afyonkarahisaricd2007.pdf 10024KB May 03 2011 12:00:00 AM
09.04.2015 • Views
Share Embed Flag

afyonkarahisaricd2007.pdf 10024KB May 03 2011 12:00:00 AM

afyonkarahisaricd2007.pdf 10024KB May 03 2011 12:00:00 AM

afyonkarahisaricd2007.pdf 10024KB May 03 2011 12:00:00 AM

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
cdr.cevre.gov.tr

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

START NOW

“VATAN TOPRAĞI KUTSALDIR KADERİNE TERK EDİLEMEZ”<br />

K. ATATÜRK<br />

2

SUNUŞ<br />

Çevreyi;içinde bulunduğumuz<br />

,faaliyetlerimi zsonucunda etkilediğimiz<br />

,değişen değerleri sonucu etkilediğimiz<br />

fiziki çevre ve insanların oluşturduğu<br />

çevre olarak betimleyebiliriz.<br />

Fiziki çevre; taşı toprağı, bitkive<br />

hayvan topluluğu, tüm toprak üstü ve<br />

toprak altı zenginlikleri ile bizleri ve<br />

bizden sonraki nesilleri de içinde<br />

barındıracak sistemdir. Bu nedenledir ki<br />

korunmak, korunarak kullanmak,<br />

iyileştirilmeli ve geliştirilmelidir.<br />

Hızla gelişen ve değişen dünyamızda insan sağlığı ve huzuru açısından “çevre sorunları” giderek<br />

artan bir öenm kazanmaktadır. Artan nüfus, gelişen teknoloji ve sanayileşme pek çok evrensel değişime<br />

yol açmaktadır.<br />

Hızlı nüfus artışına, çarpık kentleşmeye bağlı olarak sosyal ve kültürel çevrede etkilenmekte,<br />

kentlerimiz bellek kaybına uğratılmakla kültürel kalıtlar ise ya tamamen ya da niteliksel açıdan değer<br />

yitirmektedir.<br />

İl Çevre ve Orman Müdürlüğünce her yıl güncelleştirilen ve kullanıcılara sunulan “Çevre Durum<br />

Raporu” nun bu bağlamda önemli yararı olacağına inanıyorum.<br />

Haluk İMGA<br />

Afyonkarahisar Valisi<br />

3

SUNUŞ<br />

Anayasamızın 56. maddesinde belirtildiği gibi herkes<br />

sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir.Çevreyi<br />

geliştirmek, çevre sağlığını korumak ve çevre kirliliğinin<br />

önlenmesi konusunda devlete ve vatandaşlara önemli görevler<br />

düşmektedir.Ortak varlığımız olan çevreyi i korumak ve<br />

gelecek kuşaklara güvenli bir şekilde aktarmak için toplumun<br />

tüm kesimleri üzerine düşeni eksiksiz yerine getirmelidir.<br />

Çevrenin bize geçmişten kalan bir miras değil,<br />

korunması geliştirilmesi ve gelecek nesillere en güzel şekilde<br />

devredilmesi gerekne bir emanet olduğunun bilincindeyiz.Bu<br />

bilinç doğrultusunda hava kirliliği, yer aktı sularının<br />

bilinçsizce kullanılması, yerüstü sularının kirletilmesi,<br />

atıklardan kaynaklanan kirlilik ve gürültü kirliliği<br />

konularında Çevre Kanunu ve bağlı yönetmelikler<br />

çerçevesinde çalışmalarımıza büyük bir hevesle devam etmekteyiz.<br />

Çevre Yönetimi ve ÇED Şube Müdürlüğü tarafından hazırlanan raporn, bundan sonraki<br />

yıllarda hazırlanacak Çevre Durum Raporlarına kaynak teşkil edebilmesi ve çevre ile ilgili yapılacak<br />

faaliyetlere ışık tutması dileğimle....<br />

Raporun hazırlanmasında emeği geçen dökümanları bizlerden esirgemeyen Resmi Kurum ile İl<br />

Çevre Orman Müdürlüğümüz personeline teşekkür ederim.<br />

Nazmiye UZUN<br />

İl Çevre Orman Müdürü<br />

4

T.C.<br />

AFYONKARAHİSAR VALİLİĞİ<br />

İL ÇEVRE VE ORMAN MÜDÜRLÜĞÜ<br />

HAZIRLAYANLAR<br />

Süleyman Sercan KOÇAN Çevre Mühendisi<br />

5

A. COĞRAFİ KAPS<strong>AM</strong> ______________________________________________________________ 16<br />

A.1.Giriş: ________________________________________________________________________16<br />

A.2. İl ve İlçe sınırları: _____________________________________________________________22<br />

A.3. İlin Coğrafi Durumu: __________________________________________________________50<br />

A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu:_______________________________________53<br />

A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi: _____________________________________________________60<br />

A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma:____________________________________________________ 60<br />

A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya: _______________________________________________________ 66<br />

B. DOĞAL KAYNAKLAR ____________________________________________________________ 77<br />

B.1. Enerji Kaynakları _____________________________________________________________77<br />

B.1.1. Güneş:________________________________________________________________________ 77<br />

B.1.2. Su Gücü: ______________________________________________________________________ 77<br />

B.1.3. Kömür: _______________________________________________________________________ 77<br />

B.1.4. Doğalgaz: _____________________________________________________________________ 78<br />

B.1.5. Rüzgar: _______________________________________________________________________ 79<br />

B.1.6. Biyokütle _____________________________________________________________________ 79<br />

B.1.7. Petrol: ________________________________________________________________________ 79<br />

B.1.8. Jeotermal Sahalar:_______________________________________________________________ 79<br />

B.2. Biyolojik Çeşitlilik _____________________________________________________________87<br />

B.2.1. Ormanlar: _____________________________________________________________________ 87<br />

B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları:_________________________________________________ 87<br />

B.BALTALIK ________________________________________________________________________ 87<br />

B.2.2. Çayır ve Mera: _________________________________________________________________ 87<br />

B.2.3. Sulak Alanlar: __________________________________________________________________ 88<br />

B.2.4. Flora:_________________________________________________________________________ 89<br />

B.2.5. Fauna: ________________________________________________________________________ 89<br />

B.2.6. Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları ve Diğer Hassas Yöreler: ___ 91<br />

B.3. Toprak:______________________________________________________________________92<br />

B.4. Su Kaynakları:________________________________________________________________94<br />

B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar:__________________________________________________ 94<br />

B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları: ___________________________________________________________ 94<br />

B.4.3. Akarsular: _____________________________________________________________________ 95<br />

B.4.4. Göller ve Göletler: ______________________________________________________________ 97<br />

B.5.1. Sanayi Madenleri:______________________________________________________________ 110<br />

B.5.2. Metalik Madenler: _____________________________________________________________ 111<br />

B.5.3. Enerji Madenleri: _____________________________________________________________ 113<br />

B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler _____________________________ 113<br />

C. HAVA (ATMOSFER İKLİM) ______________________________________________________ 113<br />

C.1. İklim ve Hava________________________________________________________________113<br />

C.1.1. Doğal Değişkenler ______________________________________________________________ 113<br />

C.1.1.1. Rüzgar: ______________________________________________________________________ 114<br />

6

C.1.1.2. Basınç: ______________________________________________________________________ 115<br />

C.1.1.3. Nem: ________________________________________________________________________ 115<br />

C.1.1.4. Sıcaklık: _____________________________________________________________________ 116<br />

C.1.1.5. Buharlaşma ___________________________________________________________________ 117<br />

C.1.1.6.1. Yağmur:______________________________________________________________________ 118<br />

C.1.1.6.2. Kar. Dolu. Sis ve Kırağı: _________________________________________________________ 118<br />

C.1.1.7. Seller:________________________________________________________________________ <strong>12</strong>0<br />

C.1.1.8. Kuraklık:_____________________________________________________________________ 130<br />

C.1.1.9. Mikroklima:___________________________________________________________________ 130<br />

C.1.2. Yapay Etmenler ________________________________________________________________ 130<br />

C.1.2.1. Plansız Kentleşme: _____________________________________________________________ 130<br />

C.1.2.2. Yeşil Alanlar:__________________________________________________________________ 131<br />

C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar______________________________________________________ 131<br />

C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar: _________________________________________________________ 131<br />

C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar: ________________________________________________ 133<br />

C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları __________________________________________133<br />

C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman:___________________________________________ 134<br />

C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları: _________________________________________________ 135<br />

C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları:_____________________________________________________ 135<br />

C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları:____________________________________________________ 135<br />

C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları: _______________________________________________ 135<br />

C.3. Atmosferik Kirlilik___________________________________________________________135<br />

C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri:_____________________________________________ 135<br />

C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri: ______________________________________________________ 138<br />

C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri_______________________________________141<br />

C.4.1. Doğal Çevreye Etkisi: ___________________________________________________________ 141<br />

C.4.1.1. Su Üzerindeki Etkileri: __________________________________________________________ 141<br />

C.4.1.2. Toprak Üzerine Etkileri: _________________________________________________________ 141<br />

C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerinde Etkisi: ___________________________________________________ 141<br />

C.4.1.4. İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkisi: ___________________________________________________ 141<br />

C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri ____________________________________ 141<br />

D. SU ____________________________________________________________________________ 142<br />

D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı___________________________________________________142<br />

D.1.1. Yeraltı Suları: _________________________________________________________________ 142<br />

D.1.2. Jeotermal Kaynaklar: ___________________________________________________________ 143<br />

D.1.3. Akarsular: ____________________________________________________________________ 144<br />

D.1.4. Göller. Göletler ve Rezervuarlar: __________________________________________________ 144<br />

D.1.5. Denizler: _____________________________________________________________________ 146<br />

D.2. Doğal Drenaj Sistemleri:_______________________________________________________146<br />

D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri:____________________________________146<br />

D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik: ________________________________________________________ 146<br />

D.3.2. Akarsularda Kirlilik:____________________________________________________________ 146<br />

D.3.3. Göller. Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik: __________________________________________ 152<br />

D.3.4. Denizlerde Kirlilik:_____________________________________________________________ 152<br />

D.4. Su ve Kıyı Yönetimi. Strateji ve Politikaları: ______________________________________152<br />

D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri: ____________________________________________152<br />

D.5.1. Tuzluluk______________________________________________________________________ 152<br />

D.5.2. Zehirli Gazlar _________________________________________________________________ 153<br />

7

D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik: _______________________________________________ 153<br />

D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler:____________________________________________________ 154<br />

D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler: _______________________________________________________ 155<br />

D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller: _________________________________________________ 155<br />

D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği: ________________________________________________________ 156<br />

D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği: _________________________________________________________ 156<br />

D.5.5.6 . Deterjanlar ve Su Kirliği: ________________________________________________________ 156<br />

D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler _____________________________________________________ 156<br />

D.5.7. Patojenler _____________________________________________________________________ 157<br />

D.5.8. Askıda Katı Maddeler ___________________________________________________________ 157<br />

D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği _______________________________________________ 157<br />

E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI _________________________________________________ 158<br />

E.1. Genel Toprak Yapısı __________________________________________________________158<br />

E.2. Toprak Kirliliği: _____________________________________________________________159<br />

E.2.1. Kimyasal Kirlenme:_____________________________________________________________ 159<br />

E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme: ___________________________________________________________ 159<br />

E.2.1.2. Atıklardan Kirlenme:____________________________________________________________ 159<br />

E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme: ___________________________________________________________ 159<br />

E.3. Arazi _______________________________________________________________________160<br />

E.3.1. Arazi Varlığı __________________________________________________________________ 160<br />

E.3.1.1. Arazi Sınıfları: _________________________________________________________________ 160<br />

E.3.1.2. Kullanım Durumu: _____________________________________________________________ 161<br />

E.3.2. Arazi Problemleri ________________________________________________________________ 162<br />

F. FLORA FAUNA VE HASSAS YÖRELER____________________________________________ 163<br />

F.1. Ekosistem Tipleri_____________________________________________________________163<br />

F.1.1. Ormanlar: ____________________________________________________________________ 163<br />

F.1.2. Çayır ve Meralar:_______________________________________________________________ 169<br />

F.1.3. Sulak Alanlar: _________________________________________________________________ 169<br />

F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.): ______________________________________________________ 169<br />

F.2.Flora: _______________________________________________________________________170<br />

F.2.1. Habitat ve Toplulukları:__________________________________________________________ 170<br />

F.2.2. Türler ve Populasyonlar: _________________________________________________________ 172<br />

F.3. Fauna:______________________________________________________________________172<br />

F.3.1. Habitat ve Toplulukları:__________________________________________________________ 172<br />

F.3.2. Türler ve Populasyonları: ________________________________________________________ 178<br />

F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları: _________________________________________________________ 178<br />

F.4.Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin İsteneceği Alanlar ________180<br />

F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar ________________________________ 180<br />

F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslar arası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar ______ 182<br />

F.4.3. Korunması Gereken Alanlar ______________________________________________________ 183<br />

F.5.1. Milli Parklar: _________________________________________________________________ 184<br />

F.5.2. Tabiat Parkları: ________________________________________________________________ 189<br />

F.5.3. Tabiat Anıtı:___________________________________________________________________ 189<br />

F.5.4. Tabiatı Koruma Alanları:_________________________________________________________ 190<br />

F.5.5. Orman İçi Dinlenme Yerleri:______________________________________________________ 190<br />

F.5.6. Sulak Alanlar: _________________________________________________________________ 191<br />

F.5.7. Biyogenetik Rezerv Alanları: _____________________________________________________ 191<br />

8

F.5.8. Biyosfer Rezerv Alanları: ________________________________________________________ 191<br />

F.5.9. Özel Çevre Koruma Bölgeleri: ____________________________________________________ 191<br />

F.5.10. Av Hayvanlarını Koruma ve Üretme Sahaları: ________________________________________ 191<br />

F.5.11. Su Ürünleri Üretim Sahalarının Çevresindeki Kıyılar: __________________________________ 191<br />

F.5.<strong>12</strong>. Endemik Bitki ve Hayvanların Yaşama Ortamları Olan Alanlar: __________________________ 191<br />

F.5.13. Koruma Altına Alınan Yabani Fauna ve Floıranın Yaşama Ortamı Olan Alanlar: _____________ 191<br />

F.5.14. Akdenize Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Alanlar: 191<br />

F.5.15. Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma Alanları: _____________________________ 191<br />

F.5.16. Sit Alanları: ___________________________________________________________________ 192<br />

F.5.16.1. Kentsel Sit: ___________________________________________________________________ 192<br />

F.5.16.2. Tarihi Sit:_____________________________________________________________________ 192<br />

F.5.16.3. Arkeolojik Sit: _________________________________________________________________ 193<br />

F.5.16.4. Doğal Sit: ____________________________________________________________________ 201<br />

F.5.17. Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinde Yer Alan “Kültürel Miras” ve “Doğal<br />

Miras” statüsü verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar ________________________________________ 2<strong>03</strong><br />

F.5.17.1. Kültürel Miras Kapsamına Giren Alanlar: ________________________________________ 2<strong>03</strong><br />

F.5.17.1.1. Anıtlar:_______________________________________________________________________ 2<strong>03</strong><br />

F.5.17.1.2. Yapı Toplulukları: ______________________________________________________________ 215<br />

F.5.17.1.3. Sitler: ________________________________________________________________________ 224<br />

F.5.17.2. Doğal Miras Kapsamına Giren Alanlar: ___________________________________________ 225<br />

F.5.18. Akdeniz de Ortak Öneme Sahip Kıyısal Tarihi Sit Alanları:______________________________ 225<br />

F.5.19. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği'ne Göre Belirlenen " Kıta İçi Yüzeysel Suları Kapsayan İçme ve<br />

Kullanma Suyu Rezervuarları"_____________________________________________________________ 225<br />

F.5.19.1. Mutlak Koruma Alanları:_________________________________________________________ 225<br />

F.5.19.2. Kısa Mesafeli Koruma Alanı: _____________________________________________________ 225<br />

F.5.19.3. Orta Mesafeli Koruma Alanı: _____________________________________________________ 225<br />

F.5.19.4. Uzun Mesafeli Koruma Alanı:_____________________________________________________ 225<br />

F.5.20. Hava Kalitesi Kontrol Yönetmeliği'nde Belirlenen Hassas Kirlenme Bölgeleri: ______________ 225<br />

F.5.21. Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar: ______________________________ 225<br />

BÖLGENİN JEOLOJİSİ _______________________________________________________________ 232<br />

F.5.22. Tarım Alanları: ________________________________________________________________ 233<br />

F.5.22.2. 1.2.3. Sınıf Tarım Alanları________________________________________________________ 234<br />

F.5.22.3. Özet Mahsul Plantasyon Alanları: __________________________________________________ 234<br />

G. TURİZM _______________________________________________________________________ 235<br />

G.1. Yörenin Turistik Değerleri: ____________________________________________________235<br />

G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri : ________________________________________________________ 235<br />

G.1.1.1. Konum: ______________________________________________________________________ 235<br />

G.1.1.2. Fiziki Özellikleri:_______________________________________________________________ 235<br />

G.1.2. Kültürel Değerler:______________________________________________________________ 235<br />

G.3. Turistik Altyapı: _____________________________________________________________243<br />

G.4. Turist Sayısı: ________________________________________________________________243<br />

G.5. Turizm Ekonomisi: ___________________________________________________________243<br />

G.6. Turizm - Çevre ilişkisi:________________________________________________________243<br />

H. TARIM VE HAYVANCILIK_______________________________________________________ 245<br />

H.1. Genel Tarımsal Yapı: _________________________________________________________245<br />

H.2. Tarımsal üretim: _____________________________________________________________246<br />

H.2.1. Bitkisel Üretim ________________________________________________________________ 247<br />

9

H.2.1.1. Tarla Bitkileri ________________________________________________________________ 247<br />

H.2.1.1.1. Buğdaygiller: __________________________________________________________________ 247<br />

H.2.1.1.2. Baklagiller: ___________________________________________________________________ 247<br />

H.2.1.1.3 .Yem Bitkileri: _________________________________________________________________ 248<br />

H.2.1.1.4. Endüstriyel Bitkiler: ____________________________________________________________ 248<br />

H.2.1.2. Bahçe Bitkileri ________________________________________________________________ 249<br />

H.2.1.2.1. Meyve Üretimi: ________________________________________________________________ 249<br />

H.2.1.2.2. Sebze Üretimi: _________________________________________________________________ 250<br />

H.2.1.2.3. Süs Bitkileri: __________________________________________________________________ 253<br />

H.2.2. Hayvansal Üretim ______________________________________________________________ 253<br />

H.2.2.1 Büyükbaş Hayvancılık: __________________________________________________________ 254<br />

H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık: __________________________________________________________ 254<br />

H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi):______________________________________________ 254<br />

H.2.2.4. Su Ürünleri: ___________________________________________________________________ 254<br />

H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı: _____________________________________________________________ 255<br />

H.2.2.6. Arıcılık ve İpekböcekçiliği: _______________________________________________________ 255<br />

H.3. Organik Tarım:______________________________________________________________255<br />

H.4. Tarımsal İşletmeler___________________________________________________________255<br />

H.4.1. Kamu işletmeleri: ______________________________________________________________ 256<br />

H.4.2. Özel işletmeler: ________________________________________________________________ 256<br />

H.5. Tarımsal Faaliyetler: _________________________________________________________258<br />

H.5.1. Pestisit Kullanımı: ______________________________________________________________ 260<br />

H.5.2. Gübre Kullanımı:_______________________________________________________________ 260<br />

H.5.3. Toprak Kullanımı: ______________________________________________________________ 261<br />

İ. MADENCİLİK __________________________________________________________________ 262<br />

İ.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler ________________________263<br />

İ.1.1. Sanayi Madenleri: ______________________________________________________________ 263<br />

İ.1.2. Metalik Madenler: ______________________________________________________________ 263<br />

İ.1.3. Enerji Madenleri:_______________________________________________________________ 263<br />

İ.1.4. Maden Kanunu’ na Tabi Olan Doğal Malzemeler:_____________________________________ 263<br />

İ.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri: ___________________________266<br />

İ.3. Cevher Zenginleştirme:________________________________________________________266<br />

İ.4 Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri:_________________________________266<br />

İ.5 Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan Rehabilitasyon<br />

Çalışmaları: _____________________________________________________________________266<br />

J. ENERJİ ________________________________________________________________________ 269<br />

J.1. Birincil Enerji Kaynakları______________________________________________________269<br />

J.1.1. Taşkömürü: ________________________________________________________________________ 269<br />

J.1.2. Linyit:_____________________________________________________________________________ 269<br />

J.1.3. Asfaltit:____________________________________________________________________________ 269<br />

J.1.4. Bitümlü Şist: _______________________________________________________________________ 269<br />

J.1.5. Hampetrol: _________________________________________________________________________ 269<br />

J.1.6. Doğalgaz: __________________________________________________________________________ 269<br />

J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum): ________________________________________________ 269<br />

J.1.8. Orman: ____________________________________________________________________________ 269<br />

J.1.9. Hidrolik:___________________________________________________________________________ 269<br />

J.1.10. Jeotermal: _________________________________________________________________________ 269<br />

10

J.1.11. Güneş: ___________________________________________________________________________ 270<br />

J.1.<strong>12</strong>. Rüzgar:___________________________________________________________________________ 270<br />

J.1.13. Biyokütle:_________________________________________________________________________ 270<br />

J.2. ikincil Enerji Kaynakları: ______________________________________________________270<br />

J.2.1. Termik Enerji: _________________________________________________________________ 270<br />

J.2.2. Hidrolik Enerji: ________________________________________________________________ 271<br />

J.2.3. Nükleer Enerji: ________________________________________________________________ 271<br />

J.2.4. Yenilebilir Elektrik Enerjisi Üretimi: _______________________________________________ 271<br />

J.3. 2<strong>00</strong>7 Yılı İtibarıyla Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı:,____________________271<br />

J.4. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar: ____________________________________271<br />

K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ_________________________________________________________ 272<br />

K.1 İl Sanayiinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen Etkenler: ______________272<br />

K.2 Genel Anlamda Sanayi Gruplandırılması: _______________________________________272<br />

K.3 Sanayiinin İlçelere Göre Dağılımı: ______________________________________________274<br />

K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayılan ve İstihdam Durumu:_______________________275<br />

K.5 Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı:____________________281<br />

K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler_______________________281<br />

K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği:_____________________________________ 281<br />

