19732

Uluslararası Mülteci Hukuku AÜHFD, 62 (4) 2013: 1007-1061
birliğine varılamayan “siyasi nedenler” ifadesi, bu durumun en önemli
sebeplerinden biri olmuştur.
B. Birleşmiş Milletler Dönemi
Đkinci Dünya Savaşı’nda ve sonrasında yaşanan ağır insan hakları
ihlalleri, Birleşmiş Milletler (BM) Andlaşması’nın yürürlüğe girmesiyle,
mülteci hukukunu, BM’nin en önemli gündem maddesi haline getirmiştir.
Bu alandaki boşluğun doldurulmasına ilişkin çalışmalar kapsamında,
öncelikle, 1946 yılında, Hükümetler arası Mülteci Komitesi’nin görevleri,
Uluslararası Mülteci Örgütü’ne (International Refugee Organization)
devredilmiştir. Devam eden süreçte, 10 Aralık 1948 tarihinde, BM Genel
Kurulu’nda, Đnsan Hakları Evrensel Beyannamesi kabul edilmiştir.
Uluslararası insan hakları hukukunun temel taşı olan bu belgede, sığınma
hakkı, diğer insan hakları ile beraber düzenlenmiştir. 17 Bu sırada, Đkinci
Dünya Savaşı’nın ardından süregelen gerginlikler, Uluslararası Mülteci
Örgütü'nün kuruluşundan itibaren attığı ciddi adımlara rağmen, daha
kapsamlı bir örgütlenme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır. BM Genel Kurulu
tarafından, mülteciler için “uluslararası koruma sağlamak ve sorunlarına
kalıcı çözümler temin etmek üzere”, 14 Aralık 1950’de Mülteciler Yüksek
Komiserliği kurulmuş, Komiserlik 1 Ocak 1951’de çalışmalarına başlamıştır.
BMMYK çalışmaları devam ederken yine BM Genel Kurulu’nda, 28
Temmuz 1951 tarihinde, Cenevre’de, Mültecilerin Hukuki Statüsüne Đlişkin
Sözleşme, yirmi altı devlet tarafından kabul edilmiş, 22 Nisan 1954’de ise
yürürlüğe girmiştir. 18 1951 Sözleşmesi’nde, mülteci tanımı yapılırken son
17 Đnsan Hakları Evrensel Beyannamesi md. 14: “1. Herkesin zulüm altında başka ülkelere
sığınma ve sığınma olanaklarından yararlanma hakkı vardır; 2. Gerçekten siyasal nitelik
taşımayan suçlardan veya Birleşmiş Milletlerin amaç ve ülkelerine aykırı eylemlerden
doğan kovuşturma durumunda bu haktan yararlanılamaz”. Beyanname’nin resmi metni için
bkz. RG. T. 27.05.1949, S. 7217; Sığınma hakkının, Đnsan Hakları Evrensel
Beyannamesi'nde düzenlenmesi, onun evrensel niteliğini ortaya koymaktadır. Böylelikle,
söz konusu hak, uluslararası veya ulusal mahkemelerde bireysel olarak ileri sürülebilir
duruma gelmiştir. Ann Vibeke EGGLI (2002), Mass Refugee Influx and the Limits of
Public International Law, Hague, Martinus Nijhoff Pub., s.82.
18 BM Genel Kurulu’nun 14 Aralık 1950 tarih ve 429 (V) sayılı Kararı’yla toplanan
Konferans’ta kabul edilmiş, 28 Temmuz 1951 tarihinde Cenevre’de imzalanmış ve 43.
maddeye uygun olarak 22 Nisan 1954’te yürürlüğe girmiştir. Türkiye, Sözleşme’yi 24
Ağustos 1951 tarihinde imzalamış ve 29 Ağustos 1961 tarihinde çekince ile onaylamıştır.
Türkiye’nin çekincesi şöyledir: “Bu sözleşmenin hiçbir hükmü, mülteciye Türkiye’de Türk
uyruklu kimselerin haklarından fazlasını sağladığı şeklinde yorumlanamaz”. Sözleşme’de
1016