ-yı ubûdiyyete hakkıyla Kemâl!<br />

Lûtfederken sana her gâh bu “dergâh” dedim<br />

Kemal Edip Kürkçüoğlu<br />

NA’T-İ ŞERİF<br />

Niyâz-i afv için yokken yüzüm pek yâ Resûl Allah!<br />

Uzaklardan el açdım ürkek ürkek yâ Resûl Allah!..<br />

ÖYLE BİR SÂHİB-İ DERGÂH Kİ<br />

Ruh-i sîrâb-ı kerem sâhib-i dergâh kerim,<br />

Öyle bir sâhib-i dergâh ki, hergah kerim.<br />

Desem “Allah Kerim” enfüs ü âfâka bakıp,<br />

Şeş cihetten yankılanıp der o dem “Allah Kerim”<br />

Redde uğrar mı gönül, bağlı değilken kapılar,<br />

Bende hüsran mı çeker olsa eğer Şâh kerim.<br />

Şâh o dur kim aşa ikramı taayyinden öte<br />

Ola her veçhile bi-minnet ü ikrâh kerim.<br />

Abd-i muhtaç yerinmez de uğunmaz da Kemâl!<br />

Olduğundan kam ahvaline âgâh Kerim.<br />

Kemâl Edip Kürkçüoğlu<br />

***<br />

Sarar hengâme-i savt ü sadâ eflâki, koptukça<br />

Derûn-i dilden âvâz-i “Dahîlek yâ Resûl Allah!<br />

İrâdem gitmiş elden, kalmışım vâdî-i hayrette;<br />

Dirîğâ etmişim isyânı meslek yâ Resûl Allah!<br />

Hatâdır muhtevâ-yi defter-i a’mâl ü ef’âlim;<br />

Yed-i lûtfınla bir hatt-ı atâ çek yâ Resûl Allah!<br />

Ezelden bende-i müştâkınım, rü’yâda olsun tek<br />

Nâsib olsun da dîdâr-i mübârek yâ Resûl Allah!<br />

Kapundur mültecâ-yi ins ü cin dünyadâ, ukbâda;<br />

Kemâl ister mi senden gayri destek yâ Resûl Allah!<br />

Kemal Edip Kürkçüoğlu<br />

24 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Tanıtma<br />

Ali Gülşehri<br />

ŞÂİR YAVUZ BÜLENT BÂKİLER<br />

VE<br />

ŞİİRİNDEN ÖRNEKLER<br />

Ben Yavuz Bülent’i 1969 baharında, Ankara<br />

Odalar Birliği cümlesinden bir büroda / Rahmetli<br />

Fethi Gemuhluoğlu’nun odasında tanımıştım:<br />

Müslüman gençlerin işlerini ta’kib ve problemlerini<br />

çözmeyi şiar edinmiş bu zatın yanına<br />

gitmiştim. Bir yakışıklı genç adam geldi. Boyuposuyla<br />

bir Anadolu civanı… Fethi bey hemen<br />

tanıttı:<br />

-Aliciğim, bu gördüğün Avukat Yavuz Bülent<br />

şâirdir. Eli kalem tutan bu genç adamın<br />

özelliği, Karabağ(1) usulü şiir yazar. Azarbaycan<br />

ve Azeri şivesinin bilir. Çocuğunun adını<br />

“Aybala Tuba” koyacak kadar da ciddi!..<br />

Beni de tanıttı:<br />

-Bülentciğim, bu Ali de Allah delilerinden<br />

bir adamdır. Heriftir Herif!..<br />

Diyarbakır’da çekmiş kılıcını çıkmış. Şimdi<br />

onu sürgün etmişler: Hâlbuki eli kalem tutar,<br />

üstelik İlâhiyat Fakültesi asistanlık imtihanını<br />

kazanmış…<br />

Yavuz Bülent bey, o gün orada bana bir kitapçık<br />

hediye etti:<br />

“Şiirimizde Ana”. Kapağında da hoş bir desen<br />

vardı. O günlerde kitap kapaklarını desen/çizgi<br />

ile süsleme âdeti vardı…<br />

O derlemede; kendisinin, Üstad Necip Fazıl’ın<br />

çok seviyeli şiirleri vardı. Ama Sezai Karakoç’un<br />

tanzimi her yönüyle mükemmeldi. Ana-<br />

Çocuk bağını çok güzel evrensel ölçüde işlemişti…<br />

Daha sonra şâirimizi İslâmi <strong>Edebiyat</strong> Vakfına<br />

çağırdık, geldi ve üyemiz oldu. “HARMAN”<br />

adıyla topladığı divanı (şiir kitabını) da hediye<br />

etti: “…Derginize buradan iktibaslar yapabilirsiniz…”<br />

dedi ve bu sayımıza; Azarbaycan ve Kerkük<br />

konulu şiirlerini aldık. Geçen sayımıza da<br />

“Anamın Türküleri”ni almıştık. Gelecek sayı için<br />

ise; “Cebeci Camii ve Sivas Ağıdını” planladık.<br />

Bir ay önceydi (2010 Ekim) bir toplantıda<br />

şâirimiz tanıtıldı. Bir de bu kısa (tanışma) hatıramızı<br />

sunduk…<br />

Son yıllarda iyi bir usul başladı: Yaşayan şâir,<br />

yazar, sanatkâr… tanıtılıyor. Böylece hep ölmesi<br />

beklenmiyor. Bunun yeni yetişeceklere hep<br />

olumlu tesiri umulur… ancak diyorum; yenilerde<br />

dinlenecek meta bulunmadığı için midir “Ustaya<br />

Saygı” gibi ustaca tanımlarla şenlik yapılıyor?..<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 25

KERKÜK AĞITI<br />

-I-<br />

Bütün minarelerde sustu ezan sesleri<br />

Artık yaşamak zordu.<br />

Zehir zıkkım bir rüzgâr esiyordu Irak’tan<br />

Ölüm sokaklarda kol geziyordu.<br />

Bir gece Kerkük’te vurdular beni.<br />

Geçti sokaklardan bir kızıl ordu.<br />

İslâm’ı ve Türk’ü vuruyordu kurşunlar<br />

Peygamber kabrinde ağlıyordu.<br />

Bütün hadîs-i şerifler, âyet-i kerimeler<br />

Yüreğimdeki kordu.<br />

Ama çıplak ayaklı ve çıplak kafalı adamlar<br />

Beni sokak sokak sürüklüyordu.<br />

Benim kafam kanıyordu kaldırım taşlarında<br />

Evim barkım yanıyordu.<br />

Ve benim cesedim kanlı bir bayrak gibi<br />

Demir direklerde sallanıyordu.<br />

Artık yaşamak zordu<br />

Ölüm sokaklarda kol geziyordu.<br />

Evim barkım yanıyordu.<br />

Peygamber kabrinde ağlıyordu.<br />

-II-<br />

Vurdular mı Ata Bey’i arkadan?<br />

Yıktılar mı Taş Köprü’yü bir gece?<br />

İçimde her sabah şimdi gizlice<br />

Efkârdır, hasrettir durmadan akan!..<br />

Bir gömlek yaptırsam Bursa şalından<br />

Semerkant’tan nakış koysam üstüne<br />

Bir şeyler getirsem dünden bugüne<br />

Çeksem kılıcımı gümüş kınından.<br />

Ok olsam hedefi ikiye bölen<br />

Bir tüylü börk olsam yiğit başlarında<br />

Kışta, kıyamette, tipide, karda<br />

Türkü olsam dudaklarda söylenen:<br />

Ses versem bir sabah Bozkurt sesine<br />

Aksa yollarına içimdeki kan,<br />

Ya tutup kaldırsam sizi oradan<br />

Ya düşsem toprağa erkekçesine.<br />

Yavuz Bülent Bâkiler<br />

26 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

SİVAS AĞITI<br />

Gardaş itin oliyim möhürlendi rızgımız<br />

Gırıldı çoluh-çocuh.<br />

Söylemesi ayıp emmeee, nööörek işde<br />

Gaç gündür acuh.<br />

Vallah-billah alayımız dertle yunmuşuh<br />

Sabah-ahşam soframızda bir guru ekmek.<br />

Haram olsun gursağımız sıcah çorba gördüyse<br />

Haram olsun yediysek bir parça sucuh.<br />

Düşün! Nasıl doyurah bir sofrada on gaşuh<br />

Nasıl ısınıruh bu Suvaz ayazında…<br />

Ev desen ev dööl oturduğumuz<br />

Gışın ölü damı, yazın alaçuh.<br />

İş gelir elimden hani üçbuçuh<br />

Kime vardıysam bahdım ağızsız dilsiz duvar…<br />

Nasıl Suvasluyuh, nasıl gardaşuh?<br />

Ahlım fikrim hepten garmagaruşuh<br />

Böler uyhularımı pavluka düdükleri.<br />

Bahamam utancumdan yüzüne bebelerin<br />

Hohlayamam ellerine, yanahlaruna artuh.<br />

Oturup ağlasam almaz yahuşuh<br />

Düşlerim sedire elsüz-ayahsuz<br />

Bizimki çocuhları avutmaya çaluşur<br />

Elinde bir gaç aşuh…<br />

Gardaş, itin oliyim möhürlendi rızgımız<br />

Gırıldı çoluh çocuh.<br />

Söylemesi ayıp emmeee, nööörek işde<br />

Gaç gündür acuh.<br />

Yavuz Bület Bâkiler<br />

Dipnot:<br />

(1) Şu an, Ermeni işgalindeki cennet ülke. Kendine<br />

has üslubu olan şâirleri çok: Çünkü güzelleri de çok…:<br />

[Bir kıl ile (saçın teli) Karabağ’ı bağladın oklarını<br />

(kirpiklerini) Hoy kastına zağladın…] gibi söyleyişler de<br />

vardır edebiyatımızda…<br />

Karabağ güzeline diyor: “Zülfünün bir teliyle<br />

Karabağ’ı bağladın<br />

Kirpiğini (ok gibi) Hoy kentine doğru fırlattın…”

Deneme<br />

Ali Nar<br />

HİCRET VE FETİH<br />

Bu iki büyük olay birbirinin sebebi, sonucudur.<br />

Yani tarihi olaylar, sebep-sonuç<br />

esasına göre anlatılır ya!..<br />

Hicret Rasullar Rasulünün, Mekke’den-<br />

Medine’ye göçüdür. Ama bu göç, dünyalar<br />

arası en büyük kavganın merkez olayıdır:<br />

Mekke’de doğan Rasul (a.s.) tebliğini /<br />

dâvetini orada başlattı. Büyük tepki, öldürme<br />

noktasına varınca, göç (yer değiştirme)<br />

zaruret, oldu…<br />

Mekke Fethi ise, Hicretin sonucu / zorunlu<br />

gereği idi… Çünkü esas olan oranın<br />

kurtarılmasıydı. Kurtarılınca da İslâm Devlet/Medeniyeti<br />

kuruldu.<br />

Hicret, Miladın 622. yılında oldu. İslâmi<br />

Takvimin de başıdır/başladığı andır…<br />

***<br />

Hicretin sebebi; Rasul (a.s.)ın orada<br />

doğmuş, tebliğe orada başlamış olmasıdır…<br />

En yakın ve basit sebebi ise; müşriklerin tazyiki,<br />

mü’minlerin dayanma gücücünün bulunmaması…<br />

Hicret olayı ve stratejisi:<br />

Üç nokta aramasıyla yer tayin edildi: İlki<br />

Habeşistan’dı: Orası uzaktı. Sosyo-<br />

Psikolojik zorlukları vardı. Ayrıca Peygamberin,<br />

oradaki Hıristiyan devlet otoritesine<br />

girmesi makul ve makbul olmayacağından;<br />

mahdut sayı da muhacirle ve kısa süre ile<br />

bitti.<br />

Taifi de Rasul (a.s.) denedi. Orası da<br />

çok yakın olması nedeniyle (hatta Mekke’nin<br />

banliyösü gibi) vazgeçti.<br />

Medine ise, hem deneme, hemde ilâhi<br />

işaretle tesbit edildi; hem de Mesafe uygundu:<br />

Herkes gidip ulaşabilirdi ve nitekim de<br />

öyle oldu. Zorluklara rağmen göç büyük<br />

oranda gerçekleşti…<br />

-Orada devlet otoritesinin bulunmaması<br />

yanında, farklı inanç ve kabilelerin durumu<br />

da yerleşmeğe hatta devlete ulaşmaya elverirdi.<br />

O da öyle oldu: Oradaki müşrik kabileler,<br />

kendi iç barışları için önemsedi ve çağırdılar.<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 27

Hıristiyan ve Yahudiler de (vardı) kendilerini<br />

bu duruma yatkın/alışık… saydıkları için<br />

sahip çıktılar.<br />

Önceden giden muallimler de zemini<br />

hazırladılar: yerleşecek emin ortam oluştu…<br />

Rasul (a.s.)ün büyük stratejisi; kendisine<br />

hicret mahallinin, rüyada veya uyanıkken<br />

ilhâm edilince tamamlandı:<br />

Şimdi stratejinin en kritik bölümü başlıyordu:<br />

Bir ilkbaharda işaret verildi. Müminler<br />

ferden veya gruplar halinde göçe başladılar…<br />

Müşrikler başta intikâl edemediler:<br />

Medine’den üç sefer gelen (Evs ve Hazreç)<br />

kabileleriyle yaptığı anlaşmayı sezince uyandılar<br />

ve engel olmaya başladılar: En azından,<br />

yakınlarını engellemeye hatta hapsetmeye<br />

başladılar…<br />

İşte bu meyanda Hz. Ömer, Kâbe avlusunda<br />

onları tehdid edip; isteyenin filan vadide<br />

hesaplaşmaya gelebileceğini(…) söyleyince<br />

kimseden cevap çıkmamıştı. Ömer<br />

gitti, işaret ettiği vadide 20-30 kişinin toplaşıp<br />

onu beklediğini gördü. Bunlar Ömer’in<br />

himayesinde hicrete niyet eden zayıflardı…<br />

Aldı ve götürdü onları. Yani o meydan okumanın<br />

asıl yüzü, zayıf ve sahipsizlere sinyaldi;<br />

hedefine ulaştı.<br />

***<br />

Hz. Ömer’in bu davranışını müşrikler<br />

de, günümüz Müslümanlar da sezememiştir.<br />

Bir kere Mekke’de savaş yasaktı. Ömer<br />

bu yasağı çiğnememiş miydi? Hayır, pekiştirmişti.<br />

Çünkü Ömer de, müşrik büyükleri<br />

de biliyordu ki; kılıç kalkınca her evde kan<br />

akacaktı. Yani her evde Müslüman ve müşrik<br />

fertler vardı. Ömer’in de kabilesi genişti,<br />

çoğu da henüz inanmamıştı. Ama kabile<br />

tutkunluğu daimdi: Ömer’e kalkan kılıca,<br />

karşı-müşrik olduğu halde-kabilesi ayağa<br />

kalkacaktı. Mekke’nin içi harp meydanı olacaktı…<br />

Ömer, Rasul (s.a.)ün izni/işareti<br />

(musamahası) dışında davranmamış, tam<br />

aksine bu rol ona hoş görülmüştü… Çünkü<br />

Ömer’in Mekke halkı üzerinde şiddet otoritesi<br />

vardı… Diyelim Hz. <strong>Osman</strong>’a ya da Bilâl-ı<br />

Habeşiye yaraşmazdı bu davranış. Kimse<br />

de önemsemezdi… Ömer bu avantajlarla<br />

eylemini yapınca; müşriklerin burnunu da<br />

sürtmüştü.<br />

Yine müşriklerin buna (ya sabır der gibi)<br />

susmasının önemli sebebi de; Rasulullah’ın<br />

(s.a.) hâlâ Mekke’de bulunmasıydı: Çünkü<br />

onlar, Müslümanların Medine’de toplaşmasından<br />

korkmuşlardı ama nasıl olsa liderleri<br />

ellerlinde sayılırdı ve davaları onunlaydı.<br />

Onu da halletme planları olgunlaşıyordu:<br />

Her kabileden bir kişi olmak üzere, evi<br />

kuşatacak ve işi bitirilecekti…<br />

Bu planları da Peygamber taktiği ile boşa<br />

çıkacaktı:<br />

Hz.Ali’nin yatağına yatması da bir tedbirdi.<br />

Ali de Resulünden o kadar emin ki;<br />

kendine zarar gelmeyeceğini bilerek yattı.<br />

Müşrikler de yine Hanif ahlakı gereği; ona<br />

dokunmadılar; yani “Hesabımız<br />

O’nunladır…” dediler.<br />

O, Hz. Ebubekirle evden çıkmış, Sevr<br />

mağarasında saklanmıştı. Mağara ters yöndeydi:<br />

Aranacaksa, en son aranırdı. Hz.<br />

28 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Ebubekir’in çocukları ve çobanı bu saklanışın,<br />