K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği: _______________________________________ 282<br />

K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği:____________________________________ 282<br />

K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği: ___________________________________ 282<br />

K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar:___________________________________________ 282<br />

K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı: ___________________________________________282<br />

L. ALTYAPI VE ARAZİ KULLANIMI _________________________________________________ 283<br />

L.1. Altyapı _____________________________________________________________________283<br />

L.1.1. Temiz Su Sistemi:______________________________________________________________ 283<br />

L.1.2 . Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi: _____________________________________ 283<br />

L.1.3. Yeşil Alanlar: _________________________________________________________________ 284<br />

L.1.4. Elektrik İletim Hatları: __________________________________________________________ 288<br />

L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları:__________________________________________________________ 288<br />

L2. Ulaşım:______________________________________________________________________288<br />

L.2.1. Karayolları: ___________________________________________________________________ 288<br />

L.2.1.1. Karayolları Genel: ______________________________________________________________ 288<br />

L.2.1.2. Ulaşım Planlaması: _____________________________________________________________ 288<br />

L.2.1.3. Toplu Taşım Sistemleri: _________________________________________________________ 289<br />

L.2.1.4. Kentİçi Yollar:_________________________________________________________________ 289<br />

L.2.1.5. Araç Sayıları:__________________________________________________________________ 289<br />

L2.2. Demiryolları : _________________________________________________________________ 289<br />

L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler: _______________________________________________________ 289<br />

L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları:_______________________________________________________ 289<br />

L.2.3. Deniz Göl ve Nehir Taşımacılığı: __________________________________________________ 289<br />

L.2.3.1. Limanlar: _____________________________________________________________________ 290<br />

L.2.3.2. Taşımacılık: ___________________________________________________________________ 290<br />

L.2.4. Havayolları: ___________________________________________________________________ 290<br />

L.3. Haberleşme: _________________________________________________________________290<br />

11

L.4. İlin Plan Durumu: ____________________________________________________________291<br />

L.5. İldeki Baz İstasyonları: ________________________________________________________292<br />

M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS _______________________________________________ 294<br />

M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama ____________________________________________________294<br />

M.1.1. Kentsel Alanlar_____________________________________________________________________ 294<br />

AFYON KARAHİSAR KORUMA <strong>AM</strong>AÇLI İMAR PLANI_________________________________ 294<br />

M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri ______________________________________________ 294<br />

M.1.1.2.Kentsel Büyüme Deseni _____________________________________________________________ 294<br />

M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları _____________________________________________________ 295<br />

M.1.1.4 Kentsel Alanlarda Yoğunluk _________________________________________________________ 296<br />

M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları __________________________________________________________ 298<br />

M.1.1.6. Endüstri Alanlarında Yer Seçimi______________________________________________________ 302<br />

M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar___________________________________ 302<br />

M.1.2. Kırsal Alanlar _____________________________________________________________________ 302<br />

M.1.2.1.Kırsal Yerleşme Deseni _____________________________________________________________ 302<br />

M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti ___________________________________________________________________ 3<strong>03</strong><br />

M.2. Altyapı: ____________________________________________________________________3<strong>03</strong><br />

M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri ______________________________________________________3<strong>03</strong><br />

M.3.1. Kamu Binaları: ________________________________________________________________ 3<strong>03</strong><br />

M.3.2. Okullar:______________________________________________________________________ 3<strong>03</strong><br />

M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri: ____________________________________________________ 316<br />

M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler_______________________________________________________ 317<br />

M.3.5. Endüstriyel Yapılar: ____________________________________________________________ 317<br />

M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar:____________________________________________________ 317<br />

M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar: ________________________________________ 317<br />

M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar: ___________________________________________________________ 321<br />

M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma: ________________________________________________________ 322<br />

M.3.10. Yerel Mimari Özelikler: _________________________________________________________ 322<br />

M.3.11. Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller:________________________________________ 322<br />

M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı:________________________________________________________323<br />

M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik____________________________________________________________ 323<br />

M.4.2. Göçler _______________________________________________________________________ 323<br />

M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik): ______________________________________________________ 323<br />

M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı:________________________________________________ 323<br />

M.4.5. Konut Yapım Süreçleri:__________________________________________________________ 323<br />

M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri: ______________________________________________ 324<br />

M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri ___________________________________________324<br />

M.5.1. Görüntü Kirliliği:_______________________________________________________________ 324<br />

M.5.2. Binalarda Ses izolasyonu: ________________________________________________________ 324<br />

M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları: _______________________________ 324<br />

M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü: _____________________________________________________ 324<br />

M.5.5. Kentsel Atıklar: ________________________________________________________________ 324<br />

M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı: ___________________________________________________________ 325<br />

M.6. Nüfus : _____________________________________________________________________325<br />

M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi:___________________________________________________ 325<br />

M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Guplarına Göre Dağılımı: _____________________________ 325<br />

M.6.3. İl ve ilçelerin Nüfus Yoğunlukları: _________________________________________________ 325<br />

M.6.4. Nüfus Değişim Oranı: ___________________________________________________________ 325<br />

<strong>12</strong>

N. ATIKLAR ______________________________________________________________________ 326<br />

N.1. Evsel Katı Atıklar: ___________________________________________________________326<br />

N.2. Tehlikeli Atıklar:_____________________________________________________________327<br />

N.3. Özel Atıklar : ________________________________________________________________327<br />

N.3.1. Tıbbi Atıklar: _________________________________________________________________ 327<br />

N.3.2. Atık Yağlar: ___________________________________________________________________ 327<br />

N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar: _________________________________________________ 327<br />

N.3.4. Pil ve Aküler:__________________________________________________________________ 327<br />

N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller:________________________________ 327<br />

N.3.6. Tarama Çamurları:______________________________________________________________ 327<br />

N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar: ____________________________________________________ 327<br />

N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar: ___________________________________________________ 327<br />

N.4. Diğer Atıklar : _______________________________________________________________329<br />

N.4.1. Ambalaj Atıkları:_______________________________________________________________ 329<br />

N.4.2 Hayvan Kadavraları: ____________________________________________________________ 329<br />

N.4.3. Mezbaha Atıkları: ______________________________________________________________ 329<br />

N.5. Atık Yönetimi: _______________________________________________________________329<br />

N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu:_________________________________________329<br />

N.7.Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma Merkezleri: __________329<br />

N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri :_________________________________________________330<br />

N.8.1. Katı Atıkların Depolanması: ______________________________________________________ 330<br />

N.8.2. Atıkların Yakılması _____________________________________________________________ 330<br />

N.8.3. Kompost: _____________________________________________________________________ 330<br />

N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi: _____________________________________330<br />

N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri:____________________________________________330<br />

O.1. Gürültü: ____________________________________________________________________331<br />

O.1.1 Gürültü Kaynakları _____________________________________________________________ 331<br />

O.1.1.1. Trafik Gürültüsü: _______________________________________________________________ 331<br />

O.1.1.2. Endüstri Gürültüsü: _____________________________________________________________ 331<br />

O.1.1.3. İnşaat Gürültüsü: _______________________________________________________________ 331<br />

O.1.1.4. Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler: ____________________________________________ 331<br />

O.1.1.5. Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü:_____________________________________________ 331<br />

O.1.2. Gürültü İle Mücadele: ___________________________________________________________ 331<br />

O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri :_________________________________________________ 332<br />

O.1.3.1. Gürültünün Fiziksel Çevreye Etkileri:_______________________________________________ 332<br />

O.1.3.2 . Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri: ___________________________________________ 332<br />

O.1.4. Gürültünün insanlar Üzerine Olan Etkileri ___________________________________________ 332<br />

O.1.4.1. Fiziksel Etkisi: _________________________________________________________________ 332<br />

O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri: ______________________________________________________________ 332<br />

O.1.4.3. Psikolojik Etkileri:______________________________________________________________ 333<br />

O.1.4.4. Performans Üzerine Etkileri: ______________________________________________________ 333<br />

O.2. Titreşim:____________________________________________________________________333<br />

P. AFETLER______________________________________________________________________ 334<br />

P.1. Doğal Afetler ________________________________________________________________334<br />

P.1.1. Depremler: _________________________________________________________________________ 334<br />

13

P.1.2. Heyelan ve Çığlar: ______________________________________________________________ 337<br />

P.1.3. Seller:________________________________________________________________________ 337<br />

P.1.4. Orman ve Otlak ve Sazlık Yangınları:_______________________________________________ 338<br />

P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri: __________________________ 339<br />

P.1.6. Fırtınalar: ____________________________________________________________________ 339<br />

P.2. Diğer Afetler_________________________________________________________________339<br />

P.2.1. Radyoaktif Maddeler: ___________________________________________________________ 339<br />

P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar: _____________________________________ 339<br />

P.2.3. Tehlikeli Maddeler: _____________________________________________________________ 339<br />

P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri:__________________________________________339<br />

P.3.1 Sivil Savunma Birimleri:, ________________________________________________________ 339<br />

P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbîrleri: ______________________________________________ 340<br />

P.3.3. İlkyardım Servisleri: ____________________________________________________________ 340<br />

P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı:__________________________________________ 340<br />

P.3.5. Tehlikeli ve Zehirli Maddelerin Sınırlararası Taşınmağı İçin Alınan Tedbirler:_______________ 341<br />

TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASI: ___________________________________________________ 341<br />

P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar: ______________________________________________ 342<br />

R. SAĞLIK VE ÇEVRE _____________________________________________________________ 343<br />

R.1.Temel Sağlık Hizmetleri _______________________________________________________343<br />

R.1.1. Sağlık Kurumlarının Dağılımı: ____________________________________________________ 343<br />

R.1.2. Bulaşıcı Hastalıklar: ____________________________________________________________ 343<br />

R.1.2.1. İçme, Kullanma ve Sulama Suları: _________________________________________________ 343<br />

R.1.2.2 .Denizler: _____________________________________________________________________ 344<br />

R.1.2.3 .Zoonoz Hastalıklar: _____________________________________________________________ 344<br />

R.1.3. Gıda Hijyeni: ___________________________________________________________________ 344<br />

R.1.4 .Aşılama Çalışmaları : ____________________________________________________________ 345<br />

R.1.5. Bebek Ölümleri: ________________________________________________________________ 346<br />

R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı:______________________________ 346<br />

R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları: ______________________________________________________ 346<br />

R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri:____________________________347<br />

R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ________________________________ 347<br />

R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri _________________________________________ 351<br />

R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri _____________________________________________ 351<br />

R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ___________________________________________ 351<br />

R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri ___________________________________________ 352<br />

R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma___________________________________________________ 355<br />

R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyosyonun İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri__________________ 360<br />

S. ÇEVRE EĞİTİMİ________________________________________________________________ 362<br />

S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi île ilgili Faaliyetleri: ___________________________362<br />

S.2. Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri:_________________________________362<br />

S.2.1. Çevre Vakıfları_____________________________________________________________362<br />

S.2.2. Çevre Dernekleri ___________________________________________________________362<br />

S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar__________________________________________________363<br />

T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANL<strong>AM</strong>A _______________________________________________ 364<br />

T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi: ______________________________364<br />

14

T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli Kullanımı, Korunması ve<br />

Geliştirilmesi:____________________________________________________________________364<br />

T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Sonuçlarının Çevrenin Taşıma Kapasitesini Aşmayacak<br />

Biçimde Planlanması: _____________________________________________________________364<br />

T.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması: ___________________364<br />

T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlanması______________________________________364<br />

T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi_________________________________________________364<br />

ŞEKİLLER DİZİNİ____________________________________________________________________ 365<br />

15

A. COĞRAFİ KAPS<strong>AM</strong><br />

A.1.Giriş:<br />

İlin Adının Kaynağı<br />

Afyonkarahisar Kalesi , şehrin güneyinde, çok yüksek ve yalçın bir dağın tepesindedir. Adını dünyanın oluşumunun dördüncü zaman<br />

diliminde bir yanardağ ağzında meydana gelen sarp kayalar üzerine kurulan kaleden (Karahisar) ve ilk defa “Synnada” antik kenti sikkelerin<br />

de karşımıza çıkan haşhaş (Opium-Afyon)’dan alan Afyonkarahisar M.Ö. 2.<strong>00</strong>0 yıllarına kadar uzanan bir tarih şeridi yaşatır.<br />

İlk yerleşim izine, II. Murşil’in Arzava seferinde kullanıldığından bahsedilen ve Hapanova (Yüksek Tepe) olarak adlandırılan Kalede<br />

rastlamaktayız. Günümüze kadar ulaşan Hitit sur parçalarından da burasının Hititlerce ilk defa kullanıldığını öğrenmiş oluyoruz.<br />

Hititlerden sonra Anadolu’da uygarlık kurmuş olan Frigler’in izlerine, sarp kayalık üzerinde tespit ettiğimiz Frig ihrabı, sunu çukurları,<br />

Frig basamaklı sunağı gibi kayalığın zirvesinde bulunan Frig kaya tapınağında rastlamaktayız. Sarp kayalık üzerinde günümüze kadar<br />

korunarak gelmiş dinî amaçlı yapılanmadan, burasının Frigler döneminde dinî bir merkez olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.<br />

Roma ve Bizans döneminde Asya ve Anadolu eyaletine bağlı bir yerleşim yeri olan ilimizin adı, Akronıum (Yüksek Tepe)’dir. Bu<br />

dönemde, kaplıcaları, Frigya Salutaris (Şifalı Frigya) adıyla ün yapmıştır.<br />

Afyonkarahisar, asıl önemine “Selçuklular” döneminde kavuşmuştur. Milâdî 1147-1157 yılları arasında Sultan I. Mesud’un emri ile<br />

“Karahisar” adı ile tanınan kalenin eteklerine, bir Türk boyu olan Karaşar’ lar yerleştirildiler. Stratejik yolların kavşağında çok çetin bir kalesi<br />

bulunması dolayısıyla, kale ile Hıdırlık (kalenin güneyinde bulunan tepe) tepesi arasındaki yerleşim alanı çok kısa sürede genişlemiştir. Bu<br />

gelişmeyi hızlandıran diğer bir olay da, Sultan I. Alâaddin Keykubat’ın tahta çıkar çıkmaz başlattığı yurt kalelerinin onarımı sırasında<br />

Afyonkarahisar Kalesi’nin de onarılmasını buyurmasıdır.<br />

Sultan I.Alâaddin Keykubat, <strong>12</strong>31 yılında lalası ve mimarı Bedrettin Gevhertaş’ı kale dizdarı olarak Afyonkarahisar’a gönderir.<br />

Gevhertaş, kalenin burç ve bedenlerini onardıktan sonra, yukarı Kale’de küçük minareli mozaik çini mihraplı bir mescit ve onun doğu yanına<br />

da bir saray yaptırır. Ayrıca Alâaddin Medresesi adlı Hisarardı Medresesi’ni yaptırır.<br />

Sarp kayalar üzerindeki kalesi sağlam ve güvenilir olan Afyonkarahisar’da Selçuklu Devleti’nin hazineleri saklanır olmuş ve adına da<br />

“Karahisar-ı Devle” denilmiştir.<br />

Anadolu Selçuklu Devleti’nin <strong>12</strong>43 Kösedağ Savaşı sonrasında Moğolların hâkimiyetine girmesiyle Afyonkarahisar’da Sahipata Beyliği<br />

kurulmuş, daha sonra sırayla Eşrefoğulları, Germiyanoğulları ve Karamanoğulları Beylikleri egemenliğinde kalmıştır.<br />

Şehir, Osmanlı İmparatorluğu döneminde genişleyerek büyümüştür. Fatih Sultan Mehmet’in sadrazamlarından Gedik Ahmet Paşa,<br />

Karaman Seferi sırasında Afyonkarahisar’da konaklamış ve 1472-1477 yılları arasında yapımı tamamlanan Gedik Ahmet Paşa<br />

Külliyesi’ni(sübyan mektebi, medrese, hamam, imaret ve camii’den müteşekkil) yaptırmıştır. Bunun yanında çok sayıda mescit, cami,<br />

medrese yapılmıştır. Mevlevîlik tarikatının yayıldığı merkez olan Afyonkarahisar’daki Mevlevi Tekkesi’nin 19.yy.’da yanmasından sonra<br />

dönemin padişahı II. Abdülhamid Han tarafından yaptırılan Mevlevî Tekkesi (Bugün cami olarak kullanılmaktadır.) önemli mimarî<br />

eserlerdendir.<br />

İstiklâl Savaşı yıllarında Afyonkarahisar, Başkomutanlık Karargâhı olmuş, Millî Mücadeleyi zafere ulaştıran Başkomutanlık Meydan<br />

Savaşı, Afyonkarahisar’da da verilmiştir. Kurtuluş Savaşında, Büyük Taarruzdan bir gün sonra 27 Ağustos 1922 günü, saat:17.oo’de Türk<br />

orduları Afyonkarahisar’a girmiş bundan sonra Başkomutanlık ve Garp Cephesi Karargâhı Afyonkarahisar’a taşınmış ve karargâh olarak<br />

kullanılmıştır. Atatürk, 28 Ağustos1922 günü Afyonkarahisar’daki karargâhına gelmiş, büyük zafere kadar çalışmalarını buradan idare<br />

etmiştir.<br />

1-Tarih Öncesinde Afyonkarahisar:<br />

Afyonkarahisar topraklarında ilk insan topluluklarına ne zaman rastlandığını bilemiyoruz, ancak çevre illerde yapılan kazılar,<br />

Afyonkarahisar’da da tarih öncesi çağlarda yerleşme yerleri bulunacağını göstermektedir.<br />

M.Ö.3<strong>00</strong>0 yıllarından itibaren yoğunlaşan, yerleşim yerleri bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi Kusura Höyük’tür. Bu dönem, ilk kez<br />

madenin işlendiği, Tunç’un kullanıldığı dönem olması “Tunç Çağı” olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemde madenle birlikte, kullanıma ve<br />

ihtiyaca göre, taş ve kilden yapılan kap türü eşyalar görülmektedir.<br />

2-Tarihte Afyonkarahisar:<br />

a) Hititler (M.Ö. 18<strong>00</strong>-<strong>12</strong><strong>00</strong>):<br />

M.Ö. 18<strong>00</strong>’den sonra Anadolu’da Afyonkarahisar’ın da içinde bulunduğu, Hitit Krallığı kurulmuştur. Hitit Devleti’nin bu ilk dönemi, Hint-<br />

Avrupa kaynaklı bir kültürün etkisi altındadır. Bununla birlikte Hatti’lerin din ve kültür özellikleri yok olmamıştır. Bu döneme ait Seydiler<br />

kasabası Yanarlar mevkiinde yapılan kazı ile eski Hitit küp mezarlığı ortaya çıkartılmış olup, Eski Hitit Krallığı’nın batı sınırının Afyonkarahisar<br />

olduğu anlaşılmıştır. Hitit Devleti’nin M.Ö. 15<strong>00</strong>’lerde başlayan “İmparatorluk” döneminde, kral soyunun da Hatti kökenli olduğu bilinmektedir.<br />

16

Hititler, M.Ö. 1380 dolaylarında Arzuva üzerine (batı) bir sefer düzenleyerek, bu beylikleri denetimi altına almış ve o dönemin en uzun ticaret<br />

yolunu (Boğazköy-Apassa[Efes]) Hitit ticaretine açmışlardır. Sonraları “Kral Yolu” adını alacak olan bu yol, Sivrihisar’dan geçerek, Hisarköy,<br />

Bolvadin ve Dinar üzerinden Ege’ye ulaşmaktadır.<br />

b) Frigler (M.Ö. <strong>12</strong><strong>00</strong>-546):<br />

M.Ö. <strong>12</strong><strong>00</strong> yıllarından itibaren Anadolu’ya yayılmaya başlayan Frigler, M.Ö.IX.yüzyıldan itibaren Kızılırmak kavisi ile Sakarya nehirleri<br />

arasında siyasî hâkimiyet kurmuşlar ve Gordion’u siyasî merkez, Pessinus’u da dini merkez yapmışlardır. M.Ö. 660 yılında kuzeydoğudan<br />

gelen Kimmerler’in saldırısıyla yıkılan Frig hakimiyeti, Afyonkarahisar, Eskişehir, Kütahya illeri arasında bulunan kayalık ve ormanlık bölge<br />

olan Yazılıkaya (Midas’ın Şehri), İhsaniye ve Altıntaş çevresinde yeniden kurulmuş; Dinar’a, hatta son yıllarda yapılan kazılar sonucuna göre<br />

Elmalı’ya (Antalya) kadar yayılmıştır. Frig egemenliğinin Pers dönemiyle yok olmasına rağmen, bölgede benimsenen Frig din, kültür ve dilinin<br />

Bizanslılar döneminde bile ilimiz sınırları içinde Frigya bölgesi adıyla varlığını korumuş olduğu bilinmektedir.<br />

c) Lidyalılar (M.Ö. 660-546):<br />

Manisa ilinde bulunan Sart antik kentini merkez edinen Lidyalılar M.Ö. VII.yüzyıldan itibaren görülmeye başlamış olup Kimmerler’in<br />

M.Ö.660 yıllarında Frig egemenliğini yıkmasıyla Lidya’nın siyasi hakimiyeti, Dinar, Dazkırı ilçelerimiz ile Burdur iline kadar yayılmıştır.<br />

M.Ö.546 yılında Perslerin Anadolu’ya egemen olmasıyla birlikte, Lidya dönemi de tarihten silinmiş oldu. İlimizin güney kesiminde bu dönem<br />

izleri vardır.<br />

d) Persler (M.Ö. 546-333):<br />

İran’da “Akamenid” ve “Pers” olarak adlandırılan devlet, Kimmerlerin Anadolu’ya yaptıkları akınlar ile Frig hâkimiyetini çökertmesi<br />

sonucu M.Ö. 6.yüzyıl başlarından itibaren Anadolu’ya girmeye başlamış ve Geleneia (Dinar) kentini Anadolu’nun eyalet merkezi yaparak<br />

M.Ö. 546 yılından itibaren de tamamen egemen olmuşlar, hatta imparatorluk sınırlarını Makedonya’ya kadar uzatmışlardır. M.Ö. 334 yılında<br />

Büyük İskender’le yapılan savaşta yenilince, bütün imparatorluk sınırlarını Hellen hâkimiyetine kaptırmışlardır.<br />

e) Hellenistik Dönem (M.Ö. 333-281):<br />

M.Ö. 336’da Makedonya kralı Flip, ordusu ile Anadolu’ya geçtiği zaman Heredot tarafından ortaya atılıp, Sokrat tarafından geliştirilen,<br />

