Bir Medeniyet Dönüşümü ve İslami Faktör - Siyasal Bilgiler Fakültesi ...

yontularak derinleştirilecek bir ‘küreselleşme’ gerçeği yaratılamazsa alternatif bir dünya medeniyetine
geçiş kesindir: Ki, bu çalışmanın iddiası gelişmelerin bu yönde sinyaller vermediği yönündedir; en
azından batılı medeniyetin hakimiyetinin devam ihtimalini dikkate alsak bile, daha şimdiden bu
medeniyetin ideal tipik haliyle eskisiyle aynı şey olmaktan çıkmış olması nedeniyle… Bu anlamda ve
sonuç olarak, adına ‘küreselleşme’ olarak nitelendirilen bu karmaşık yeniden yapılanma/oluşum
süreci, belli bir dünya merkezinden bize dayatılan bir seçenek ya da hazır çözüm/reçete olmak
şöyle dursun, bizi kendi benliklerimizi yeniden inşa etmekle karşı karşıya bıraktığı kadar,
(ulusal) kimlik ve kendi “yerel”imizle de yüzleşmek zorunda bırakan bir süreçtir: Zira, içinde
bulunduğumuz bu sancılı süreç, hazır kurum ve değerlerin güvenli limanına sığınma
rahatlığını/ayrıcalığını hiç kimseye vermeyecek gibi görünmektedir.
Bu (yeni) süreçte özel olarak “İslam”, (aşağıdaki ilgili bölümlerde ele alınacağı gibi bunun Türkiye için
çok daha özel bir önem ve anlama sahip de olsa sadece ulusal planda Türkiye’nin değil, ama
Müslüman ülke olsun ya da olmasın uluslararası planda bütün dünyanın (yeniden) yüzleşmek
durumunda olduğu, batı-dışı kültürel bağlamlar arasında bu yeniden şekillenişin belki de en önemli
f(a)ktörü olarak ayrıcalıklı bir yere sahiptir. Bu bağlamda en kırılgan duruş ve kimliğin ise kesinlikle
“batıya” ait olacağını dahi ileri sürmek bile mümkündür. Batılı toplumların İslam da dahil doğulu
dinlere yönelik ilgisi de bu çerçevede giderek artmakta ve görünürlük kazanmaktadır. Bunun nedenleri,
her ne kadar derinliğine yapılmış araştırmaları gerektiriyorsa da, krizde olduğunu iddia ettiğimiz
modern kapitalizme dayalı batı medeniyetinin iki kurucu dini olarak kabul edilen Hristiyanlık ve
Yahudiliğin modernliğin zorunlu uzantısı olarak sekülarizm/laiklik ya da ateizmi benimsemek suretiyle
‘iflas’ etmekte olan düzenle özdeş tutulmalarıyla (ve dahası, dinin yerine bunları geçirmeye çalışmış
olmalarıyla) açıklanabilir. Sistemi oluşturan kurum ve değerler krize girdiğinde ise, tutunacak bir dal,
bir manevi-ruhsal rehber arayışındaki ‘batı insanı’, İslam gibi, taoizm ve budizm gibi manevi
mesajlarına açıkça sahip çıkabilmiş ‘doğulu’ toplumlara yönelmiş, ya da yönelmek mecburiyetinde
kalmıştır.
Öyle ki, bu zorlu sürecin en az zararla atlatılması ‘batılı bağlamlar’ için (ve aslında halihazırda da
zaten gerçekleştirmek için yoğun biçimde çaba gösterdikleri üzere) soyut ‘ulus-devlet’i, vaad
düzeyinde kaldığı için “iflas eden” eşit vatandaşlığa ve fırsat eşitliğine dayalı evrensel değerler
söyleminin içini (gerçekten) doldurmasına bağlı gibidir. Yani, soyut olanla somut olanın
bütünleştirilmesi anlamında; ‘tekil’ ile ‘genel’in, ‘bireysel’le ‘toplumsal’ın, ‘mikro’ olan ile ‘makro’
olanın (zaten hep böyle olmuş olması gerektiği üzere) bağlantılı hale getirilmesi. ‘Doğulu özellik ve
gerekler’le uyumlu ve dolayısıyla onların ön plana çıkmasıyla koşut olan kültürel çalışmaların ve
göreceli metod ve yaklaşımların ağırlık ve öncelik kazanarak, günümüzün sosyal bilim çalışmalarına
damgasını vurmuş olması da ancak bu temel üzerinde açıklanabilir (Özdemir, 2004).