selamet ve devamının hizmetindeydi.<br />

***<br />

Mekkeliler müşrikte olsa, İbrahim<br />

(Hanif) dininden kalan ve Mekke’nin yazılı<br />

olmayan anayasası gibi ahlâk kuralları da<br />

kullanıyordu:<br />

-Allah Rasulü (a.s.) ve Hz. Ebubekir.<br />

Göç için aldıkları üç deveyi, bir kılavuza<br />

teslim etmişler. Ücret karşılığı yapacağı bu<br />

rolü de ifşa etmeden; üç gün sonra, mağaranın<br />

önüne getirmesini tembih etmişlerdi.<br />

Öylece gerçekleşti.<br />

Ama Mekkeliler her yeri didik didik ettiler,<br />

aradılar. Yolları koştular bulamadılar.<br />

Sevr mağarası ise öyle bir korumalı (saklayıcı)<br />

bir kovuk değil… Oraya gelince önemsemediler.<br />

“Bu iki taşın arasına insan sığmaz” diyerek<br />

geçtiler.<br />

İşte buraya kadar Peygamber (a.s.)ın beşeri<br />

tedbir taktiği işledi. Ama son noktada<br />

mucizeden başkası yürümezdi.<br />

Ebubekir; “Ey Allah’ın elçisi, başlarını<br />

eğseler, ayaklarımızı görecekler!..” derken. O,<br />

“Üzülme Allah bizimledir!” diyordu. Bu teselli<br />

Kur’an’ın âyeti cümlesine girdi!.. Bu,<br />

kalplere hâkim olan Rabbin işiydi: Başlarını<br />

eğip bakmayı bile istemediler. Ve murad-i<br />

ilâhi hükmünü yürüttü…<br />

Sonra mağaradan çıkıldı; develerine binerken<br />

Rasul (a.s.) Mekke’ye baktı:<br />

“Ey Mekke! Biz seni severiz, sen de bizi<br />

seversin. Fakat senin sakinlerin bize hayat<br />

hakkı tanımadı… Ama sana tekrar geleceğiz!...<br />

dedi.(1)<br />

İşte Mekke Fethinin başlamasıydı bu ve<br />

sonra fethedildi.<br />

Demek Fethin de baş sebebi Hicretti…<br />

***<br />

Adım adım fethe giden yol:<br />

Medine’ye varıldı, Hicret tamamdı:<br />

Mescid yapıldı. Devlet kuruldu. Asker oluştu.<br />

Bedir savaşı, Uhut savaşı, Hendek savaşı<br />

oldu. Şans (veya hamle) Müslümanlara döndü.<br />

Mekke ziyâreti planlandı. Hudeybiye de<br />

barış zaferi oldu. Bu ortamda Hayber fethedildi.<br />

Ama Mekkeli faka bastı: Barışı bozdu<br />

ve fethin kapısı gıcırdadı.<br />

En Yakın Sebep:<br />

İki kabile var biri Mekke’den yana (beni<br />

Bekr) biri Medine’den (Havazin) aralarında<br />

kavga çıkıyor; Mekkeliler karışıyor ve barış<br />

ihlâl edilince; istenen yardıma binaen Allah<br />

Rasulü (a.s.) harekete geçerek cevap veriyor:<br />

Hazırlık tamam… Reisleri Ebu Süfyan’ın<br />

elçi olarak gelmesi de kararı değiştiremiyor<br />

ve İslâm ordusu Zituva’da karargâh<br />

kuruyor!..<br />

Mekke ileri gelenler; Bedir’de tam mağlubiyet,<br />

Uhut’ta galipken, Peygamber taktiğiyle<br />

Hamrâ ül-Esed hareketi (takibiyle)<br />

mağlubiyeti hissedip yollarına devam etmekle<br />

gösterdiler… Hendek’te ise hiçbir sonuç<br />

alamadan kaçarak gitmişti ki; bir daha saldırmayacakları;<br />

sırrın sıranın Müslümanlara<br />

geçtiğini Rasulullah (a.s.) hendeğin kenarına<br />

gelerek ilân etmişti…<br />

Şimdi artık dönüşü olmayan bir hareket<br />

başlamıştı. Mekke sıkışmıştı: Ebu Süfyan<br />

artık şehrin dışına çıkıp Peygamber ordusunu<br />

gözetlerken yakalanıp huzura çıkarılmıştı:<br />

Rasul (a.s.)den af dilerken. Hz. Abasın sıkı<br />

telkiniyle Müslüman olduğunu ifâde etti.<br />

Rasul (a.s.) ise ona:<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 29

-Git ve Mekke halkına tebliğ et: Evlerine<br />

kapanıp duranlar, Kâbe’ye sığınanlar ve<br />

senin evine sığınanlar kurtulur. Savaşanlar<br />

cezalanır (…) Bu genel talimat ve bir tür aftı.<br />

Artık Mekkelilerin eli-kolu bağlamıştı, bu<br />

kesin uyarı ile…<br />

Öyle oldu. Ama önce Ebu Süfyan’a,<br />

“Merr-i Zahran” geçidinde ordu izletilince<br />

artık için şiddetini de algılayıp şehre dönmüştü<br />

ki; heyecanla avaz avaz bağırıp; Peygamber<br />

direktifini duyurdu…<br />

***<br />

Şehre iki koldan girildi: Üst yandan<br />

Rasulullah’ın komutasındaki kabileler. Alt<br />

yanda ise Halid bin Velid komutandı: Orada<br />

ufak çatışmalar yaşandı. Ama Rasul (a.s.)<br />

uyarısı ulaşınca bitti…<br />

Allah Rasulü (a.s.) devesinin üstünde<br />

Kur’an okuyarak girdi:<br />

Terci’ yapıyor yani okuduğu âyetleri<br />

tekrarlıyordu. Başı önünde tevazu’ ile eğikti;<br />

muzaffer komutanın şımarıklığı yoktu. Rabbine<br />

hamd halindeydi…<br />

Şehre girince doğrudan Beytullah’a geldi.<br />

Gerekli olanı yaptıktan sonra Beytin içine<br />

girdi ve namaz kıldı…<br />

Girişte putlar yıkılmış ve atılmıştı. Kâbe<br />

içindeki resimleri de sildirdi:<br />

Sonra Beytin kapısına çıktı. Ellerini söveye<br />

dayayarak o tarihi muazzam konuşmasını<br />

yaptı: İslâm’ın zafere erdiğini, artık Arap<br />

Yarımadasının küfürden arındığını, “bir daha<br />

fitnenin giremeyeceğinin müjdesini de, müminlerin<br />

ihlâs ve uyanıklığı..” na bağladı…<br />

Bilâl Habeşi Kâbe damında ezan okudu<br />

ve namaz kılındı… Bu konuşma İslâm’ın<br />

“Manifestosuydu” denebilir. Çünkü, İslâm’ın<br />

en temel kuralları da tebliğ ve telkin edildikten<br />

sonra, herkesten Beyat (Yani itaat ve<br />

bağlılık sözleşmesi) alındı.<br />

Ez cümle:<br />

-Allah’a ortak koşulmayacak.<br />

-Hırsızlık yapılmayacak.<br />

-Zinâ yapılmayacak.<br />

-Evlatlar öldürülmeyecek.<br />

-İftira edilmeyecek.<br />

1-Bazı azılı saldırgan müşriklerin temizlenme<br />

emride çıktı…<br />

2-Fetihten sonra bir müddet Mekke’de<br />

kalan İslâm ordusu.<br />

3-Mekkelilerin de katılımıyla, Havaz’ın<br />

kabilesiyle savaşıldı ve bertaraf edildi.<br />

4-Mekke ve çevresindeki dikili taş ve<br />

Putlar da (Ebu Süfyan gibi) henüz Müslüman<br />

olmuşların eliyle yıkıldı…<br />

(Sonra da Tebuk seferi, ve öbür savaşlar<br />

da oldu…)<br />

Şirk kalktı ve Tevhid temellendi. Muhammed<br />

Rasulullah, yarımadada tasdik<br />

olundu. İslâm’ın varlığı da çevre devletlerce<br />

kabul edildi:<br />

Meselâ, Mısır’daki Hıristiyan yönetimin<br />

başı, Rasulullah’a hediyeler gönderdi. Rasul<br />

(a.s.) bütün devletlere “tebliğ-davet” mektupları<br />

gönderdi.<br />

Vefata kadar daha irili ufaklı birçok durumlar<br />

oldu…<br />

Fethin sonuçları hâlâ bitmedi desek şaşılır<br />

mı?<br />

Hayır; Raşit Halifeler, Emeviler, Abbasiler<br />

dönemleri, Endülüs medeniyeti sonra<br />

Türk ırkı, Fars ırkı bu ödevi üslendi:<br />

Doğunun ve Batının ucuna ulaştı tebliği:<br />

Fetihler sürdü. Aradaki dalgalanmalara rağmen<br />

hâlen Mekke-Medine-Kudüs-Bağdat-<br />

İstanbul İslâm beldesidir. <strong>Osman</strong>lı, Bâburî,<br />

büyük devletlerinin torunları hâlâ saygınlığını<br />

sürdürüyor. Avrupa’nın göbeğinde üç<br />

tane İslâmi Devlet var. İslâm eserleri ayaktadır…<br />

Gelecek asırlar da tekrar İslâm çağı olur<br />

inşallah.<br />

Yeter ki, sahte kurtarıcı, sahte<br />

müceddid, sahte mehdilerin (yani Deccalların)<br />

iğvasına, alayışına aldanmasınlar.<br />

Ya Allah!..<br />

Dipnot:<br />

(1) Gençler son yıllarda “Mekke sana döneceğiz” diye<br />

bir beste yaptılar. Ne kadar münasipti…<br />

30 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Şiir<br />

Bîçareyiz hem bîkes, hadsizdir hacâtımız<br />

Ey Rasulü’s – Serkaleyn, sana müracââtımız<br />

Hikmet Erbıyık(*)<br />

NA’T-I ŞERİF<br />

İnşikâk-ı kamer’le münevver oldu semâ<br />

Dağıldı ufkumuzda, kesîf zulümâtımız<br />

Nâfiledir sarfetmek, musavver kelimâtı<br />

Seni tavsiften âciz, cümle münacâtımız<br />

Sana tâbi olmuşuz; bütün kusurumuzla<br />

Seni medh ü senâda, dillerde her na’tımız<br />

Karanlık yolda bize, kıblemizi gösterir<br />

Sünnet-i seniyye’ndir, münevver mir’âtımız<br />

O dest-i siyânetin, hep müzâhir olmasa<br />

Bizi hepten mahveder, cümle hatîâtımız<br />

Şefâatin müsterhim; hergün salâvatlarda<br />

Kelimât-ı Tayyibe ve cümle da’vâtımız<br />

Ta’zim-i şükranımız, sana teba’iyyetle<br />

Önce sana arz olur, bütün tahiyyâtımız<br />

Makâm-ı Mahmûd’un ki ilâhi bir mâide<br />

O sofradan akıyor, bütün füyûzatımız<br />

Livâü’l-Hamd altında, toplanmak ümîdimiz<br />

Lûtfeye, kabul eyle; bunca ma’rûzatımız<br />

Komşu eyle bizleri, o yüce ashâbına<br />

Bize ‘hablü’l-metin’i, sunsun hazerâtımız<br />

Sensin bizi vasleden, tevhidin envârına<br />

‘Bir’liğe yönelmiştir; cümle daavâtımız<br />

Sünnet-i seniyyen’le ahkâmına mün’akid<br />

Ümmet-i müstakbel ve bütün maziyyâtımız<br />

Nurlanır, bekâ bulur; ‘sünnet’e temessükün<br />

Hidayet iklimiyle, şu fani hayâtımız<br />

Şifayâb olur ancak, Gülistân-ı Nebi’de<br />

Kulûb-ı emrâz ile, cism-i kusûrâtımız<br />

Gül kokar vâsıl olan, Gülistân-ı Ahmed’e<br />

Lûtfeyle toprağına, sürünsün hil’atımız<br />

Maden-i mûcizât’la, mücehhez şanlı Nebi<br />

Senin nûrunla bulduk, bütün irhasâtımız<br />

Risalet semâsının, ey kamer-i münîr’i<br />

Nûrunla hayat buldu, bütün cihazâtımız<br />

İki nûrani kanat, nüzûl etti semâdan<br />

Zâtın ile nurlandı, evc-i kemâlâtımız<br />

Semâvat ehline de, âyan oldu mûcizen<br />

Mi’racına müjdeler, buldu kâinatımız<br />

Mi’rac mûcizesi ki, en münevver en azîm<br />

Bizi evc-i semâya, götüren mirkâtımız<br />

Beş vakit namaz dahi, Mi’racın hediyyesi<br />

Nebiler Nebisi’ne, minnet-i midhâtımız<br />

Sana her gün beş defa, muktedi ehl-i îman<br />

Senin lûtfunla kâim, tecdid-i bîatımız<br />

Medâr-ı halâs bildik, dâim metbû’iyyeti<br />

Belki kâsır olsa da, sana sadâkatimiz<br />

Seni taşlar, ağaçlar, ay ve güneş tanıyor<br />

Tevhîdi ikrar eder, cümle izâ’âtımız<br />

Kur’an, dest-i pâkinde en mücellâ mûcize<br />

Hem Sana hem Kur’an’a, sunmuşuz bîatımız<br />

Ümmetine hediyye ve bâki dost verdiğin<br />

Ol Kur’an-ı Mübîn de kenz-i şefâatımız<br />

Âsi kulların hâli, yaman yevm-i mahşerde<br />

Ey merci-i şefâta, lûtfeyle ruhsatımız<br />

Ol bâran-ı şefâatıni bize de musâb olsun<br />

O dehşet hengâmında, budur niyazâtımız<br />

Cemâlinle rûşen et firkate dûçar etme!<br />

Asûmâne erişir, bütün fizarâtımız<br />

Ağlayıp figân edip, serd ettik na’tımızı<br />

Her zaman nâkıs oldu, bütün meşrûhâtımız<br />

Şefâat kıl bâhusus, Hikmet-i bîçareye<br />

Hicâba dûçar eder, bunca kabahâtımız<br />

Şefâat kıl, himmet et ey Rasûl-i Kibriyâ<br />

Sensin ey Yâr-i Zîşân, vusûl-i necâtımız…<br />

(*) <strong>Prof</strong>.<strong>Dr</strong>. Hikmet Erbıyık / Yalova Üniversitesi Öğrt.Üyesi.<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 31

Şiir<br />

Ahmet Efe<br />

RASULULLAH’A<br />

32 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

Ben senin gülşeninde bülbül-ü zârım efendim,<br />

Senin gönül ikliminde gül-i zârın efendim,<br />

Tâ elest meclisinde kapıldım ruzgârına,<br />

Bir ebedi nağmedir ruz-i gârım efendim.<br />

Can yurduna devadır bir defa tebessümün,<br />

Canım hasta firakınla, yârim efendim<br />

Kapında boynu bükük bir lâle gibi hâlim,<br />

Medet kıl kovma beni, ey hünkârım efendim<br />

Senden özge ne eş var, ne dost var, ne arkadaş<br />

Yanmış, yıkılmış yurdum, terk-i diyârım efendim<br />

Şu günahkâr halimi nasıl arzetsem acep,<br />

Kurudum, kadîd oldum, sonbaharım efendim.<br />

Sünnetini unutmuş ümmetini gördükçe,<br />

Yüreğim paramparça, bimârım efendim<br />

Yavrusunu yitirmiş bir ceylanım dağında,<br />

Bulanık seller gibi bîkarârım efendim.<br />

Hüsnünü insanlara vasf edemedim gitti,<br />

Bu yüzden kebab oldum, dahi nârım efendim,<br />

Şu muzdarip ruhumu kafesinden kurtarıp,<br />

Beni de gül bahçene al, dildârım efendim<br />

Ey nur-u mükevvenât, aşkından gayrısı yok,<br />

Fâni âlem içre, bâki-kârım efendim.<br />

Özümde ben Yunus’un sevdası gizli durur,<br />

Evet sensin, sâde sen bütün vârım efendim.

Şiir<br />

Aysen Akdemir<br />

GİTME<br />

Kuşların göç yolu üzerindeyiz<br />

Önümüzde karlı dağlar, arkamızda deniz<br />

Benim acelem yok, sen ise bensiz<br />

Gitme!<br />

Ayrılık zehirli bir zakkum çiçeği<br />

Yüreğimden vuracaksan, yaşatma öldür beni<br />

Canımda hapissin bırakmam seni<br />

Gitme!<br />

Can evimden bakıp gördüğüm sensin<br />

Gönül atlasımda ilk düğüm sensin<br />

Yalansız, riyasız sevdiğim sensin<br />

Gitme!<br />

Dağlar arkasından çağır gelirim<br />

Seni günü aşk düğünü bilirim<br />

Ölürüm yâr, senin için ölürüm<br />

Gitme!<br />

İçim bir yanardağ lâvlar püskürür<br />

Küllerini yollarına üfürür<br />

Bütün niyazlarım üstüne yürür<br />

Gitme!<br />

Önümüzde nice yıllar dururken<br />

Mutluluğun rengi öze vururken<br />

Gül çiçeğim elvan elvan olurken<br />

Gitme!<br />

Gitme, yokluğuna dayanamam ben<br />

Senden başkasına güvenemem ben<br />

Uyursam bir daya uyanamam ben<br />

Gitme!<br />

Gözlerimde birikiyor bulutlar<br />

Bir ah çeksem alev alır umutlar<br />

Kalırsan mutluluk yılları katlar<br />

Gitme!<br />

Ayrılık korkusu sırtımda bir yük<br />

İçime çekerim ağır ve büyük<br />

Aşkınla esririm böyle kör kütük<br />

Gitme!<br />

Sen gidersen gönül ölüme yatar<br />

Kılavuz olmazsa ne yapsın katar<br />

Gökler surat asar, dağlar kaş çatar<br />

Gitme!<br />

Ömür bir damladır ne var yaşında?<br />

Birlikte bekleriz binek taşında<br />

“Geçti kervan kaldık dağlar başında”<br />

Dedirme,<br />

Ne olur gitme, gitme yüz bin kere gitme!..<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 33

Şiir<br />

Melda Özata<br />

ŞEHİTLERİM<br />

Öldün de askerim yüce cennettir mekânın<br />

Arkanda kaldı şimdi köyün rahmet zamanın<br />

Bir bir üzüntü her biri meçhul bin pusuydu<br />

Yok, yok umutların, gelecek yok duygusuydu<br />

Verdin kanın, canın acımaz çok çok büyüktür<br />

Arkanda kaldı şimdi, köyün hicransa yüktür<br />

Ağlar o “dur” diyen analar ağlar da ağlar<br />

Bitmez mi hiç zulüm o mayınlar gönlü dağlar<br />

Yıllarca gülmeyen şu vatan, yıllarca kurşun<br />

Hâlâ kanar kanar, acılar, vahşetse dursun<br />

Cennet senin içindi, alın yazgın bu ihsan<br />

Cennetti merteben bunu bildin vermeden can<br />

Sen ey şehit askerim, karalar bağlar gönüller<br />

Dağlar, yerin, göğün yine kin bağlar hep güller<br />

Sen ölmedin gönülde o tahtın son yiğittin<br />

Meydan erenleriyle yücelik tahtına gittin<br />

Cennet görenlerin o ecel şerbetlerinden<br />

Tattın içip içip te, o rahmetlerinden<br />

Cennetti merteben şu vatan uğrunda öldün<br />

Öldün şehit olup bunu sen, bildin de güldün<br />

34 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Şiir<br />

Süleyman Köse<br />

GÜLE GÜLE<br />

Ne zaman büyüdün de göreve koşuyorsun<br />

Askerim güle güle git Allah’a emanet ol<br />

Yanında yetmiş milyon yürekle yaşıyorsun<br />

Askerim güle güle git Allah’a emanet ol<br />

Sen bizimlesin tamam biz de seninleyiz bil<br />

Başka destek arama yetişir duâmız bil<br />

Vatan millet bayrak de hürriyet ülkümüz bil<br />

Askerim güle güle git Allah’a emanet ol<br />

Vatan aşkı yüreği coşturur çalıştırır<br />

Millet birliği nice zafere ulaştırır<br />

Dalga dalga bayrağım özgürlük dolaştırır<br />

Askerim güle güle git Allah’a emanet ol<br />

Ağlama Türk Askeri ağlayarak gitmez ha!<br />

Ağlayana gözyaşı sonuna dek yetmez ha!<br />

Ah-aman geçmez zaman! Bu iş böyle bitmez ha!<br />

Askerim güle güle git Allah’a emanet ol<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 35

Çocuk Şiirleri<br />

36 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

Üstad Necip Fazıl<br />

ÇOCUK<br />

Annesi gül koklasa, ağzı gül kokan çocuk;<br />

Ağaç içinde ağaç geliştiren tomurcuk…<br />

Çocukta, uçurtmayla göğe çıkmaya gayret;<br />

Karıncaya göz atsa “niçin, nasıl?” ve hayret…<br />

Fatihlik nimetinden yüzü bir nurlu mühür;<br />

Biz akıl tutsağıyız, çocuktur ki asıl hür.<br />

Allah diyor ki: “Geçti gazabımı rahmetim!”<br />

Bir merhamet heykeli mahzun bakışlı yetim…<br />

Bugün ağla çocuğum, yarın ağlayamazsın!<br />

Şimdi anladığını, sonra anlayamazsın!<br />

İnsanlık zincirinin ebediyet halkası;<br />

Çocukların kalbinde işler zaman rakkası…<br />

ANLAMAK<br />

Anlamak yok çocuğum, anlar gibi olmak var;<br />

Akıl için son tavır, saçlarını yolmak var…<br />

الطفل<br />

اَلط ِّفْلُ‏ یَعْبَقُ‏ فَمُھُ‏ وَرْدًا إِذْ‏ تَشُم ُّ أُم ُّھُ‏ لُبَابَ‏ الْوَرْدِ‏<br />

جُنْبُدٌ‏ یُنْبِتُ‏ أَلْفَ‏ بَرْعَمٍ‏ وَشَجَرٍ،‏ جُنْبُدٌ‏ كَالْوِرْدِ‏<br />

فِي الط ِّفْلِ‏ لِلص ُّعُودِ‏ إِلَى الس َّمَاءِ‏ بِطَائِرَةِ‏ الْوَرَقِ‏ غَیْرَ‏ ةٌ!‏<br />

وَلَوْ‏ نَظَرَ‏ إِلَى الن َّمْلَةِ،‏ لِمَاذَا؟ وَكَیْفَ؟ وَحَیْرَةٌ!‏<br />

وَبِنِعْمَةِ‏ الْفَتْحِ‏ وَجْھُھُ‏ طُغْرَةٌ‏ كُل ُّھَا نُورٌ...‏<br />

اَلط ِّفْلُ‏ ھُوَ‏ الْحُر ُّ حَقا فَنَحْنُ‏ أُسَرَى فِي قُیُودِ‏ الْعَقْلِ‏ نَدُورُ‏<br />

رَحْمَةُ‏ االلهِ‏ سَبَقَتْ‏ غَضَبَھُ‏ قَوْلُ‏ صِدْقٍ‏ فِي اْلأَقْوَالِ‏<br />

وَالْیَتِیمُ‏ ذُو الن َّظَرِ‏ الْحَزِینِ‏ لِلر َّحْمَةِ‏ خَیْرُ‏ صَرْحٍ‏ وَمِثَالٍ‏<br />

اِبْكِ‏ الْیَوْمَ‏ یَا وَلَدِي سَتَعْجَزُ‏ مِنَ‏ الْبُكَاءِ‏ مِنْ‏ غَدِهِ‏<br />

وَیَعْصَى عَلَیْكَ‏ فَھْمُ‏ مَا تَفْھَمُھُ‏ الْیَوْمَ‏ مِنْ‏ بَعْدِهِ‏<br />

ھُمُ‏ اْلأَطْفَالُ‏ فِي قُلُوبِھِمْ‏ تَعْمَلُ‏ دَق َّاتُ‏ الز َّمَانِ‏<br />

حَلَقَاتُ‏ أَبَدِی َّةٍ‏ فِي سِلْسِلَةِ‏ نَسْلِ‏ اْلإِنْسَانِ‏<br />

***<br />

لاَ‏ فَھْمَ‏ یَا وَلَدِي لاَ‏ فَھْمَ‏ بَلْ‏ اِدِّ‏ عَاءُ‏ الْفَھْمِ‏<br />

فَنَتْفُ‏ الْعَقْلِ‏ لِشَعْرِ‏ رَأْسِھِ‏ آَخِرُ‏ مَطَافِھِ‏ مِنَ‏ الْعِلْمِ‏<br />