“Birleşik bir Yunan milletinin Asya’yı fethetmesi” düşüncesini gerçekleştirmek için ilk adımı atmıştır. Yerine geçen oğlu İskender (Alexandros)<br />

önce güneye indi. İssos’da yapılan savaşta (M.Ö. 334) III. Darius komutasındaki Pers ordusunu yendi. Pers hükümdarının tacını giydi.<br />

Hayber geçidi yolu ile Hindistan’a ulaştı. Doğu ile batıyı birleştirmek istedi. Perslerin yıllarca süren hakîmiyetine son vererek yeni bir uygarlık<br />

anlayışını (HELLENİZM) devrini başlatmış oldu. Büyük İskender M.Ö. 323’te Babil’de öldü. Komutanları, zaptettikleri ülkeleri paylaşmak için<br />

birbirleriyle mücadeleye giriştiler. Mısır, Babil, Makedonya’ya sahip olan komutanlar ile Anadolu hâkimi komutan Antigonos ile olan mücadele<br />

İpsos-Julia’da (Çay) yapıldı (M.Ö.301). Antigonos’a karşı galip gelen komutanlardan Babil hâkimi Selevkos, M.Ö. 282’de Batı Anadolu’nun<br />

üzerine yürüdü. Trakya ve Makedonya hâkimiyetleri zamanında, yeni uygarlık anlayışı ile ilgili bir iz barakmamışlarsa da, ilimiz sınırları içinde<br />

kendi adına sikke (para) basabilecek bağımsız 16 kent devleti kurmuştur. Bunlardan önemlileri; Apemeia, Synnada, Docimeon, Amorium ve<br />

Pentapolis adlarıyla bilinen kentlerdir.<br />

f) Romalılar (M.Ö. 133- M.S. 395):<br />

Selevkosların en parlak devirleri Kral Antiochos II. (M.Ö. 233-183) zamanıdır. Çünkü batıda kudretli bir devlet kuran Romalılar’ın Asya<br />

işlerine karışmaları bu devirde başlamıştır. Ön Asya’da kuvvetli bir hükümdarın bulunmasını Akdeniz siyaseti ve geleceğine ait emelleri<br />

bakımından zararlı ve tehlikeli gören Romalılar, M.Ö. 191 yılında Selevkosları Magnesia (Manisa)’ da harbe zorlamışlardır. Kazandıkları<br />

zaferler ile Anadolu’nun tek kuvvetli devletini tesirsiz hâle getirmişlerdir. Romalılar ve Selevkoslar arasında üç yıl sonra Apameia’da yapılan<br />

anlaşma gereğince, Romalılar, Torosların güneyine kadar uzanan topraklara sahip oldular. M.Ö. <strong>12</strong>0’de Roma senatosu, aldığı kararla<br />

Anadolu’da bir Asya eyaleti kurulmasını lüzumlu görmüş, Batı Anadolu’nun tamamı Roma İmparatorluğuna bağlanmıştır. M.Ö. 48’de<br />

Spartaküs isyanını sona erdiren Romalı komutan Luculluse, Anadolu’yu Ermenistan’a kadar zeptetmiştir. Böylece Anadolu, Roma<br />

hâkimiyetine girmiştir. Roma hâkimiyeti sırasında, Anadolu’da birçok antik şehir kurulmuştur. Afyonkarahisar ili de bu kurulan şehirler<br />

arasındadır. Afyonkarahisar’ın bu devirdeki adı AKRONİUM’dur. Bu antik şehrin kalıntılarına rastlanamamıştır. Bölgede adı geçen şehir<br />

SYNNADA (Şuhut ilçesi) dır. Bu antik şehire ait paralar üzerinde görülen haşhaş bitkisi resmi, haşhaşın tarihi hakkında ayrıca bilgi<br />

vermektedir. Seyahati çok seven Roma İmparatoru Hadriyan’ın (117-138) Pamphiaylia’dan Synnada’ya geldiği kaydedilmektedir.<br />

Çavdarlı Kovalık höyükte yapılan kazılardaki Roma tabakasında ele geçen paralar (sikkeler) üzerinde İmparator Antonius (130-161)<br />

ile Constatinus’un (306-337) isimleri geçmektedir. Amorium (Hisar köyü), Docimeia (İscehisar ilçesi), Prymnessus (Süğlün kasabası) gibi<br />

antik Roma şehir kalıntılarından ele geçen eserlere ve yazıtlara göre Afyonkarahisar bölgesinde Roma devri yerleşmesi 4.yüzyıla kadar<br />

sürmektedir.<br />

g) Bizans Dönemi (395-1068):<br />

İmparator Constantinnus’un Yunan koloni şehri Byzantionu başşehir yapmasının (330) sebepleri bilinmemektedir. Daha sonra<br />

Constantionopolis (İstanbul) ve Nova Roma (Yeni Roma) adını alan şehir, Anadolu’ya hâkim olan yeni siyasî birliğin başkenti olmuştur. Roma<br />

İmparatoru Teodosios’un ölümünden sonra (395) İmparatorluk ikiye ayrılmış, Frigya bölgesi büyük oğlu Arkdios’un payına düşmüştür. Batı<br />

Roma’nın tamamen ortadan kalkmasından sonra, doğuda hâkimiyetlerini sürdüren Bizanslılar zamanında, Amorium önemli şehir olmuştur.<br />

Abassam (Bayat ilçesi) Docimeum (İscehisar) ve Ayazin’de geniş bir sahaya yayılmış olan oyma kilise ve manastırlar, dinî yapılara ait mimari<br />

kalıntılar M.S. 6.yüzyıldan başlayarak 10.yüzyıla kadar tarihlenmektedir. Buna göre Bizanslılar, bu devirde, buralarını dini merkez olarak<br />

seçmişlerdir. 9. ve 10. yüzyıl Türklerin Anadolu’yu tehdit ettiği devirdir. Kapadokyalı komutan Romanos Diogenes, Bizans İmparatoru olduğu<br />

17

zaman (1068) bütün kuvvetini doğuda Selçuklularla yapılacak savaş için toplamış, Selçuklu Sultanı Alparslan’a yenilmiş, esir düşmüştür<br />

(1071).<br />

3) Afyonkarahisar’da Türk Hakimiyeti :<br />

a) Beylikler Döneminde Afyonkarahisar :<br />

Selçuk Türklerinin Anadolu fethine başladıkları tarihte Anadolu, Bizans idaresinde 21 eyalete ayrılmış bulunuyordu. Afyonkarahisar ili,<br />

bu eyaletlerden, merkezi Konya(Conia) olan “Anatolik” eyaletine bağlı bulu- nuyordu. Malazgirt Zaferinden sonra yapılan antlaşmayı<br />

Bizanslıların tanımaması üzerine, Büyük Türk Sultanı Alparslan, Kutalmışoğlu Süleyman Şah’tan Ege ve Marmara’ya kadar Anadolu’nun<br />

fethini istemişti. Süleyman Şah “Başkomutan” olarak Türk ordusu başında Anadolu içlerine girmiş “Artuk, Tutuk, Saltuk, Mengücek,<br />

Ebulkasım ve Atsız Bey” gibi büyük komutanların idaresindeki akıncı müfrezeleriyle birkaç yıl içinde Anadolu’nun fethini tamamlamıştır.<br />

1071-<strong>12</strong>43 yılları Anadolu Selçuklu Türklerinin siyasî birlik olarak güçlü oldukları devirdir. 1157’de Sultan Sancar’ın ölümü ile Büyük<br />

Selçuklular sona ermiş, büyük hakanlık tacı batı’ya, Anadolu Selçuklularına geçmiştir. <strong>12</strong>43’te Kösedağ’da Moğollarla yapılan savaşta<br />

uğranılan bozgundan sonra dünyanın en güçlü devleti olma imtiyazını kaybetmiş, Moğal tahakkümü altına düşmüş, İlhanlılara tâbi beyliklere<br />

ayrılmıştır.<br />

Selçuklulara bağlı olarak Anadolu’da kurulan ilk beyliklerden biri de SAHİB-ATA OĞULLARI’dır. Bu beyliğin kurucusu Sahib-Ata<br />

Fahrettin Ali, hayatını mülkü saydığı Afyonkarahisar’da geçirmiştir. O zamana kadar “Karahisar” denilen şehre onun adına izafeten<br />

“Karahisar-ı Sahib” denmiştir.<br />

Afyonkarahisar, uzun süren bu beyliğin başkenti olarak kaldı(<strong>12</strong>65-1333). Sahib-Ata’nın yerine geçen torunu Şemsettin Ahmet Bey,<br />

Germiyanoğlu’nun damadı idi. Ölümünden sonra yerine geçen oğulları Nusrettin Ahmet ve Muzaffereddin Devlet Beylerden Ahmet Bey, ana<br />

tarafından bağlı bulunduğu Germiyan sarayına gitmiştir. Önce bütün Afyonkarahisar çevresine hâkim iken, gittikçe küçülen beylik zamanında<br />

(<strong>12</strong>60-1428) Devlet Beyin oğulları şehirde hüküm sürmüşlerdir. Germiyan Beyi II.Yakup samimî bir Osmanlı dostu idi. 1390’ dan 1399’a kadar<br />

İpsala’da Osmanlı ülkesinde oturmuştur. Beyliğini vasiyet yolu ile II. Murat’a bırakmış, böylece Germiyan beyliği içinde bulunan<br />

Afyonkarahisar da OSMANLILAR’ın idaresine girmiştir. (1428).<br />

b) Osmanlı İdaresinde Afyonkarahisar:<br />

Afyonkarahisar, Beyazıt devrinde 1390 yılında Osmanlılara geçmiştir. Ankara Savaşı’nın ardından Germiyanoğulları tekrar eski<br />

topraklarına sahip olmuşlarsa da, son Germiyan Hükümdarı Yakup Bey’in 1429’da ölümü üzerine vasiyeti gereği bu topraklar tekrar Osmanlı<br />

hakimiyetine alınmıştır. XV.Yüzyıl ortalarına doğru Osmanlıların, Rumelide Haçlılarla uğraştığı bir sırada durumu fırsat biler Karamanoğulları,<br />

Kütahya, Karahisari Sahip, Hamid taraflarına kadar akınlarda bulunarak bu yerleri yakıp yıkmışlardır. Karamanoğulları ile Osmanlılar<br />

arasındaki bu gibi mücadelelerden oldukça etkilenen Afyonkarahisar havalisi, II. Mehmet’in Karamanoğullarını ortadan kaldırmasıyla kesin bir<br />

şekilde Osmanlı hâkimiyetine girmiştir. XVII. yüzyılda başlayan Celâlî isyanlarından zaman zaman Afyonkarahisar bölgesi de etkilenmiştir.<br />

1833’te bir süre II.Mahmut ile mücadele hâlinde olan Mısır Valisi İbrahim Paşa’nın eline geçen şehir, beş yüz yılı aşan Osmanlı<br />

hâkimiyeti devrinde Anadolu Beylerbeyinin bir sancağı olmuştur. Afyonkarahisar, 1917 yılına kadar Bursa’ya bağlı kalmış, I. Dünya Savaşı<br />

sonuna doğru bağımsız mutasarrıflık olmuştur.<br />

c) Afyonkarahisar’ın İstiklâl Savaşı Tarihindeki Yeri:<br />

Adımızı bütün dünyaya altın harflerle yazdıran İstiklal Savaşımızın geçtiği ilimiz, coğrafi konumu dolayısıyla her dönem insanların ele<br />

geçirmek istediği bir yerdir. Bu sebeple İstiklâl Savaşında Afyonkarahisar’ın önemli ve seçkin bir yeri vardır.<br />

Afyonkarahisar, Kurtuluş Savaşı açısından son derece önemli bir bölgedir. Bunun sebepleri şöylece özetlenebilir: Afyonkarahisar<br />

bölgesi, Yunanlıların son durağı olduğundan, istikbâldeki Millî Mücadele bu topraklar üzerinde başlayacaktı. Ayrıca Afyonkarahisar, Ege<br />

Bölgesi’ndeki sivil direnişin temel taşlarından biri olan Afyonkarahisar Kongresi’ni gerçekleştirmekle Doğu’da yapılan kongrelerle Batı’da<br />

yapılan kongrelerin birleşmesini sağlamış, iki bölge arasında çıkması muhtemel sürtüşmeler bu toplantıyla önlenmiştir. Bu kongreyle bütün<br />

müdafaa-i hukuk, redd-i ilhak ve kuva-yı milliye harekâtı Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin denetimi altına alınmıştır. Ayrıca Afyonkarahisar,<br />

Afyonkarahisar-Eskişehir, Afyonkarahisar-Kütahya, Afyonkarahisar-Uşak demiryollarının odak noktası olması hasebiyle silâh, cephane, erzak<br />

naklinde son derece önemli rol oynamış, ordumuzun nakliye ihtiyacı daha çok bu demiryolları vasıtasıyla sağlanmıştır. Ayrıca Afyonkarahisar,<br />

İzmir-Afyonkarahisar demiryolu hattıyla İstanbul-Bağdat demiryolu hattı Afyonkarahisar’da birleştiklerinden, bölgeler arası nakliyenin büyük<br />

yükünü Afyonkarahisar çekmiştir.<br />

Yunanlılar, İngilizler tarafından Anadolu’yu işgale teşvik edilmişler ve onlardan büyük destek görmüşlerdir. Yunanlılar Ege Bölgesi’ni,<br />

dolayısıyla onun son kalesi ve durağı konumunda olan Afyonkarahisar’ı da bu yüzden işgal etmişlerdir. Afyonkarahisar, Yunanlılar tarafından<br />

iki defa işgal edilmiştir. Birinci işgal pek etkili olmayıp saman alevi biçiminde tezahür etmiş, ikinci işgal ise yaklaşık olarak 14 ay sürmüştür.<br />

Afyonkarahisar, Yunanlılar açısından son derece stratejik öneme sahip bir bölgedir. Bunun sebebi, Afyonkarahisar’ın yolların birleştiği<br />

mevkide bulunmasıdır. Afyonkarahisar-İzmir demiryolu hattının başlangıç noktası Afyonkarahisar’dır. Bu demiryolu hattına sahip bir Yunan<br />

Ordusu iaşe ve ikmalini emniyetli ve süratli bir şekilde karşılama imkânına sahiptir. Ayrıca muhtemel bir geri çekilme harekatında bu<br />

demiryolu canlarının güvencesidir. Ayrıca Milli Mücadele’nin kalbi olan Ankara’nın hemen yakınında bulunması onunla komşu olmasıdır.<br />

Afyonkarahisar’ın bu yönü, bilhassa Sakarya Muharebesi’nde ortaya çıkmış düşman, Emirdağ (Aziziye) yolu ile Polatlı önlerine kadar<br />

geldiğinde önemini göstermiştir. Ayrıca Afyonkarahisar, muhtemel bir Anadolu harekâtının kilit noktasıdır. Yunanlılar, Türklüğü Anadolu’dan<br />

silmek sevdasına kapıldıklarından ve Anadolu içlerine yapılacak bir askerî harekâtın başlangıç noktası, Afyonkarahisar’ı gördüklerinden<br />

dolayı ordularının cephede yerleşmesi bu duruma göre düzenlenmiştir. Afyonkarahisar’dan kuzeye, Eskişehir’e doğru uzanan ve 3<strong>00</strong><br />

18

kilometreyi bulan geniş cephede, daha az kuvvet bırakılmıştı. Afyonkarahisar Bölgesi, Yunanlılar tarafından hem güvenlikleri, hem de<br />

muhtemel harekatları açısından son derece öneme haiz bir bölge olarak mütalaa edilmiş, kaderleri de bu topraklarda belirlenmiştir.<br />

Şekil 1 Afyonkarahisar İl Merkezi ve Afyonkarahisar Kalesi<br />

Mondros Barış Andlaşması’ndan (Aralık-1918) hemen sonra İngiliz, Fransız ve İtalyan birlikleri yer yer Osmanlı topraklarına girdiler.<br />

Bu arada, 16 Nisan 1919’da Fransızlar Afyonkarahisar istasyonuna yerleşti. 21 <strong>May</strong>ıs 1919’da iki subay ve 262 erden meydana gelen bir<br />

İtalyan birliği de Afyonkarahisar’a geldi. Bu birlikler, 17 Mart 1920’de buradan çekilerek yerlerini Yunanlılara bıraktılar.<br />

Çok kısa süren birinci işgalden sonra, 13 Temmuz 1921’de Afyonkarahisar ikinci kez işgal edildi ve tam bir yıl, bir ay, 25 gün Yunan<br />

işgali altında kaldı.<br />

İlimiz topraklarına yerleşmiş bulunan Yunan kuvvetleri, önce Sakarya’da, daha sonra da bu yenilgiden kurtulamadan ve güçlenme<br />

fırsatı bile bulamadan Kocatepe-Dumlupınar arasında 26-30 Ağustos 1922 günlerinde “Büyük Taarruz Harekâtı”mızla daha büyük bir darbe<br />

yiyerek yurdumuzdan kovulmuştur.<br />

Sakarya Meydan Muharebesi’nden sonra Yunanlılar Afyonkarahisar’da yayılmak ve temelli yerleşmek istediler. Afyonkarahisar’ın Türk<br />

Millî Mücadelesinde şeref duyacağı bir husus da, düşmana ilk kurşunun, bir Afyonkarahisarlı Komutan olan Ali Çetinkaya tarafından atılmış<br />

olmasıdır. (28-29 <strong>May</strong>ıs 1919 172.Alay Komutanı Ayvalık).<br />

19

Afyonkarahisar’ın kurtuluş plânları Akşehir’de yapıldı. Daha sonra Şuhut’a gelindi. Atatürk, İnönü ve Fevzi Paşa’nın gizlice<br />

hazırladıkları Büyük Taarruz plânları Afyonkarahisar’da eski Belediye Binasında yapıldı. Millî Mücadelenin kazanılmasında Afyonkarahisar<br />

halkının büyük katkısı vardır; çünkü Afyonkarahisar halkı, Atatürk ve millî kuvvetlere manen ve maddeten büyük desteklerde bulundu.<br />

26 Ağustos 1922 günü, saat 05.30 ‘da top ateşiyle aydınlanan Kocatepe’den fırlayan ordumuz, sıra sıra tel örgülü, makinalı tüfek ve<br />

top yuvalarıyla pekiştirilmiş Yunan mevzilerine, büyük bir insan üstü güçle atılarak saldırıya geçmiş, makasla, dipçikle hatta elleriyle,<br />

bedenleriyle parçaladıkları tel örgüleri aşıp, mevzileri bir bir ele geçirerek Kurtuluş Savaşı destanını yazdırmıştır. Başkomutanımızın<br />

önderliğinde, Milletimizin bütün insanlarının büyük çaba ve destekleri ile yurdumuz içinde bir tek düşman eri bırakılmayıncaya dek bu taarruz<br />

harekatımız sürdürülmüş ve İzmir’de noktalanmıştır.<br />

İlk gün 1 ve 2 nolu tepeler, Tınaztepe, Kılıçarslan 1. ve 2. noktaları, Belentepe, Erkmentepe, ikinci gün Çiğiltepe ve Afyonkarahisar( 27<br />

Ağustos 1922, saat 17.oo) ele geçirildikten sonra, üçüncü gün Batı Cephesi ve Ordu karargâhları Afyonkarahisar’a getirilip Belediye<br />

Binasında (bugünkü Zafer Müzesi) üslendirilmiş ve 30 Ağustos 1922 Başkomutanlık Meydan Muharebesi buradan yönlendirilmiştir.<br />

Mustafa Kemal Paşa, 21 Ekim 1925 günü Afyonkarahisar Türk Ocağında ve Başkomutanlık Savaşının ilk kutlanışında, 30 Ağustos<br />

1924 günü Dumlupınar yakınlarında ki Çataltepe’de öğleden sonra saat <strong>03</strong>.30’da söylediği nutkun özetinde:<br />

“Afyonkarahisar, Son Büyük Zaferin Kilidi Oldu, Esası Oldu, Afyonkarahisar’ın Tarihi Savaşımızda Unutulmaz Parlak Bir Sayfası<br />

Vardır.”<br />

“Afyonkarahisar-Dumlupınar Meydan Muharebeleri, Türk Ordusunun, Türk Subay ve Komuta Heyetinin Yüksek Gücünü ve<br />

Kahramanlığını Tarihte Bir Daha Tespit Eden Çok Büyük Bir Eserdir. Bu Eser Türk Milletinin Hürriyet ve İstiklâl Fikrinin Ölmez Anıtıdır.”<br />

demiştir.<br />

Gazi Mustafa Kemal, 26 Ağustos’ta başlayıp 30 Ağustos’ta kesin bir sonuca bağlanan 5 günlük “Başkomutanlık Savaşı” sırasında, 27<br />

Ağustos 1922’de düşmandan temizlenen Afyonkarahisar’a 23 Mart 1923’te gelmiş, Afyonkarahisar halkının sevgi gösterileriyle karşılanmıştır.<br />

Dumlupınar Zaferi’nin 3.yıldönümünde Afyonkarahisar gençlerinin telgrafına Gazi Mustafa Kemal şöyle cevap veriyor:<br />

