Bir Medeniyet Dönüşümü ve İslami Faktör - Siyasal Bilgiler Fakültesi ...

kalma özelliğinin demokrasi ve eşitlik konularını içeren 13 ‘temsili siyaset yapma tarzı’ bakımından da
fazlasıyla geçerli olmasından kaynaklanan çok temel bir iç çelişkidir. 14
Bir siyaset yapma tarzı olarak ‘temsili demokrasi’nin krizi, bireyin ‘toplumsal/kamusal olan’la bağının
niteliğini bize gösteren en kritik alan olduğu için ayrıca önem arzetmektedir: Kolayca kurulup-çözülen
(zayıf) bağ ve kimliklerden (ki bunlar dar anlamda siyaset olarak parti-dernek vb. kurum merkezli
siyasal etkinlik ve öznelere tekabül eder) güçlü bağ ve köklü aidiyetlere bir dönüş sözkonusudur
(bunlar da, özel yaşamı ve gündelik pratikleri de içerecek biçimde geniş anlamda siyasetin temsil
edildiği etkinlik, mekanizma ve pozisyonlara karşılık gelirler). Ki bu dönüşü, artık tarihe gömüldüğü
varsayılan dini aidiyetlerin ve metafizik ve diğer felsefi düşünce geleneklerinin geri dönüşünde olduğu
kadar, Marksist-sol hareketin sınıf mücadelesinin bu köklü aidiyetlerle çakışan yeni sosyal hareketler
biçimini almış olmasında da izlemek mümkündür.
İnsanlığın tarihsel evrimleşmesinde en gelişmiş bir son durakı temsil ettiği iddia edilen modern düzenin
dahi, zaman içinde kaçınılmaz olan ‘kurumsallaşma/formalleşme ve katılaşmanın’ getirdiği
irrasyonel/statik pozisyondan ve ‘karanlıklardan’ (aydınlanma/değişim karşıtı savunmacı tutumların
egemen hale gelmesi nispetinde) muaf tutulamayacağı günümüzde artık giderek artan oranda
yaygınlaşan bir biçimde kabul gören bir görüştür. Bir kez üzerinde konsensusa varıldıktan sonra
tanımlanıp ‘yasal-legal’ güvenceye bağlanan hususlarda zamanla yaşanan formalleşme ve
bürokratikleşmenin beraberinde getirdiği fonksiyon ve anlam kaybı da sistemik krizi pekiştirmektedir
elbette: Hiç kuşkusuz öncelikle iktidar konumunda bulunanların sistemin başarısından emin
olmalarından kaynaklanan bu durum, zamanla, sistem buna ihtiyaç duyma noktasına geldiğinde bile
yapılamaz hale gelir. Bu aşama, yeni talep ve ihtiyaçlar karşısında düzenin temsilcilerinin
savunmalarını pek sağlam temellendiremeyip rasyonel olarak gerekçelendiremedikleri bir durumdur.
Takınılan değişime direnen katı ‘savunmacı’ (aslında çoğu zaman tepkisel ve irrasyonel) tutum,
sistemin ruhunu tayin eden değer ve kuralların ruhundan uzaklaşılmış olduğundan artık savunulabilir
olmaktan çıkan sistemik bileşenlerin çöküşünü ve yerlerine bunların ‘alternatifleri’nin ortaya çıkışını
beraberinde getirir.
3) ‘Serbest Piyasa Ekonomisi’nin Krizi
13 Bilindiği gibi, ‘batılı’ sınıflı toplumların ürünü olan demokrasilerin yoksulları, etnik
olarak dışlanmışları ve kadınları için, ‘demokrasi teorisi’ açısından en temel birey
hakkı olarak ders kitaplarındaki yerini ve görkemini yeniden tesis etmekte olan
vatandaşlık hakkının kazanılması bile ancak uzun süren sınıf savaşımlarının sonunda
‘soyut olarak’, dolayısıyla da teoride ve/veya ‘kısmen kazanılmış’ haklar
olabilmişlerdir.
14 Çalışmalarında çeşitli yönleriyle ‘batılı demokrasi’ iddiasının soyutlamalara dayalı
niteliğine dikkat çeken Ağaoğulları da (buradaki iddianın son derece özlü bir özetini
içeren bir tebliğ özeti için bkz. 1989: 2-3) burada ileri sürülen, sistemde ta başlangıçta
içkin durumdaki çelişkiye işaret etmektedir.