الشاعر:‏ نجیب فاضل قیصا كورك<br />

الترجمة إلى العربیة:‏ عوني عمر لطفي أوغلو

Deneme<br />

Kâtip Sezer<br />

KÖYDE HIRSIZ VAR!<br />

Bütün dünya da ve İslâm Dünyasında<br />

da galiba benzer hâl ve tutumlar var. O yüzden<br />

de ülkemizde ve toplumumuzda var bazı<br />

aymazlıklar: Hem de her mes’ele ve konuda;<br />

işi cıvıtan, insanı gevşetip âtıl bırakan, eylem<br />

ve ısrardan alıkoyan (sözümona) hareket<br />

tarzları oluşmuş. Sonra bunlar anonimleşmiş;<br />

herkes, her durumda kullanır olmuş:<br />

-Görmedim bilmem bin kada savar.<br />

-Herşeye karşımamalı. (Etliye-Sütlüye)<br />

-Bazılarının altından, bazılarının üstünden…<br />

-Ehven-i şerri seçmeli.<br />

-Salla başını al maaşını.<br />

-Sini, külâhın görünmesin.<br />

Ben sana haber verecektim ama sen biliyorsun<br />

diye söylemedim!..<br />

Ve okumuş zümre de onu şiirleştirmiş:<br />

“-İhtilâfâtıyla dehrim uğraşmakta zevk<br />

yok,<br />

Zevk anın mirsâd-ı ibretten temâşâsındadır.”<br />

Tabii bu tür sloganlaşan anlayış ve bakış<br />

da; gözü açık-kalbi karaların işine yarar…<br />

Atı alan Üsküdar’ı aşar…<br />

Siyasette, iktisatta, sanat ve edebiyatta…<br />

olduğundan daha çok ve dolayısıyla da<br />

onulmaz yaralar, Diyanet’te açılır.<br />

Zarar ziyan had safhaya varınca itirazlar,<br />

uyarılar başlarsa; hemen yine o pasif ruh<br />

devreye girer:<br />

Aşırı davranmamalı, yumuşak ve (tabir<br />

yerindeyse) ilmi üslup ve belge-kaynak sunan<br />

tarzı seçmeli…<br />

Tabii bunun hangi meselede, hangi<br />

meşreple, hangi meslekte geçerli olacağına<br />

bakılmadan, harcı âlem sarfedildiği de herkesin<br />

malûmudur…<br />

Son zamanlarda bir habis’in dillere yazdığı<br />

pis bir slogan aldı akılları; HOŞGÖRÜ!..<br />

-Kim, kimi, hangi davranış veya sözü;<br />

kimin adına “Hoş” görecektir?<br />

Dikkat, bu İslâm’ın MUSAMAHA’sı<br />

değil; GAVUR AŞIKLIĞI’dır!..<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 37

Herif Hıristiyan tabiatlı ve meşreplidir;<br />

onlar için, hatta Yahudi için, talep eder<br />

Hoşgörüyü: Hem de RAHMET nazarıyla<br />

muamele ister. Bunu da İslâm adına seslendirir.<br />

Hâlbuki, İslâm’ın Kitabı; kâfirlere<br />

ŞİDDET’i emreder. Ama bu PAVLUS tabiatlı<br />

sahte (Havari) Fetih Suresinin 29. âyetini<br />

hiç okumamış gibi; Müslüman cemaate<br />

bunu yutturur: Öyle ki; müçtehitliğe özenen<br />

çürük Molla bile ona ayak uydurmaya özenir.<br />

Çünkü hepsi de Peygamber tehdidine<br />

hedefdirler.<br />

“-Siz, gün gelecek başta millekleri<br />

(ümmetleri) öyle taklid edeceksiniz ki; onlar<br />

bir sıçan deliğine girse, siz de girmeye kalkacaksınız!..<br />

-Kim bunlar: Hıristiyan ve Yahudiler mi?<br />

-Başka kim var ki?..<br />

İşte bu tip molla bozuntuları; bütün<br />

Âyet ve Hadisleri istismar ederler; hiçbir<br />

nassı asli yerine sarf etmezler. Çünkü Pavlus<br />

tabiatından, Luther karakterine geçmişlerdir.<br />

İbnulemin Mshmud Kemâl İnal böyle birini<br />

tarif ederken;<br />

“Ne müselmana müşabihti, ne küffâra,<br />

Okumak rûhuna İncil-i muharref lâzım”<br />

diyor.<br />

-Peki bu tipleri besleyen-büyüten kaynak<br />

ve kaypak zemin nedir?<br />

-Sözün başında sıraladığımız olumsuz<br />

deyimleri kendilerine rehber alıp kafa yapılarını<br />

yapılandıran güruh.<br />

-Çare nedir?<br />

-Bir deli ya da yürekli kişi çıkıp haykıracak:<br />

-Köyde hırsız var!.. Köye hırsız girmiş!..<br />

Çünkü hırsız, her akşam bir veya birkaç<br />

köy evini soyuyor. Soyulan da feryad yok; bir<br />

nebze yiyecek bıraktığı için!..<br />

Kalanı ise; kapısını sağlam kitleme de<br />

buluyor çareyi; köylüyü uyarmayı akledip,<br />

38 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

(sanki kendisini) tehlikeye atmıyor. Yani<br />

hırsızı ilân ve işaret ederse, “belki dönüp<br />

onun evini yakarsa” diye kaçınıyor herkes.<br />

İrâdi mesel gerek:<br />

Köye hırsız girmiş. Dünkü dinsiz (ya da<br />

din düşmanı sanılan yankesici yok artık. Artık<br />

dindar görünen ve meseleyi<br />

MİHRAP’tan halleden fasıklar zuhur etti.<br />

İmanlı İslâmlı görüntülüdürler. Ama:<br />

-Faize cevaz verirler.<br />

-Zinayı serbest ederler.<br />

-Enflasyon kadar kâr fazlası alır verirler.<br />

-Âyet ve Hadisleri tevil edip, keyfine<br />

göre ama aslına aykırı yorumlar, şerre alet<br />

ederler.<br />

-İcma-i Ümmeti yok sayar; İçtihadla ölçerler.<br />

-Mut’a nikâhına cevaz verirler.<br />

-Kâbe-i tavafta kadının adetli olmasını<br />

engel saymazlar…<br />

-Cemreler taş atmazlar.<br />

-Hacca mevsim dışına giderler.<br />

-Kur’an’ın içkiyi yasaklamadığını söyler…<br />

Yani kaleyi içinden fethedip, İslâmi<br />

ılımlaştırır, Liberalleştirirler…<br />

Adı ve Kurum kodları:<br />

Diyanet ve İlâhiyat.<br />

Parola:<br />

Molla-İşareti <strong>Prof</strong>esör.<br />

Köy tehlikede: Bu hırsız nerdeyse köyü<br />

teslim alacak ona göre.<br />

Yani bir deli çıkıp, bu hırsıza “HIRSIZ”<br />

diyemezse; herkes hırsıza evliya diyecek.<br />

Hırsız da “hırlıya” çıkıp hırlıya hırlıya çekip<br />

gidecek.<br />

Köy hırsızın eline düşmekte, UYANIN!..

Deneme<br />

Mehmet Gündem<br />

B A B A<br />

Mavi gözlerini kaçırma bizden...<br />

Son günlerde biraz daha fazla düşünmeye<br />

başladım babamı.<br />

"Kıvama ermiş bir fotoğraf" düşüyor gözlerimin<br />

önüne.<br />

Bir kitap gibi duruyor evde. Okunmak<br />

istiyor ısrarla. Muhatap arıyor kendine. Söyleyecekleri<br />

var anlayana. Belli ki çok şey<br />

biriktirmiş hayatta.<br />

Hepsini ifade edemese de anlayacak bir<br />

idrak arıyor gözleri.<br />

Kim bilir neler yaşadı, neler gördü, nelere<br />

tanık oldu yorgun kalbi.<br />

Babasız büyümüş bir baba.<br />

Daha babasını tanımadan öksüz kalmış<br />

bir baba.<br />

Babasızlığın nasıl bir şey olduğunu o biliyor,<br />

ben değil.<br />

Üzerinden ağırlaştırılmış bir dünya geçmiş<br />

gibi...<br />

Çocukluk dönemini atlayıp erken büyümüş.<br />

Hemencecik delikanlı olmuş...<br />

Yıllar gurbette ve tek başına mücadeleyle<br />

geçmiş...<br />

Kim bilir mavi gözleri neler biriktirmiş...<br />

Yabancı şehirlerde nelere tanıklık etmiş...<br />

Şimdi ben onu keşfedilmeyi bekleyen<br />

bir baba olarak yeniden düşünüyorum.<br />

Keşfedip onunla yeniden yaşamak için...<br />

Ertelediklerimizi hayata serpiştirmek<br />

için...<br />

Kendi tarihimizi tamamlamak için...<br />

Bu çaba bana bir boyutuyla "anlam" katarken<br />

bir başka boyutuyla da "hüzün" bırakıyor.<br />

Çünkü her durumda yapılacak daha iyinin<br />

olduğunu bilirim...<br />

Bunun için büyük pişmanlığın hüznüdür<br />

yaşadığım...<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 39

Geç kalmışlığın, gecikmişliğin, sessizliğin,<br />

suskunluğun, daha fazlası varken, daha<br />

azına kanaat etmenin hüznü...<br />

Orada bekleyen mavi gözlere yeterince<br />

bakamamanın hüznü.<br />

İnsan neden en sevdiklerini en fazla<br />

ihmal eder anlamış değilim.<br />

Ben neden böyleyim, biz niye böyleyiz?<br />

İnsan nedir ne işe yarar, baba nedir ne<br />

işe yarar sorusunu daha sık sormak lazım.<br />

Ve elbette çocuk ne işe yarar?<br />

Babalık neden sır olsun ki?<br />

Babamın sessiz, sakin hali bende derin<br />

bir hüzün uyandırıyor şimdi.<br />

Uzun ve meşakkatli bir yoldan gelmiş<br />

gibi duruyor önümüzde.<br />

Yolculuğun izleri var yüzünde. Yıllar<br />

çok yormuş onu...<br />

Hey gidi günler... Delikanlılığını bilirim<br />

babamın. Eski, tırtıllı kesilmiş fotoğraflarını<br />

da. Tıpkı bir insan gibi yılları içinde tutan<br />

yıpranmış albümünü de. Siyah kıvırcık saçlarını<br />

da. Güçlü, kuvvetli olduğu günleri de.<br />

Merdivenleri ikişer, üçer çıktığı zamanları<br />

da.<br />

Ama şimdi dalgaları durulmuş bir deniz<br />

gibi... Yaşı ilerlemiş, sesi taş plaktan geliyor<br />

gibi usul usul çıkıyor, beden eski kuvvetini<br />

yitirmiş, hastalıklar sıraya girmiş...<br />

Baba;<br />

Sen defalarca ameliyat masasına yattın,<br />

her defasında nemli gözlerle fakat tevekkülden<br />

taviz vermeden helalleşerek ayrıldın<br />

bizden.<br />

O günlerde küçük ellerimiz senin için<br />

açıldı duaya.<br />

Çocuk kalplerimiz senin için titredi.<br />

"Acaba kaybettik mi" korkularımız büyürken<br />

yeniden bulduk seni.<br />

Kaç kere kapandı, kaç kere açıldı mavi<br />

gözlerin.<br />

Sensizliğin soğuk düşünü kaç kere kurduk<br />

biz...<br />

Şimdi biz büyüdük, sen daha da büyüdün.<br />

Mavi gözlerine, bembeyaz saçlarına, yer<br />

yer kırışmış yüzüne bakınca tarihe açılıyor<br />

kapılar.<br />

Bizim tarihimize, bizim ailenin tarihine,<br />

senin tarihine...<br />

Hayata seninle başladık biz.<br />

"Tarih yapan" olarak ilk seni tanıdık o<br />

küçük evde. Seyahati, acıyı, sevinci, hüznü,<br />

vedaı da sende gördük ilkin. Disiplini, çalışmayı,<br />

imanı, ibadeti, tevekkülü, sabrı ve şükrü<br />

de... Yokluğu ve varlığı da.<br />

Bizim ilk kahramanımız sendin... Belki<br />

bunu sana yetirince hissettiremedik ama<br />

inan bu böyleydi.<br />

Sen bizim sebeb-i varlığımızsın. Biz ezberletilmiş<br />

bir yanlışın, şartlandırılmış bir<br />

'erkek olma' ispatının kurbanıyız.<br />

Sezai Karakoç'un feryadıyla söyleyeceğim,<br />

"ey ulu hocalar" bunu bize neden öğretmediniz?<br />

Baba;<br />

Şimdi bir başka bakıyorum; mavi gözlerine...<br />

Yüzünde yolculuğun emaresi yol izlerine...<br />

Sesine, soluğuna, birikmiş insanlık<br />

haline...<br />

Baba;<br />

Eğer seni hayattan ziyade biz evlatların<br />

yorduysak... Vay halimize...<br />

Vefasızlığımızla, duyarsızlığımızla, nankörlüğümüzle<br />

ve bütün suçumuzla sana geliyoruz,<br />

ellerine kapanmaya geliyoruz...<br />

Artık biliyorum babalık benimle başlamadı,<br />

seninle başladı...<br />

Rabbimiz seni vasıta kılarak neler ihsan<br />

eyledi bizlere...<br />

Mavi gözlerini kaçırma bizden...<br />

40 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Gezi Notları<br />

Nezahat Satan<br />

BİR RAMAZAN UMRESİNDEN<br />

ESİNTİLER<br />

Hacı Allahû Teâlâ’nın himayesindedir. Giderken de dönerken de.<br />

Eğer yolculuğunda bitkin ve yorgun düşerse, Allah bu sebeple onun<br />

günahlarını affeder.<br />

Bazı vakitlerde yapılan ameller, diğer vakitlerde<br />

yapılana göre daha faziletlidir. Zamanın<br />

şerefi amelin sevabını artırmaktadır. Özellikle<br />

Ramazan ayında umre yapmak çok sevaptır ve<br />

Hacc derecesine ulaşmaktadır.<br />

UMREYİ NASIL YAPTIK?<br />

Ziyaret etmek anlamına gelen “Umre” dindeki<br />

manasıyla, Kâbe’yi tavaf etmek ve Safa ile<br />

Merve arasında Say etmek anlamına gelir.<br />

Tavaf, niyet ve ihram; Umre’nin farzlarıdır.<br />

Say, başı bütün tıraş yahut taksir demek<br />

olan saçların ucundan keserek kısaltmak da vacipleridir.<br />

Umre yapmak için şu ibadetlerin sırasını<br />

gözeterek yapmak gerekirdi.<br />

-Hacc ihramı gibi hil’den yani mikatı geçip<br />

haram hududuna girmeden ihrama girmek; elbisesini<br />

tamamen soyunup ihram örtülerini sarınmak.<br />

-İki rekât ihram namazı kılmak.<br />

-Umre’ye niyet etmek.<br />

-Telbiye getirmek.<br />

-İhram’ın haramları, mekruh ve müfsidlerinden<br />

sakınmak<br />

-Mekke’ye gelince Mescid-i Haram’a gelip<br />

Umre tavafını yapmak. İlk üç şavtta remel ile<br />

yürümek, bütün şavtlarda ıztıba halinde bulunmak.<br />

-7 Şavtı tamamlayınca iki rekât tavaf namazını<br />

kılmak.<br />

-Safa ile Merve arasında Umre’nin Sayını<br />

yapmak.<br />

-Tıraş olup ihramdan çıkmak.<br />

Bunları Yaptık.<br />

VAHDET EVİ:<br />

Tavafın sırrı şudur: Vahdet âleminde taraf<br />

ve yön yoktur. Muhiddin Arabi’nin Vahdet Vücut<br />

nazariyesini hatırlayalım. Âlemde (Âlemlerde)<br />

bir tek vücut vardır. O da kûllî varlıktır.<br />

Mutasavvıflar nefi isbat dersinde, nefi isbat üzere<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 41