“Dumlupınar’ın 3.Yıldönümünü kutlarken beni hatırladığınız ve hakkımda gösterdiğiniz samimi duygular için teşekkürlerimi<br />

sunarım.<br />

Asrın bütün icaplarını tamamıyla anladıklarına inandığım, Sayın Karahisarlıların askerî zaferimizde olduğu gibi ve sosyal<br />

devrimimizin en ön saflarında da kendine yaraşan saygılı yerde yürüyeceklerine eminim. Bu bakımdan bana düşen vazifelerin<br />

yerine getirilmesi ve belli edilmesinde bir an bile tereddüt etmeyerek, Milletin güven ve sevgi ile bağışladığı, kuvvet ve yetkiyi iyiye<br />

kullanacağımı arz etmekle seviniyorum. Hepinize selâm ve sevgiler.”<br />

20

Şekil 2: Afyonkarahisar İl Merkezi Uydu Görüntüsü<br />

21

A.2. İl ve İlçe sınırları:<br />

Şekil 3: Afyonkarahisar İl ve İlçe Sınırları<br />

İLİN GENEL İDARİ YAPISI<br />

İLÇELER<br />

İLE<br />

BELEDİYE<br />

KÖY<br />

MAHALLE<br />

KURULUŞ<br />

UZAKLIĞI<br />

SAYISI<br />

SAYISI<br />

SAYISI<br />

YILI<br />

MERKEZ İLÇE 0 16 31 133 1924<br />

BAŞMAKÇI <strong>12</strong>9 2 13 10 1987<br />

BAYAT 46 1 <strong>12</strong> 4 1988<br />

BOLVADİN 61 5 <strong>12</strong> 71 1924<br />

ÇAY 48 9 14 48 1958<br />

ÇOBANLAR 25 2 3 9 1991<br />

DAZKIRI 140 2 15 8 1959<br />

22

BAŞMAKÇI<br />

DİNAR 106 9 56 62 1924<br />

EMİRDAĞ 70 6 70 25 1924<br />

EVCİLER 132 2 6 6 1991<br />

HOCALAR 1<strong>00</strong> 2 14 7 1990<br />

İHSANİYE 35 9 23 18 1959<br />

İSCEHİSAR 23 3 11 <strong>12</strong> 1990<br />

KIZILÖREN 87 1 4 2 1990<br />

SANDIKLI 60 11 47 37 1924<br />

SİNANPAŞA 33 13 23 57 1953<br />

SULTANDAĞI 68 7 7 31 1958<br />

ŞUHUT 29 7 31 36 1946<br />

T O P L A M 107 392 576<br />

İl merkezine <strong>12</strong>9 km karayoluyla bağlı Söğüt dağlarına yaslanmış şirin bir ilçedir. Afyonkarahisar-Burdur karayolua 23 km uzaklıkta<br />

bulunan Başmakçı 1988 yılında ilçe olmuştur. Isparta, Kula, Lâdik, Hereke tipi halı dokumacılığı, gül yetiştiriciliği, kuş cenneti Acıgöl'ü ve<br />

tavuk çiftlikleriyle ünlü Başmakçı, Türkiye yumurta borsasının merkezidir.<br />

İlçenin ne zaman ve kimler tarafından kurulduğu kesin olarak bilinmemektedir. İlçenin kurulu bulunduğu alanın ova ve yeşil olması<br />

sebebiyle sûvarilerin atlarını besledikleri ve arazileri arpalık olarak kullandıkları söylenmektedir. Yörede ayakkabıcılık ileri olduğundan,<br />

sûvarilerin, çizmelerini burada yaptırdıkları, bu yüzden ilçenin, adını "ayakkabı ve çizme" anlamına gelen "Başmak" kelimesinden aldığı<br />

rivayet edilmektedir. Toplu bir yerleşim merkezi olarak <strong>12</strong><strong>00</strong>-13<strong>00</strong> yıl önce kurulduğu ve zaman içerisinde Eti, Lidya, Roma, Bizans ve<br />

Selçuklu egemenliğine girdiği söylenmekle birlikte bilinen yazılı tarihi Hacı Ahmet Hafız'a ait mezar taşına göre 470 yıllıktır.<br />

İlçe, İlimizin en güney ucunda yer almaktadır. İlçemiz batıdan Dazkırı, kuzey doğudan Isparta-Keçiborlu ilçesi, güneyden ise Burdur-<br />

Yeşilova ilçe toprakları ile Denizli-Çardak ilçesiyle çevrilidir. İlçe merkezinin rakımı 836 m olup, doğuya doğru genişleyen ova ile güneybatıda<br />

Yandağı, Söğüt dağlarıyla çevrilidir. İlçemizde Akdeniz iklimi hüküm sürmektedir.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 37.625 Tarım Alanı : <strong>12</strong>.496<br />

Ormanlık ve Fundalık : 15.527 Çayır ve Mera : 7836<br />

Tarım Dışı Arazi : 1.766 Tarla Arazisi : 6076<br />

Meyve Arazisi : 402 Sebze Arazisi : 970<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 888 Nadas : 2754<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 187 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 1813<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı :10683<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 adrese dayalı nüfus kayıt sistemi verilerine göre 11.329' dur. Bunun 5.899'u ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçe<br />

nüfusunun 5.704’ü kadın geri kalan 5.625’i ise erkeklerden oluşmaktadır.Başmakçı ilçe merkezinin nüfusu 5.899’dur.Başmakçı Belediye<br />

sinden başka Yaka Beldeside belediyeliktir.<br />

İlçede <strong>12</strong> ilköğretim okulu ile 1 çok Programlı Lisede eğitim verilmektedir. İlçemiz merkezinde Habibe EREN Ana Okulunda 2<br />

öğretmenle eğitim-öğretim verilmektedir. Ayrıca Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü ile halkın istekleri doğrultusunda kurslar açarak hizmet<br />

vermektedir.<br />

İlçede 50 yataklı 1 devlet hastahanesi, ilçe merkezinde 2 adet ,beldelerde 1 adet olmak üzere 3 adet sağlık ocağı bulunmaktadır.<br />

23

İlçede 5<strong>00</strong> seyirci kapasiteli 1 stadyum bulunmaktadır.<br />

İlçenin geçim kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. İlçede daha çok gül, şekerpancarı ve haşhaş bitkileri yetiştirilmektedir.<br />

İlçe itibariyle 1478 dekarlık sahada yağ gülü bahçesi olup, yılda 446.976 ton civarında gül çiçeği üretilerek, bu gül çiçeklerinden 20 kg<br />

dan fazla ekolojik ve ince gül yağı üretimi gerçekleşmektedir. Üretilen gül yağları başta Almanya olmak üzere, çeşitli Avrupa ülkelerine ihraç<br />

edilmektedir.<br />

Sulama alanlarının değerlendirilmesinde önemli bir yeri olan şeker pancarı 17<strong>00</strong> dekar sahada ekilmiş olup, 85<strong>00</strong> ton pancar üretimi<br />

elde edilmektedir.<br />

İlçe ve çevresinin geleneksel tarımını yaptığı haşhaş bitkisi, yaklaşık olarak 16<strong>00</strong> dekarlık sahada ekilmekte, 182 ton kapsül, 170 ton<br />

dane alınmaktadır.<br />

24

Şekil 4 : Başmakçı Acıgöl’de Flamingolar<br />

25

Ayrıca, ilçenin dağlık bölgelerinde hayvancılık yapılmakta olup, koyun, keçi yetiştiriciliği ile büyükbaş hayvan ve yumurta tavukçuluğu<br />

daha fazla görülmektedir.Tarımsal kalkınma kooperatifi adedi 7'dir. Tavukçuluk kooperatifinin Başmakçı ekonomisine katkısı yıllık 3.135.<strong>00</strong>0.<br />

YTL'dir.Yine bunun yanında gül kooperatifi üretmiş olduğu ekolojik gül yağı ile gül çiçeğini dünya pazarlarına ihraç etmektedir. Kooperatifin<br />

yıllık satışı 5<strong>00</strong>.<strong>00</strong>0 Euro’dur. Ayrıca ilçe merkezinde 1, köylerinde 2 olmak üzere, 3 adet sütçülük kooperatifi hizmet vermektedir. İlçe<br />

merkezindeki sütçülük kooperatifinin ilçe ekonomisine yıllık katkısı 7<strong>00</strong> bin YTL'dır.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 14682 At : 138<br />

Merinos koyunu : 0 Katır : 32<br />

Kıl keçisi : <strong>12</strong>3<strong>00</strong> Eşek : 958<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 1424743<br />

Sığır (saf kültür) : 7523 Ördek : 0<br />

Sığır (kültür melezi) : 6<strong>03</strong> Kaz : 6<strong>00</strong><br />

Sığır (yerli) : 90 Hindi : 8<strong>00</strong><br />

Manda : 1 Arı kovanı : 335<br />

İlçenin merkez ve köylerinde halı dokumacılığının mazisi çok eskilere dayanmaktadır. Önemli bir geçim kaynağı durumundadır. İlçe<br />

itibariyle 650 halı tezgâhında 11<strong>00</strong>-<strong>12</strong><strong>00</strong> genç kız halı dokumaktadır.<br />

İlçenin güney batısında yer alan Acıgöl, başta nesli tükenmekte olan flâmingo kuşları olmak üzere, turna, kuğu, pelikan, meke,<br />

karabatak, yaban ördeği, kaz ve çeşitli kuş türleriyle görülmeye değer bir kuş cenneti durumundadır.<br />

BAYAT<br />

İlçemiz, Afyonkarahisar - Ankara karayolu üzerinde il merkezine 46 km uzaklıktadır. 1988 yılında ilçe olmuştur.<br />

Kilim dokumacılığıyla dikkat çeken ilçede üretilen kök boyalı Bayat kilimleri Amerika, Japonya ve birçok Avrupa ülkesinden sipariş<br />

alacak kadar ün kazanmıştır.<br />

1116 yılında Bizanslılarla Selçuklular arasında cereyan eden bir savaşta, Büyük Sultan ordusunu güneydeki dağın yamacına, Emir<br />

Mengücek de ordusunu kuzeydeki dağın yamacına yerleştirmiş, işte bu durum üzerine sultanın çekildiği dağa Sultandağı, Emir'in çekildiği<br />

dağa da Emirdağı denilmiştir. Sultan Mesut bu mücadelelerden sonra zamanını bu yerlerin iskânına ayırmıştır (1147-1157). Bayat ilçesi Oğuz<br />

Türklerinin Bayat'boyu tarafından 1147'de bugünkü yerinde, Bayat Çayının kenarında kurulmuştur. Barçınlı ve Han Barçın adlarıyla da anılan<br />

Bayat ilçesi İstanbul-Bağdat kervan yolu üzerinde olduğundan Bizans ve Osmanlı dönemlerinde önemli bir konaklama yeri olmuştur.<br />

İlçe kuzey doğudan Çal dağları, kuzeyinden Hendi Baba dağları, batıdan Bey ve Asar dağları, güneyden kazankaya dağları,<br />

güneydoğusundan Mekecik ve Çal dağlarıyla çevrilidir. İlçemiz kara iklimine sahiptir. Yazları çok sıcak ve kurak sebebiyle kışları ise uzun ve<br />

soğuk geçmektedir. İlçenin dağlık olması sebebiyle ovası yoktur. En önemli yaylaları ise Bayat, Çöğürlü, Çanacık, Mekan, İnpazarcık ve<br />

Esenlik yaylalarıdır.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 yılında yapılan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre 9.287 çıkmıştır. Bunun 5.217'si ilçe merkezinde<br />

yaşamaktadır. Yüzölçümü 465 km²'dir.<br />

İlçede 4'ü merkezde, 10 adedi köylerde olmak üzere 14 ilköğretim, 1 çok programlı Lise bulunmaktadır. Ayrıca İlçe Halk Eğitim<br />

Merkezi Müdürlüğüne ait merkez ilçe ve köylerinde kilimcilik ve halıcılık kursları yedi yıldır devam etmektedir. İlçede üretilen kök boyalı<br />

kilimler halkın başlıca gelir kaynağıdır.<br />

İlçenin 25 yataklı 1 Devlet Hastanesi, 2 Sağlık Ocağı,bulunmakta olup, halkımıza hizmet vermektedir.<br />

Bayat ve çevresinde halkın gelir kaynakları tarım ve hayvancılığa dayanır. Çevrede ekilebilir arazi nüfusa yetecek oranda değildir.<br />

Yakın bir zamana kadar çevredeki tepeler ve yüksek dağlar oldukça zengin ormanlarla kaplı iken, kaçak kesim, tarla açma ve keçi<br />

yetiştiriciliğiyle orman örtüsü tahrip edilmiştir. Bugün, yeni geliştirilen "mekecik ormanları"tdiye adlandırılan ormanları mevcuttur.<br />

İlçede en çok yetiştirilen tarım ürünlerinin başında arpa, buğday ve haşhaş gelmektedir.Bayat'da toplam alanın ancak 1/3'ü ekilebilir<br />

durumdadır. Hayvancılık için bol ve geniş merası bulunmaktadır. Dağlık bölgelerinde hayvancılık yapılmakta ve koyun, tiftik keçisi, mandofon<br />

kırması ile yerli kara sığır beslenmektedir. 1993 yılında D.S.İ. tarafından yaptırılan Bayat göletinde balık üretimi yapılmaktadır.<br />

26

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 33950 At : 138<br />

Merinos koyunu : 2350 Katır : 32<br />

Kıl keçisi : 4<strong>00</strong>0 Eşek : 958<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 1424743<br />

Sığır (saf kültür) : 235 Ördek : 0<br />

Sığır (kültür melezi) : 3087 Kaz : 6<strong>00</strong><br />

Sığır (yerli) : 2<strong>00</strong> Hindi : 8<strong>00</strong><br />

Manda : 2 Arı kovanı : 335<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 41.982 Tarım Alanı : 11.552<br />

Ormanlık ve Fundalık : 26.135 Çayır ve Mera : 3.670<br />

Tarım Dışı Arazi : 623 Tarla Arazisi : 7.606<br />

Meyve Arazisi : 108 Sebze Arazisi : 422<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Nadas : 1.715<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 208 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 1.257<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı :10.295<br />

İlçede 750 seyirci kapasiteli stadyum bulunmaktadır.<br />

İlçede bulunan meslek yüksek okulunun işletme ve dış ticaret programlarında 74 öğrenci öğrenim görmektedir.<br />

İlçe eski bir tarihî yerleşim bölgesi olması sebebiyle ilçe yakınlarında Kurtini, İnpazarcık, Asarkale,Elicek ve Yanıkin adlarıyla bilinen<br />

Bizans dönemi yerleşim alanları vardır.<br />

Dört bir yanı çam ve meşe ormanlarıyla kaplı Köroğlu Beli, Mekân Yaylası, İnpazarcık, Kolaylıtaş ve Çatal Çeşme, mesire alanları<br />

olarak kullanılmaktadır. Ayrıca Köroğlu Beli'nde yeme-içme ve konaklama tesisi bulunmaktadır. İlçede her yıl Temmuz ayında Bayat Oğuz-<br />

Türkmen Festivali düzenlenmektedir.<br />

BOLVADİN<br />

Afyonkarahisar-Konya karayolundan 13 km içeride, il merkezine 61 km uzaklıkta, Antik Kral Yolu üzerinde ve Eber Gölü kenarında<br />

kurulmuş, Afyonkarahisar'ın merkez ilçeden sonra en büyük ilçelerindendir. Yüzölçümü 926 km2'dir. 1924 yılında ilçe olmuştur. Tarım, ticaret,<br />

giyim ve toprak sanayi üzerinde gelişmiştir.<br />

Anadolu'daki en eski yerleşim merkezlerinden biri de Bolvadin'dir. Bolvadin Cilâlı Taş-Maden devirlerini, Hitit, Frig, Lidya, Helenistik,<br />

Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı dönemlerini yaşamıştır. Bolvadin'de ilk yerleşim yeri, Üçhöyükler mevki indeki "Kayster Pedion" şehridir.<br />

Bolvadin, 1107 tarihinde Emir Mengücek Bey'in komutasındaki Türk birlikleri tarafından fethedilmiş olup, kaleye Yazır, Karkın, Çepni,<br />

Avşar ve Oğuz boyları yerleştirilmiştir.Selçuklular döneminde Haçlı Seferlerine sahne olmuştur.Tarih içinde Selçuklular, Sahipata, Karaman-<br />

Beyşehirli oğulları toprakları içinde yer almıştır. Bolvadin, I.Sultan Murat zamanında Osmanlı topraklarına katılmış, 1881 yılında da Sinanpaşa<br />

büyük bir külliye yaptırmıştır.<br />

27

Bolvadin 3.ve 4. jeolojik devirlerde oluşmuş bir ovadır. Güneyden Sultandağları (2519 m), kuzeydoğudan Emirdağları (2307 m) ve<br />

kuzeybatıdan Paşadağları (2<strong>00</strong>0 m)yla çevrilidir.<br />

İlçenin, Sultandağları, Emirdağları ve Paşadağları üzerinde muhtelif yaylaları bulunmaktadır. Bunlardan en önemlisi Paşadağ ve Çoğu<br />

yaylalarıdır. Eber Gölü havzası teknotik bir çukur olup, Akarçay'ın ve Sultandağları'nın kaynak sularıyla beslenerek ve zamanla su dolarak<br />

oluşturmuştur. Tek akarsuyu Akarçay'dır. Ahır dağlarından doğar ve Eber Gölü'ne dökülür. Üzerinde Altıgöz, Develi, Kırkgöz ile Sırt köprüsü<br />

gibi köprüler vardır.<br />

Coğrafî olarak İç Ege Bölgesinde bulunan ilçemizde kara iklimi hüküm sürmektedir. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve sert<br />

geçmektedir. İlçemizin dağlarında sarı meşe, ardıç ve çam ormanları vardır.<br />

İlçenin nüfusu, 2<strong>00</strong>7 yılında yapılan adrese dayalı büfus kayıt sistemibne göre 46.520'dir. Bunun 31.352' si ilçe merkezinde<br />

yaşamaktadır.ilçeye bağlı 1.621 nüfuslu Büyükkarabağ, 3.766 nüfuslu Dişli, 2.232 nüfuslu Kemerkaya ve 1.966 nüfuslu Özburun<br />

kasabalarında belediye bulunmaktadır<br />

İlçe eğitim-öğretim açısından hayli gelişmiş durumdadır. Hâlen ilçede 1 adet anaokulu, 32 adet ilköğretim okulu, <strong>12</strong> adet ortaöğretim,<br />

okulde eğitim ve öğrenim devam etmektedir.<br />

Ayrıca Afyon Kocatepe Üniversitesi'ne bağlı 1 Meslek Yüksekokulu bulunmakta olup, 7 adet teknik ile 6 adet iktisadi ve idari<br />

programlarda 3225 öğrenci ve 30öğretim görevlisi bulunmaktadır. Buna bağlı olarak, devlet ve özel öğrenci yurtları da mevcuttur. İlçede ki<br />

halk kütüphanesi 15.<strong>00</strong>0 kitap kapasitesine sahiptir.<br />

İlçede ekonomik hayat, tarım, ticaret ve sanayiye bağlıdır. Halkın geçim kaynağındaki ana unsur tarım ve hayvancılıktır.İlçemizin<br />

kendi adını taşıyan ovasında buğday, arpa, mısır, nohut, fasulye, yeşil mercimek, fiğ, şekerpancarı, haşhaş, ayçiçeği yetiştirilmete; elma,<br />

armut, kayısı, vişne, kiraz gibi meyveler de üretilmektedir.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 89.607 Tarım Alanı : 39.771<br />

Ormanlık ve Fundalık : 10.390 Çayır ve Mera : 34.745<br />

Tarım Dışı Arazi : 4.701 Sebze Arazisi : 1<strong>03</strong>0<br />

Meyve Arazisi : 168 Nadas : 15 459<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 2.780<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 410<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı :36.991<br />

İlçede tam teşekküllü 70 yatak kapasiteli 1 Devlet Hastanesi, 4 ü ilçe mekezinde olmak üzere 9 adet Sağlık Ocağı, 1 Ana Çocuk<br />

Sağlığı, 1 Sağlık Meslek Lisesi bulunmaktadır.<br />

4<strong>00</strong> seyirci kapasiteli 1 spor salonu ve 2<strong>00</strong>0 seyirci kapasiteli stadyum, 2 adet semt sahası, 2 adet spor kulübü bulunmaktadır<br />

Afyonkarahisar'a 30 km uzaklıkta bulunan Heybeli KaplıcalarıBolvadin Belediyesince işletilmektedir. "Heybeli Kaplıcaları" Turizm<br />

Bakanlığı'nca "Termal Turizm Merkezi" ilân edilmiştir. Kaplıcada bulunan otel, 25 oda, 50 yatak kapasitelidir. Ayrıca 46 apart ünite, 184<br />

yataklı ve 66 banyolu oda 270 yatak kapasitelidir.<br />

Son yıllarda büyük oranda kirlenen Eber Gölü; sazlığıyla, yüzen adacıklarıyla (kopak) ve balık avcılığı ile adını duyurmuştur. İlçe<br />

halkının diğer geçim kaynağı hayvancılıktır. alt yapı oluşturmakta olup, hızlı bir gelişim içerisindedir. Türkiye'de tek olan ALKOLOİD Fabrikası<br />

ilçeye hareketlilik kazandırmıştır.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 584<strong>00</strong> At : 3472<br />

Merinos koyunu : 2950 Katır : 14<br />

Kıl keçisi : 2<strong>00</strong>0 Eşek : 195<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 66220<br />

Sığır (saf kültür) : 11023 Ördek : 8<strong>00</strong><br />

Sığır (kültür melezi) : <strong>12</strong>869 Kaz : <strong>12</strong><strong>00</strong><br />

28

Sığır (yerli) : 3510 Hindi : 850<br />

Manda : 84 Arı kovanı : 880<br />

Bolvadin, il ve ilçelere sanayi mamülleri pazarlamaktadır. Bunlar emaye ürünleri, işlenmiş kereste, teneke, demir doğrama, kaymak,<br />

sucuk, yumurta, yastık, hasır, vb.<br />

İlçemizdeki en önemli sanayi kuruluşlarından biri olan Afyonkarahisar Alkoloid Fabrikası 1981 yılında deneme üretimi ile hizmete<br />

girmiştir. Yaklaşık olarak 5<strong>00</strong> çalışanıyla bu kuruluşumuzda yılda 50-90 ton arasında afyon (morfin, hidrat, kodein v.s.) imal edilmektedir. Bu<br />

imalâtın büyük bir bölümü ihraç edilmekte ve ülkemize milyonlarca dolar döviz girdisi sağlanmaktadır. Diğer bir önemli sanayi kuruluşuda<br />

biride emaye mutfak eşyaları üretimi yapan Avşar Emaye sanayidir. Bu fabrikada yaklaşık, 5<strong>00</strong> işçi çalışmakta olup, imal edilen mutfak<br />

eşyalarının %90'nı başta Avrupa ülkeleri olmak üzere Ortadoğu ve Afrika ülkelerine ihraç edilmekte ve ülkemize döviz girdisi sağlanmaktadır.<br />

Bunların dışında kereste, yem, un ve tuğla fabrikaları bulunmaktadır.<br />

İlçe turistik ve tarihî eserler yönünden oldukça zengindir. Eber Gölü, Heybeli kaplıcası, Horan parkı gezi ve dinlenme yerleridir. 1987<br />

yılında Belediye Müzesi kurulmuştur.<br />

Kırkgöz köprüsü, Yanık Kışla, Lala Sinan Paşa Camii,Alaca Camiii, Çarşı Camii, Alaca Çeşmesi, Hacı Ahmet Camii, Kırklar Camiî,<br />

