19732

Uluslararası Mülteci Hukuku AÜHFD, 62 (4) 2013: 1007-1061
Sığınma talep eden yabancıların, AĐHS, 132 1951 Sözleşmesi 133 ve
Medeni ve Siyasi Haklara Đlişkin Uluslararası Sözleşme 134 hükümleri
çerçevesinde, özgürlüklerinden yoksun bırakılmamaları gerekmektedir. Türk
Hukuku’nda, sınırlardan giriş yapan yabancıların, kimlik bilgilerinin teyit
edilmesi, sığınma başvurularının geçerliliğinin araştırılması ve kamu düzeni
ile kamu güvenliği gibi nedenlerle, idari gözetim altına alınmaları
mümkündür. Ülkeye yasadışı giriş yapma ve yetkili merciinin geçici ikamet
yeri olarak belirlediği şehirden izinsiz ayrılma durumlarında, yabancılar
misafirhanelerinde, havalimanlarının transit bölgelerinde ve polis
nezarethanelerinde idari gözetim söz konusu olmaktadır. 135 Oysa, Türk
Hukuku’nda, Anayasa’ya göre, idare, kişi hürriyetinin kısıtlanması sonucunu
doğuran bir müeyyide uygulayamaz. 136 Mevcut uygulama hem Anayasa’ya
aykırılık teşkil etmekte, hem de söz konusu idari gözetim, adli bir gözaltı
niteliğinde olmadığından, idari gözetimin gerekçeleri, süresi, koşulları ve
idari gözetim kararına karşı başvurulacak hukuk yolları hakkında
bilgilendirme yapılmamaktadır. Zira, bu konuyla ilgili açık hükümler de
bulunmamaktadır.
YUKK’a göre, kural olarak, sığınma başvurusunda bulunanlar, sırf bu
başvuruda bulundukları için idari gözetim altına alınamazlar. Đdari gözetim,
istisnai bir işlemdir ve idari gözetime; ancak şu hallerde başvurulabilir: “a)
Bakanlığı’nca hazırlanan Mülteci Misafirhaneleri Yönetmeliği ile Mülteci Misafirhaneleri
Đç Hizmet Yönergesi hükümleri uygulanır. Mülteci ve sığınmacıların bulundukları kamptan
kısa süreli ayrılmaları kampın bulunduğu yerin mülki amirinin iznine bağlıdır. Durumları
uygun olanların yurt içinde serbest ikamet ve seyahatlerine ilgili bakanlık ve kuruluşların
esasa ilişkin görüşü alınarak Đçişleri Bakanlığı’nca izin verilebilir”.
131 Mülteci Misafirhaneleri Yönetmeliği md. 15-23.
132 AĐHS md. 5/1: “Herkes özgürlük ve güvenlik hakkına sahiptir. Aşağıda belirtilen haller
dışında ve yasanın öngördüğü usule uygun olmadan hiç kimse özgürlüğünden yoksun
bırakılamaz…”.
133 1951 Sözleşmesi md. 31/2: “Taraf Devletler, bu mültecilerin hareketlerine gerekli
olanların dışında kısıtlama uygulamayacaklardır ve bu kısıtlamalar ancak, ülkedeki statüleri
belirleninceye veya bir başka ülkeye kabulleri sağlanıncaya kadar uygulanacaktır. Taraf
Devletler, bu mültecilerin diğer bir ülkeye kabullerini sağlamak için makul bir süre ve
gerekli bütün kolaylıkları sağlarlar”.
134 Medeni ve Siyasi Haklara Đlişkin Uluslararası Sözleşme md. 9/1: “Herkesin kişi özgürlüğü
ve güvenlik hakkı vardır. Hiç kimse keyfi olarak yakalanamaz veya tutuklanamaz. Hiç
kimse kanunun tayin ettiği sebeplere ve usule uygun olmaksızın özgürlüğünden yoksun
bırakılamaz”.
135 Pasaport Kanunu md. 34; Yabancıların Đkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun md. 25.
136 1982 Anayasası md. 38/10.
1048