kelime-i tevhid yaparken bu duyguyu yaşarler.<br />

Çünkü kûllî varlık tasarrufuyla bütün âlemi kuşatmıştır.<br />

Kalıbımız (vücudumuz, cesedimiz)<br />

tavafta kalbe tabîdir. Mü’min kulun kalbi de<br />

Allah’ın evidir. Tavafta kul kalbine teveccüh<br />

eder. Kalbimiz de Cenab-ı Allah’a rücu eder.<br />

Cenab-ı Hakkın varlığı yönlerle kayıtlı değildir.<br />

Biz yönleri düşünmüyoruz. Cenab-ı Hakk için<br />

doğuda, batıda, kuzeyde, güneyde diyemeyiz.<br />

Cenab-ı Hakk için şurdadır- buradadır denilemez.<br />

O her yerdedir. (O âlemi kuşatmıştır) Allahû<br />

Teâlâ’ya yön ittihaz edilemez. Ve Rabbim demiştir<br />

ki:<br />

“Ben hiçbir yere sığmadım mü’min kulumun<br />

kalbi beni ihata etti.” Onun için şu yönde<br />

bu yönde diyemeyiz. Cenab-ı Allah mü’min kulunun<br />

kalbindedir denilir.<br />

Dolayısıyla mü’min kulun kalbi Cenab-ı<br />

Hakkın evidir. Onun için bir kalbi kırmak yok,<br />

onun için Kâbe’de cidalleşme yok. Mü’min,<br />

onun için Kâbe’den daha değerlidir.<br />

Eğer bir kulun kalbini yıktınsa felaket olarak<br />

o sana yeter.<br />

Kâbe kul yapısı, ama kalp Allah yapısıdır.<br />

Hiçbir şekilde kulun gönlü yıkılmaz, kalbi kırılmaz,<br />

cidalleşilmez, sabredilir… Hacc’dan asıl<br />

maksat, kalbin, Beytin Rabbini ziyaretidir. Kalıbın<br />

ziyareti de ona tabidir.<br />

TEVHİD’İN İLÂNI<br />

Hacc’da tevhid dinini kutlarız.<br />

Bayram kutlamaları, yaş günü, evlilik (düğün)<br />

kutlamaları. Bunlar mutlu günlerdir. Herkes<br />

bir araya gelir, cemiyetle (topluluk) kutlanılır,<br />

mutluluk ve hareketlilik içinde yaşanılır.<br />

Kâbe ise dünyanın merkezi Allah’ın evidir.<br />

Cenab-ı Rabbûl Âlemin bizi oraya davet etti. Biz<br />

de bu davete icabetin mutluluğuyla huşu içinde<br />

aşkla tavaf yaparız, namaz kılarız, say yaparız ve<br />

deriz ki: Lebbeyk Allahümme Lebbeyk…; Buyur<br />

Allah’ım Buyur… Cenab-ı Allah’la diyalogun<br />

coşkusuyla kelime-i tevhid’in bayramını yapıyoruz.<br />

Bu dinin temelinde tevhid vardır. Hacc’da<br />

tevhide inanan insanlar bedeni olarak İslâmiyet’in<br />

bir farizasını yerine getirirken aynı zaman<br />

da kelime-i tevhidin ilânını da yaşıyorlar.<br />

Bunu kalabalık bir topluluk adeta kutluyor,<br />

sevinçle yâd ediyor. Kelime-i tevhidi, din ilânı<br />

tavafta, say da biçimsel olarak yaşantıya sokuyorlar.<br />

***<br />

DEVE SÜTÜ:<br />

İhram namazı kılmak ve Umreyi niyetlenmek<br />

için gurubumuzla Hudeybiye Mescidine<br />

doğru yola çıktığımızda daha mikat mahalline<br />

varmadan 15 dakika kala rehberimiz bizi bir deve<br />

çiftliğine götürdü.<br />

Yol üzerinde mescide kadar birkaç kilometrede<br />

bir başka deve çiftlikleri de vardı.<br />

Uğradığımız çiftlikte bize mahzun mahzun<br />

ve hoşgeldiniz der gibi bakan küçüklü- büyüklü<br />

develerin (15-20 kadar) önce fotoğraflarını çektik<br />

sonra da deve bakıcısının o anda sağdığı ve<br />

getirip bize ikram ettiği sütü içtik. Lezzetli güzeldi,<br />

içimi hoştu ama biraz tuzlucaydı.<br />

UMRE SEVİNCİ:<br />

İlk gittiğimiz yıllarda Kâbe kapısının karşısında<br />

içine basamakla inilen zemzem kuyuları<br />

vardı. Zemzem içmek için beyler bir taraftaki,<br />

hanımlar diğer taraftaki kuyulara inerek zemzem<br />

içilirdi. 6-7 sene kadar oldu kuyular kaldırıldı.<br />

Şimdilerde onun yerine eski kuyuların karşısına<br />

(yeşil ışığa yakın) sıra sıra musluklar konarak<br />

abdest alma ve zemzem içme yeri düzenlenmiş.<br />

Tavafımızı yapmış, iki rekât tavaf namazı<br />

kılmış ve zemzem içmek için zemzem kuyusuna<br />

inmiştik. (Zaman zaman Hacc ve Umre’ye gidip<br />

geldiğimiz için hacıların yüzlerinden simalarından<br />

ve kıyafetlerinden hangi ülkeden olduklarını<br />

çıkartabiliyorum.)<br />

Tam karşımızda birkaç Tunuslu Hanım<br />

yandan zincirlerle, çengellere tutturulmuş zemzem<br />

taslarıyla zemzemi hem içiyor hem de üstlerine,<br />

başlarına döküp saçarak neşeyle “Nebi Muhammed<br />

Medine’de” ilâhisini (Resul Efendimizi<br />

öven ilâhiyi) söylüyorlardı. O kadar sevinç do-<br />

42 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

luydular ki; hallerindeki ve gözlerindeki neşe ve<br />

sevinç pırıltıları görülmeye değerdi. Orda olmalarının,<br />

mübarek yerlerde bulunmalarının sevincini<br />

böyle dopdolu yaşıyorlardı.<br />

Bu tablo gözümün önünden hiç gitmez…<br />

***<br />

4-5 sene kadar önce yeşil çizgi Hacerül<br />

Esved arasında kahverengi kalın çizgi vardı. Selamlamak<br />

için. Ama izdiham nedeniyle<br />

Suudlular kaldırdı. Tavafın her şavtında Hacerül<br />

Evsedi istilam etmek (selamlamak) için herkes<br />

orada (o çizgide) yoğunlaşıyor ve izdihama sebep<br />

oluyordu. Kaldırılması uygun oldu.(1) Selamlama<br />

daha geniş bir alana yayılınca insanların birbirlerine<br />

istemeyerek verdikleri sıkıntı giderilmiş<br />

oldu.<br />

Ve bu yıl: Küçük pet şişeme zemzem doldurmak<br />

ve hem de elimi yüzümü yıkayıp serinlemek<br />

için, zemzem musluklarının dizildiği ve<br />

hanımların çok yoğun olduğu yere geldiğimde<br />

dünya hanımları telaşe, üzerlerine su dökerek<br />

abdest alıyorlar, şişelerini dolduruyorlardı. Onlara<br />

dönerek mimik ve jestlerimle ve ciddi bir<br />

edayla: “Zarif olun lütfen!.. Niye abdest alırken<br />

birbirinizin üzerine döküp saçıyorsunuz?” dedim.<br />

Tatlı tatlı gülümseyerek zarif! zarif! Diyerek<br />

benimle eğlendiler ve üzerime pet bardaklarla<br />

zemzem suyu dökmeye (serpmeye) başladılar.<br />

Ben de onlara (Yemenli hanımlara) ister istemez<br />

katıldım.<br />

***<br />

REYHAN ve SALEVAT<br />

Bir teravih namazı arasında Mekkeli (Suudi)<br />

bir hanım, bir poşet dolusu reyhan dallarını dağıtmaya<br />

başladı. Ben de aldım. Çok da hoşuma<br />

gitti. Hemen salevat çekmeye başladım. Biliyorsunuz<br />

Efendimiz (s.a.v.)’in bir hadis-i şerifi var<br />

bu hususta: “Size reyhan verilirse reddetmeyin<br />

alın” diye. Reyhan dalını alan hanımlar bunda<br />

Muhammed’in (s.a.v.) kokusu var deyip koklayarak<br />

salevat getirmeye başladılar.<br />

Çocukluğumda hatırlıyorum; annemler de<br />

sohbetlerinde veya Cuma toplantılarında arkadaş-dostlarıyla<br />

birbirlerine reyhan ikram ederlerdi.<br />

İslâm’da koku sürünmek (özellikle Cuma<br />

günü erkekler) ve buhur yakmak, kokusu duyulduğunda<br />

salevat getirmek çok yaygın bir gelenek.<br />

Mekke ve Medine çarşılarında birçok buhurcu<br />

dükkânları var. Çok değişik türde buhurlar (günlükleri)<br />

satılıyor.<br />

Hacılar hediyelik alışveriş yaptıklarında güzel<br />

kokular ve buhur almayı da ihmal etmiyorlar.<br />

Elektrikli buhurdanlıklar da var, içine buhuru<br />

koyuyorsun fişi prize taktın mı yavaş yavaş hoş<br />

kokulu, mest edici kokular etrafa yayılıyor.<br />

İMAMLARIN SESİ<br />

Teravih namazlarını her akşam dönüşümlü<br />

olarak ilk on rekâtını bir imam, ikinci on rekâtını<br />

diğer imam kıldırıyor. Her imama üç gecede bir<br />

sıra geliyor.<br />

Gerçekten Mekke ve Medine imamlarının<br />

çoğunun sesi güzel (harika) Ulvi duyguları harekete<br />

geçiriyor. Hacıları en çok Mekke imamlarından<br />

Mahir’in dalgalı sesi Medine imamlarından<br />

Şeyh Ali Hüseyin’in hüzünlü sesi etkiliyor.<br />

Tabii ki; İmam Sudeys’i söylememe gerek yok. O<br />

bir numara, mest ediyor.<br />

Bu imamlar kıldırırken herkes huşu içinde<br />

bu anın kutsallığını yaşıyor.<br />

YAĞMURLA TAVAF:<br />

Hacı Allahû Teâlâ’nın himayesindedir. Giderken<br />

de dönerken de. Eğer yolculuğunda bitkin<br />

ve yorgun düşerse, Allah bu sebeple onun<br />

günahlarını affeder.<br />

Attığı her adım için ona cennette 1000 derece<br />

ihsan edilecektir. Yağmur yağdığında üzerine<br />

düşen her damlada da bir şehid ecri vardır.<br />

Rasulullah (s.a.v.) şöyle buyuruyor: “Gök<br />

kapıları;<br />

a) İslâm ordusu ile düşman ordusunun karşılaştığı<br />

b) Yağmur yağdığı<br />

c) Farz namazların kılındığı esnada açılır.<br />

Bu vakitleri bilerek dua edin.”<br />

Peygamber (s.a.v) Efendimiz: “Bu Beyti<br />

yağmur altında tavaf edenin geçmiş günahları<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 43

mağfiret edilir ve bir köle azad etmiş gibidir”<br />

buyurmuşlardır.<br />

Hacılar verilecek bu mükâfatları bildiklerinden<br />

o mübarek topraklarda (mekânlarda)<br />

üzerlerine hep rahmet yağmasını isterler.<br />

Umre’de iken Kâbe’nin karşısında gece<br />

(teheccüd) namazını kılmış, hanımlara ayrılan<br />

bölümde Kâbe’yi seyrederek sabah namazını<br />

beklerken, rahmet damlaları dökülmeye başladı.<br />

Herkeste heyecanlı ve tatlı bir telaş. Her yerden<br />

Allahû Ekber sesleri yükseldi ve tavafa koşuşturmalar<br />

başladı. Daha fazla mükâfat alabilmek<br />

için…<br />

Gerçekten müminlerin o hali çok heyecan<br />

ve ürperti verici bir manzara arzetti. Gözyaşlarımızı<br />

tutamadık.<br />

Kut’ül Kulub 2. cilt, sh. 241: Hadis-i şerifte<br />

“Kim ki Beyti yalın ayak tavaf ederse bir köle<br />

azad etmiş gibi olur. Eğer yağmurlu havada 7<br />

şavt ile tavaf ederse geçmiş günahları mağfiret<br />

olunur” buyurmuştur.<br />

Davud İbni Aclan diyor ki: “Enes İbni Malik<br />

ve Hasan ile yağmurda tavaf ettik, makamın<br />

arkasında iki rekât namazı da kıldık. Enes bize<br />

yüzünü döndü, dedi ki: “Bundan sonra amellerinize<br />

yeniden başlayın, çünkü geçenler mağfiret<br />

olundu. Zira Rasulullah (s.a.v.) ile böylece yağmurda<br />

tavaf etmiştik de böyle demişti.”<br />

HEDİYE TAVAF:<br />

Yakınlarımıza tavaf hediye yapılabilir. Mesela:<br />

adlarını söyleyerek şunun için tavaf yapıyorum,<br />

ona hediye ediyorum denilebilir.<br />

Peygamber (s.a.v.) Efendimize, dört Halife’ye,<br />

Hz. Fatıma, Hz. Ayişe, Hz. Hatîce annelerimize,<br />

üstadımıza, annemize, babamıza, kardeşlerimize,<br />

isimlerini söyleyerek dede ve ninelerimize,<br />

sevdiklerimize…<br />

Hz. Ebubekir (r.a.) için hediye tavaf yaptığınızda<br />

Allahû Teâlâ’dan onun sadakat ve cömertliğinin<br />

size de verilmesi için dua edebilirsiniz.<br />

Hz. Ömer (r.a.)’ın adalet ve vefasının sizde<br />

de olmasını isteyebilirsiniz.<br />

Hz. <strong>Osman</strong> (r.a.)’ın Kur’an’ı Mübine hizmetini,<br />

iffet ve hayâsının size de yansıması için<br />

dua edebilirsiniz.<br />

Hz. Ali (r.a.)’ın dilinden ilim ve cihadını<br />

bana ve neslime nasip eyle ya Rabbi, diyebilirsiniz…<br />

KÂBE’DE BİR YABANCI:<br />

Yabancının biri Kâbe’yi gözlemlemeye geliyor.<br />

Milyonlarca kişinin (3 milyon insanın) bir<br />

komutanla bir kişiye (bir imama) uyduğunu görünce<br />

bunda bir sır var diyerek etkilenerek imana<br />

geliyor.<br />

Çok büyük kitleler halinde bir kalabalığın<br />

büyük bir disiplin ve nizam içersinde ibadet etmeleri<br />

yabancı gözlemcilerin dikkatini çekiyor.<br />

Hiçbir yerde böylesine bir kalabalık bu şekilde<br />

disipline edilemez deniyor. Bu gerçek de insanları<br />

İslâm’a çekiyor.<br />

YAŞLININ TAVAFI:<br />

Rehberimiz anlattı: 80 yaşlarında bir hacı<br />

amca yorgunluktan dizleri titreyerek perişan bir<br />

halde rehberin yanına gelmiş:<br />

“Oğlum 49 kere döndüm. Acaba benim tavafım<br />

tamamlandı mı?” demiş.<br />

Kâbe’nin etrafını 7 kere dönüş bir tavaf<br />

oluyor. (her bir dönüş de bir şavt’tır.)<br />

Meğer hacı amca 7 dönüşü bir şavt zannediyormuş.<br />

KAZA NAMAZI:<br />

Bizim Hacıların habire namaz kılmaları Suudilerin<br />

dikkatini çekmiş. Niye bu kadar namaz<br />

kılıyorsunuz diye sormuşlar. Bizim hacılar da<br />

namaz kazası yapıyoruz demişler. Suudiler de:<br />

namazın kazası mı olur! Diye şaşkınlıklarını belirtmişler.<br />

Çünkü onlar ezanın ya öncesinde ya<br />

da ezan sesini duyar duymaz mescide koşuyorlar.<br />

Onlara göre namazı geciktirmek çok günah.<br />

Diğer ülke insanları çoğu vakitlerini mescid<br />

de Kur’an okuyarak geçiriyorlar.<br />

Türk hacıları genelde Kur’an okumuyor.<br />

Kâbe’de, Mescid-i Nebevi’de Kur’an okuyan<br />

44 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Türk hacısına az rastlanıyor. Hatta bazen malayani<br />

sohbet yaptıkları görülüyor.<br />

KÂBE-RAVZA RESİMLERİ:<br />

Önceki yıllarda Suudi hükümeti mescidin<br />

içine fotoğraf makinası, cep telefonu ile girilmesini<br />

yasaklamıştı.<br />

İki yıldır herkes cep telefonlarını içeri geçirebiliyor<br />

ve her cepheden, üst katlardan, tavaf<br />

manzaralarını, Kâbe-Ravza fotoğraflarını çekebiliyorlar.<br />

Gerçekten dünyanın en güzel en etkileyici<br />

harika manzaraları bunlar.<br />

ÇOCUK VE İBADET:<br />

Çocuğun hacca iştirak ettirilmesi manevi<br />

bir terbiye içindir. Bu husus özellikle Arap âleminde<br />

bugün de geçerli bir adettir.<br />

Dünya Müslümanları ama genelde yerli<br />

halk özellikle Perşembe, Cuma günleri Umre<br />

yapmaya geldiklerinde küçük çocuklara da ihram<br />

giydirip tavafa katıyorlar. Selamlama kısımlarında<br />

da; Bak! Rüknü yemani’ye geldik selamla,<br />

Hacerül Esved’e geldik selamla diye çocukları,<br />

her türlü şartta bunaltıcı sıcak demeden ibadet<br />

yapmaya alıştırıyorlar. İbadetin her türlü şartı<br />

yaşatılıyor.<br />

Mescidlerde bazı bölümler çocuklu annelere<br />

ayrılmış.<br />

Namaz esnasında annelerin çocukla ilgisi<br />

kopunca çocukların hepsinin birden (korodan)<br />

ağlaması çok etkileyici. Özellikle farz namazlarında,<br />

anne namazda Allah’la (c.c.) birlikte, ama<br />

çocuk “Bana bak!.. Bana bak!..” diye adeta çırpınıyor,<br />

ağlıyor. Annesinin kendisini terk ettiğini<br />

sanıyor. Çocuk her an ilgiyle, sevgiye, şefkate<br />

muhtaç. Bu durumda anne çocuğunu kucağına<br />

alarak secdeye gidiyor. Böylece çocuk eğilip bükülerek<br />

yaşı geçirmeden ibadet şartlarına alışıyor.<br />

Bu alışkanlığı ileriki yaşlara atan ülkelerde çocuklar<br />

genelde ibadet yapmak istemiyor veya<br />

zorlanıyor.<br />

Küçük çocuklarıyla Haccın fiillerini yapanlar<br />

Hakkın lütfuyla ecre nail olacaklarının farkındalar.<br />

BABA NEREYE GİDİYORSUN:<br />

Allah dostlarından biri Hicaz’a gidecek olur.<br />

Küçük çocuğu kendisine sorar:<br />

-Baba nereye gidiyorsun? der. Babası:<br />

-Beytullah’a gidiyorum cevabını verir.<br />

Çocuk zanneder ki; beyti gören, beytin sahibini<br />

görür. Bundan sonra:<br />

-Baba niçin beni de götürmüyorsun der.<br />

Babası da:<br />

-Sen henüz müsait değilsin, der. Fakat çocuk<br />

ısrara eder. Babası da dayanamaz onu da<br />

götürür. Yolda mikat yerinde ihrama girerler ve<br />

Lebbeyk demeye başlarlar. Ne zaman ki çocuk<br />

Beytullah’ı görür, derhal düşüp bayılır ve ruhunu<br />

teslim eder.<br />

Babası:<br />

-Ey ciğer parem evladım, deyip ağlamaya<br />

başlar. Gaipten gelen bir ses:<br />

-O Beytin Rabbini istedi, onu gördü. Sen de<br />

Beytin kendini istedin. Sen de onu gördün, denilir.<br />

Sonra ilâve edilir.<br />

-O ne herhangi bir yerdedir ve ne de cennettedir.<br />

Cenab-ı Hakkın kendisine ihsan ettiği<br />

manevi bir makama yükselmiştir.<br />

İFTAR ETTİRMEK:<br />

Rasulullah (s.a.v.) buyuruyor ki: “Kim Ramazan’da<br />

helâl kazancından oruçluya iftar ettirirse,<br />

Ramazan gecelerinde melekler ona rahmet<br />

duası yaparlar. Kadir gecesinde Cebrail (a.s.)<br />

onunla musafaha eder. Kiminle Cebrail (a.s.)<br />

musafaha ederse, (onun alameti şudur ki) o yufka<br />

yürekli ve gözü yaşlı olur.” (Taberâni, el-Kebir<br />

6/321)<br />

Mescidin içinde açılan sofralarda yoğurt,<br />

dukka (yoğurtun üzerine serperek yenilen baharat),<br />

ekmek veya simit ve hurma… gibi şeyler<br />

ikram ediliyor.<br />

Dışarıda açılan sofralarda ise genellikle yemek<br />

(etli veya tavuklu) pilav, ayran, meyve suyu,<br />

meyve… ikram ediliyor.<br />

Mekke ve Medineliler iftar sırasında da isteyenlere<br />

termoslarla getirdikleri naneli çay ve<br />

Medine kahvesi dağıtıyorlar.<br />

Rasulullah (s.a.v.) şu şekilde dua ederdi:<br />

“Yanınızda oruçlular iftar etsin, yemeğinizi iyiler<br />

yesin ve melekler size salât etsin.” (İmam Nevevi,<br />

Ezkâr, sh. 173)<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 45

GENİŞLETME ÇALIŞMALARI:<br />

Mescid-i Nebevi’nin olduğu yer, Peygamberimizin<br />

Medine’ye hicret ettiğinde devesinin ilk<br />

çöktüğü yerdir. Mescid’in temeline ilk taşı Peygamberimiz<br />

koymuştur.<br />

<strong>Osman</strong>lı Sultanları, Mekke ve Medine’deki<br />

Mescid ve Ziyaret yerleri için milyonlarca altın<br />

harcayarak onların bakımını yaptırmışlardır.<br />

Tezyin, bakım, onarım çalışmaları günümüze<br />

kadar devam etmektedir.<br />

Umreciler dünyanın dört bir tarafından<br />

gelmişlerdi; Arap ülkelerinden, Asya’dan Avrupa<br />

ve Amerika’dan, Afrika’dan…<br />

Umreler de haclar gibi her sene daha kalabalık<br />

oluyor artık.<br />

Son yıllarda, daha çok insanın aynı anda<br />

namaz kılmalarını sağlayabilmek amacıyla<br />

Mescid-i Nebevi’de genişletme çalışmaları yapılmıştır.<br />

Güneşten korunma amacıyla bütün<br />

bahçe kocaman şemsiyelerle kaplanmış.<br />

Mescid-i Nebevi’nin çevresindeki bazı dükkân<br />

ve otellerin yıkılarak genişletme çalışması<br />

yapılmasına rağmen, içi doldu, dışında da, avlusunda<br />

da adım atacak yer kalmadı. Bu artış,<br />

Müslümanların ne kadar çoğaldığının, İslâmiyet’in<br />

ne kadar yayıldığının ve kabul gördüğünün<br />

bir göstergesi.<br />

Bütün dünya İslâmiyet’e yöneliyor çığ gibi<br />

büyüyor. İslâm düşmanları da telaşlanıp kendilerince<br />

bir takım sözde önlemler alıyorlar. Müsteşriklerin<br />

(Oryantalistlerin) sinsice yaptıkları faaliyetler<br />

akamete uğruyor. İslâmiyet’in önlenemez<br />

yükselişinin karşısında duramıyorlar.<br />

Rasulullah (s.a.v.) Efendimiz: “Bu mescide<br />

ne kadar ilâve yapılsa hepsi muhakkak benim<br />

mescidim olur.” (Ebu Hureyre (r.a.)<br />

Bir diğer hadis-i şeriflerinde de: “Benim şu<br />

mescidim Sana’ya (Yemen’in Başşehri) kadar<br />

büyütülüp yapılsa yine benim bu mescidim olur”<br />

buyurmuşlardır.<br />

MEDİNE’de BAYRAM SABAHI:<br />

Ve Bayram Sabahı… Dünyanın dört bir<br />

yanından gelen Mü’minler Mescid-i Nebevi’deler.<br />

Sevinç ve neşe her tarafı sarmış…<br />

Kalabalığa rağmen orada herkes yer bulabiliyor.<br />

Bayram günü bütün Medineli hanımlar çocuklarıyla<br />

oradalar. Efendimiz (s.a.v.) kız çocuklarınızı<br />

güzel giydirin, süsleyin demiş ya, yerli<br />

halk (Arap hanımlar) da çocuklarına her renkten<br />

elbise giydirerek, saçlarını çiçeklerle süslemişler;<br />

bu coşkulu Bayram Sabahında kız çocuklar<br />

ellerine tutuşturulan sepet ve şeker tabaklarıyla<br />

etraftaki müminlere şeker, çikolata, hurma<br />

ikram ediyorlardı. Böylece Efendimiz (s.a.v.)<br />

Bayram Sabahına tatlı şeyler (hurma vs. gibi)<br />

yiyerek girin sünneti de yerine getirilmiş oluyordu.<br />

Erkekler çocuklarına da yerli giysi olan beyaz<br />

boy elbise ve başına da kefiyeli örtülü takmışlardı.<br />

Güzel sesli imamlar tarafından, Bayram<br />

Namazı başlayana kadar tekbirler getirildi ve<br />

Allah birlendi ve buna çoğu kişi sesli iştirak ediyordu.<br />

Hoparlörden insanın içine işleyen tekbir<br />

sesleri her yere dağılıyordu. Ortalığı haşyet kaplamıştı.<br />

Tekbirlerle, sevinç gözyaşlarıyla bir heyecan<br />

dalgası içinde adeta unutamayacağımız bir bayram<br />

sabahı sevinci yaşandı.<br />

Biz de sık aralıklarla, bayram namazı vaktine<br />

kadar getirilen tekbirleri huşu içinde dinledik<br />

ve gözyaşları içinde mırıldandık:<br />

Allahu Ekber Allahu Ekber<br />

Lâ ilâhe illallahu Allahu Ekber<br />

Allahu Ekber ve lillahil hamd<br />

Allahu Ekber Kabira<br />

Velhamdu lillahi kesira<br />

Ve subhanellahi bükreten ve esila<br />

Ve sallahi alâ Seyyidina Muhammed<br />

Ve sallahi alâ Seyyidina Muhammed<br />

Ve alâ ezvacihi Seyyidina Muhammed<br />

Ve alâ zürriyetihi Seyyidina Muhammed<br />

Ve alâ ashabihi Seyyidina Muhammed<br />

Ve sellim teslimen kesira.<br />

Dipnot:<br />

(1) HAcc idaresine, bu çizginin kaldırılmasını, izdihamın<br />

önlenmesini ben teklif etmiş oldum (A.N.)<br />

46 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

َّلإِ‏<br />

اب<br />

ان َّ<br />

Hadisleri Arapça’dan Türkçe’ye aktaran:<br />

Necip Fazıl Kısakürek<br />

Niyete göre işler…<br />

Ameli, murad işler.<br />

ترجمة اربعین حدیثاً‏ نظماً‏ للشاعر نجیب فاضل<br />

الاعداد:‏ النائب السابق ناجي ترزي<br />

KIRK HADİS<br />

(Arapça-Türkçe)<br />

إِن َّمَا الأَعْ‏ مَالُ‏ بِالن ِّ ی َّاتِ‏<br />

.2<br />

Hakikat müminindir, imanından ötürü;<br />

Allah’a inandım de, sonra dosdoğru yürü!<br />

قُلْ‏ آ مَنْتُ‏ بِالل َّھِ‏ ثُ‏ م َّ اسْ‏ تَقِمْ‏<br />

أَفْ‏ لَحَ‏ مَنْ‏ رُزِقَ‏ لُ‏<br />

Akıldır insanda varlık silâhı;<br />

Akılla rızıklanan, buldu felâhı…<br />

مَنْ‏ تَشَب َّھَ‏ بِقَوْمٍ‏ فَھُ‏ وَ‏ مِنْھُمْ‏<br />

Yabancı bir kavmi edenler taklit,<br />

Ondandır; takarlar öz ruha kilit…<br />

Din öğüttür yalınız…<br />

Veriniz ve alınız!<br />

Sabah uykusu,<br />

Rızka bir pusu…<br />

الد ِّینُ‏ الن َّصِیحَةُ‏<br />

الص ُّ بْحَةُ‏ تَمْ‏ نَعُ‏ الر ِّزْقَ‏<br />

مَنْ‏ غَش َّ فَلَیْسَ‏ مِ‏<br />

Kolayca inanır mümin, safdildir;<br />

İnsan aldatanlar, bizden değildir!<br />

أَحَب ُّ الْأَعْ‏ مَالِ‏ إِلَى الل َّھِ‏ عَز َّ وَجَل َّ أَدْوَمُ‏ ھَا وَإِنْ‏ قَل َّ<br />