Türbeler, Kara Çeşme, Ak Çeşme, Hacı Ahmet Çeşmesi, Kemerkaya kasabasında yer altı şehri, Özburun kasabasında minarelik deresinde<br />

peri bacaları ve insuyu mağarası gezip görülebilecek yerlerdir.<br />

İlçede her yıl Ağustos ayının ilk Cuma günü başlayıp, 5 gün süren Kaymak Şenliğinde,manda besicileri ödüllendirilmekte ve Bolvadin'i<br />

tanıtma etkinliklerine ağırlık verilmektedir.<br />

29

Şekil 5 : Bolvadin Kaymağı<br />

30

ÇAY<br />

Afyonkarahisar-Konya karayolu üzerinde, il merkezine 48 km uzaklıkta bulunan ilçemiz, 1958 yılında kurulmuştur. Eber Gölü, Karamık<br />

sazlığı arasında Sultan dağlarına yaslanmış yeşillikler içinde şirin bir ilçemizdir.<br />

İlk kuruluşuna ait bilgi ve belgelerine henüz rastlanmayan Çay ilçesinin geçmişi milâttan önceye dayanmaktadır. Eski Tunç Çağına<br />

kadar uzanan tarihi içinde Mısır, Suriye, Trakya krallarının birleşik ordusu ile Gelene kralı Antigon arasındaki İpsos meydan savaşına(M.Ö.<br />

301) ev sahipliği yapmasıyla ünlenmiş, doğu-batı, kuzey-güney doğrultulu antik yolların kavşak noktası olmuştur.<br />

Selçuklu Türklerinin Anadolu'yu fethi sırasında Bekçioğlu Emir Afşin, Orta Anadolu'da Amerra(Emirdağ) önlerine kadar gelmiştir.<br />

Bölgenin ne şekilde kimler tarafından fethedildiğini bildiren kayıtlar olmamasına rağmen, Emir Ahmet Şah, Emir Sanduk ve<br />

Dolathankuvvetleri tarafından fethedildiği sanılmaktadır .<br />

Haçlı savaşları sırasında Haçlı ordularınca tahrip edilen şehre, 1155 yıllarında Selçuklu Devleti tarafından Oğuz Türkleri yerleştirilmiş,<br />

adı da "Çay Değirmeni" olarak değiştirilmiştir. Selçuklu Sultanı III. Gıyasettin Keyhüsrev öldükten sonra bölge, önce Eşrefoğullarına ve<br />

Sahipataoğullarına, daha sonra ise Germiyanoğullarına geçmiştir. Germiyan Beyi I. Yakup samimi bir Osmanlı dostu olup, beyliğini vasiyet<br />

yoluyla II. Murat'a bırakmış ve böylece Osmanlıların eline geçmiştir.<br />

2 Nisan 1921 günü Yunan ordusunca işgal edien Çay ilçemiz, bir gün sonra, 3 Nisan 1921 günü ordumuzca geri alınmıştır. Daha<br />

sonra 21 Ağustos 1921 günü Yunan ordusunca ikinci kez işgal edilen ilçemiz, 35 gün sonra şanlı ordumuzca 24 Eylül 1921 günü tekrar<br />

kurtarılmıştır.<br />

İç Ege bölgesinde; Ege, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinin kesiştiği güzergâh üzerinde yer alan Çay ilçesi, bağlı olduğu<br />

Afyonkarahisar ilinin doğusunda, Sultandağlarının kuzey eteklerinde kurulmuştur. İdarî sınırlar olarak doğuda Sultandağı, güneyde Yalvaç,<br />

batıda Şuhut ve Afyonkarahisar, kuzeyde Bolvadin'le çevrilidir.<br />

Geniş ve düz alanları ile ova görünümünde olan Çay ilçesi, aslında 1010 metrelik rakımı ile İç Anadolu plâtosu karakterini taşır. İlçenin<br />

eteklerine yeleşmiş olduğu Sultandağları ilçenin yegâne dağlık alanı olup, bir silsile üzerinde yer alan 2610 m rakımlı Gelincikana Tepesi,<br />

2519 metre rakımlı Toprak Tepe ve 2063 metre rakımlı Kırkkaya Tepe yörenin en yüksek noktalarını oluşturmaktadır. Geniş bir ova<br />

görünümünde olan zemini III(Neojen). ve IV. zamanların alüvyon topraklarından oluşmuştur.<br />

Arazisinin %20'sine varan bölümü (yaklaşık olarak 16.243 hektar) göl ve bataklıklarla kaplıdır. Bozan ve Karakuş dağlarından inen<br />

sularla beslenen Karamık bataklığı denizden 1<strong>00</strong>0 m yüksekliktedir. İlçenin kuzey doğusundaki Eber Gölü denizden 967 m yükseklikte olup<br />

<strong>12</strong>5 km²'lik bir alanı kaplamaktadır.<br />

İlçe, iklim bakımından İç Anadolu'ya uyum gösteren tipik kara iklimi özelliklerine sahiptir. Yazları sıcak, kışları sert ve soğuktur.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 nüfus sayımına göre 35.8761' dir. Bunun 14.702'i ilçe merkezinde yaşamaktadır. Yüzölçümü 790 km2'dir.<br />

Akkonak kasabası 1.691 nüfuslu, Deresinek kasabası 1.355 nüfuslu, Eber kasabası 1.<strong>03</strong>7 nüfuslu, İnli kasabası 2.014 nüfuslu,<br />

Karamıkkaracaören kasabası 3.702 nüfuslu, Karamık kasabası 1.258 nüfuslu, Koçbeyli kasabası 1.555 nüfuslu ve Pazarağaç kasabası<br />

2.8678 nüfuslu belediyelik olan yerleşim yerleridir.<br />

İlçede 28 ilköğretim okulu, 8 ortaöğretim kurumuyla eğitim verilmektedir. Ayrıca İlçe Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü ilçe halkının<br />

istekleri doğrultusunda kurslar açarak hizmet vermektedir. Ayrıca AKÜ'ye bağlı 1 Meslek Yüksek Okulu bulunmakta olup, 8<strong>03</strong> öğrenci ve 7<br />

öğretim görevlisi bulunmaktadır.<br />

İlçemizde 1<strong>00</strong> yataklı Devlet Hastahanesi, ilçe merkezinde 3 beldelerde 13 toplam 16 Sağlık Ocağı,, 1 Sağlık Meslek Lisesi<br />

bulunmakta olup halkımıza sağlık hizmeti verilmektedir.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 88.563 Tarım Alanı : 45.560<br />

Ormanlık ve Fundalık : 16.270 Çayır ve Mera : 21.856<br />

Tarım Dışı Arazi : 4.877 Sebze Arazisi : 1<strong>03</strong>0<br />

Meyve Arazisi : 1570 Nadas : 8.996<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 24 321<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 544<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı :36.991<br />

31

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 59326 At : 295<br />

Merinos koyunu : 510 Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 750 Eşek : 162<br />

Tiftik keçisi : 289 Tavuk : 8<strong>00</strong>0<br />

Sığır (saf kültür) : 8130 Ördek : 850<br />

Sığır (kültür melezi) : <strong>12</strong><strong>12</strong>3 Kaz : 8<strong>00</strong><br />

Sığır (yerli) : 5423 Hindi : 6<strong>00</strong><br />

Manda : 894 Arı kovanı : 1950<br />

Toplam arazinin büyük bir kısmı tarla arazisi olup, çok büyük bölümü sulanabilir durumdadır. 4<strong>00</strong> hektarlık bağ ve bahçe arazisine<br />

sahip olan ilçede hububat, şekerpancarı, haşhaş, fasulye, patates, ayçiçeği, muhtelif sebze ve büyük ölçüde meyve (vişne, kiraz, elma)<br />

yetiştirilmektedir. Meyvacılık ilçede önemli bir yer tutmaktadır.<br />

Ege, İç Anadolu ve Akdeniz bölgelerinin kesiştiği noktada kurulan şirin ilçemizin geçmişi oldukça eskiye dayanmakla birlikte tarihî eser<br />

sayısı azdır.<br />

Ağaçlandırma çalışmaları, ilçeyi, "Yeşil Çay"denilerek güzelleştirmiştir.Tabiî güzellikleri arasında Eber ve Karamık Gölleri bulunmakta<br />

olup, bu göllerde balık avcılığı (sazan, turna) ve çeşitli kuş avcılığı yapılmaktadır. Bunlardan hariç Çağlayan Parkı ve Şelâlesi, Kanlı Yer<br />

Kavaklığı çevrede tercih edilen mesire yerleridir. Görülebilecek tarihi eserleri ise Selçuklulardan kalma Taş Camiî ve Kervansaray, önemli<br />

tarihî eserleridir. İlçede her yıl Temmuz ayı içerisinde Vişne Festivali yapılmakta, üreticiler ödüllendirilmektedir.<br />

ÇOBANLAR<br />

Afyonkarahisar'ın 25 km doğusunda düz bir arazi üzerinde yeni kurulmuş ilçelerimizdedir Afyonkarahisar il merkezine bağlı olarak ilk<br />

defa 1956 yılında belediye teşkilatı kurulmuş, 10.09.1991 tarihinde ise fiilen ilçe teşkilatı kurulmuştur.<br />

Yöre tarihinin Akarçay kenarındaki höyüklerle yaşıt olduğu ve eski Tunç Çağına kadar uzandığı bilinmektedir. Bugünkü Kocaöz<br />

(Feleli) köyünde antik Anabura kenti kurulmuştur. Afyon Arkeoloji Müesinde bulunan Artemis heykeli buradan çıkarılmıştır.<br />

İlçemiz, ilimizin doğusunda düz ve geniş bir arazi üzerinde olup, tipik Osmanlı yapısını andıran avlu evlerden müteşekkildir. İlçenin<br />

kuzeyinde Bayat, kuzeydoğusunda ise İscehisar, güneydoğusunda Çay, doğusunda Bolvadin ilçeleri vardır. Yüzölçümü 422 km²'dir.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 yılında yapılan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre nüfusu 13.092’dir. Bunun 8.630'u ilçe merkezinde<br />

yaşamaktadır. 2.366 nüfuslu Kocaöz beldesinde belediye teşkilatı bulunmaktadır.<br />

İlçe merkezinde 8 ilköğretim okulu, 1 çok programlı lise mevcuttur.<br />

İlçe merkezinde 2 adet Sağlık Ocağı, 1 Sağlık Evi mevcut olup, ihtiyaca cevap vermediğinden, devlet-millet işbirliğiyle hastahane<br />

inşaatına başlanılmış, zemin ve birinci kat tamamlanarak çatısı kapatılmış bulunmaktadır.<br />

İlçemizde bir adet semt futbol sahası mevcuttur. Futbol takımı, merkez belediyesinin desteğiyle Afyonkarahisar I. Amatör Liginde<br />

faaliyet göstermektedir.<br />

Tarım ve hayvancılık ilçenin gelir kaynağını teşkil etmektedir.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 19.184 Tarım Alanı : 11.148<br />

Ormanlık ve Fundalık : 2.501 Çayır ve Mera : 4.329<br />

Tarım Dışı Arazi : 1.206 Sebze Arazisi : 580<br />

Meyve Arazisi : 1<strong>12</strong> Nadas : 792<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 4.858<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 144<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı :6.290<br />

32

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 14230 At : 29<br />

Merinos koyunu : 2840 Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 743 Eşek : 74<br />

Tiftik keçisi : 101 Tavuk : 0<br />

Sığır (saf kültür) : 2840 Ördek : 4<strong>00</strong><br />

Sığır (kültür melezi) : 3680 Kaz : 32<strong>00</strong><br />

Sığır (yerli) : 178 Hindi : 9<strong>00</strong><br />

Manda : 2 Arı kovanı : 0<br />

Topraklarının büyük bir bölümü sulanan Çobanlar, Afyonkarahisar Şeker Fabrikasının pancar deposudur. Tarımcılıkta pancar ekimi ön<br />

sırayı almaktadır. Hayvancılıkta büyük ve küçük baş hayvancılığı olarak yapılmaktadır. Becerisi büyük bu küçük ilçemizde Türk otomotiv<br />

sanayisinin en ilginç aracı üretilmektedir. Su motorundan taşımacılık ve tarım işlerinde kullanılan "PATPAT" adlı römork-pikap karışımı<br />

araçlar, ilçenin küçük atölyelerinde imal edilmektedir. Ayrıca ilçede 2 adet un fabrikası mevcuttur.<br />

DAZKIRI<br />

Afyonkarahisar-Denizli karayolu üzerinde il merkezine 140 km mesafededir. İlçemiz 1959 yılında ilçe olmuştur. İlçemiz kök boyalı halı<br />

dokuma ve satış reyonlarıyla dünya çapında üne kavuşmuştur.<br />

Dazkırı ilçe merkezinin bugünkü sakinleri, Anadolu Selçukluları zamanında, "Tataroğulları" adıyla bilinen Kızılırmak boylarından<br />

gelenlerin ve daha sonraları Adana havalisinden gelerek yerleşen "Farşa" aşiretinin mensuplarıdır.<br />

Dazkırı'nın ismi o zamanlar "Apa" olarak adlandırılmıştır.Sonradan, bu isimlerin çokluğu ve "Polatlı" adıyla karıştığı gerekçesiyle<br />

"Dazkırı" olarak değiştirilmiştir. İlçede, eski devirlerde Lidyalılar, Hititler, Eski Yunanlılar, Romalılar ve Bizanslılar hakimiyet kurmuşlardır.<br />

Bugün meydana çıkan eserlerde bu milletlere ait pek çok tarihî eserler bulunmaktadır.<br />

İlçe, güneydoğusundan, Dinar ve Evciler ilçeleri, güneyinden Başmakçı, güneybatısından Denizli/Çardak ilçesi ve <strong>May</strong>mun dağlarıyla<br />

çevrilidir. İlçe merkezi, 1 belde ve 15 köyden teşekkül etmiştir. Köylerin 8 adedi ovalık kesiminde, 7 adedi de orman sahası içerisinde<br />

yerleşmiştir. İlçede elektriksiz köy bulunmamaktadır. İlçenin yüzölçümü 570 km² olup, rakımı 832 m'dir. Bölge genellikle düzgün olup, ilçe<br />

arazisi doğudan batıya uzanan geniş bir vadidir. Bu vadi içerisinde Küçük yayla, Boztepeler bulunmaktadır. Bölgenin sınırları içerisinde Acıgöl<br />

mevcut olup, genel yüzölçümü 41,5 km²'dir. Bunun 20 km²'si Başmakçı ve Dazkırı ilçe sınırları içerisindedir. Ortalama derinliği 150-210 cm<br />

arasındadır.<br />

Bölgenin iklimi yazları kurak ve sıcak, sonbaharda ılık ve yağışlıdır. Kışları az miktarda kar yağmakta ise de genellikle yağışlıdır.<br />

İlçemizin 2<strong>00</strong>7 adrese dayalı kayıt sistemine göre nüfusu 11.165'dir. Bu nüfusun 4.481'i ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçe<br />

nüfusunun 14-44 yaş grubunda, okuma-yazma bilmeyenlerin oranı % 2, okuma-yazma bilenlerin oranı ise % 98'dir.1.729 nüfuslu Yüreğil<br />

beldesi belediyelik olan tek beldesidir.<br />

İlçe merkezi ve köylerinde toplam <strong>12</strong> ilköğretim okulu, 3 adet ortaöğretim okulu bulunmaktadır.Ayrıca Mesleki ve Teknik Eğitim<br />

Merkezi bulunmaktadır. İlçemizde 1 Öğretmen Evi vardır. Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü tarafından nakış, kilimcilik, meyvecilik, kalorifer ve<br />

bilgisayar kursları açılarak halkın ihtiyaçlarına cevap verilmektedir.<br />

İlçede henüz bir Devlet Hastahanesi yoktur. 1996 yılında başlanan hastahane inşaatı devam etmektedir.5 Sağlık Ocağı, 1 Ana Çocuk<br />

Sağlığı, 1 Sağlık Meslek Lisesi mevcut olup, halkımıza sağlık hizmetleri verilmektedir.<br />

İlçede 250 kişi kapasiteli 1 stadyum ve 1990 yılında Yeni Dazkırı Belediyespor ve Alkimspor kulüplerimiz, her yıl Afyonkarahisar I.<br />

Amatör Liginde ilçeler arasında düzenlenen spor müsabakalarına katılmaktadırlar.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 42.544 Tarım Alanı : 16.731<br />

Ormanlık ve Fundalık : 14.160 Çayır ve Mera : 7.318<br />

Tarım Dışı Arazi : 4.336 Sebze Arazisi : 940<br />

Meyve Arazisi : 445 Nadas : 2.606<br />

33

Süs Bitkileri Arazisi : 24 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 5.568<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 491<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı :11.163<br />

Arazilerin %54'ü düz toprak yapısı kumlu, tınlı ve kireçlidir. Sulu tarım arazilerinde şekerpancarı, haşhaş, fasulye, mısır, yonca,<br />

hayvan pancarı, susam, çilek, salatalık, kavun, karpuz, gibi bitkiler; elma, armut, kayısı, kiraz, ceviz, dut, ayva ve kavak gibi ağaçlar<br />

yetiştirilmektedir. Kuru tarım arazilerinde ise; buğday, arpa, nohut, mercimek, ayçiçeği, kimyon, anason, badem, vişne, erik, susam, gül<br />

yetiştirilmektedir. İlçemiz, Afyon'da antepfıstığının yetiştirildiği tek ilçedir.<br />

Hayvancılık ilçenin önemli geçim kaynaklarından biridir. İlçemizde, büyükbaş, küçükbaş, etlik ve yumurtalık kümes hayvancılığı da<br />

yapılmaktadır<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 15423 At : 74<br />

Merinos koyunu : 0 Katır : 14<br />

Kıl keçisi : 3865 Eşek : 59<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 135<strong>00</strong>5<br />

Sığır (saf kültür) : 3895 Ördek : 150<br />

Sığır (kültür melezi) : 854 Kaz : 130<br />

Sığır (yerli) : 162 Hindi : 3<strong>00</strong><br />

Manda : 0 Arı kovanı : 245<br />

İlçenin merkezinde bir adet yün ipliği fabrikası, bir adet çorap fabrikası ve yorgan fabrikası, bir adet sodyum sülfat fabrikası ve bir adet<br />

de yem fabrikası mevcuttur. 15.<strong>00</strong>0 işcinin çalıştığı yün ipliği fabrikasında halı ipi üretilmektedir.<br />

Sodyum sülfat fabrikasında deterjan, kâğıt, tekstil, cam ve ilâç sanayisinde kullanılan sodyum sülfat üretilmekte, üretilen sodyum<br />

sülfat'ın % 80'i yurt dışına ihraç edilmektedir. Dolayısıyla ülke ekonomisine önemli miktarda döviz girdisi sağlanmaktadır.<br />

Çorap fabrikasında günlük ortalama 9<strong>00</strong>.<strong>00</strong>0 çift çorap üretilerek, üretilen çorapların tamamı Fransa'ya ihraç edilmektedir.<br />

İlçenin E-24 karayolu güzergâhı üzerinde bulunması sebebiyle, bu yol güzergâhı üzerinde bulunan Sanaos Halıcılık ve Muratköy<br />

Halıcılık İşletmelerinin tur organize eden turizm şirketleriyle anlaşarak belirli bir plân dahilinde turist taşıyan turların turistik halı evlerine<br />

gelmesi, turizmi canlandırmakta, ilçe ekonomisine katkı sağlamaktadır.<br />

DİNAR<br />

Afyonkarahisar-Antalya karayolu üzerinde olup, il merkezine 106 km. uzaklıkta bulunan ilçe 1924 yılında kurulmuştur. Yüzölçümü<br />

1.328 km²'dir. Tarihin çok eski çağlarında sayısız imparatorun, tanrı Apollo ve Kral Midas'ın müzik yarışı yaptığı İncirli, Üçlerce, Beloluk ve<br />

bilhassa Suçıkan mevkileri, ilçenin dinlenme ve mesire yerleridir. İlçemizin adeta sembolü durumunda bulunan Suçıkan, Menderes nehrine<br />

kaynaklık eden Pınarbaşı, Bülüçalan kaynağı, Yapağı ve Beşpınar kaynakları, Pınarlı, Yeşilçat göletleri ile Eldere kuş cenneti ve Çamlıköy<br />

koruluğu diğer mesire yerleridir. Bu güzellikler, Dinar'ı hem iç, hem de dış turizm açısından önemli bir turizm merkezi haline getirmektedir.<br />

Dinar gerek mesire yerleri, aile parkları ve gerekse Afyonkarahisar-Denizli, Denizli-Antalya karayolu üzerinde şehrin girişinde yer alan<br />

dinlenme, tesis ve lokantalarıyla geçit turizmine hizmet vermekte ve gelecekte turizm açısından daha büyük canlılık kazanacak konumda<br />

bulunmaktadır.<br />

Dinar'ın bilinen geçmişi M.Ö.<strong>12</strong><strong>00</strong> yıllarına kadar uzanmaktadır. Dinar Anadolu'nun en eski yerleşim yerlerindendir. Dinar Hitit<br />

İmparatorluğu döneminde Seha ırmağı (Büyük Menderes) Beyliğine bağlı olduğu tarih kitaplarından da anlaşılmaktadır. "Dinar", tarih boyunca<br />

birkaç kez kurulmuş ve batmış şehirlerden (Kelainai-Celainai-Apemeia-Kiboyossimo-Geyikler-Dinar) sonra bu adla anılmaya başlanmıştır.<br />

Şehrimiz, Truva Savaşlarında yenilerek Anadolu içlerine çekilen Ahiya (Akariyon) prenslerinden Geleinos tarafından M.Ö. <strong>12</strong><strong>00</strong>'lerde<br />

"Geleneia" adıyla kurulmuş, bitişiğinde kurulan "Apemeia" şehriyle birleşip "Dinar" adını almıştır.<br />

Dinar, antik kral yolu üzerinde Ege kıyılarına ve Akdeniz'e açılan karayolu ile demiryolu kavşağında kurulmuştur.<br />

Hititlerden Aka-İyon, Frig, Kimmerler, Persler, Roma, Bizans ve Türklere kadar bir çok Anadolu medeniyetinden izler taşıyan Dinar,<br />

34

eski çağlardan bu yana, sürekli olarak bölgenin başkentliğini yapmıştır.<br />

Dinar tarihin ilk müzik yarışmasının yapıldığı yerdir. İçine tanrıların, kralların karıştığı masallar ve efsaneler şehridir. Geleine, Anhoros,<br />

