19732

Uluslararası Mülteci Hukuku AÜHFD, 62 (4) 2013: 1007-1061
ayrımını kullanmaktadır. Kendisine mülteci statüsü tanınmamakla birlikte,
sığınma hakkı arayan kişilere “yer değiştirmiş kişiler” (displaced persons);
çeşitli baskılar sonucu bir ülkenin içerisinde yer değiştiren kişilere ise, “ülke
içerisinde yer değiştirmiş kişiler” (internally displaced persons) denilerek
kavram karmaşasının önüne geçilmiştir. 32 Bir başka ifadeyle, devletin taraf
olduğu andlaşmaların kendisine özel statü ve hukuki koruma sağladığı kişiler
“mülteci” (refugee), böyle bir sığınma hakkını ve korumayı talep eden;
ancak henüz bu korumadan faydalanamayanlar “sığınma arayan kişiler”
(asylum seeker, BM'ye göre, displaced persons) olarak ifade edilmektedir.
“Göçmen” ise, ekonomik nedenlerle, daha iyi bir hayat standardı
yakalayabilmek için vatandaşı olduğu devletin ülkesinden ayrılarak, bir
başka ülkeye göçen kişiye verilen addır. Göçmenler, sığınma hakkı
arayanların aksine, kendi devletlerinin korumasından yararlanmaya devam
ederler ve bu yolculuğa gönüllü olarak çıkarlar. Göçmenleri kabul eden
devletlerin, sığınma hakkında olduğu gibi, temel bir insan hakkından
kaynaklanan sorumlulukları bulunmamaktadır. 33
C. Mülteci Statüsünün Unsurları
1. Genel Olarak
1951 Sözleşmesi’ne göre; “ırkı, dini, tabiiyeti, belli bir toplumsal gruba
mensubiyeti veya siyasi düşünceleri yüzünden, zulme uğrayacağından haklı
sebeplerle korktuğu için vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunan ve bu
ülkenin korumasından yararlanamayan, ya da söz konusu korku nedeniyle,
yararlanmak istemeyen; yahut tabiiyeti yoksa ve bu tür olaylar sonucu
önceden yaşadığı ikamet ülkesinin dışında bulunan, oraya dönemeyen veya
söz konusu korku nedeniyle dönmek istemeyen her şahıs” mültecidir. 34
Mülteci terimi, alelade anlamı ile kaçan, katlanılamaz kişisel durum ya da
koşullardan kaçmaya çalışan kişiyi ifade etmektedir. Kaçan kişinin gittiği
yer, genelde o kişi için uygun değildir; kaçışın nedeni özgürlük ya da
güvenlik ihtiyacıdır. Kaçma gerekçeleri; baskıdan, özgürlüğe ya da vücut
bütünlüğüne yönelen bir tehditten, yargılamadan, yoksun bırakılmadan, ezici
sefaletten, savaştan ya da iç karışıklıktan, açlık, susuzluk ya da doğal
felaketlerden kaçma gibi birbirinden farklı olabilir. Mülteci sözcüğünün
32 ACER, KAYA, GÜMÜŞ, s.16.
33 STEINBOCK, s.738.
34 1951 Sözleşmesi md. 1/A-2.
1020