“Yaradanın sevgisine gerekli;<br />

Amel o ki, az olsa da sürekli…”<br />

إِن َّ أَحَب َّ الْأَعْ‏ مَالِ‏ إِلَى الل َّھِ‏ عَز َّ وَجَل َّ الْحُب ُّ فِي الل َّھِ‏<br />

وَالْبُغْضُ‏ فِي الل َّھِ‏<br />

Allah’ın emrettiği sahici Müslümanlık,<br />

Allah için dostluktur, Allah için düşmanlık…<br />

Derleyen ve Takdim: Naci Terzi<br />

.1<br />

.3<br />

.4<br />

.5<br />

.6<br />

.7<br />

.8<br />

.9<br />

الْكَلِمَةُ‏ الْحِكْ‏ مَةُ‏ ضَال َّةُ‏ الْمُؤْ‏ مِنِ‏ فَحَیْثُ‏ وَجَدَھَا فَھُ‏ وَ‏<br />

أَحَق ُّ بِھَا<br />

.10<br />

Hikmet, Müslümanın kaybolmuş malı;<br />

Nerde görse; kimde bulsa almalı…<br />

Değer yalnız kalbedir;<br />

Her pişmanlık tövbedir…<br />

الن َّدَمُ‏ تَوْ‏ بَةٌ‏<br />

الت َّائِبُ‏ مِنَ‏ الذ َّنْبِ‏ كَمَنْ‏ لاَ‏ ذَنْبَ‏ لَھُ‏<br />

Tertemizdir, gerçek tövbe sahibi;<br />

Tövbe eden, günah etmemiş gibi…<br />

ةُ‏ تَحْتَ‏ أَقْدَامِ‏ الْ‏ أُم َّھَاتِ؟<br />

Annelere minnet, ebedî minnet!<br />

Annenin ayağı altında Cennet…<br />

مَا عَالَ‏ مَنْ‏ اقْتَصَدَ‏<br />

İktisat, taşı nurdan bir taç…<br />

İktisat eden olmaz muhtaç…<br />

َّنجَ‏ اَلْ‏<br />

.11<br />

.12<br />

.13<br />

.14<br />

.15<br />

En ince ölçülerle ışıklansın önünüz!<br />

İzin isteği üçtür; vermezlerse dönünüz!<br />

اَلْ‏ اِسْ‏ تِئْذَانُ‏ ثَلَاثٌ‏ فَإِنْ‏ أُذِنَ‏ لَكَ‏ وَ‏ ا فَارْجِعْ‏<br />

.16<br />

Gurur, gafil insanı yutan korkunç uçurum.<br />

Kul gibi yemek yerim, kul gibi otururum:<br />

آكُلُ‏ كَمَا یَأْكُلُ‏ الْعَبْدُ‏ وَأَجْ‏ لِسُ‏ كَمَا یَجْ‏ لِسَ‏ الْعَبْدُ‏<br />

الْكَلِمَةُ‏ الط َّی ِّ بَةُ‏ صَدَقَةٌ‏<br />

Güzel söz ruha sebil;<br />

Sadakadır tatlı dil.<br />

.17<br />

.18<br />

Kolaylığı gösterin, zorlukla korkutmayın;<br />

Sevindirin, şevk verin, zevk verin, soğutmayın!<br />

یَس ِّ رُوا وَلَا تُعَس ِّرُوا وَبَش ِّرُوا وَلَا تُ‏ نَف ِّ رُوا<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 47

َّلاَ‏<br />

اقً‏<br />

قَالَ‏ الل َّھُ‏ عَز َّ وَجَل َّ سَبَقَتْ‏ رَحْ‏ مَتِي غَضَبِي<br />

Hak bana, rahmetim taşkındır dedi:<br />

Gazabımdan kat kat aşkındır dedi.<br />

ِّیقَ‏ دْ‏ وَتَوَك َّلْ‏<br />

Tedbiri Allah’a bağla ey gönül!<br />

Bağla da yine et O’na tevekkül!<br />

الص َّبْ‏ رُ‏ عِنْدَ‏ الص َّدْ‏ مَةِ‏ الأُولَى<br />

İlk darbede en çok bunalır yürek;<br />

Sabır, sarsıntının başında gerek…<br />

إِن َّ حُسْنَ‏ الْعَھْدِ‏ مِنَ‏ الْإِیمَانِ‏<br />

Bağlan sözüne candan!<br />

Ahde vefa imandan…<br />

.19<br />

.20<br />

.21<br />

.22<br />

اِسْ‏ تَفْتِ‏ نَفْسَكَ‏ وَإِنْ‏ أَفْ‏ تَاكَ‏ الْمُفْتُونَ‏<br />

Müftüler mi fetva veriyor?<br />

Sen fetvayı vicdanına sor!<br />

İslamda üstün insan:<br />

Ahlâkı bütün insan…<br />

أَفْ‏ ضَلُ‏ الْمُؤْ‏ مِنِینَ‏ أَحْسَنُ‏ ھُمْ‏ خُ‏ لُ‏<br />

یَدُ‏ االلهِ‏ عَلَى الْجَمَاعَةِ‏<br />

Düşün bu sırrı her solukta:<br />

Allah’ın eli toplulukta…<br />

.30<br />

.31<br />

.32<br />

.33<br />

Ve İslâm, sürdüğünden mesul olmak gücüdür.<br />

Hepiniz çobansınız; Müslüman sürücüdür;<br />

كُل ُّكُمْ‏ رَاعٍ‏ وَكُ‏ ل ُّكُمْ‏ مَسْئُولٌ‏ عَنْ‏ رَعِی َّتِھِ‏<br />

.23<br />

Kadınlar erkeklerin parçası, dilim dilim…<br />

Güzel, ince ve temiz, her şey onlara teslim…<br />

إِن َّمَا الن ِّسَاءُ‏ شَقَائِقُ‏ الر ِّجَالِ‏<br />

راشِي وَالْمُرْ‏ تَشِي فِي الن َّارِ‏<br />

Rüşvete el sürmek, ateş ki ateş;<br />

Alan da, veren de birbirine eş…<br />

.34<br />

إِن َّ الل َّھَ‏ جَمِیلٌ‏ یُحِب ُّ الْجَمَالَ‏<br />

Alem güzellikle bezeli…<br />

Güzel Allah sever güzeli…<br />

Sevgiline gel, sokul!<br />

Sevdiğiyle olur kul…<br />

48 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

الْعَبْدُ‏ مَعَ‏ مَنْ‏ أَحَب َّ<br />

لَیْسَ‏ الْمُؤْ‏ مِنُ‏ ال َّذِى یَشْ‏ بَعُ‏ وَجَارُهُ‏ جَائِعٌ‏ إِلَى جَنْ‏ بِھِ‏<br />

Komşular açken, Nefsinden emin,<br />

Karnını doyuran, değildir mümin…<br />

أَحِب َّ لِلن َّاسِ‏ مَا تُحِب ُّ لِنَفْسِكَ‏<br />

Nefsin için ne seversen,<br />

Halk için de sev onu sen!<br />

لَیْسَ‏ الْغِنَى عَنْ‏ كَثْ‏ رَةِ‏ الْعَرَضِ‏ وَلَكِن َّ الْغِنَى غِنَى<br />

الن َّفْسِ‏<br />

.24<br />

.25<br />

.26<br />

.27<br />

.28<br />

Zenginlik, sanmayın, mal çokluğunda;<br />

Nefs gınasındadır, göz tokluğunda…<br />

أَصْدَقُ‏ كَلِمَةٍ‏ قَالَھَا شَاعِرٌ‏ كَلِمَةُ‏ لَبِیدٍ‏ أَلَا كُل ُّ شَيْءٍ‏<br />

مَا خَلَا الل َّھَ‏ بَاطِلُ‏<br />

.29<br />

En doğru söz Lebid’in; şiirle donatılmış,<br />

Allah’tan başka her şey hakikatte bâtılmış…<br />

Ölüm isteğini at!<br />

Vazifedir bu hayat…<br />

35. لاَ‏ تَتَ‏<br />

َّنمَ‏ وُا الْ‏ مَوْتَ‏<br />

.36<br />

Cihazda, topluluktan uzak nokta paslanır;<br />

Müminler binalardır omuz omza yaslanır.<br />

الْمُؤْ‏ مِنُ‏ لِلْمُؤْ‏ مِنِ‏ كَالْ‏ بُنْ‏ یَانِ‏ یَشُد ُّ بَعْضُھُ‏ بَعْضًا<br />

أَحَب ُّ الط َّعَامِ‏ إِلَى االلهِ‏ مَا كَثُ‏ رَتْ‏ عَلَیْ‏ ھِ‏ الْأَیْ‏ يدِ‏<br />

Sofrada Allah’ın sevdiği kıymet;<br />

Üzerinde en çok el toplanan nimet…<br />

أَحَب ُّ الْجِھَادِ‏ إِلَى االلهِ‏ كَلِمَةُ‏ حَق ٍّ تُقَالُ‏ لِإِمَامٍ‏ جَائِرٍ‏<br />

“Hakkın en sevdiği savaşmada söz,<br />

Baştaki zalime söylenen hak söz.”<br />

.37<br />

.38<br />

.39<br />

İnsanda güzel ahlâk için, gönderilişim;<br />

Ahlâkı nokta nokta bütünlemektir işim…<br />

إِن َّمَا بُعِثْتُ‏ لأُ‏ تَم ِّمَ‏ مَكَارِمَ‏ الأَخْلاَقِ‏<br />

.40<br />

“İki zaifin size hakkını haram ettim:<br />

Biri desteksiz kadın, biri kimsesiz yetim…”<br />

إِن ِّ ى أُحَر ِّجُ‏ عَلَیْكُمْ‏ حَق َّ الض َّعِیفَیْنِ‏ الْیَتِیمِ‏ وَالْ‏ مَرْأَةِ‏

Şiir<br />

Gülşehri<br />

DAR DÜNYA<br />

Otur da bir yana, baharı seyret;<br />

Angaryayı delen bakış hülyâdâ<br />

Bul kendine sıkıntı içinde huzur,<br />

Dalsın iç gözlerin sanki rüyâda.<br />

Kara alçak deniz yüksek ufukta,<br />

Nefesim tıkandı kıyı ovada.<br />

Yoksa geçer günler ama yıpratır,<br />

Çalışır göründük (10 gün) Eğrikaya da.<br />

Yeşille kırmızıyı seçemez gözüm,<br />

Bu bahar da kaybettiydik kurrada.<br />

Çiftçiler hür, çobanlar hür çevremde,<br />

Bıktı bundan binili de yaya da.<br />

Gösterişte biz geçince acemi,<br />

Generaller sarhoş oldu “Hurra” da.<br />

Askerlik bu mu be odun kafalar,<br />

Kumandan, selamlarlar semâda.<br />

Disiplin arzumu yeneyim dedim,<br />

Al teskereyi de Ali, getirme yâda…<br />

Geniş ol diye de salık verirler;<br />

Ne yapıp ta sığamadığım dünyada!.. (1969)<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 49

Şiir<br />

Firdevs Yüksel<br />

ON ÜÇ MÜ MEŞ’UM<br />

(RAHİP KIZI ALLİSON)<br />

Akdağ’ın serancamını<br />

dinler bir Germiyan kızı,<br />

Sakarya’nın buruşuk, kuzeyin<br />

sazlık Filyos’una akarak..<br />

Menderes’in Türküsünü çığırır,<br />

Frig’in bir bestesinden ilham alarak…<br />

Çağırır Yörük Kuşu’nun ezgisini,<br />

İstanbul’un zümrüt kanatlarına bakarak…<br />

13 yıl evvel başlamıştı dasitan<br />

On üç mü meş’um?<br />

Uğursuzun elinden alınmış<br />

İl benim ilim gayrı<br />

Yadellere verir miyim ilimi…<br />

Dün Rahip kıkı Allison’u<br />

ağlattım ben…<br />

İzin verdim Protestan kızın ağlamasına,<br />

Katolik Ana’sının sertliğiyle…<br />

Sıvazlamadım sırtını<br />

Meryem Analarının rahmetine güvenerek…<br />

Azeri kızı değildi ya karşımda ağlayan<br />

Dağlık Diyarlarını kaybetmiş addolan.<br />

Meryem Anaları, Jesus Babaları,<br />

Kirlendiklerinde yuyan, Vaftizci Yahyaları<br />

vardı onların<br />

Ukba’da ve Aksa’da.<br />

Türkçeyi anlamadıkça ağlayan,<br />

Kitabını havaya savuran cemaat;<br />

Çevirmedin hiç sol yanağını!<br />

Ama çevirdin Adapazarı’nda<br />

50 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

Yaprak yaprak dökülmüş, zedelenmişlere<br />

Kutsal addettiğin Kitap’ın yapraklarını.<br />

“Babalık” yapamadık biz Ferisiler gibi<br />

“Ayak” da olamamış Baş’lara.<br />

Tanrım: Niye kovalatırsın insanlara Şeytanını?<br />

İblis’i de bir asaletle yaratmışsındır elbet…<br />

Sırat-ı Müstakim’ini kurdu Rab<br />

Akkuşla Karakuş, tümülüsvari,<br />

sokağına iliştirdi.<br />

Kurdu Kübra’yı Rab<br />

Yargıladı Ak’la Kara’yı.<br />

Fethin Türk çocuklarıydık biz<br />

Bakire Anayla, kutsal Baba’nın ayırdığı…<br />

Onüç mü meş’ummuş?<br />

Trimurti’nin üçü mü ehven sana ey<br />

Rahip kızı Allison!<br />

Niye ürkersin üçlerden beşlerden yedilerden<br />

Yedi şamdanlı dalın mı kırılmış…<br />

Hint Avatarının devşirilmiş İsa’sı;<br />

On üç mü meş’um?<br />

Yoksa üç mü?<br />

Üç kez düşmüş cisim toprağa…<br />

Üç din doğmuş insanlığa…<br />

Onsekiz bin nebiyle,<br />

Kimse ünlememiş kitapsızları.<br />

Üç dün kalmış toprağa… Biri doğru.<br />

Toprağın hakanına…<br />

On üç mü meş’um,<br />

Ey Rahip kızı Allison!

Şiir<br />

Usâme Fatih<br />

Sana bakmak derin deryalarda kaybolmak gibi<br />

Izdırabı yürekte barındırmak mıdır sevgi?<br />

Çocukluğumla kaybettiğim yüzümde beliren neşe<br />

Seninle notalanmış dudaklarımda ezgi?<br />

Masum yüzünde beliren endişe<br />

Allah’ı arayanların sığındığı sığınak<br />

Sevgiliyi anınca dertleri gizleyen<br />

Allah’a yakın şeytan’a uzak.<br />

Marifet miymiş günlüklere hayatı satırlamak,<br />

Asıl marifet bu dünyada ölümü hatırlamak.<br />

Herkesin delisi bize gözükür ferruh,<br />

Ne bedenim çeker bu deliyi ne de yorgun ruh.<br />

Kasırgalarla boğuşan bir çöldeyim sanki<br />

Hiç sona ermez bu bunaltı bazen sanırım baki.<br />

***<br />

Beynim abluka altında, içimde bir hırçınlık,<br />

Neden yorgun bir yürek, nedir bu bıkkınlık.<br />

Neyse kurban gitmiş ruh, nefes gırtlak da düğümlü,<br />

Gündüzler görünmüyor, pusuya yatmış karanlık!..<br />

Stres, bunaltı, sitem hepsi yüklenir birden<br />

İçimde bir yürek var, irkilen,<br />

Bir eylem var gözlerimde, kopmuş görevinden,<br />

Bir nefis var ki, hiç şaşmaz hedefinden.<br />

Ne bir sis var havada, ne de bir duman<br />

Kimdir bu gözler önüme, şu bulutu konduran,<br />

Nefs şeytana oyuncak, şeytan da nefse muhtaç,<br />

Yok mudur şu kalleşi, Allah için susturan!...<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 51

Şiir<br />

Hızır İrfan Önder<br />

AŞK GAZELİ<br />

Ben yâre yâr dedim de yâr demedi bana yâr<br />

Önce yâr dediğime sonra diyemem ağyâr!..<br />

Cevrinde nihayet yok, nazında bir karar yok<br />

Yara içinde yaram, nâr üstünde nârım var!..<br />

Şikâyetim yok benim yârden gelen cefâya<br />

Bin ömür ezâ çeksem cânım sevdâya akar!..<br />

Kâlû Belâ’dan beri ben benden vazgeçmişim<br />

“Sevmek ölmekle başlar!” Kucakla beni kabir!..<br />

Kim demiş ki Sükûtî mey içmez güzel sevmez<br />

Bühtândır söylenenler çünkü başım hep huşyâr!..<br />

52 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Tanıtma<br />

Tanıtan: Yusuf Tercüman<br />

Mahmud-i Şebusteri<br />

GÜLŞEN-İ RÂZ<br />

(Gizli Bahçe)<br />

1-) “…Şeyhler Şeyhi Şeyh Mahmûd-i<br />

Şebüsteri’nin yüce merkadidir: Mezarındaki kitabede:<br />

720 yılında göçmüş.”<br />

“Gönlü aşkla diri olan asla ölmez;<br />

Ebediliğimiz âlem ceridesine kaydedilmiştir.”<br />

(Hafız Şirâzi)<br />

“O’dur Ölmez Diri” Hüvel-bâkî<br />

“Güneşe delil yine güneştir.” (Mevlana)<br />

2-)Ön söz ve şerh, Abdülbaki Gölpınarlı /<br />

M.E.B. yayınıdır.<br />

Sadeddin Mahmûd bin Emineddin Abdülkerim<br />

bin Yahya, Tebrizin Şebüster kentinde<br />

1325’te doğmuş, 33 yaşında aynı yerde ölmüş.<br />

(1325+33/1358)<br />

“Gülşen-i Râz”ı Emir Hüseynin gönderdiği<br />

manzum sorulara cevap olarak yazmış. (15 soru)<br />

Tefsir, hadis ve kelâm ilimlerini tam hazmetmiş<br />

bir kişilikle ortaya koymuş. (Şeyh Galibin:<br />

“Hüsn-ü Aşk” divanını benzer yaşta yazdığını<br />

örnek alır ve mümkündür… deriz.<br />

Bombay’daki kataloga göre; 28 beyttir. O<br />

da 71 beytle cevap vermiş. Ama istek üzere,<br />

genişletmiştir… 35 kadar daha şerhi vardır.<br />

Kitabın yazılış sebebi: Horasanlı S. Hüseynin<br />

gönderdiği sorulardır.<br />

Sorular:<br />

1-Düşünce denen şey nedir?<br />

2- Bizim için yol şartı olan düşünce hangisidir?<br />

3- “Kendinden kendine sefer et” derler<br />

(Nüzhed Dede-12. asır) anlamı nedir?<br />

4- Yolculuk nasıl olur; kime olgun kişi diyelim?<br />

5- Birlik sırrına kim vâkıf olur?<br />

6- Mukaddes tanrıya, şu bir avuç toprağın<br />

başındaki bu sevda nedir? (*)<br />

7- Hangi durakta, “Ben Hakk’im denir?<br />

8- Yaratılmışa, neden, ulaşmış derler?<br />

9- Mümkünle vacibin birleşmesi nedir?<br />

Hüseynin sözleri, hasbıhaldir ancak; bu sorular<br />

sorulanı sınamak için sorulmamıştur.<br />

***<br />

1. Can düşünceyi öğretenin, gönül mumunu,<br />

can ışığıyla aydınlatanın adıyla.<br />

2. Onun lûtfuyla iki âlem de aydınlandı;<br />

onun feyziyle Âdem’in toprağı gül bahçesi kesildi…<br />

3. Öyle bir kuvvet, kudret sâhibidir ki bir<br />

bakışlık, bir görüşlük zamanda, “Kaf” la<br />

“Nun”dan iki âlemi de meydana getirdi<br />

4. Kudretinin katı, kaleme can verip emredince<br />

kalem, yokluk levhinde binlerce nakışlar,<br />

sûretler belirtti.<br />

5. İki âlem de o soluktan meydana geldi.<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 53