Midas, Asmalı yol, Ilıca ve Marsiyas efsaneleri dededen toruna anlatıla gelmiştir.<br />

İlçemiz 1874 yılında Belediyelik, 1908 yılında ilçe olmuştur.742 nüfuslu Uluköy, 2.493 nüfuslu Haydarlı, 1.486 nüfuslu Çiçektepe,<br />

1.051 nüfuslu Doğanlı, 734 nüfuslu Kadılar, 1.275 nüfuslu Kınık, 3.425 nüfuslu Tatarlı ve 1.882 nüfuslu Yıprak beldeleri de belediyelik olan<br />

yerleşim yerleridir.<br />

Afyon iline bağlı olan ilçemiz Dinar, Akdeniz ve Ege bölgesi arasında kalır. İlçe merkezi ve güneyindeki köyler Akdeniz bölgesinde,<br />

kuzeyindeki köyler Ege bölgesindedir.<br />

Göller bölgesi içerisinde incelenen Dinar ilçesi, kuzeyde Sandıklı, kuzey doğusunda Şuhut, güneydoğuda Isparta, güneybatısında ise<br />

Başmakçı ve Evciler, kuzeybatıda Denizli, güneyde Keçiborlu'yla çevrilidir.<br />

İlçenin Dombay, Çöl Ovası ve Dinar Ovası adıyla başlıca üç ovası, Karakuyu adıyla bir gölü, bir akarsu olarak Büyük Menderes nehri<br />

vardır. Cerit yaylası ve Dombay İncebel yaylası önemli yaylarımızdır.<br />

İlçe; Akdeniz ikliminden, İç Anadolu kara iklimine geçiş karakteri gösteren yöresel klima alanıdır.<br />

İlçenin 2<strong>00</strong>7 yılı nüfus sayımına göre nüfusu 50.311 'dir. Bu nüfusun 24.340'ı ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçemize bağlı 8 kasaba<br />

ve 56 köy bulunmaktadır.<br />

İlçede 1 Ekim 1995 Pazar günü saat 18.<strong>00</strong>'da 6.1 şiddetinde deprem meydana gelmiş, 94 vatandaşımız hayatını kaybederken, 250<br />

yurttaşımız yaralanmıştır.<br />

İlçede 46 ilköğretim okulu, 7 ortaöğretim okulu 1 çok programlı lise, 2 pansiyonlı yatılı ilköğretim okulu ve Mesleki ve Teknik Eğitim<br />

Merkezi vardır.<br />

İlçede ayrıca Millî Eğitim Müdürlüğüne bağlı Halk Eğitim Merkezi ve Çıraklık Eğitim Merkezi Müdürlükleri bulunmaktadır.<br />

İlçe merkezi ile kasaba ve köylerinde 1 Devlet Hastanesi, 11 Sağlık Ocağı, 21 Sağlık Evi, 1 Ana Çocuk Sağlığı ve 1 Verem Savaş<br />

Dispanseri Tabibliği ve 1 adet 144 öğrencisi bulunan Sağlık Meslek Lisesi bulunmaktadır. Dinar Devlet Hastahanesinin yatak sayısı 150,<br />

Haydarlı Devlet Hastahanesinin yatak sayısı 30'dur.<br />

İlçede 15<strong>00</strong> kişi kapasiteli 1 stadyum, 2 semt sahası ve spor kulübü bulunmaktadır.<br />

AKÜ Dinar Meslek Yüksek Okulunda 1 adet teknik ve 4 adet iktisadi ve idari programda <strong>12</strong> öğretim görevli 890 öğrenci ile öğrenim<br />

yapılmaktadır.<br />

Antik Kral Yolu üzerinde Ege kıyılarına ve Akdeniz'e açılan karayolları ile demiryolu kavşağı üzerinde kurulmuş olan Dinar ilçesi;<br />

tarım, hayvancılık ve ticarette gelişmiştir. Dinar ve çevresinde halkın gelir kaynağı tarım ve hayvancılığa dayanır. İlçede tahıllardan arpa,<br />

buğday, nohut'un; endüstri bitkilerinden ayçiçeği, mısır, şeker pancarı, haşhaş ve yem bitkilerinin; kuru soğan, patates vd. sebzelerin; elma,<br />

vişne, armut, üzüm gibi meyvelerin üretimi yapılmaktadır.<br />

Hayvancılık olarak; büyükbaş, küçükbaş, tavukçuluk ve arıcılık yapılmaktadır. Söz konusu hayvanlardan; et, süt, yoğurt, peynir,<br />

yumurta ve bal üretilerek ilçemizin ve ülkemizin ekonomisine katkı sağlanmaktadır.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 7<strong>12</strong>95 At : 181<br />

Merinos koyunu : 1780 Katır : 25<br />

Kıl keçisi : 20150 Eşek : 340<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 0<br />

Sığır (saf kültür) : 7620 Ördek : 1<strong>00</strong>0<br />

Sığır (kültür melezi) : 9855 Kaz : 3<strong>00</strong>0<br />

Sığır (yerli) : 657 Hindi : 2<strong>00</strong>0<br />

Manda : 2 Arı kovanı : 2420<br />

35

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : <strong>12</strong>3.434 Tarım Alanı : 50.370<br />

Ormanlık ve Fundalık : 28.509 Çayır ve Mera : 33.343<br />

Tarım Dışı Arazi : 11.213 Sebze Arazisi : 910<br />

Meyve Arazisi : <strong>12</strong>40 Nadas : 1.044<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 35 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 47.207<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 84<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı : 3163<br />

İlçede 625 kayıtlı üyesi bulunan Dinar Sanayi ve Ticaret Odası mevcuttur.<br />

Şirketler<br />

Limited Şirket:235 adet Anonim Şirket:16 adet Şahıslar:367 adet Kollektif: 7 adet<br />

İlçede 9 adet dokuma, 2 adet teneke kutu,2 adet çuval, 2 adet un fabrikası, 2 adet yem fabrikası, 1 adet balık ağları iplik fabrikası, 2<br />

adet makine ve tarım aletleri fabrikası, 1 adet kot dikim atölyesi vardır. 50 adet kalkınma ve sulama kooperatifi bulınmaktadır.<br />

Dinar-Denizli karayolu üzerinde, ilçeye <strong>12</strong> km mesafedeki Akçaören-Göğebaan mevkiinde, yaklaşık olarak 830 hektarlık alan,<br />

organize sanayi bölgesi olarak tespit edilmiştir. Bu alan, belediye imar sınırları içerisine alınmıştır. Organize sanayiyle ilgili çalışmalar devam<br />

etmektedir.<br />

Danteon (Tanrılar Kulu Tapınağı), Artemis Anaitis Tapınağı,Tiyatrosu, Agorası (Pazar yeri), Stadyumu, Suçıkanı, Pınarbaşı, Karakuyu<br />

kuş cenneti, Norgaz orman piknik alanı, Cerit ve Zenderi yaylası ilçemizin ilgi odağıdır. Yol güzergâhında bulunan dinlenme tesisleri turizme<br />

hizmet vermekte, ilçeye hareketlilik kazandırmaktadır.<br />

EMİRDAĞ<br />

Afyonkarahisar'ın 70 km kuzeydoğusunda kurulmuş en eski ilçelerinden biridir. Adını; bölgeyi Türk iskânına açan Emir Afşin ile<br />

yaslandığı Emirdağlarından almıştır. İlçemiz 1924 yılında kurulmuştur.<br />

Hititlere kadar uzanan tarihi zaman içinde kesintisiz bir yerleşim alanıdır. Aurra (Hisarköy), Yedikapı (Başkonak köyü), kral yolu<br />

üzerindedir.Amorium, Roma çağında Anadolu'nun önemli merkezlerinden biri haline gelmiş, adına bronz sikke bastırılmıştır. Bizans<br />

döneminde Avrupa'nın üçüncü, Anadolu'nun ikinci büyük kenti olmuştur. Ünlü fabl ustası Ezop (M.Ö. 620) Amorium doğumludur.<br />

Emirdağ yöresinde yerleşim M.Ö. 1437 yılına kadar gitmektedir. Bölge; Hititler, Lidyalılar, Persler, Helenler, Romalılar, Bizanslılar,<br />

Selçuklular ve Osmanlılar egemenliğine girmiş olup bu toplumlara ait izler taşımaktadır.<br />

Ege bölgesinde yer alır. Kuzeyde Eskişehir, doğuda Konya ile komşudur. İlçenin güney tarafı Emirdağ sıradağları ile kuşatılmıştır.<br />

Doğuda oldukça geniş ovası yer almaktadır. Arazi yapısı tarıma elverişlidir. İlçenin yüzölçümü 2.213 km²'dir :<br />

İlçede yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve yağışlı geçmektedir. Emirdağ ilçemiz, Afyonkarahisar-Ankara karayolunun 41.km'sinde 9<br />

km içeridedir.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 adrese dayalı nüfus kayıt sistamine göre nüfusu 46.199'dur. Bunun 21.898'i ilçe merkezinde yaşamaktadır. Yurt<br />

dışında Emirdağ'dan göç etmiş yaklaşık olarak 1<strong>00</strong>.<strong>00</strong>0, Eskişehir'de 99.<strong>00</strong>0 ve diğer şehirlerde 30.<strong>00</strong>0 Emirdağlı yaşamaktadır.<br />

Aşağıpiribeyli kasabası 1.426 , Adayazı kasabası 590, Bademli kasabası 934, Davulga kasabası 3.086 ve , Gömü kasabası 2.667 nüfuslu<br />

belediye teşkilatı olan yerleşim yerleridir.<br />

İlçede 52 adet ilköğretim, 7 adet ortaöğretim 1 çok programlı lise,1 Anaokulu, 1 pansiyonlu ilköğretim okulu mevcuttur. AKÜ'ye bağlı 1<br />

Meslek Yüksek Okulu bulunmaktadır. Okulda, 7 öğretim görevlisi ile 9<strong>00</strong> öğrenciye eğitim verilmektedir. Ayrıca Halk Eğitim Merkezi ve<br />

Çıraklık Eğitim Merkezi Müdürlükleri vardır.<br />

İlçede 1<strong>00</strong> yataklı bir Devlet Hastahanesi, 10 Sağlık Ocağı, 15 Sağlık Evi, 1 Verem Savaş Dispanseri, 1 adet Sağlık Meslek Lisesi<br />

bulunmaktadır.<br />

İlçede spora büyük önem verilmektedir. 1 adet 5<strong>00</strong> kişilik kapalı spor salonu, 1 adet 1<strong>00</strong>0 seyirci kapasiteli toprak zeminli stadyum, ve<br />

birçok semt sahaları vardır. İlçede Aziziye Spor Kulübüne ait futbol, basketbol, voleybol branşları bulunmaktadır.<br />

36

İlçede yetişen ürünler şunlardır. Arpa, buğday, şeker pancarı, nohut, yeşil mercimek, ay çiçeği, haşhaş ve yonca. Sebzelerden; biber,<br />

domates, fasulye, salatalık, ıspanak, kavun ve karpuz meyvelerden; elma, armut, erik, kayısı, kiraz, vişne, badem, ceviz ve üzüm<br />

yetiştirilmektedir.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 205.026 Tarım Alanı : 110.394<br />

Ormanlık ve Fundalık : 21.880 Çayır ve Mera : 64.848<br />

Tarım Dışı Arazi : 7.905 Sebze Arazisi : 1930<br />

Meyve Arazisi : 305 Nadas : 28.2<strong>03</strong><br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 15.132<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 84<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı : 95.262<br />

Hayvancılık oldukça önemlidir. Daha çok koyun yetiştirilir. İlçe çapında oldukça önemli miktarda süt üretilmektedir. Ülkemizde Emirdağ<br />

yoğurtlarının lezzeti çok iyi bilinmektedir.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 756<strong>00</strong> At : 102<br />

Merinos koyunu : 6535 Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 17<strong>00</strong> Eşek : <strong>12</strong>13<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 0<br />

Sığır (saf kültür) : 4510 Ördek : 250<br />

Sığır (kültür melezi) : 8821 Kaz : 150<br />

Sığır (yerli) : 2849 Hindi : 850<br />

Manda : 0 Arı kovanı : 150<br />

İlçemizde küçük sanayi sitesi mevcuttur. Emirdağ organize sanayi bölgesi yeri tesbit edilmiş, çalışmaları yürütülmektedir. İlçede un<br />

fabrikası ile sentetik dokuma fabrikası vardır. Sentetik dokuma fabrikası, yurt dışında çalışan işçiler tarafından ilçeye kazandırılmıştır.<br />

İlçede, el sanatlarının önemli bir yeri vardır. Yoğun olarak kilim, dantel, oya, ipek halı gibi el sanatları yapılmaktadır.<br />

İlçede geleneksel el sanatlarının başında kilim gelir. Bu kilimlerdeki desenler çok şeyin anlatımı gibidir. Emirdağ kilimleri %1<strong>00</strong> yün ve<br />

%1<strong>00</strong> tabiî kök boyasıyla üretilmektedir. Kilimlerde mahalli desen ve motifler yer alır. Ticarî amaçlı bu motifler değiştirilmemiştir. Asıklı, Aynalı,<br />

Kara döşeme, Çamçalı kilimleri, Bindallı, Kösköslü, Kelleli seccadelerinin ünü yurt dışına taşmıştır.<br />

Emirbaba, Gölcük, Çiçekli yaylaları, Balcam mağarası, Amorium ören yeri ve Sakarya nehrini besleyen Pınarbaşı gezip görülebilecek<br />

yerlerdir.<br />

EVCİLER<br />

Afyonkarahisar'a 132 km mesafede düz alanda kurulmuştur. 1991 yılnda ilçe olmuştur. Afyonkarahisar-Denizli karayolu üzerindedir.<br />

Çevre höyüklerde bulunan parçalardan tarihinin Lidyalılara kadar uzandığı anlaşılmaktadır. Bugün ilçemizde Koca höyük ve Küçük<br />

höyük diye bilinen iki höyük ile Öküzviran ve Kocaviran isminde iki örenyatağı vardır.<br />

Hititler, Yeni Hitit devrinde Şuppiluliuam (MÖ.1380-1345) zamanında Ege'den Akdeniz'in doğu kıyılarına kadar uzanmış ve Ön<br />

Asya'nın en güçlü imparatorluğunu kurmuşlardır.<br />

Evciler ilçesinin, MİRA KUVALYA KRALLIĞI'nın yıkılışından sonra Seha Irmağı Krallığı'na katıldığı ve bu krallığın elinde çok kısa bir<br />

süre (40-50 yıl) kaldığı söylenmektedir. Yörede Lidyalılar, Hititler, Frigler, Persler, Helenler, Romalılar, Bizanslılar, Selçuklular ve Osmanlılar<br />

37

yaşamışlardır. Önemli tarihî bulgular ve kalıntılar, mezar, Terra, Codta ve lâhit gibidir.<br />

Ege bölgesinin İç Batı Anadolu ile Göller Bölgesi arasında yer alır. Bir başka deyişle; İç Anadolu yaylasının Ege kıyılarına açılan<br />

bölgesindedir.<br />

İlçe, Evciler ovasının orta kısmında kurulmuş olup, bu düzlük saha kuzey kısmına doğru yükselmektedir. Ovanın kuzey kenarı Bozdağ<br />

tepeleri ile çevrilmiştir. Ovanın batısında <strong>May</strong>mun Dağı, kuzey doğusunda ise Büyük Menderes, Işıklı Barajı ve Akdağ bulunmaktadır.<br />

Evciler, kuzeyden Denizli'nin Çivril (40 km), doğudan Dinar(26 km), güney batıdan Dazkırı(21 km) ilçeleriyle komşudur. Deniz<br />

seviyesinden yüksekliği 981 m'dir.<br />

İlçede genellikle karasal iklim görülür. Fakat Işıklı Barajı ile Acıgöl'ün iklimi biraz daha yumuşattığı bilinmektedir.<br />

İlçeye ulaşım hem karayolu, hem de demiryolu ile yapılmaktadır.<br />

İlçe jeolojik olarak çok hafif meyilli bir morfoloji göstermektedir.<br />

İlçenin 2<strong>00</strong>7 yılınd ayapılan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre nüfusu 8.609'dur. Bunun 4.275 'i ilçe merkezinde yaşamaktadır.<br />

Yüzölçümü ise 235 km²'dir. Sadece 2.094 nüfuslu Gökçek beldesi belediyeliktir.<br />

İlçede 1 ilköğretim okulu, 1 çok programlı lise bulunmaktadır. 4 adet ilköğretim okulunda taşımalı sistem uygulanmaktadır. İlçede<br />

okuryazarlık oranı % 98-%1<strong>00</strong>'dür.<br />

İlçedeki 2 Sağlık Ocağı, 1 Sağlık Eviyle halkımıza sağlık hizmeti verilmektedir.<br />

İlçemizde, faaliyet gösteren 2 spor kulübü olup, 1 semt sahası bulunmaktadır.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 22.430 Tarım Alanı : 17.977<br />

Ormanlık ve Fundalık : 0 Çayır ve Mera : 3.<strong>12</strong>5<br />

Tarım Dışı Arazi : 1.327 Sebze Arazisi : 1350<br />

Meyve Arazisi : 80 Nadas : 1.567<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 3.604<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 139<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı : 14.373<br />

İlçe ekonomisi tarım, hayvancılık ve dokumacılığa dayanır. Küçük höyük ve Büyük höyük civarında sulu tarım, diğer alanlarda ise kuru<br />

tarım yapılmaktadır. En çok yetiştirilen tarım ürünleri buğday, arpa, susam, haşhaş, ayçiçeği ve şeker pancarıdır. Sebze ve meyvecilik<br />

gelişmemiştir. Çünkü toprağın yarım metre derinliğinden sonra başlayan "kist" ağaçların gelişmesini engellemekte ve iki sene sonra<br />

kurutmaktadır.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 85<strong>00</strong> At : 14<br />

Merinos koyunu : 0 Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 0 Eşek : 21<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 185<strong>00</strong><br />

Sığır (saf kültür) : 4940 Ördek : 0<br />

Sığır (kültür melezi) : 1450 Kaz : 0<br />

Sığır (yerli) : 110 Hindi : 0<br />

Manda : 1 Arı kovanı : 0<br />

38

Evcilerde ticarî amaçlı olarak süt üreticiliği, tavukçuluk, az da olsa küçükbaş hayvancılığı yapılmaktadır. İlçede 1 adet süt ve süt<br />

mamülleri işleyen 5 ton süt işleme kapasiteli mandra ile 1 adet 20 ton/gün kapasiteli süt toplama merkezi bulunmaktadır. Ayrıca 1 adet 20<br />

ton/gün kapasiteli un fabrikası bulunmaktadır.<br />

İlçe ve ilçeye bağlı köy, kasabalarda Belçika, Almanya, İsviçre, Fransa ve Avusturya gb. Avrupa ülkelerinde çalışan kayda değer<br />

sayıda işçi ailesi bulunmaktadır.<br />

HOCALAR<br />

İlçemiz il merkezine 1<strong>00</strong> km uzaklıkta olup, 1990 yılında ilçe olmuştur. Sandıklı ve Banaz ilçelerini birleştiren karayolu üzerinde,<br />

Sandıklı'ya 38 km, Banaz'a 35 km uzaklıktadır.<br />

Anadolu eski çağlardan bu tarafa pek çok medeniyetlerin beşiği olmuştur. Bu topraklar üzerinde kurulmuş olan yerleşim yerlerinden<br />

birisi de Hocalar ilçesidir. Ahır dağlarında bulunan bronz Hitit heykeli yörenin çok eski dönemlerden beri önemli bir yerleşim merkezi olduğu<br />

izlenimini vermektedir.<br />

Kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte Hocalar'ın 13<strong>00</strong>'lü yıllarda bir yerleşim merkezi olduğu tahmin edilmektedir. "Hocalar"<br />

isminin verilmesiyle ilgili bir rivayet vardır. O dönemde bu yerleşim yerine ilk olarak üç kardeşin geldiği ve buraya yerleştiği, bunların babaları<br />

"HOCA"(ulema) olduğundan, dışarıdan bu merkeze gelenler "Nereye gidiyorsun?" diye sorulduğunda "HOCAGİL'e gidiyorum", buradan<br />

dışarıya gidenlere sorulduğunda "HOCAGİL'den" geldiklerini belirttiklerini, zamanla bu yerleşim yerindeki nüfusun çoğalması ve dışarıdan bu<br />

yere başkalarının da gelmesi sonucu "HOCALAR" adı altında bir yerleşim merkezi meydana gelmiştir.<br />

Hocalar ilçesi, il merkezinin güneyinde kurulmuş olup, güneyinde Sandıklı, batısında Denizli, kuzeybatısında Uşak ili,<br />

kuzeydoğusunda Sincanlı ilçesiyle çevrilidir. Hocaların toplam yüzölçümü 537 km2.'dir.Yerleşim yeri olarak İç Ege bölgesinde olan Hocalar,<br />

çevre yerleşim yerlerine nazaran orman ve fundalıklarla kaplıdır.<br />

İklim bakımından yazları kurak ve sıcak, kışları soğuk ve yağışlıdır.<br />

İlçenin doğusunda Çal, batısında Burgaz, kuzeydoğusunda Ahır dağı ve güneybatısında Akdağ bulunmaktadır.<br />

İlçenin 2<strong>00</strong>7 yılında yapılan nüfus sayımına göre nüfusu 11.683'dür. Bunun 2.382’si ilçe merkezinde yaşamaktadır. İlçe merkezi ile<br />

birlikte 2.101 nüfuslu Yeşilhisar beldesinde belediye vardır.<br />

İlçede 16 ilköğretim okulu, 1 ortaöğretim okulu bulunmaktadır. Ayrıca Halk Eğitim Merkezi bulunup, meslek edindirici kurslar<br />

açılmaktadır.<br />

İlçede 2 Sağlık Ocağı bulunmaktadır.<br />

İlçede faaliyet gösteren Hocalar Belediye Spor Kulübü ilimiz I.Amatör Liginde faaliyet göstermektedir.<br />

Toplam alanın büyük bir kısmı kültüre elverişli olmayan mera, ormanlık ve dağlık-taşlık alanlardan oluşur. Halkın geçim kaynağı tarım<br />

ve hayvancılıktır. Ekonomik durumu diğer ilçelere oranla çok düşüktür. Tarım ürünü olarak genellikle arpa, buğday ve haşhaş yetiştirilir.<br />

Hayvancılık yapan aileler koyun, keçi ve büyükbaş hayvan beslerler, yazın yaylaya çıkarlar, yaklaşık olarak üç ay burada kalırlar.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 47.424 Tarım Alanı : 7.440<br />

Ormanlık ve Fundalık : 36.968 Çayır ve Mera :1.808<br />

Tarım Dışı Arazi : 1.210 Sebze Arazisi : 90<br />

Meyve Arazisi : 113 Nadas : 1.044<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 1.916<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 65<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı : 5524<br />

39

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 25677 At : 105<br />

Merinos koyunu : 0 Katır : 42<br />

Kıl keçisi : 147<strong>00</strong> Eşek : 1046<br />

Tiftik keçisi : 2423 Tavuk : 0<br />

Sığır (saf kültür) : <strong>12</strong>3 Ördek : 0<br />

Sığır (kültür melezi) : 4450 Kaz : 50<br />

Sığır (yerli) : 1875 Hindi : 3<strong>00</strong><br />

Manda : 0 Arı kovanı : 5<strong>00</strong><br />

İHSANİYE<br />

Afyonkarahisar'ın 35 km kuzeyinde tabiat ve tarihin en cömert davrandığı ilçelerimizden biridir.1959 yılında ilçe olmuştur.Meşe, çam,<br />

adıç ormanları ve koruluklarla çevrilidir.Gazlıgöl kaplıcası ve içmeleri, Frig Kaya Anıtları, Roma-Bizans kaya yerleşimleri, mezar odaları,<br />

peribacaları ve yaylaları ilgi odaklarından bazılarıdır.<br />

İlçenin köklü bir mazisi vardır. Eski medeniyetlere beşiklik etmesi onun tarihî çehresini güzelleştirmektedir.<br />

İhsaniye'nin vaktiyle Hitit İmparatorluğu sınırları içerisinde bulunduğuna dair elde bazı belgeler mevcuttur. Hitit İmparatorluğu'nu<br />

ortadan kaldıran Frigyalıların eski yapıların da İhsaniye sınırları içerisinde raslanmaktadır. Ayazin, Kayıhan yerleşim birimleri Kapıkayalar,<br />

Aslantaş, Maltaş ve Yılantaş gibi Göynüş Vadisi'ndeki yerler, mezar oldukları sanılan tarihî kalıntılar Frigler dönemine aittir. Ayrıca tabiat<br />

harikası kütleler ve peribacalarının süslediği Frig bölgesi diye anılan saha bu yörenin Frigler zamanının önemli bir yerleşim bölgesi olduğunu<br />

gösterir. Bölge Pers, Helen, Roma ve Bizanslıların, daha sonra Selçukluların ve Osmanlıların hakimiyetine girmiştir. Bu medeniyetlerden<br />

günümüze kadar yaşayabilen eserlere rastlanmaktadır.<br />

Anadolu'nun 1071 Malazgirt Meydan Savaşı'ndan sonra Türklerin yerleşimine açılması sonucunda bazı Türk boylarına mensup<br />

kafilelerin bu bölgeye yerleştikleri sanılmaktadır. Döğer ve Alanlı bölgelerinin Oğuz Türkleri tarafından 1085 yıllarında iskân edildiği tahmin<br />

edilmektedir. Döğer ve Anıtkaya yerleşim bölgelerinde Germiyanoğullarından kalan kervansarayların mevcut oluşu ilçenin bir yol kavşağı ve<br />

konaklama yeri olduğunun kuvvetli delilleridir.<br />

İhsaniye 13 Temmuz 1921'de Yunanlılar tarafından işgal edilmiş ve tam13 ay 14 gün düşman zulmü altında kalmıştır. Millî Kurtuluş<br />

Savaşı'mız sırasında 22 Ağustos 1922'de düşman istilâsından kurtulmuştur.<br />

İhsaniye, mevkii olarak Orta Anadolu ve Batı Anadolu bölgeleri arasındadır. Doğudan İscehisar, batıdan kısmen Kütahya ve Altıntaş,<br />

kuzeyden Seyitgazi ve kısmen Kütahya, güneyden Afyonkarahisar ile çevrilidir. Yüzölçümü 888 km2'dir. İlçe genel görünümü itibariyle yayla<br />

karakterini göstermektedir. Rakımı 1093 metredir.<br />

geçer.<br />

İlçe, denizlerden uzak ve dağlarla çevrili olduğu için tipik bir kara iklimine sahiptir. Genellikle kışları soğuk, yaz mevsimi kısa ve sıcak<br />

Bölgedeki akarsular, Emre Gölü'nün beslendiği Döğer Çayı ile Üçler Kayası köyünün yakınından geçen Balıklıpınar ve Eğret'ten çıkan<br />

Cumalı çaylarıdır.<br />

İlçenin 2<strong>00</strong>7 yılı adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre nüfusu 30..550'dir. Bunun 2.231'i ilçe merkezinde yaşamaktadır.Ayazini<br />

kasabası 1.893, Bozhüyük kasabası 2.<strong>03</strong>2, Döğer kasabası 5.286, Gazlıgölakören kasabası 1.883, Gazlıgöl kasabası 2.087, Karacahmet<br />

kasabası 2.011, Kayıhan kasabası 2.576 ve Yaylabağı kasabası 2.099 nüfuslu belediyelik yerleşim yerleridir.<br />

İlçe sahip olduğu eğitim-öğretim kadrosu ve öğrenci potansiyeliyle oldukça iyi durumdadır. İlçe ve çevresinde eğitim-öğretim halen 29<br />

ilköğretim okulu, 3 ortaöğretim 1 pansiyonlu ilköğretim okuluyla yapılmaktadır. Ayrıca ilçemizde Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü halkımızın<br />

istekleri doğrultusunda bilgi ve becerileri arttırıcı kurslar açarak hizmet vermektedir.<br />

Merkez ile çevre yerleşim bölgelerinde 6 Sağlık Ocağı, 1 Sağlık Meslek lisesi bulunmaktadır.<br />

İlçede 3 semt sahası ve 5 spor kulübü mevcuttur. Ayrıca 5<strong>00</strong> kişi kapasiteli, 1 kapalı spor salonu vardır.<br />

İlçe ekonomisi; hayvancılık, besicilik, tarım ve az da olsa ticarete dayanmaktadır. Sanayi olarak dünyaca ünlü Kızılay Madensuyu ve<br />

Yıldız Madensuyu İşletmesi ve özel sektöre ait 2 adet un fabrikası bulunmaktadır.<br />

Gazlıgöl kaplıcası İhsaniye ilçesi sınırları içerisinde, Afyonkarahisar'a 25 km uzaklıktadır. Afyonkarahisar Belediyesince işletilmektedir.<br />

40

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 14932 At : <strong>12</strong>3<br />

Merinos koyunu : 5260 Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 11850 Eşek : 220<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 0<br />

Sığır (saf kültür) : 4850 Ördek : 1<strong>00</strong>0<br />

Sığır (kültür melezi) : 6840 Kaz : 4<strong>00</strong>0<br />

Sığır (yerli) : 378 Hindi : 2<strong>00</strong>0<br />

Manda : <strong>12</strong> Arı kovanı : 4<strong>00</strong><br />

İklim karasal olduğu için halkımız elverişli olan yerlerde hayvancılığa yönelmiştir. İklime uygun olarak ilçe çapında çoğlukla tahıl<br />

ürünleri yetiştirilmektedir. Aileler, genel olarak kendi ihtiyaçlarına yönelik sebze ve meyve üretimi yapmaktadırlar.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 84.183 Tarım Alanı : 16.173<br />

Ormanlık ve Fundalık : 29.166 Çayır ve Mera : 11.341<br />

Tarım Dışı Arazi : 2.841 Sebze Arazisi : 13<strong>00</strong><br />

Meyve Arazisi : 2590 Nadas : 239<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 2.373<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 84<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı : 3163<br />

İSCEHİSAR<br />

Afyonkarahisar-Ankara karayolu üzerinde olup il merkezine 23 km uzaklıktadır. 1987 yılında ilçe olmuştur.<br />

Zengin mermer yatakları üzerinde kurulmuş olan ilçemiz, tarım, hayvancılık ve mermer sanayi üzerinde gelişmiştir.<br />

İlçenin adı, ilk defa işitenler için oldukça dikkat çekicidir. "İscehisar" ismi ile ilgili olarak, Anadolu'nun Türkler tarafından fethedilmesi<br />

yıllarına bakıldığında şu bilgilere rastlamaktayız: " Çin tarihlerine göre en eski Türk ili (TÜRKİSTAN) Hiyenigne(Koyunlu) devleti beş büyük<br />

hanlık şeklinde yönetiliyordu. Kuzeyde KARAHAN, güneyde AKHAN, batıda KIZILHAN, merkezde SARIHAN(İlhan), doğuda GÖKHAN<br />

komuta ediyordu.<br />

Şu halde Kara, Gök, Kızıl, Ak ve Sarı isimleri renk değil, birer yön ve Türk İli'nin ayrıldığı beş büyük boy adı demektir.<br />

Selçuklu hükümdarı I.MESUD döneminde Afyonkarahisar civarında 3<strong>00</strong> yerleşim bölgesi tespit edilmiş, yukarıda bahsedilen Türk<br />

boyları buralara iskân edilmiştir. Oturumuna tahsis edilen milletin mensup olduğu boy adına göre bu bölgelerin adları konulmuştur. Bu beş<br />

boydan bölünerek Anadolu'ya gelenlerin yerleşim alanları şunlardır: "Kar, Karaca, Karasar, (Karahisar-Afyon) İscekarahisar (İscehisar),<br />

Karacaören (Belkaramık), Karadilli, Karayokuş, Karakuyu, Karataş, Karacalar, Karasandıklı, Karakışla, Karahalilli, Karayatak."<br />

Bu bilgiler ışığında düşünüldüğünde, "İscehisar" adı Karahan boyundan gelen Türklerin adıdır. Yaşlıların zaman zaman kullandıkları<br />

"İscekaraser" şeklindeki ifadelerden de bu hükme varmak mümkündür.<br />

Demek ki Türkler 8<strong>00</strong> yıl önce Anadolu'yu vatan olarak benimsemişler, Karahanlılar boyundan gelenlerle bölgeye "İscekaraser" adını<br />

vermişlerdi. Zamanla bu isim İscehisar'a dönüşmüştür.<br />

Ege bölgesinin en doğusundaki ilçelerimizden birisi olan İscehisar, 29 c- 40 -31c-43 doğu meridyenleri ile 37-40-39-17 kuzey<br />

paralelleri arasında olup doğudan Bayat, batıdan Afyon merkez, kuzeyden İhsaniye ve Çifteler(Eskişehir) ilçeleri, güneyden Gebeceler<br />

kasabasıyla çevrilmiştir.<br />

41

Ortalama yükseltisi 1050 m olan ilçenin yüzey şekillerinde önemli farklılaşmalar görülür. İlçe topraklarının kuzey ve kuzey doğu<br />

kesimleri dağlık ve engebeli olmasına rağmen, güney ve batı kesimleri ise dalgalı ve düz bir yapı şeklinde görülür. İlçenin genel görünümü ise<br />

yayla karakteri taşımaktadır.<br />

İlçe merkezi 7 tepe üzerinde kurulmuştur. İlçe merkezinden geçen İscehisar Çay'ı ilçeyi ikiye ayırmıştır.<br />

Volkanik karakterli ve kalkerle bir yapıya sahip olanilçenin önemli yükseltileri şunlardır: Ağındağı (1526m), Elmadağı (1516m), Şapane<br />

Tepesi (1785 m), Köroğlu Dağı (1526m), Madentepe (1894 m), Karakol Tepesi (1721 m), Asar Dağı (14<strong>00</strong> m), Kavaklı Beli (1444 m)<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 yılında yapılan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre 24.114'dür. Bunun 11.721'i ilçe merkezinde<br />

yaşamaktadır. Yüzölçümü ise 483 km²'dir.2.234 nüfuslu Alanyurt ile 2.099 nüfuslu Seydiler kasabasında belediye teşkilatı vardır.<br />

Coğrafî konumu itibariyle ilçe, Ege ve İç Anadolu bölgelerinin birbirine en çok yakınlaştıkları yerde kurulduğu için, bu özelliğinden<br />

dolayı İscehisar'da Akdeniz ve karasal iklimin özellikleri görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlı geçmektedir.<br />

İklim şartlarına ve yüzey şekil özelliklerine bağlı olarak belirlenen tabiî bitki örtüsü "bozkır" dır. Ormanlık alanı ilçe yüzölçümünün 1/4'ü<br />

kadardır. Başlıca orman ağaçları karaçam, meşe, ardıç, palamut ve karaağaçtır.<br />

İlçede eğitim ve öğretim faaliyetleri örgün ve yaygın eğitim alanlarında yürütülmektedir. İlçemizde 19 ilköğretim, 2 ortaöğretim<br />

bulunmaktadır. İlçe de 1 Meslek Yüksekokulu bulunup 262 öğrenciye 7 öğretim görevlisiyle 4 programda eğitim verilmektedir. Ayrıca Halk<br />

eğitim merkezi müdürlüğü merkez ilçe ve köylerinde kurslar açarak hizmet sunmaktadır.<br />

İlçede 25 yataklı 1 Devlet Hastanesi, 5 Sağlık Ocağı, 4 Sağlık Eviyle halka sağlık hizmeti verilmektedir.<br />

İlçede 15<strong>00</strong> kişi kapasiteli 1 stadyum ve 1 spor kulübü bulunmaktadır.<br />

İlçenin ekonomisi büyük ölçüde mermerciliğe dayansa da tarım ve hayvancılık önemli bir yer tutar. İlçe merkezinde çalışan nüfusun<br />

büyük bir kısmı (% 80'i) ile köylerde çalışan nüfusun küçük bir kısmı (%20'si) mermercilikle uğraşmaktadır.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 42.819 Tarım Alanı : 40.845<br />

Ormanlık ve Fundalık : 10.867 Çayır ve Mera : 13.206<br />

Tarım Dışı Arazi : 2.534 Sebze Arazisi : 1610<br />

Meyve Arazisi : 78 Nadas : 5.331<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 490<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 48<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı :40.355<br />

İlçemizde hayvancılık ev ihtiyaçlarımızı karşılamak için, köylerimizde ise geçimi temin etmek için yapılmaktadır. Daha çok koyun, sığır,<br />

keçi, tavuk, hindi ve ördek yetiştirilmektedir.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 313<strong>00</strong> At : 80<br />

Merinos koyunu : 0 Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 7930 Eşek : 2<strong>03</strong><br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 0<br />

Sığır (saf kültür) : 2960 Ördek : 0<br />

Sığır (kültür melezi) : 3223 Kaz : 0<br />

Sığır (yerli) : 24<strong>00</strong> Hindi : 1<strong>00</strong>0<br />

Manda : 2 Arı kovanı : 0<br />

42

Mermer:<br />

Kalkerlerin metamorfizmaya uğraması sonucu meydana gelen kaya çeşitlerindendir. Ülkemizde ve dünyada "Afyonkarahisar Mermeri"<br />

olarak bilinen ve tanınan mermer İscehisar'da çıkarılıp işlenmektedir. İscehisar'da 2<strong>00</strong>0 yıldır mermer ocakları işletilmektedir. Muhtemel<br />

mermer rezervinin 5<strong>00</strong>x106 m3, olduğu bunun 70 x 106 m3' ünün görünür rezerv olduğu hesaplanmıştır. Mermer atıkları çeşitli alanlarda<br />

değerlendirilmektedir. Bunlardan bazıları şunlardır:<br />

a)İlâç, boya ve kimya sanayiinde,<br />

b)Karo, sıva, çimento ve buna benzer inşaat sektöründe<br />

c)Seramik, porselen ve sert plâstik imalatında<br />

d)Filitrasyon işlerinde<br />

İlçede çıkarılan mermer çeşitleri şunlardır: Afyonkarahisar kaymağı, kirli sarı, Afyonkarahisar şekeri, Afyonkarahisar gülü, kaplan<br />

postu ve menekşedir.<br />

Ocak mermerciliği: 1980 yılına kadar ilkel metodlarla çıkarılan mermer, bu yıldan sonra yeni teknolojik imkânlarla çıkarılmaya<br />

başlanmıştır. Bundan dolayı taş kaybı azalmıştır.<br />

Mermer, 1983 yılına kadar hammadde olarak satılmakta iken 1983 yılından sonra işletmeye yönelmiştir.<br />

Tarihi oldukça eski olan ilçemizde Roma, Hitit, Frig ve Türk-İslâm dönemlerine ait pek çok eser bulunmaktadır. Bu dönemlere ait<br />

eserlerin bir kısmı tahrip olmakla birlikte önemli bir bölümü günümüze kadar ulaşmıştır.Seydiler Kalesi, peribacaları, Kırkinler, Çatal Kayalar,<br />

Menevşeli Kayalar, Kızıl Kayalar, Selimiye Kayalıkları, Ornaş Kayalıkları, Bacak Kale, Dökümeon Kale surları, Gresunlular Şehitliği, Frig,<br />

Roma ve Bizans dönemlerine ait yerler görülmeye değer eser ve tabiat harikalarıdır.<br />

Alanyurt, Selimiye, Çatağıl ve Dağlat çevreleri yayla ve dağ turizmine elverişlidir. İlçe merkezinin kuzeyindeki ormanlık alanlar piknik<br />

yapmaya ve avcılığa oldukça müsaittir. Seydiler Gölü çevresi, Köroğlu dağları ormanlık sahaları ve Acısu mevkii ilçenin belli başlı dinlenme<br />

yerleridir.<br />

İlçenin Seydiler kasabasında Hasan bin Basri Türbesi ve Camisi bulunmaktadır. Kuduz hastalığını tedavi eden Hasan Bin Basri ve<br />

beş bilgin arkadaşı, Horasan'dan gelip Seydiler kasabasına yerleşmişler ve burada yaşamışlardır. Bunların türbesi Hasan Bin Basri soyundan<br />

gelen "Tekkeşin" adı verilen kişilerce yaptırılmış ve bunlar türbenin bakım ve temizliğini nöbetleşe olarak üstlenmişlerdir. Hasan Bin Basri'nin<br />

muhafızları olduğu sanılan Çoban Dede yatırları da bu kasabamızdadır.<br />

KIZILÖREN<br />

Afyonkarahisar-Antalya karayoluna 3 km'lik mesafede kurulmuş olan ilçe, il merkezine 87 km uzaklıktadır. 1990 yılında ilçe olmuştur.<br />

Tarım ve hayvancılık başlıca geçim kaynaklarıdır.<br />

İlçenin tarihî kuruluşu hakkında elimizde kesin bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak ilçe halkının yaşlıları arasında eskiden beri söylene<br />

gelen rivayetler bulunmaktadır. Bu rivayetlere göre ilçemiz, Ankara-Antalya karayolu üzerinde bulunan Belediyeye ait akaryakıt istasyonunun<br />

bulunduğu Karapınar mevkiinde küçük bir köy olarak kurulmuştur. Halk, meydana gelen bir sel felâketinden sonra şu anda ilçenin bulunduğu<br />

alana göç etmiştir.<br />

İlçeye eskiden "Kızılviran" denirdi. Şu andaki adını (Kızılören) daha sonra almıştır.<br />

Kızılören, Afyonkarahisar ilinin güney batısında kurulmuş, kuzeyinde Sandıklı, güneyinde Dinar, batısında Akdağ, doğusunda Kumalar<br />

dağı bulunmaktadır. Deniz seviyesinden 1.111 metre yüksekliktedir.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 yılı verilerine göre 2.889'dur. Bunun 1.707'i ilçe merkezinde yaşamaktadır. Yüzölçümü ise 337<br />

km²'dir.Beldelerinde belediyelik olan yerleşim yeri yoktur.<br />

İlçede 2 ilköğretim okulu, 1 ortaöğretim okulu bulunmaktadır. Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünce giyim, arıcılık, halk oyunları, okumayazma<br />

ve el sanatları kursları açılmaktadır.<br />

İlçedeki 20 yatak kapasiteli Sağlık Merkezi binası devlet-millet işbirliğiyle yapılmıştır. İlçede ayrıca sağlık hizmetlerinin sunulduğu 1<br />

Merkez Sağlık Ocağı ile 2 Sağlık Evi bulunmaktadır.<br />

İlçe ve ilçeye bağlı köylerin geçim kaynağı genel olarak tarım ve tarıma dayalı hayvancılıktır. Sulu tarım yeterli düzeyde değildir.<br />

Çoklukla buğday ve arpa, haşhaş ekimi yapılmaktadır. İlçemizin merkez ve köylerinde, tarımla birlikte büyük ve küçük baş hayvan yetirtiriciliği<br />

de yapılmaktadır.<br />

43

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 59<strong>00</strong> At : 2<strong>00</strong><br />

Merinos koyunu : 355 Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 585 Eşek : 181<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 0<br />

Sığır (saf kültür) : 560 Ördek : 1<strong>00</strong><br />

Sığır (kültür melezi) : <strong>12</strong>44 Kaz : <strong>12</strong>0<br />

Sığır (yerli) : 158 Hindi : 3<strong>00</strong><br />

Manda : 0 Arı kovanı : 385<br />

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfınca yapılan konfeksiyon atölyesi, özel sektörü teşvik etmek için kiraya verilmiştir; yaklaşık<br />

olarak 40 işçi ile faaliyetine devam etmektedir. Ayrıca, ilçede el sanatları olarak halıcılık yapılmaktadır.<br />

İlçe merkezinde bulunan Ulu Cami ve korumaya alınan çınar ağacı görülmeye değer yerlerinden biridir. Şehir merkezinde tarihî evler<br />

de mevcuttur.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 13.865 Tarım Alanı : 6.954<br />

Ormanlık ve Fundalık : 5<strong>03</strong> Çayır ve Mera : 6.160<br />

Tarım Dışı Arazi : 249 Sebze Arazisi : 1330<br />

Meyve Arazisi : 1190 Nadas : 927<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 579<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 50<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı :6376<br />

SANDIKLI<br />

İl merkezine 60 km uzaklıktadır. Antalya-Denizli karayolu ve İzmir-Ankara-İstanbul demiryolu hattı üzerinde kurulmuş önemli yerleşim<br />

merkezlerindendir. Sandıklı 1924 yılında ilçe olmuştur. Kaplıcası ve leblebisi ile tanınmaktadır.<br />

İlçenin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemekle beraber, Frigyalılar döneminde kurulduğu, yapılan araştırmalarla ortaya<br />