6.Bu akıl, bu her şeyin ne olduğunu anlayış<br />

kabiliyeti, Âdem’de zuhûr etti de bu kabiliyetle<br />

her şeyin aslını bildi.<br />

7. Kendisini muayyen bir şahıs olarak görünce<br />

de ben kimim diye düşünceye daldı.<br />

8. Cüz’î âlemder küllî âleme bir sefer etti;<br />

oradan da tekrar döndü, bu âleme geldi.<br />

9. Dünyayı îtibârî bir şey gördü; sanki “bir”<br />

sayısı gibi tek varlık, bütün sayılara yayılmıştı.<br />

10. Emir ve Halk âlemi, o bir soluktan<br />

meydana geldi; dönüp aslına giden o soluk, gelen<br />

soluktu ancak.<br />

……………………………………….<br />

32. Bu sözleri duyup şaşıran kişilerin, bu<br />

sözlerdeki mânâları anlamaları, bilmeleri mutlaka<br />

lâzımdır.<br />

Hz. Peygamber (s.a.) “Bir an düşünmek,<br />

yetmiş yıl (nâfile) ibâdetten hayırlıdır” buyurmakta<br />

(Künûz’ül-Hakaaık, II, s.27), Kur’an’ı,<br />

mânâsını düşünerek okumanın lüzûmunu belirtmektedir.<br />

(aynı, s. 198) Gene Kur’an-ı Kerim’in<br />

IV. Sûresinin (Nisâ) 82., X. Sûresinin 31.<br />

XII. sûresinin 2., XXIII. sûresinin (Mü’minûn)<br />

68., XXXVIII. Sûresinin (Sâd) 29. ve<br />

XLVII.sûresinin (Muhammed s. m) 6.âyetlerinde<br />

tedebbürün lüzûmu belirtilir ki bu da düşünceden<br />

ibâretti, yahut düşecenin sonucudur.<br />

Alıntılar:<br />

“Allah bilgisi: Allah’ın zâtının muktezası<br />

olan bilgisinden insan âlemine kadar bütün zerrelerden<br />

süzülerek, bütün âlemlerden devrederek<br />

geldiği için insan, kâinatın zübbesidir…”<br />

***<br />

İlk zamanlarda Hind tesiri altında gelişen<br />

tasavvuf, dünyâdan tamâmiyle kaçınmak, maddi<br />

zevklerden çekinmek, evlenmemek, azıksız olarak<br />

çöllere dalmak gibi İslâm’da olmayan katı bir<br />

şâhitlik şeklinde tecelli ederken Yunan felsefesinin<br />

tesiriyle Varlık Birliği (Vahdet-i Vücûd)<br />

inancı benimseyen ve bunu İslâm’a tatbıyka<br />

uğraşan bir mâhiyet almıştır. Bu inancı güdenler,<br />

sülûkte, ilk olarak her işin, mazharına ve o mazharın<br />

istidâdına göre doğru ve yerinde olduğunu,<br />

her işin fâilinin Tanrı bulunduğunu (Tevhid-i<br />

Ef’al), ikinci merhalede, işlerin, sıfatların zuhûru<br />

olması bakımından bütün sıfatların, Tanrı’ya<br />

râci’ olduğunu (Tevhid-i Sıfât), üçüncü merhaledeyse<br />

sıfatların, bir tek zâtın, mazharları ve<br />

istîdatlara göre zuhûru olup her sıfatların, zâtın<br />

54 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

aynı bulunduğunu bilir, görür ve bu görüşle de<br />

tahakkuk eder (Tevhid-i Zât). Fakat, bu makamlar,<br />

yokluk (Fenâ) makamlardır. Hele son makamda,<br />

sâlikin nazarında ne kendi varlığı, ne de<br />

kâinâtın varlığı kalır. Bu yokluktan, Tanrı varlığına<br />

bürünmesi, geri dönmesi gerektir. Geri dönerken<br />

de aynı makamlara, fenâ ile değil, Hak<br />

varlığıyla uğraması gerekir. Sâlik önce Tanrı<br />

zâtiyle, sonra sıfatlariyle, sonra da fiilleriyle varlığa<br />

erer. Bu makamlara da “Cem’, Hazret’ül-Cem’,<br />

Cem’ul-Cem”denir. Bu inanç, bu terimler, Kitap<br />

ve Sünnette yoktur; esâsen, her şeyi Tanrı zuhûru<br />

tanımak, vâcibin mümkin şeklinde zuhûr<br />

ettiğine, edeceğine, açıkçası âlemin, Tanrı olduğuna<br />

inanmak tır. Bu yüzden, şerâattan ayrılmayan<br />

sûfîler, bu çeşit “Vahdet”i kabûl etmemişler,<br />

onlarca Vahdet, her şeyde Tanrı’nın kudretini,<br />

kemâlini, sun’ını hikmetini, tedbir ve tasarrufunu<br />

görmek, bu azamet karşısında, O’nun varlığından<br />

başka varlıkları yok saymaktan ibârettir.<br />

Mevlânâ’nın ve Şebüsteri’nin Birlik inancı,<br />

bu tarzdadır; ileride bu bahis, biraz daha ve etraflıca<br />

aydınlanacaktır.<br />

Herkesin meşrebi ayrı olduğuna göre herkes,<br />

kendi meşrebine göre söz söyleyeceğinden sözler<br />

arasında aykırılıklar da olabilir. Bu yüzdendir ki<br />

şeriatta, kesin delil ancak Kitap ve Sünnettir.<br />

Rüya, keşif vs. delil ve hüccet sayılmaz. Hattâ<br />

kıyas bile. Hele nassa karşı, hüccet olamaz. Bir<br />

de cezbe yüzünden, erişmeden ve vakitsiz söylenen<br />

yahut benlikten doğan sözler vardır; Huseyn<br />

b. Mansûr’il – Hallâc’ın, “Ben Hakk’ım” meâlini<br />

veren sözleri bunlardandır.<br />

Bana düşünce nedir, söyle bunun mânasını<br />

anlamak hususunda şaşırdım kaldım dedin.<br />

Düşünce bâtıldan hakka gitmek, cüz’de<br />

mutlak olan küllü görmektir.<br />

Buna dair kitaplar meydana getiren hakimler,<br />

düşünceyi tarif ederken şöyle demişler:<br />

Gönülde bir tasavvur meydana geldi mi önce<br />

ona hatırlayış adı verilir.<br />

Düşünceye daldın da bu dereceyi aştın mı<br />

düşünce, örfte ibret adını alır.<br />

Akıllıca düşünce, bir işi etraflıca düşünüp<br />

başarmaya yarayan tasavvurdur.<br />

Bilinen şeyler hatırlanır da zihinde bir tertibe<br />

tabi tutulursa anlaşılmayan ve anlaşılması<br />

istenen şey bilinir, anlaşılır.<br />

Kıyasta mukaddem, babaya benzer, tâlî<br />

anaya. Netice de çocuk gibidir kardeş.

Fakat bir hükme varmak için yapılan bu<br />

tertip, mantık bilmeye bağlıdır.<br />

Ama bir de şu var ki, Tanrı yardımı olmadıkça<br />

yapılan tertip ve varılan hüküm, ancak<br />

taklide uymadır. Taklidin ta kendisidir.<br />

Bu, uzak ve uzun bir yoldur. Bırak bu yolu<br />

da bir zamancağız olsun Mûsâ gibi asâyı terk et…<br />

Eymen vadisine gel; ağaç bile sana “Ben<br />

Tanrı’yım, Tanrı” desin!<br />

Hakikate erişen, her şeyin hakikatini gören<br />

ilk bakışta varlık nurunu görür.<br />

Marifete sahip olan ve o tertemiz varlık nurunu<br />

gören, neyi görse önce Tanrı’yı görmüş olur.<br />

İyi düşünce için gönülden her şeyi çıkarmak,<br />

gönlü arıtmak gerek. Ondan sonra da Tanrı<br />

yardımı şimşeğinden bir nurdur çakmalı.<br />

Tanrı, birisine yol göstermedi mi o adama<br />

mantıkla hiçbir kapı açılmaz.<br />

Felsefeye düşkün hakim, şaşırıp kaldığından<br />

bu âlemi ancak imkân âlemi olarak görür de.<br />

Vacibi mümkünle ispata kalkışır. Bundan<br />

dolayı da Vacibin zatında hayrete düşer.<br />

Bazen devre saplanır, ters yüzüne gitmeye<br />

başlar… bazen teselsüle kapılır, teselsülde hapis<br />

olur gider.<br />

Aklı, varlıkla uğraşıp durduğundan ayağı<br />

teselsüle bağlanır.<br />

Her şey, zıddıyle meydana çıkar. Fakat<br />

Tanrı’nın ne benzeri vardır, ne zıddı.<br />

Eşi, benzeri olmayınca da bilmem ki akla<br />

uyan, onu nasıl bilebilir?<br />

Mümkün, Vacibe örnek olamaz ki.. şu halde<br />

mümküne sarılan onu nasıl bilebilir, nasıl?<br />

Ne bilgisizdir akla uyan adam… ovaya<br />

düşmüş, ortalığı aydınlatan parlak güneşi mumla<br />

aramakta!<br />

Güneş bir halde kalsaydı ışığı da bir çeşit<br />

olurdu.<br />

Fakat bu ışığın onun ışığı olduğunu, içle derunun,<br />

hakikat âlemiyle bu âlemin arasında hiçbir<br />

fark bulunmadığını kimse bilmez.<br />

Âlemi, baştanbaşa Tanrı nurunun ışığı bil.<br />

Tanrı, âlemde, meydanda olduğu için gizlenmiştir;<br />

meydanda oluşu, gizli kalmasına sebep olmuştur.(1)<br />

Tanrı nuru ne bir yerden bir yere gider, ne<br />

bir halden bir hale girer. O ne değişir, ne başka<br />

bir şekle bürünür.<br />

Sen âlemi daima kendi varlığıyla duruyor<br />

sanırsın.<br />

Kimde uzun uzadıya düşüncelere dalan akıl<br />

varsa onun önüne pek çok baş döndürecek şeyler<br />

çıkar; ne kadar şaşırır o adam!<br />

Bu abes, bu işe yaramaz aklın uzun düşüncelere<br />

dalması yüzünden birisi felsefeye düşmüştür,<br />

öbürü hulûle inanmıştır.<br />

Akılda o nuru görmeye kudret yok… yürü,<br />

onu görmek için başka bir göz ara!<br />

Felsefenin iki gözü de şaşı da onun için<br />

Tanrı’yı bir göremez.<br />

Teşbih görmezlikten ileri gelir; tenzihe ait<br />

anlayışı da tek gözlü olmadan.<br />

Tenâsuh, görüş darlığından meydana çıkar,<br />

onun için küfürdür, aslı yoktur.<br />

İtizal yolunu tutan, anadan doğma kör gibi<br />

bütün yüceliklerden nasipsizdir.<br />

Tevhit zevkini tatmayan kelâmcı, taklit bulutuyla<br />

örtülmüş, karanlıklarda kalmıştır.<br />

Zâhir ehlinin iki gözünde de kuru ağrı<br />

var… onlar, âlemde görünen şeylerden başka bir<br />

şey göremezler.<br />

Onun için Tanrı hakkında az çok söz söyleyenler,<br />

hep kendi görüşlerini anlatmışlardır.<br />

Tanrı’nın zatıysa nelikten de münezzehtir.<br />

Nitelikten de, söylenen sözlerin hepsinden yücedir<br />

o!<br />

Mantıkla, vacibi, yâni varlığı kendinden<br />

olan ve varolması gerekli bulunan varı bulmak,<br />

onu ispât etmek yolu şöyledir:<br />

Mümkin, yâni var olabildiği gibi yok da olabilen,<br />

varlığı, başka bir varlığa muhtâç olan şey,<br />

mutlâka bir sebebin, bir illetin sonucudur ve<br />

mutlâka bir vardan varoluştur. Mümkinin varlığına<br />

sebep vâcipse ne âlâ; fakat mümkinse, o da<br />

bir sebep, bir illet yüzünden varolmuştur. O da<br />

mümkinse, onun da varlığına bir sebep vardır ve<br />

bu, böylece ulanır gider; sonu gelmez. Buna “Teselsül”,<br />

yani ulanıp gitme denir ve bâtıl sayılır;<br />

çünkü mütlâka bir sonuca dayanması gerektir.<br />

Bir varın varlığına sebep, mümkin bir şeyse,<br />

onun varlığına bir ikinci mümkün de sebep olabilir.<br />

Varlığa sebep, ilk mümkinse, onun varlığı<br />

da ikinci mümkine bağlıdır; fakat ikinci mümkün<br />

de birincinin varlığına bağlıdır. Birinci münkin<br />

olmasa, onun da olmaması icâb eder. Bu düşünce,<br />

gerisin geriye, ters yüzüne bir gidiştir; bir<br />

“devir” dir. Şu hâlde mümkinin vücûdu, mutlâka<br />

“vâcib” e dayanır. Ancak bütün bunlar, akla<br />

bağlıdır; akılsa zamanının, çevresinin bilgisinin<br />

tutsağıdır; her şeyi, zıddıyla, yahut eşidiyle, örne-<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 55

ğiyle bilebilir. Varlığı vâcip olan Hakk’ınsa ne<br />

zıddı vardır ne eşidi, örneği. Bu bakımdan istidâl<br />

yolu, akılla gidilen felsefi yol, insanı gerçeğe götürmez.<br />

Ve onun yolunda gidenler, Kur’ân-ı Kerim’i,<br />

zamanlarının geçer bilgisi olan Yunan felsefesiyle,<br />

onların yaratılışa, astronomiye âit bilgileriyle<br />

tefsire daha doğrusu Kurân’ı, zamanlarındaki<br />

bilgiye tatbika uğraşmışlardır. Oysa ogün, akılları<br />

tatmin eden tefsir ve te’vil yolları, bugünün ilmi<br />

inkişaflariyle iflas etmiştir. Bugün de aynı yolda<br />

yürümek isteyenler var. Fakat bu yol, tehlikeli<br />

bir yoldur; hizmet adına ihânettir.<br />

Hıristiyanlık teşbih, Mûsevilik tenzih esâsına<br />

dayanır. Müslümanlık, teşbihile tenzih arasında<br />

“Tevhid” dinidir. Allah, zâtıyle her şeyden<br />

münezzehtir, fakat her şeyde kudreti, yaratışı,<br />

tedbir ve tasarrufu görünmektedir, her şey,<br />

O’nun varlığına, birliğine delildir.<br />

“Varlık Birliği”ni, kâinât Allah’tır tarzında<br />

anlayanların inancı, gerçek sûfilerce bâtıldır.<br />

Çünkü ne Allah kâinât olur, ne de kâinât Allah’tır.<br />

Kâniât, Allah’tır inancı “Vahdet-i<br />

Vücûd” değil, “Vahdet-i Mevcûd” dur. Vahdet-i<br />

Vücûdda kâinât, Allah’la kaimdir; hattâ Allah’a<br />

nispeten kâinât yoktur. Güneşin ziyâsı güneşle<br />

kaimdir; güneş olmasa ziyâsı olmaz; fakat güneşin<br />

ziyâsı güneş değildir. kâinât da Allah’ın eserlerinin,<br />

hükümlerinin, sıfatlarının mazharıdır<br />

ama zâtı, her şeyden müzzehtir; hiçbir şey O<br />

değildir.<br />

Bazı Benzer Kavramları:<br />

Tenasüh: “Ölümle ruhun ceset değiştirip<br />

tekâmül etmesi” ne inanmaktır.<br />

Temasüh: “Geriye doğru düşerek gitme;<br />

hayvana.”<br />

Terasuh: “Nebata dönüşme.”<br />

Tefasüh: “Cansızlara düşme.”<br />

Hepsi de batıldır.<br />

2.Soruya cevabı:<br />

“Yolumuzda şart olan hangi düşüncedir?<br />

Neden düşünce bazen ibadettir, bazen günah”?<br />

Tanrı sıfatlarını, Tanrı nimetlerini düşünmek<br />

yol şartıdır. Fakat Tanrı’nın zatını düşünmek,<br />

günahın da kendisidir.<br />

Tanırı’nın zatını düşünmek boştur, saçmadır.<br />

Eldekini elde etmeye çalışmak bil ki, olmayacak<br />

bir şeydir!<br />

Âlemdeki şeyler, Tanrı’nın zatından nurlanan,<br />

zatına delâlet eden şeylerdir. Fakat zatı,<br />

onlarla nurlanmaz ki!<br />

Bütün âlem, onun varlığından meydana<br />

gelmişken, varlığı, nasıl olur da âlemden görünür?(2)<br />

Tanrı zatının nuru, görünen şeylere sığmaz;<br />

onun ululuk nurları her şeyi kahreder.<br />

Aklı bırak da Hak’la bulunmaya bak… yarasanın<br />

gözünde güneşi görmeye kudret yok.<br />

Tanrı nurunun kılavuz olduğu yerde Cebrail’in<br />

sözü mü olur?<br />

Melek de Tanrı tapısına yakındır, o yakınlığa<br />

erişmiştir ama “Öyle bir zamanım olur ki Tanrı’yla<br />

beraber olurum” makamına giremez ki.<br />

Tanrı nuru, meleğin bile kanadını yakarsa<br />

artık aklı, haydi baştan ayağa kadar yaktı gitti!<br />

Tanrı’nın pek parlak, pek nurlu olan zatına<br />

karşı aklın nuru, güneşe bakmaya çalışan göze<br />

benzer.<br />

Göz, güneşe bakmaya kalkıştı mı kamaşır,<br />

kararır, bir şey görmez olur.<br />

Fakat bir bilsen… karanlık, Tanrı zatının<br />

nurudur. Âbıhayat, o karanlık içindedir.<br />

O kara nur, ancak göz nurunu alır. Sen bakışı<br />

bırak… zaten burası bakış yeri değil!<br />

Tertemiz âlemin toprakla ne münasebeti<br />

var? Anlayış, anlamındaki aczi anlamaktan ibarettir.<br />

Tanrı, doğrusunu daha iyi bilir ya… yüz karalığı,<br />

mümkin olan şeylerden iki âlemde de ayrılmaz.<br />

Derviş, iki âlemde de yüz karası olan yokluk<br />

yok mu… eksiksiz, artıksız aradığını bulacağın<br />

ulu şehir, o yokluktur işte!<br />

Ne diyeyim? Bu nükte pek ince: Apaydın<br />

gece kapkara gündüz içinde<br />

***<br />

Bir tasavvuf kitabı olarak; şeriata uygun, E.<br />

Sünnete paralel bilgilere dayalı mütalaalarda<br />

doludur, okunması elzemdir.<br />

Dipnot:<br />

(1)Allah o kadar zahirdir ki; zuhurunun şiddetinden gâibdir. (Y.T.)<br />

(2) Vahdet-i Vücut bâtıl . Vahdet-i Şühut da zayıf.<br />

Aslolan: Her şeyin Allah’ın birliğine göre dengelenmesidir. O<br />

vardır; her şey vardır. O tektir, her şey O tek’in huzurunda konuşlanmıştır.<br />

Tıpkı, Tek nokta etrafındaki sayısız dairelerin (sayısız<br />

noktalarından oluşması) o merkeze bağlı olmasıdır. (Y.T.)<br />

* Nüzhet Dede’nin gazeline dikkat 11.sh. sonuna bak.<br />

56 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

Tanıtma<br />

Firdevs Yüksel<br />

TAŞRALI EŞREF / EY ÇAĞ (1)<br />

Git hele derim. Kokunu sal. Hücreme girerim. Bir iki çocuk<br />

ağlaşır dışarıda. Köpüklü kahvemi tüttürürüm. Ulfalarım<br />

selamette dostlarım da. Sevinirim.<br />

İhtişamlı bir dünya yaratmalıydı. Camgüzellerinin<br />

küskün tınısına sığınmalıydı bu<br />

hayat… Fransız şato bahçelerinin tılsımını<br />

uyandırmalıydı Avrupai sanatımız…<br />

Yabani iğdeden ürker bir melodram yaşatmalıydık<br />

aksak beyinlerimize.<br />

Heveslerimizi her bahar tazelemeliydik…<br />

Öykümüzü duymalıydı yiğit pençeler,<br />

yanık tenler, illet kalpler.<br />

Dağılmamalıydı yuvalarımız, başkalarının<br />

yuvalarını dağıtma pahasına. Endamlı<br />

cümleler kurmalıydık asil dostlarımıza…<br />

Şâir Eşref… Şah Kartal… süzülüyor nizamı…<br />

Biraz kabala, biraz budala.<br />

Oyununa gelir evrenin, gözlememesi gerekirken,<br />

sert-hışımlı gözlerini diker yılanlı<br />

sütunvari heykelleştirilmiş, tütsülenmiş, ezberlenmiş<br />

oyunlara…<br />

Herkes rolünü oynar Taşralı Eşref, büyülenmiş<br />

şiir mısraları değil, destelediğin<br />

bilgi yumakları… Herkesi akıllı mı sanırsın<br />

konuşursun gene söğüt gölgesinde. Üşüşmüşler<br />

etrafına dinlemeyi pek seven bu erdemli<br />

toplum.<br />

Taşralı Eşref! Toplayana garip bakar bu<br />

azgın devlet, dağıtıverir alimallah rüzgârın<br />

tınısına alışmış cılız söğüt yapraklarınızı…<br />

Sıyırıverir haşin bir nefes, yere yağan mütevazi<br />

dallarınızı…<br />

Eşref, oturmaya görsün… Yemen kadar<br />

islidir kahveleriniz, köpüklüdür fikirleriniz…<br />

Tabeana can suyunu vermişsin Eşref.<br />

Tohumlar dizilmiş, mevsimini bekler hasatlar.<br />

Biçimlendirilmiş kafalar, budanmış ahmaklar.<br />

Herkes yerini bilir değil mi? Oturacağına<br />

da kalkacağına da iknadır insanoğlu…<br />

Hevessiz adım atılmaz.<br />

Taşralı Eşref, saygındır, çünkü aklını<br />

kullanan tek insandır, kasabanın tek gören,<br />

fark eden, üreten bilgesidir. Beğenmez öyle<br />

her şeyi.<br />

Biraz aylaklık ister bu bilgelik. Oturmalıdır<br />

o bilge zaman zaman. Aylaklık ister<br />

bilgelik. Çalışmak makinalara mahsus artık<br />

günümüzde.<br />

Duranlar düşünebiliyor ancak, oturanlar,<br />

dingin anının hazzına varıyor makinaları<br />

resetlediğinde hızı kesiliyor Hız Çağı’nın. Bir<br />

takımlık fişsin işte, o sensin ey çağ! Bataryan<br />

gene boşalmış, takmalı gene fişini. Gürültüsün,<br />

işte o sensin ey çağ! Kalabalıksın, ayak<br />

malısın, işte o sensin ey çağ! Hızınla, bilginle,<br />

ayağa düştün, havalanamadın, fazla hantalsın.<br />

İşte o sensin ey çağ! Çok fazlasın, arındırılmalısın,<br />

çöp dağısın. İşte o sensin ey çağ!<br />

Suretsin, zahmetsin, nimetlerinle bir küflet-<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 57

sin, işte o sensin ey çağ! Kokuşmuşsun, atıksın,<br />

cesetsin germişsin işte o sensin ey Çağ.<br />

TAŞRALI Eşref – ULFALARIM<br />

Adın ılıklaştı Taşralı Eşref, berraklaştı<br />

gizemlerin…<br />

Rüyanda gördüğüm Melisa’yı andırır<br />

yaprakların teker teker döken aynı adlı oğulotun<br />

ışımış.<br />

Döksün yapraklarını antiseptik ışınlar;<br />

morumsu çiçekli Melisa’nın gözdesi olduğun<br />

anların şerefine…<br />

Bir tılsımla yola çıkılır mı Eşref… Şerefi<br />

mi kaldı arsız dünyanın. Yalanına muhtaç<br />

bahçedeki mağrur kamelya. Kırmızı, katmer<br />

açmış bağrını en yüce bilgilere.<br />

Görür müsün sen de Taşralı Eşref; adım<br />

adım, hazin hazin ilerleyen kutsal Arapça<br />

çağrılı, dünyanın en kutsal sesini. Gör o sesi<br />

eşref, minareden düşen Tahir Efendiyi diriltmedi<br />

mi o ulvi ezan. Beş vakit<br />

mübtelasının, cemaatinin üzerine o şeffaf<br />

söğüt salkımlarını sarkıtmadı mı?<br />

Diriydi minare de cami de…<br />

Eşref, seni dinleyenleri salardın ya beş<br />

vakit Uluğbeyin Camisine. Gidin Tanrıyla<br />

kucaklaşın, zavallı kulu rahat bırakın derdin.<br />

Beş vakit uyur o bilge… ki, her vakit<br />

uyanık kalsın, ademin kurgusuna alışmamıştır<br />

Eşref, bunar, hiç umursamadan Tahir<br />

Efendinin abdestli ayaklarını seyreder söğüt<br />

altında kahve isinde. Yol düz, söğüt gölge.<br />

Eşref uyumalı biraz. Bilgilerin yalnızlığı<br />

çekilmez. Bunar insandan, bıkar dünyadan.<br />

Kapkara kirpikleriyle tarar dünyayı eşref.<br />

Soğumaz maddiliklerden. Her zaman uzatacağı<br />

bir eli hazır olmalı.<br />

Kümesin ulfa çiçeklerim, mor kokulu<br />

iris, çiçeklerin şahıdır. Berduşu bile ayıltır<br />

ulfalarımı uzattığım el. Çünkü iris önce beni<br />

diriltir. Soğanlarına iyi bakarım, bir evreni<br />

saklar her tohumunda diri iris.<br />

Her bahçede de görür irisleri, her gece<br />

de ziyaret eder, âdemoğlu uyuduğunda…<br />

Kara bulutların ihtişamına sığınarak yürür<br />

ulfa bahçelerinde. Ulfaların tek sahibi odur<br />

artık. Ne büyük şeref… Çiçekler de olmasa<br />

Taşralı Eşref yakışır mıymış söğüt altına.<br />

Bir ilham için çok binlerce yıldızı seyrettiğini<br />

hatırlar Taşralı Eşref, kovmuştur gene<br />

Uluğbey sakinlerini. Onları dolunaya emanet<br />

etmiştir, bir de seherin ezanına. Bilir ki beş<br />

vakit geçerler söğüt ağacının altından. Minare<br />

de ne şuhtur.<br />

İzin verin der ulfalarımın dilini anlayayım.<br />

Şimşir bastonum da yarı canlıdır, anlar<br />

onların dilinden. Şimşir beni dik tutar,<br />

ulfalar da şimşirimi dik. Kokusu sindi bir<br />

kere ulfamın diri şimşirime.<br />

Bastonumla yoklarım, kedi sinmesin<br />

gölgenize, geğirtmesin sizi, diye.<br />

Bir ulvi çanakmış, daldan böcekten gelen<br />

himmetmiş, ermişliğe…<br />

Tek dünyamın Salih evlatlarıymış rengârenk<br />

kokulu bitkiler…<br />

Bazen insanın makamına göz dikermiş<br />

ne de olsa arkadaşlarım…<br />

Ama ben onları sevdiklerimin elleriyle<br />

buluştururum.<br />

Bir insan gördüğümde mutlaka mor<br />

ulfalarımı koklasın isterim.<br />

Şimşir bastonumun edasının kesildiği<br />

yerdeki ulfa armağandır dostu gülümsetene.<br />

Hakkındır derim dostum al kokla sen de<br />

ulfamı, sen kopar ki kokla. Arz gülümsesin…<br />

Arz sana himmet borçlu… Ulfalarım<br />

hürmetkâr.<br />

Git hele derim. Kokunu sal. Hücreme<br />

girerim. Bir iki çocuk ağlaşır dışarıda. Köpüklü<br />

kahvemi tüttürürüm. Ulfalarım selamette<br />

dostlarım da. Sevinirim.<br />

58 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

TAŞRALI EŞREF – MAVİ HAVUT<br />

Taşralı eşref kapkara kirpikleriyle<br />

tararkan geceyi, mavi ladin gözleri buğulanır.<br />

Bulutlara gebedir içindeki aşk. Gece aşkı o.<br />

Geceye ait olmak, salmak kendini bir şaheser<br />

gibi evrene…<br />

Tütsülü akşamlara, büyülü seherlere bırakmak<br />

kendini. Sevgiliyle tek olmak… Evreni<br />

kucağına almak. Yanmak, oduyla, göz<br />

kırpan Güneşin…<br />

Işıldamak yarına. Dünü biraz hançerlemek<br />

ne soylu bir eylemdir, değil mi?<br />

Eşref ikna olmuştur bu gece…<br />

Bereketli bir dilimdir aşk, ama parça<br />

parçadır.<br />

Bütün kalacaksan adama kendini hiçbir<br />

kadına.<br />

Gece gibi bütün ol.<br />

Taşralı Eşrefin mavi gözleri hep o ücra<br />

köyün İsmail Dedesini anımsatır. Bir bayram<br />

ziyaretinde elini öpen torunlarına kasadan<br />

birkaç lokum ve bayram şekeri uzatırken<br />

İsmail Dede, ayağa kalkamasa da felçli ayaklarını<br />

alteden engin mavi gözleriyle deler<br />

geçerdi uzayı. Çocuklardan bile hızlı koşarmış<br />

dedeler… Yeter ki tarasın gözler… Mavi<br />

gözler kadar sakinleştiren gözler gördün mü<br />

sen. Bu kadar ucuz mu evren. Felçli bir ayak<br />

gülüşen çocuklardan daha salıngan değil<br />

midir? Alıngan değildir ama İsmail Dede,<br />

onlar gülüşürken de koşar o, mezarına toplaşır<br />

gene şen çocuklar, eğri taşını dikerler geri<br />

evlatları… İsmail Dedenin ayağı doğruldu<br />

toprakla bir gün, akıp giden lokum tadı toprakla<br />

kucaklaştı Dede, şen çocuklar hâlâ<br />

gülüşürken…<br />

Taşralı Eşref mavi bir havut yaptı kendine.<br />

Mor ulfalarının aksiyle sarhoş olsun<br />

diye havuttu… Dibine de mavi nazar boncukları<br />

saldı. Onlar da beni görsünler diye.<br />

Mavi gözlerini her buluşturduğunda havuttaki<br />

boncuklar ışıldardı. Çocukları toplardı<br />

etrafına suyun sesini dinlesinler diye. Çocukları<br />

avutmalı biraz, masallarla değil suyla.<br />

Hayalle değil, görünenle.<br />

Aksini görsün körpe çocuk suda. Sudan<br />

olduğunu anlasın… Ellesin suya. Şırıldasın<br />

nazar boncuklu su. Çocuklar elleriyle eşelerken,<br />

oynaşırken suyla birkaç damla su damlasın<br />

etrafındaki mor ulfalara.<br />

Oynasın çocuklar, mor ulfalarla beraber<br />

ben söğüt dalının altında dinlenirken, okurken<br />

el yazmamı. Eski yazının okyanuslarına<br />

dalarken mavi ladin gözlerim, aydınlanır<br />

uygarlığın toprakla örttüğü <strong>Osman</strong>oğullarının<br />

deruniliklerinden. Şelâlelerim boşalmıştır<br />

artık.<br />

Okyanus biraz da derinlik demektir, şelâle<br />

azgınlık.<br />

Okyanus bilgedir, şelâle hayta.<br />

Mavi ladin gözlerimin, mor ulfamla buluştuğu<br />

yerdir benim okyanusum.<br />

Saldım çocukları maviliklere. Görünendir<br />

o. Oynamalı çocuklar, oynaya oynaya<br />

bulmalı gerçeği…<br />

Benim gözlerimin görünmeyenlerden<br />

öğreneceği yaş gelmiştir artık. Güzel Türkçemin<br />

maviliklerde bulacağı çok şey var.<br />

Atalarım var orada. Bir okyanus bıraktılar<br />

gittiler… Daldın mı bir kere…<br />

Bulutlara yansırken mavilikler bildin mi<br />

bir kere…<br />

Mavi havuttum avutur beni bir kere.<br />

Bir okyanusun minyatürüdür o. Mavi gözlerimin<br />

görünenidir o.<br />

Nazar boncukları koydum ki nazar etsinler<br />

diye…<br />

Ceddimi görsünler diye. Yine ağlıyor<br />

mavi ladin gözlerim…<br />

Mavi havutumun başında, çocuklar<br />

eğieşirken…<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 59

Röportaj<br />

İslami <strong>Edebiyat</strong><br />

MUZAFFER<br />

DOĞAN’LA<br />

RÖPORTAJ<br />

60 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

İslâmi <strong>Edebiyat</strong>: Kısa bir süre önce Büyük<br />

Doğu Cemiyeti’ni kurmak üzere, Büyük Doğu<br />

dâvâsına gönül verenlerle bir toplantı yaptınız.<br />

Toplantının mahiyeti ve kimlerin katıldığından<br />

bahseder misiniz?<br />

Muzaffer Doğan: Bir müddetten beri, ‘Büyük<br />

Doğu Cemiyeti’ adı altında bir dernek kurma<br />

çalışması içerisindeyiz. Büyük Doğu Cemiyeti,<br />

Üstad Necip Fazıl Kısakürek’in 1949 yılında<br />

kurduğu, fakat gelişip yaygınlaşamadan 1951<br />

yılında feshettiği bir hareketin, günümüzde yeniden<br />

canlandırılması faaliyetidir…<br />

Bu faaliyetimize, 100’e yakın gönüldaşımız<br />

iştirak etti. <strong>Prof</strong>. Necmeddin Tozlu, Eğitimci<br />

Ahmed Hamdi Arvas, Av. Hasan Yiğit, Yazar<br />

Ali Nar, Av. Şuayip İçli, Emekli Eğitimci Muammer<br />

Ekti, Gazeteci Gökçen Göksal, İşadamı<br />

Mümin Vatansever, Mali Müşavir Musa Uğur,<br />

Tarihçi Ümit Ateş, Şair-Yazar Recep Garip,<br />

Yönetici Mustafa Taşçı, Eğitimci Mehmet Kaya,<br />

<strong>Prof</strong>. Bedri Gencer, Doç. <strong>Dr</strong>. Süleyman Doğan,<br />

Av. Sıtkı Cansız, Yönetici İlker Yılmaz, Tiyatro<br />

Sanatçısı İsmail Yeşilbağ, Av. Abdullah Özbek,<br />

Eğitimci M. Nuri Kaynar, TV Programcısı ve<br />

Yönetici Fazlı Karaman, İşadamı Abdullah Kuloğlu,<br />

Yüksek Mühendis Yavuz Elmas, Yönetici<br />

Ferhat İpek gibi iş, sanat ve siyaset dünyasından<br />

bir çok değerli dostun katılımıyla, verimli bir<br />

toplantı gerçekleştirdik…<br />

İslâmi <strong>Edebiyat</strong>: Üstad Necip Fazıl Kısakürek,<br />

şiirleri, hikayeleri, tiyatro eserleri, dinî ve<br />

tarihi araştırmaları, gazeteciliği, dergiciliği, hatipliği,<br />

mücadeleci kişiliği ile büyük bir dâvâ adamı<br />

olduğu halde, günümüzde genellikle şair kişiliği<br />

ile öne çıkıyor. Mütefekkir kişiliği ısrarla görmezden<br />

geliniyor. Bu konuda neler söylemek<br />

istersiniz?<br />

Muzaffer Doğan: İfade ettiğiniz gibi, Üstad<br />

komple bir fikir ve sanat adamıdır. Sanat adamlığını<br />

mütefekkirliğinden, mütefekkirliğini de<br />

sanat adamlığından ayırmak ve ayrı düşünmek<br />

imkansızdır. O, daha ilk gençlik çağından itibaren<br />

büyük şair olarak şöhret sahibi olmuş, 100<br />

yıla yakın bir zamandır da, ‘Türk Şiiri’nin zirvesini<br />

temsil etmiştir. Öbür âleme göç ettiği demlerde<br />

‘Sultan’üş-Şuara’ unvanını taşıyordu. Bu<br />

böyledir. Ama; O, şiirini de, diğer verimlerini de,<br />

mütefekkirliği etrafında bir ‘müştemilât’ olarak<br />

görüyordu. 1968 yılında ilk baskısı yapılan<br />

‘İdeolocya Örgüsü’ isimli eserinin ‘ithaf’ı şöyledir:<br />

Bu eser, benim bütün varlığım vücud hikmetim,<br />

her şeyim… Ben, arının peteğini hendeseleştirmeye<br />

memur bulunması gibi, bu eseri örgüleştirmek<br />

için yaratıldım. Şiirlerim de, piyeslerim de,<br />

ilim ve fikir yazılarım da sadece bu eserin belirttiği<br />

bina etrafında bir takım ‘müştemilât’dan<br />

başka bir şey değil… Kaldı ki, ‘İdeolocya Örgüsü’nün<br />

dışında, Tanrıkulundan Dinlediklerim,<br />

Türkiye’nin Manzarası, Çerçeveler gibi birçok<br />

mesele ve dâva yüklü eserleri de vardır.<br />

İslâmi <strong>Edebiyat</strong>: Büyük Doğu Cemiyeti’nin<br />

çatısı altında neleri yapmayı plânlıyorsunuz?<br />

Muzaffer Doğan: Niyetimiz, işi, ‘Kanarya<br />

Sevenler Derneği’ derekesine düşürürcesine bir<br />

‘Necip Fazıl Sevenler’ derneği kurmak değil<br />

elbetteki. ‘Üstad’ımızı çok seviyoruz. O’nun,<br />

bizden evvelki birçok nesil üzerinde olduğu gibi<br />

bizim üzerimizde de büyük emeği ve hakkı vardır.<br />

Fakat bu emeğin ve hakkın, her yıl mayıs ayında<br />

yasak savmak kabilinden anma toplantılarıyla,<br />

birkaç hâtıra anlatmakla, meşhur şiirlerinden

irkaçını okumakla, birkaç çarpıcı esprisini nakletmekle<br />

ödenemeyeceğini bilenlerdeniz.<br />

Üstad, bir ‘noktalama’sında;<br />

“Lafımın dostusunuz, çilemin yabancısı,<br />

Yok mudur sizin köyde, çeken fikir sancısı?”<br />

diyordu…<br />

İşte biz BDC olarak, onun çilesine, dâvasına<br />

ve fikir sancısına tâlibiz.<br />

İdeolocya Örgüsü isimli başeserini merkeze<br />

alarak, ülkemizden başlayan ve bütün bir insanlığı<br />

hedefleyen bir medeniyet teklifini dillendireceğiz.<br />

Yapacağımız iş, ‘Büyük Doğu’nun ateşiyle<br />

yanan ocak olabilmektir. Üstad ‘Gençliğe Hitabe’sinde,<br />

“- Kim var?” diye seslenilince sağına ve<br />

soluna bakmadan ferd ferd, “- Ben varım” cevabını<br />

verici, her ferdi, “Benim olmadığım yerde<br />

kimse yoktur!” anlayışını besleyici bir ‘dâva ahlâkı’ndan<br />

bahsediyordu. Aynı hitabenin sonunda,<br />

‘Büyük Doğu’ dâvasına gönül verenlere şöyle<br />

sesleniyordu: Bundan böyle senden beklediğim<br />

şudur: Tabutumu öz ellerinle musalla taşına<br />

koyarken, Anadolu kıt’ası büyüklüğündeki dâva<br />

taşını da, gediğine koymayı unutma ve bunu tek<br />

vasiyetim bil!”<br />

Üstadımız Necip Fazıl Kısakürek’in tabutunun<br />

musalla taşına konuluşunun ve ruhunun<br />

Rahman’a uçuşunun üzerinden 28 yıl geçti. Dâva<br />

taşının, gediğine konulmadığı, konulamadığı<br />

ise bir gerçek olarak önümüzde duruyor. BDC<br />

olarak, bu dâva taşını gediğine koymak gibi azim<br />

bir sevda peşindeyiz. Dahası, Üstad’ın eserleri ile<br />

yeni nesiller arasında köprü vazifesi görmek gibi<br />

bir ulvî vazifeyi gerçekleştirmeyi amaçlıyoruz.<br />

‘Necip Fazıl Kısakürek Enstitüsü’ ve ‘Büyük Doğu<br />

Üniversitesi’ kurulmasına öncülük etmek<br />

hedeflerimiz arasındadır.<br />

İslâmi <strong>Edebiyat</strong>: Cemiyetinizin genel merkezi<br />

teşekkül etti mi?<br />

Muzaffer Doğan: BDC’nin genel merkezi<br />

tabiî olarak İstanbul’dur. Fatih veya Eyüp Sultan<br />

semtlerinde bir mekân arayışı içerisindeyiz.<br />

İslâmi <strong>Edebiyat</strong>: Necip Fazıl Kısakürek’ten<br />

yola çıkarak, insan merkezli bir hareketi mi öngörüyorsunuz?<br />

Muzaffer Doğan: Hayır. Öyle değil. Elbette<br />

ki, Üstad’ın ortaya koyduğu eserler, ömrünü<br />

verdiği dâva ve mücadele bizim için çok önemlidir.<br />

Fakat, bu dâva, şahıslarla kâim olmayan,<br />

şahışları aşan, ezel kadar eski, ebed kadar yeni;<br />

solmaz, pörsümez, eskimez, İlâhî bir dâvadır.<br />

Allah dâvasıdır, Peygamber dâvasıdır, İslâm dâvasıdır.<br />

Mücadeleye başladığı yıllarda Üstad Necip<br />

Fazıl Kısakürek, bizzat kendisi şöyle diyordu:<br />

Dâva ne kadar muhkem olursa olsun, sahibi<br />

onun üstüne çıktığı anda yıkılır. Eser ne kadar<br />

büyük görünürse görünsün, müessir onu aşar<br />

aşmaz, ebedî bir dâva yerine, fânî bir şahıs etrafında<br />

toplanmış olmak tehlikesi baş gösterir ve<br />

şahıs ortadan kalkınca, dâva da güme gider…<br />

İşte biz, Büyük Doğu Cemiyeti olarak, böyle bir<br />

dâvanın ocağını kurmak, böyle bir anlayışla,<br />

böyle bir dâva etrafında teşkilatlanmak istiyoruz.<br />

Gün, hem sesimizi, hem de sözümüzü yükseltme<br />

günüdür.<br />

Gün, Büyük Doğu Ocaklarını çoğaltmak,<br />

yaygınlaştırmak; kötüyü, çirkini, yanlışı, batılı,<br />

bu ocağın ateşiyle yakıp kületmek; iyiyi, doğruyu,<br />

güzeli, hakkı meydan yerinde abideleştirmek…<br />

İslâmi <strong>Edebiyat</strong>: Sizden önceki nesilden,<br />

Üstad’ı tanıyan, Üstad’ın yanında bulunmuş<br />

kimseler var, hayatta. Onlarla temas hâlinde<br />

misiniz?<br />

Muzaffer Doğan: Üstad hayatta iken olsun,<br />

vefatından sonra olsun, Büyük Doğu Dâvası’na<br />

gönül veren herkesle temas kuracağız. ‘Ehli Sünnet<br />

İtikâdı’ üzre olup, İslâm’a pazarlıksız bağlanan,<br />

Allah ve Resûl’ünün dostlarını dost, düşmanlarını<br />

da düşman bilen herkes makbûlümüzdür.<br />

Büyük Doğu Cemiyeti olarak, bizimle yola<br />

çıkacakları, Yunus Emre’nin ifâdesiyle, “Zehirle<br />

pişmiş aş” sofrasına çağırıyoruz. Üstad; gözleri<br />

kara, alınları fikir çizgili, kalpleri ceylan, irâdeleri<br />

çelik, imanları volkan, irfanları tarla, idrakleri<br />

bıçak, edâları şiir, diyalektikleri ipekten örgü<br />

nesiller peşindeydi… Böyle insanlar yetiştirdi,<br />

böyle insanların yetişmesi için çile çekti. Şimdi<br />

vebâl, şimdi vazife bizde. Üstad, kökü ezelde ve<br />

dalı ebedde bir sistemin, aşkına, vecdine, diyalektiğine,<br />

estetiğine, irfanına, idrakine sahip bir<br />

gençlik peşindeydi… Hep bunun için didindi,<br />

çırpındı, ekmeksiz, susuz kaldı; hapislere girip<br />

çıktı. Mücadelesinin özü, “Ölümsüz Şarkı” diye<br />

ifadelendirdiği İslâm dâvasını dudaktan dudağa,<br />

gönülden gönüle geçirmekti. Büyük Doğu Cemiyeti’nin<br />

çatısı altında toplanacak ‘gönüldaşlar’ın<br />

derdi, dâvası ve gâyesi de bu olacaktır…<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 61

Gezi Notları<br />

Ülkü Önal*<br />

BATUM<br />

Batum’la ilgili anıları dedelerimizden sürekli<br />

dinlerdim. Anlaşmayla elimizden çıkmasına bir<br />

türlü hazmedemez üzülürlerdi. O tarihlerde halk<br />

oylaması olmuş. Ruslar Batumluları kandırarak<br />

kendi taraflarına oy verdirmişler derlerdi. Hopa’dan<br />

derlediğim bir manide şöyle diyor.<br />

62 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011<br />

Al aşağidan vur yere<br />

Kurusun kanlı dere<br />

Biz Batum’i alamasak<br />

Girelum canlı yere<br />

Hatta gözlerinde o kadar büyütürdüler ki İstanbul<br />

ayarında bir şehir, sadece vapur oraya yanaşırdı<br />

derlerdi. Doğal limanı olması sebebiyle. Alış<br />

veriş kayıkla oradan yapılırmış. 1930 yıllara kadar<br />

Batum’a gitmek serbestmiş. Kapılar kapanınca<br />

Zeytinlik köylüler ve ticaret yapan diğer köylüler<br />

çok fakir kalmışlar. Sebzelerini satacak yer bulamamışlar.<br />

1921 de Artvin muhacirleri geri dönünce<br />

Ruslar köylerini yaktıkları karınlarını doyurmakta<br />

zorlanmışlar. Mısır ununu oradan alıp gelirlermiş.<br />

Artvinliler muhacirliğe 1914’de Anadolu’ya kaçıp<br />

1921 de geri dönmüşler. Dönüşlerinde vapurla<br />

Batum’a çıkmış bir müddet orada kaldıktan sonra<br />

köylerine dönmüşler. Acara muhacirleri de Artvin’de<br />

iskan edilmişler.<br />

Rahmetli Adem dedemler de Batum da camide<br />

yatmışlar. Pazarda dolaşırken soyulduklarını<br />

hep anlatırdı. Rus esareti zamanında Artvin’in<br />

bağlı olduğu ilmiş. Mahkemeye oraya gidenler varmış.<br />

Üç yüz on dört yıl <strong>Osman</strong>lı toprağı olarak<br />

kalmış.<br />

Tarihi bağlar nedeniyle yurt dışında ilk görmek<br />

istediğim şehir Batum’du. Bir türlü gitmek<br />

kısmet olmadı. Eylül ayının sonlarında Turan hocam<br />

eşi Fatmayla birlikte beni de Batum’a götürdü.<br />

Çok heycanlıydım. Sarp sınır kapısından fazla beklemeden<br />

kadınların itişmeleriye geçtik.15 tl.ödedik.<br />

Sıradakilerin çoğu kadındı Görevli memur “ Gürcistan’a<br />

ilk defa geliyorsunuz. Hoş geldiniz.” demesi<br />

beni mutlu etti.<br />

Şelalenin yanında durarak resim çektirdik.<br />

Denizin kenarına Türk sınırının karşısına kocaman<br />

bir haç dikmişler. Çoruh nehrinin denize döküldüğü<br />

yeri hep merak ederdim. Bizden götürdüğü topraklarla<br />

orada ova oluşmuş. Çoşkun Çoruh,<br />

Batum’da çok sakin bir şekilde denize kavuşuyordu.<br />

Artvin’de bir avuç düz toprak görmeyen bizleri<br />

Batum’da ki koskoca düzlükleri görmek şaşırttı.<br />

Upuzun bir sahili ile yeşille mavi kucaklaşıyor.<br />

Bizdeki gibi sahilleri katletmemişler. Dedelerimizin<br />

burayı niye kıyamadıklarını şimdi daha iyi anladım.<br />

Karadeniz de Çarşamba ve Perşembe haricinde<br />

böyle düz bir arazi yokmuş.

Etrafı surlarla çevrili müzeye girdik. İçinde<br />

eski uygarlıklara ait eşyaları ve harabeleri gezdik.<br />

Keşke Artvin’e gelenlerin gezebileceği bir müzemiz<br />

olsaydı dedim. Tarihi bir eşyanın kaybolmamsı için<br />

başta Kültür ve Turizm Müdürlüğü olmak üzere<br />

kurumlara yazı yazdım ama resmi korumaya aldıramadım.<br />

Göletli parkları çok güzeldi. Camiin yanında<br />

ki Türk lokantalarında karnımızı doyurduk.<br />

Orada çalışan bir çocuk da, beni Fındıklı’dan<br />

tanıdı. Mahalle aralarındaki yollar topraktı. Batum<br />

camiine gittik. Hıristiyan bir ülkede cami bizlere<br />

daha farklı göründü. Dedelerimin kaldığı camide<br />

öğle namazını cemaatle birlikte eda etmekten büyük<br />

bir haz duydum. Camii 1800 lü yıllarda yapılmış.<br />

Oradaki dedelerin anlattıklarına göre, Ruslar<br />

Kazarma (Karakol) olarak kullanmışlar. Daha sonra<br />

onarılarak ibadete açılmış. Batum’da ki diğer iki<br />

cami yok olmuş.İç süslemeleri Anadolu’daki camilerden<br />

farklıydı. Renkler de çok canlıydı. Camiin<br />

halıları eskimişti.<br />

Türkiye de Batum muhaciri çok kişi var. 93<br />

harbinde padişah Acaralıları Gülcemal vapuruyla<br />

aldırmış ve ücretsiz köyler vermiş. <strong>Osman</strong>lı devlet<br />

arşivinden bu konuda birkaç belgede almıştım.<br />

Göçler nedeniyle Acara da köyler boşanmış. Benim<br />

bildiğim eski bakanlardan Hasan Fehmi Güneş,<br />

Saadettin Tantan, eski milletvekili Nazif Okumuş,<br />

TRT Genel Müd. Ve Kültür ve Turizm bakanı<br />

Ertuğrul Günay’da Batum’lu. Ermenilerin kiliselerine<br />

onarımına verdiği paranın bir miktarıyla camiin<br />

halısını değişse ve diğer camileri onarsa diyorum.<br />

Batum’da Türkçe konuşan çok insan var. A. Refik<br />

Altınay’ın Kafkas yollarında kitabını okumuştum.<br />

1918 ‘de Batum’dan geçmiş. Halkın büyük çoğunluğu<br />

Türkçe konuşuyordu diye yazmıştı. Cami<br />

imamı Şamil Hoca da babasından öğrendiği Türkçeyle<br />

bizimle konuştu. Yaşlı cemaatinde Türkçesi<br />

Artvin şivesi gibiydi. Mayıs ayında yayınlanan Artvin<br />

Muhacirlik hatıraları kitabımı Mehmet Doğan<br />

köşesin de tanıttı.93 muhaciri Artvinlilerin Anadolu<br />

da kurduğu ve bugüne kadar yazılmamış 50 köy<br />

tespit ettim. Benim atladığım köylerde çıktı.<br />

Batum muhacirleri beni arayarak kitapta kendilerinden<br />

bahsedildi mi diye sordular. Hepsi kökenleri<br />

hakkında bilgi arıyordu ama yok. Acara<br />

bölgesinden kaç kişinin geldiği kaç köy kurulduğuna<br />

dair bir bilgi yok. Acaralı hemşehrilerime çok<br />

üzüldüm. Çok gecikilmiş. Artık nasıl nereden gelindiği<br />

bulunmaya bilir. <strong>Osman</strong>lı Devlet arşivinin<br />

kayıtları sağlam. Burada çalışma yapılarak muhacir<br />

köyler tespit edilebilinir. Yazılan hayali bilgilere<br />

Acaralıların ihtiyacı olmayacaktır. Göç ettikleri<br />

tarihte Artvin Batum’a bağlı olduğu için Artvin<br />

muhacirleri de Batum diye anıldığı için karışıklık<br />

oluyor.<br />

Ermeniler Türkiye den toprak talep edeceklermiş.<br />

Acaralılar da isteyebilirler. Tv.de ve kitaplarda<br />

bu muhacirlik işlenip unutturulmamalı.TRT<br />

genel müdürü “Batum muhacirleriyle ilgili çalışma<br />

yapıldığında sizi arayacağız” dedi ama bugüne kadar<br />

arayan çıkmadı. Muhacir denildiğinde akla<br />

Balkan muhacirleri geliyor. Binlerce Kafkas muhaciriyle<br />

ilgili çalışmalar da yapılmalı.<br />

Denize sıfır tesislerde çay içtik. Her yerde içki<br />

vardı. Bizdeki gibi demlik çayı yok. Sallama çay<br />

içiyoruz ve çay yetişen bölgede İngiliz çayları içtik.<br />

Derme çatma pazarını gezdik. Kadınların kıyafetleri<br />

eski. Birçoğunun dişleri dökülmüştü. Yaptırmak ise<br />

bizden fazla ucuz değildi.<br />

Kokulu üzümleri lezizdi. Ahıskalılardan derleme<br />

yaparken ismini öğrendiğim Haçapuri bizdeki<br />

dört kulaklı peynirli kete. Çıldır ve Posof da da<br />

yapılırmış. Gürcülerin mili yemeği olmuş çok beğendim.<br />

Batum’a has hiçbir şey bulamadığım için<br />

alıp hediyelik getiremedim.<br />

Döküntü, döküntü dükkanlarda kumar<br />

makinaları vardı. Gözlerim <strong>Osman</strong>lı eserlerini aradı<br />

ama göremedim. Yok etmişler. Botanik parkına<br />

çıkarken bir çeşme gördüm. Çarlık Rusya’dan kalma.<br />

Artvin’de de rastlanan evlerden tek tük vardı;<br />

onlar ilginçti. Diğer binalar kibrit kutusu gibi üst<br />

süte konulmuş sanatsız, zevksiz binalardı. Yeni yeni<br />

yapılanlar var. Batum’un yerel mimarisini yansıtan<br />

bir bina görmeyi çok istedim ama yoktu. Gözüm de<br />

canlandırdığım bir şehir değildi. Binalar dökülüyor.<br />

Şereton oteli açılmış. Demek ki çok paralı turistler<br />

geliyor.<br />

Şota Rostavelli üniversitesi ve bahçesi güzeldi.<br />

Önündeki palmiye ağaçlı upuzun parkında yürüdük.<br />

Dönme dolaba binerek Batum’u seyrettik.<br />

1880 lerde kurulan Sovyetler birliğinin en büyük<br />

botanik bahçesine gittik.111 hektarlık alanda<br />

2037 çeşit ağaç mevcut. Bunların 104 türü Kafkasya’ya<br />

özgü. Yokuşu yeşillikler arasından çıkarken<br />

bin bir türlü ağaçları seyretmekten keyif aldım.<br />

Zirveden Karadeniz bir başka güzel görünüyor.<br />

Artvin de de böyle bir bahçe açılsa diye içimden<br />

geçirdim.<br />

Batum’da benzin ucuz olduğu için Artvin ve<br />

Rize den arabalarının depolarını doldurmaya içki<br />

ve sigara almaya gelenler çokmuş. Sigara ve içki de<br />

kalitesizmiş.<br />

Tarih kitaplarında çok rastladığım Gönye kalesine<br />

gidemedik.1943 de buradan sürülen Hemşin-<br />

İSLÂMİ EDEBİYAT / 63

lilerle tanıştık. “Türkiye bizim öz vatanımız orada<br />

yaşamak istiyoruz.”diyorlar. Sarp köylü başı kapalı<br />

bir kadınla da tanıştım. Elhamdülillah Müslümanım<br />

dedikten sonra konuşmaya başladık.<br />

Kendisi “Lazım ama şimdi herkes Gürcü oluyor.<br />

Dedem, babam namaz kılardı şimdi kimse kılmıyor.<br />

Köyde cami yok. Hıristiyan oluyoruz.” dedi. Akşama<br />

geri döndük. Kemalpaşa da İstanbul Bazara<br />

uğradık. Burada bir çok dükkân açılmış ama Gürcistan<br />

da vergi çok olunca alışveriş durmuş.<br />

Batumlular Türklere iyi davranıyorlar. Karadeniz<br />

kadınları komşu ülkeden gelen kadınları<br />

sevmiyorlar. Hatta Sarp sınır kapısını açanlara<br />

beddualar ediyorlar. Çünkü çay, fındık, koyun ve<br />

barajlardan alınan paralar onlara gitmiş. Buda yetmemiş<br />

kocaları kredi çekip borçlanmış kadınlar ve<br />

çocuklar evde açlık sınırında yaşamakta. Son zamanlarda<br />

yaşlı erkekleri kandırarak genç kızlarla<br />

evlendirme tuzakları kuranlar oluyor.<br />

Vadi yayınlarından çıkan Merih Baran<br />

Erbuğ’un, Kaybolan yıllar kitabında subay olan<br />

babasının anılarında Acara bölgesinde ki kadınların<br />

<strong>Osman</strong>lı askerlerine silah taşıyarak yardım ettiklerini<br />

ve kahramanlıklarını anlatmakta. Halifenin<br />

ordusuna destek veren bu kadınların bazılarının<br />

bugün ekonomik nedenlerle içine düştükleri<br />

durum üzücü. Bölgenin dernekleri destekleyerek<br />

Türkiye de ki Müslüman Acaralılar, Batum’dan yer<br />

alıp bir müddet orada yaşayarak onlara örnek olarak<br />

eski kimliklerine döndürebilirler ve oraya yerleşip<br />

Müslüman nüfusunu artırabilirler. Param olsa<br />

orada bir yazlık almayı düşünebilirim. Alan Artvinlilerde<br />

varmış. Terekeme Türklerinin yaşadığı<br />

Borçali bölgesine ve Artvin’e 250 yıl başkentlik<br />

yapmış Ahıska ilini görmek ümidiyle Gürcistan’a<br />

bir daha gitmek nasip olur inşallah.<br />

BATUM hakkında kısaca bilgi:<br />

Batum, Gürcistan’ın Karadeniz kıyısında,<br />

Acara Özerk Cumhuriyeti’nin yönetim merkezi<br />

olan liman kenti. Transkafkasya Demiryolu’nun ve<br />

Bakü petrol boru hattının son bulduğu önemli<br />

liman ve ticaret merkezidir. Türkiye sınırına 20<br />

km.uzaklıktadır. Türkiye’yi karayoluyla Azerbeycan’a<br />

ve Orta Asya cumhuriyetlerine bağlayan<br />

Sarp sınır kapısı Batum’a açılır.<br />

TARİH: Batum eski Yunan kolonisi olarak<br />

Batis adıyla kurulduğu sanılır. Kent, ortaçağa değin<br />

Gürcü krallıklarının ve prensliklerinin yönetimlerinde<br />

kaldı.<br />

İlkcağ’da Pers İmparatorluğu’nun egemenlik<br />

sınırı içinde “Bathys” diye anılan kent, önce Pontos<br />

Krallığı’nın daha sonra ise Romalıların eline geçti.<br />

Ortaçağ’da Gürcistan’a bağlandı. 11. yy’da Moğol<br />

egemenliğine girdi.<br />

1564 de Kanuni Sultan Süleyman döneminde<br />

<strong>Osman</strong>lı tarafından fethedildi. Lazistan Sancağı’nın<br />

merkezi oldu. 1877-1878 <strong>Osman</strong>lı Rus Savaşı’ndanRusya’nın<br />

işgaline uğradı. AYESTE-FA-<br />

NOS VE Berlin Antlaşması ile şehir Rusya’ya bırakıldı.<br />

1. Dünya savaşı sırasında <strong>Osman</strong>lı devletine<br />

geri verildi ve bağımsız bir sancak merkezi oldu.<br />

Mondoros Mütakeresi uyarınca önce İngilizlere,<br />

sonra sonra Gürcistan’a bırakıldı.<br />

1918 yılında kurulan Demokratik Gürcistan<br />

Cumhuriyeti sınırları içinde kaldı. Misak-ı Milli<br />

sınırları içerisinde sayıldığı için, Akif Sümer,<br />

A.Fevzi Eredm, Ali Rıza Acara, Edip Dinç, Ahmet<br />

Nuri Efendi 1. dönem TBMM ye Batum milletvekilleri<br />

olarak katıldılar. Demokratik Gürcistan<br />

Cumhuriyeti sınırları içinde kalan Artvin ve Ardahan<br />

geri alınırken 7 Mart 1921 de Batum da alındı.16<br />

Mart 1921 de imzalanan Moskova Antlaşması<br />

gereğince Bolşevik ordularının ele geçirdiği Gürcistan’a<br />

bırakıldı.<br />

Kent 16 Temmuz 1921 de kurulan Acara<br />

Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin yönetim<br />

merkezi oldu. Kars antlaşması sonucu Sovyet<br />

Gürcistanı’na bırakıldı. Acaranın özerkliği Türkiye<br />

devletinin garantörlüğü altındadır. Acaristan sınırları<br />

içindeki halkın etnik kimliğine, dini kimliğine<br />

dini kimliğine kesinlikle müdahale edilmeyecektir.<br />

Bu kurallara uyulmaması halinde ise T.C nin müdahale<br />

hakkı vardır. Gürcistan 1991 de bağımsız<br />

oldu.<br />

İznik Batum ve havalisi kültür derneğinin yayımlamış<br />

olduğu Acaristan Özerk Cumhuriyeti<br />

kitapçığı ve diğer kaynaklarda Acaralılar kendilerini<br />

Gürcülerden ayrı görüyorlar.<br />

Yunus Zeyrek’in Acaristan ve Acaralar kitabının<br />

18. ve 19.sayfalarında şöyle demekte<br />

“… Hz. <strong>Osman</strong> zamanında İslam Ordusu<br />

Kafkasya’yı zapt etti. Acara, Araplardan sonra<br />

Selçuklu Türklerinin idaresine geçti.1064 yılında<br />

Kars’ı zapt eden Selçuklu Türkleri, 1080 yılında<br />

kazandıkları Kol zaferinden sonra, Batum ve<br />

Acarayıda topraklarına kattılar. Kıpçakların, Kür<br />

ve Çoruh boylarına gelişlerine kadar (1124), buralar<br />

Selçukluların elinde kaldı.<br />

Kılarçetya, Aradnuç ve Olur’un genel ismi.”<br />

(*) Emekli Kütüphane Müdürü<br />

64 / OCAK-ŞUBAT-MART 2011

logo

Ürünler

Kaynaklar

Şirketler

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!