çıkmıştır.Sandıklı bölgesinin en büyük yerleşim yeri Kussar-Kussor idi. Bu şehir, Hititlerin başşehri olarak bilinen Hattuşaş ayarında bir<br />

şehirdi. Bu durum Oxford Üniversitesinden Arkeolog Miss.Winifert Lamb tarafından Kussar (Kusura köyü) Höyüğünde yapılan kazılardan<br />

anlaşılmıştır.<br />

Kusura şehri, tarih itibariyle M.Ö. 5<strong>00</strong>0 yıllarına kadar dayanmaktadır. Buradan çıkan eserler Afyon Arkeoloji Müzesi'nde olup, Bakır<br />

çağını yansıtmaktadır. Hititlerin M.Ö. <strong>12</strong><strong>00</strong> yıllarında yıkılması ile Frig devleti kurulmuştur. Sandıklıda bu dönemde önem kazanmıştır. Tarihte<br />

Yanık Frigya olarak bilinen bölge içindeki beş şehri kapsayan Pentapolis bölümü bugünkü Sandıklı ovasına yayılmış olan Koçhisar<br />

(Hierapolis), Karasandıklı (Bruzeus), Menteş (Stektoriom), ve Yanıkören (Otreus) önemli yerleşim merkezleri ve antik kentlerdir.<br />

Sandıklı M.S. 395 yılından 1078 yılına kadar geçen süre içerisinde Bizans yönetiminde kalmıştır. 1071 Malazgirt Savaşından sonra<br />

zamanla,Türkler bütün Anadolu'ya hâkim olmuşlardır. Anadolu'ya gelen Türkmen boylarının başında Kutalmışoğlu Süleyman, Mesut,<br />

Dolatan, Emir Alpyoluk Afşin, Sanduk Beyler bulunuyordu. Afyonkarahisar ve Sandıklı bölgesi Dolatan ve Emir Sanduk kuvvetlerince Akdağ<br />

kesimine kadar, tamamen Bizanslıların elinden alınmıştır.<br />

Selçuklular zamanında Germiyanoğulları, Sandıklı'yı çeyiz hediyesi olarak Yıldırım Beyazıt'a vermişlerdir. Böylece Osmanlı<br />

44

hâkimiyetine geçmiş, Timur'un Anadolu'yu istilâsı ile Osmanlı hâkimiyetinden çıkan Sandıklı, bir ara Karamanoğulları Beyliğinin elinde kalmış<br />

ise de, daha sonra tekrar Osmanlı hâkimiyetine geçmiştir. Selçuklu Devletinin yıkılmasıyla Anadolu'da irili, ufaklı beylikler kurulmuştur.<br />

Germiyanoğulları bundan yararlanarak Sandıklı bölgesini hâkimiyetleri altına almışlardır. Bu dönemde bazı eserler yapılmış ve şehrin tamiri<br />

1325'te tamamlanmıştır. Ulu Camî, yine bu dönemde, 26 Mart 1379'da yapılarak ibadete açılmıştır.<br />

İstiklâl Savaşı yıllarında Sandıklı ve köyleri Yunanlılar tarafından işgal edilmiş ise de uzun sürmemiştir. İstiklâl Savaşı sonucunda<br />

Türkiye Cumhuriyeti idaresine geçmiştir.<br />

İlçe, ilimizin güneybatısında kurulmuş olup, doğusunda Kumalar dağ silsilesi, güneyinde Akdağ, batısında da Ahır dağları ile çevrilidir.<br />

Yüzey şekli bakımından ovası alüvyonlu ve verimlidir.<br />

Sandıklı ovasının ortasından Kûfi çayı geçer. Daha ileride Hamam çayı ve Beylik deresi ile birleşip, Dinar ovasını sulayarak Büyük<br />

Menderes sularına karışır. İlçe, kışları soğuk ve kar yağışlı, yaz ayları ise kurak ve sıcak bir iklime sahiptir.<br />

İlçede merkez belediye dahil 11 belediye ve 47 köy mevcuttur.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre 61.843'dür. Bunun 33.856'sı ilçe merkezinde yaşamaktadır. Yüzölçümü<br />

ise 1<strong>03</strong>6 km²'dir.Akharım 2.355, Ballık 1.108, Başağaç 883, Karadirek 874, Kızık 1.165, Kusura 1.336, Menteş 930, Örenkaya 1.671, Sorkun<br />

1.<strong>03</strong>0 ve Yavaşlar 1.072 nüfuslu olmak üzere 11 beldesinde belediye teşkilatı vardır.<br />

İlçede 49 ilköğretim okulu 9 ortaöğretim okulu, 1 Anaokulu, 1 Halk Eğitim Merkezi, 1 Çıraklık Eğitim Merkezi, 2 Motorlu Taşıt Sürücü<br />

Kursu, 1 Özel Dersane, 5 Özel Yurt Pansiyon, 1 Öğretmen Evi mevcuttur.<br />

Halk Eğitim ve Çıraklık Eğitim Merkezlerinde değişik alanlarda kurslar açılmaktadır. İlçede toplam 441 öğretmen görev yapmaktadır.<br />

İlçemizde Afyon Kocatepe Üniversitesine bağlı olarak Sandıklı Meslek Yüksekokulu bulunmaktadır. Bu yüksekokula bağlı 7 bölüm<br />

( program) vardır. Bu programlarda 7 öğretim görevlisi 975 öğrenci bulunmaktadır.<br />

İşletme Programı(Normal-İkinci Öğretim)<br />

Turizm ve Otel İşletmeciliği Programı (Normal-ikinci öğretim)<br />

Harita Kadastro Programı(Normal)<br />

Büro Yönetimi ve Seketerlik (Normal)<br />

Mobilya Dekorasyon Programı(Normal)<br />

Yüksekokulda ön lisans programı uygulanmaktadır.<br />

İlçede 1 kütüphane bulunmakta, 5 mahallî gazete yayınlanmaktadır. (Sandıklı Postası ve Sandıklı Sesi haftalık olarak, Sandıklı Yıldızı,<br />

Ziraat Odası gazetesi, Haberde Sandıklı 15 günde ve Esnaf Gazetesi aylık olarak çıkmaktadır.)<br />

İlçede 165 yataklı 1 Devlet Hastahanesi, devlet hastanesi bünyesinde 6 makineli dializ ünitesi, 6 ambulans, 1<strong>12</strong> acil yardım ve<br />

kurtarma hizmetleri, 15 Sağlık Ocağı ve 19 Sağlık Evi, 1 Sağlık Meslek Lisesi sağlık alanında hizmet vermektedir. Ayrıca ilçede 19 adet<br />

eczahane bulunmaktadır.<br />

İlçede 250 kişilik bir kapalı spor salonu, 15<strong>00</strong> kişilik portatif trübünü bulunan bir stadyum ve 2 semt sahası, 4 adet çocuk oyun alanı<br />

bulunmaktadır. Kaymakamlıkça her yıl düzenlenen futbol ve voleybol müsabakaları ile spor faaliyetlerinin yaygınlaştırılmasına çalışılmaktadır.<br />

İlçede 4 futbol takımı, 1 voleybol ve 1 basketbol takımı ile amatör spor kulübü vardır.<br />

İlçe halkının büyük bir kısmı tarımla uğraşmaktadır. Tarım faaliyetleri büyük ölçüde modern tarım makineleriyle sürdürülmektedir.<br />

Daha çok buğday, arpa, nohut, fiğ, şekerpancarı, haşhaş, patates ve vişne yetiştirilmektedir.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : <strong>12</strong>7.773 Tarım Alanı : 53.268<br />

Ormanlık ve Fundalık : 32.314 Çayır ve Mera : 36.975<br />

Tarım Dışı Arazi : 5.214 Sebze Arazisi : 3370<br />

Meyve Arazisi : 7010 Nadas : 5<strong>00</strong><br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : 20.607<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 115<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı : 32661<br />

45

İlçede hayvancılık tarım ile müşterek olarak yapılmaktadır. Ova köylerinde koyun ve büyükbaş, dağ köylerinde ise daha ziyade<br />

küçükbaş hayvan yetiştiriciliği yapılmaktadır. Dağ köylerinde hayvancılık, ova köylerinde tarım daha ağır basmaktadır.<br />

Hayvancılık yaz aylarında daha çok ilçemiz hudutları içerisindeki yaylalarda ve otlaklarda, kış aylarında ise besi şeklinde<br />

yapılmaktadır.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 52460 At : 192<br />

Merinos koyunu : 0 Katır : 44<br />

Kıl keçisi : 1750 Eşek : 1175<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 459<strong>00</strong>0<br />

Sığır (saf kültür) : <strong>12</strong><strong>00</strong>0 Ördek : 0<br />

Sığır (kültür melezi) : 91<strong>00</strong> Kaz : 0<br />

Sığır (yerli) : 5560 Hindi : 0<br />

Manda : 7 Arı kovanı : 1840<br />

İlçede büyük bir sanayi kuruluşu yoktur. Organize Sanayi kuruluşu çalışmaları devam etmektedir. Küçük sanat erbabının faaliyet<br />

gösterdiği 228 işyeri kapasiteli Küçük Sanayi Sitesi bulunmaktadır.<br />

İlçe merkezinde 3 adet un, 4 adet yem, 1 adet ısıcam, 1 adet teneke ve gazoz fabrikası bulunmaktadır. Üretilen patateslerin<br />

değerlendirilmesi için cips fabrikası mevcut olup,üretim faalyetine başlamıştır.<br />

İlçede 7 banka şubesi vardır. Bunlar; T.C.Ziraat Bankası, Şeker Bank, Halk Bankası, Türk Ticaret Bankası, İş Bankası ve Akbank'tır.<br />

İlçenin Hüdai Kaplıcaları termal Turizm potansiyeli yönünden oldukça zengindir. Örnek niTlfik taşımaktadır. Hüdai Kaplıcaları, çevre<br />

özelliğini bozmayan, rastgele inşaat yapımına müsaade edilmeyen niteliğini korumaktadır. Merkezdeki ve Hüdai Kaplıcasında bulunan otel ve<br />

villâların toplam yatak kapasitesi 2<strong>00</strong>0'dir. yatak kapasitesi bulunmaktadır.<br />

Hüdai Kaplıcaları Turizm Bakanlığı'nca "Turizm Merkezi" ilân edilmiştir (Bk: Turizm) Kaplıca merkezinde 328 yataklı 2 otel, 17<strong>00</strong><br />

yataklı villâlar ve çadır kentler mevcuttur. Böylece iç ve dış turizme hizmet verilmektedir.<br />

İlçe sınırları içerisinde bulunan Akdağ Orman Bakanlığının 29.06.2<strong>00</strong>0 tarih ve MPG.MP.1.23. <strong>03</strong>/270 sayılı Olur'larıyla "Tabiat Parkı"<br />

olarak tescil edilmiştir. "Akdağ" ve Akdağ'da bulunan "Kocayayla" ile "Tokalı Kanyon" görülmeye ve gezilmeye değer yerleridir.<br />

SİNANPAŞA<br />

Afyonkarahisar-Uşak-İzmir karayolu üzerinde, il merkezine 33 km uzaklıkta bulunmaktadır. 1953 yılında ilçe olmuştur. Kendi adını<br />

taşıyan ovasında doğu-batı ve kuzey-güney uzantılı, günümüzde izleri görülen antik yolların kavşağında, Cidyessuz (Küçükhöyük) adıyla<br />

kurulmuş, Hitit dönemine kadar uzanan önemli bir merkezdir.<br />

İlçemizin M.Ö. 4<strong>00</strong>0 yıllarından günümüze kadar çeşitli medeniyetlere sahne olan yerleşim yeri olduğu, yapılan tarihi araştırmalar<br />

sonucu ortaya çıkmıştır.<br />

Sincanlı ovasının ortasında bulunan Küçükhöyük Kasabasında yapılan yüzey araştırmalarında, M.Ö. 3<strong>00</strong>0 yıllarında buralarda<br />

insanların yerleşmiş olduğu anlaşılmaktadır. Zaman içerisinde Hititler, Romalılar, Bizanslılar, hâkimiyeti altında kalan yöremiz, XII. yüzyılda<br />

Türklerin eline geçmiştir.<br />

Osmanlı döneminde, Fatih Sultan Mehmet, II. Beyazıt ve Yavuz Sultan Selim zamanlarında önemli bir devlet olan Hersekzade Ahmet<br />

Paşa şimdi kendi ismi ile anılan Ahmet Paşa Kasabasına 1517 yılında yerleşmiştir. Mezarı kasaba mezarlığı içerisindedir.<br />

Sinanpaşa ilçe merkezine adını veren Sinan Paşa, Akkoyunlu Devleti'nin ileri gelen beylerinden Mehmet Bey'in küçük oğlu olup, 1473<br />

yılında Fatih Sultan Mehmet ile, Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan arasında yapılan Otlukbeli Savaşından sonra, babasıyla Fatih Sultan<br />

Mehmet'e sığınmış, sarayda ve Enderun'da eğitim görmüştür. Pek çok sefere katılan ve sancaklarda görev yapan Sinan Paşa ihtiyarlığı<br />

yüzünden emekli olmuş, Rumeli'deki arpalık zeameti köylerine karşılık, Sincanlı ovasında Çathöyük ve Küçükhöyük köyleri kendisine arpalık<br />

olarak verilmiştir. Çathöyük köyü, yani şimdiki Sinanpaşa Kırka ve Ahmetpaşa köyleri arasında olduğundan, bu köy arazisi içinde kurduğu<br />

çiftliğinde ve saraçiçi mevkiinde cami, imaret, okul ve hamam yaptırmıştır. Çiftliğine 10 kadar hizmetkârını yerleştirmiştir. Çathöyük halkı,<br />

46

sonradan cami etrafında birer ikişer yerleşerek köyü terk etmiş ve çiftlik Sinanpaşa adını almış, Sincanlı'nın kadılık merkezi olmuştur.<br />

Sinanpaşa 1894 yılında Sincanlı' nın nahiye merkezi olmuş, bu durum Yunan işgaline kadar devam etmiştir. 30 Ağustos<br />

Başkomutanlık Meydan Muharebesiyle perçinleşen Türk zaferiyle birlikte Yunanlıların işgalinden kurtarılmıştır.<br />

Sinanpaşa, Cumhuriyet'ten sonra 1934 yılına kadar köy olarak kalmış, bu tarihten itibaren tekrar "Nahiye Merkezi" olmuştur.<br />

01.01.1948 yılında Belediye teşkilâtı kurulmuş, 1953 yılında ilçe merkezi haline gelmiştir.<br />

İlçe, kuzeyden Kütahya'nın Altıntaş ve Afyonkarahisar Merkez ilçesi, batıdan Uşak ilinin Banaz ve yine Kütahya ilinin Dumlupınar<br />

ilçesi, Güneyden Sandıklı ve Hocalar, doğudan Afyonkarahisar Merkez ilçesi ve Şuhut ilçeleriyle çevrilidir.<br />

İlçe ovalık bir arazi üzerinde kurulmuştur. İlçe arazilerinin % 45'i ova niteliğindeki düzlüklerden oluşmaktadır. Arazinin % 31'i orta<br />

meyilli, % 21'i dik, % 3'ü sarptır.<br />

Sinanpaşa ve Sandıklı ilçeleri arasında uzanan Ahır dağları, Uşak ilinin Banaz ilçe sınırlarını da kaplar. Her iki yüzü de çam<br />

ormanlarıyla kaplıdır. Güneybatıda yağcı ormanları ve Devlet Orman İşletmesi vardır.<br />

İklim karakteri kara step özelliği arz eder. Kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları kurak ve sıcak geçmektedir.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 yılı nüfus sayımına göre, 42.651'dir. Bunun 4.013'ü ilçe merkezinde, 38.638’i köy ve kasabalarda yaşamaktadır.<br />

Yüzölçümü ise 845 km²'dir.İlimizde en fazla beldesinde belediye olan ilçemizdir. Ahmetpaşa 2.787, Akören 2.968, Düzağaç 2.580, Güney<br />

1.783, Kılıçarslan 2.467, Kırka 2.067, Küçükhüyük 1.986, Nuh 1.288, Savran 1.976, Taşoluk 3.638, Tınaztepe 3.460 ve Tokuşlar 1.449<br />

nüfuslu belediyelik olan beldeleridir.<br />

İlçede 34 ilköğretim okulu, 3 ortaöğretim okulu ve 1 adet çok programlı lise bulunmaktadır. İlçemizde bulunan Meslek Yüksek<br />

Okulundaki İşletme ve Muhasebe Programlarında 9 öğretim görevlisi ile 76 öğrenci vardır.<br />

Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğü, açılan meslekî kurslarda kursiyerlere makine nakışları, giyim, bina içi pratik elektrik tesisatçılığı,<br />

bilgisayar operatörlüğü, el sanatları, çiçekçilik, okuma-yazma ve daktilograf becerileri kazandırmaktadır.<br />

İlçemizdeki Çıraklık Eğitim Merkezinde, doğrama, mobilya, oto elektrik, oto motor tamiri, radyo-TV tamiri, kaynakçılık ve pastacılık<br />

başta olmak üzere çeşitli branşlarda da eğitim verilmektedir.<br />

İlçenin 25 yataklı 1 Devlet Hastanesi, 13 Sağlık Ocağı, 9 Sağlık Evi halkın sağlık ihtiyaçlarını karşılamaktadır.<br />

İlçede 5<strong>00</strong> kişi kapasiteli bir stadyum ve <strong>12</strong> spor kulübü bulunmaktadır.<br />

İlçe de ekonomnin temelini tarım oluşturur. Yüzölçümünün 72.<strong>00</strong>0 hektarlık bölümü tarıma elverişlidir. Bunun 14.<strong>00</strong>0 hektarı<br />

sulanabilir niteliktedir. Sulama, %80 oranında toprak-su kooperatifleriyle, kalanı ise, vatandaşların kendi çabaları ve sondajla yapılmaktadır.<br />

Yetiştirilen başlıca ürünler haşhaş, buğday, arpa, pancar, patates, ayçiçeğidir. Meyve olarak daha çok elma ve vişne yetiştirilmektedir.<br />

İlçe ekonomisinde hayvancılık önemli bir yer tutar. Ova kesiminde büyükbaş hayvan besiciliği yanında, kültür ırkı süt inekçiliği de<br />

gelişme safhasındadır. Dağlık bölgelerde daha ziyade küçükbaş hayvancılığı yapılmakta, koyun ve keçi yetiştirilmektedir. İlçede kök boyalı<br />

kilim ve halı dokumacılığı da yaygındır.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 49755 At : 625<br />

Merinos koyunu : 0 Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 3480 Eşek : 286<br />

Tiftik keçisi : 0 Tavuk : 174750<br />

Sığır (saf kültür) : 11<strong>12</strong>0 Ördek : 850<br />

Sığır (kültür melezi) : 158<strong>00</strong> Kaz : 22<strong>00</strong><br />

Sığır (yerli) : 39<strong>12</strong> Hindi : 24<strong>00</strong><br />

Manda : 1<strong>03</strong> Arı kovanı : 2<strong>00</strong>0<br />

Orman varlığı açısından, ilçe, Türkiye ortalamasının üzerindedir. Akören-Gecek Gediği, Merkez Çiğiltepe, Taşoluk, Güneyköy<br />

Kasabaları ile Yıldırım Kemal Köyünde ağaçlandırma çalışmaları yapılmıştır. Ağaçlandırma çalışmalarının tamamından olumlu sonuçlar<br />

47

alınmıştır.<br />

İlçede Tazlar köyü orman içi piknik alanı, Başkomutan Millîparkı, Büyük Taarruz Şehitliği, Çiğiltepe Albay Reşat Anıtı, Yıldırım Kemal<br />

Şehitliği, Sinanpaşa ve Kureş Baba(Boyalı) Külliyeleri, Otuziki İnler, Çoban Su Uçtuğu, Kırka Göleti, Serban Göleti gezilip görülecek yerlerdir.<br />

İlçede her yıl Yörükler Ayran Şöleni yapılmaktadır.<br />

SULTANDAĞI<br />

Afyonkarahisar-Konya karayolunun 68.km'sinde Sultandağlarının eteğinde kurulmuş Sultandağı, 1958 yılında ilçe olmuştur.<br />

Bakır Devrinde kurulmuş olan Sultandağı çok eski bir maziye sahiptir. Bizanslılar ve Selçuklular zamanına kadar batı ve doğunun yol<br />

uğrağıdır. Ayrıca Anadolu-Bağdat İpek Yolu'nun Sultandağı'ndan geçmesi de ticarî bir önem kazanmıştır.<br />

Sultandağı yerleşim olarak Ege bölgesi ile İç Anadolu bölgesinin kesişim noktasına yakın bir alandadır. Esas yeri, Göller Bölgesi<br />

olarak adlandırılan alanın kuzeyinde Eber-Akşehir Gölleri ile Batı Torosların İç Anadolu'daki uzantısı olan Sultandağı'nın eteklerinde yer<br />

almaktadır. Kuzeyinde Bolvadin, güneyinde Isparta ili Yalvaç ilçesi, doğusunda Konya ili Akşehir ilçesi, batısında ise Çay ile sınır<br />

komşusudur. Denizden yüksekliği 1020 metredir. İlçemizde kışlar soğuk ve karlı, yazları ise sıcak ve kurak geçer.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 yılında yapılan adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre 19.847'dir. Bunun 6.364'i ilçe merkezinde, 13.483'ü<br />

kasaba ve köylerinde yaşamaktadır. Yüzölçümü ise 983 km²'dir. 7 beldesi belediyeliktir. Bunlar sırasıyla 2.6<strong>12</strong> nüfuslu Dereçine, 1.570<br />

nüfuslu Karapınar, 1.930 nüfuslu Kırca, 596 nüfuslu Üçkuyu, 2.278 nüfuslu Yakasinek ve 2.653 nüfuslu Yeşilçiftliktir.<br />

İlçede <strong>12</strong> ilköğretim okulu, 3 ortaöğretim okulu bulunmaktadır. Ayrıca ilçede 1 Meslek Yüksekokulu olup, 643 öğrenciye 4 öğretim<br />

görevlisiyle eğitim hizmeti verilmektedir.<br />

İlçede, 25 yataklı 1 Devlet Hastahanesi, 7 Sağlık Ocağı, 1 Sağlık Evi ve 1 Sağlık Meslek Lisesi bulunmaktadır.<br />

Merkez ve kasabalarımızda halk kütüphaneleri mevcuttur.<br />

İlçede 2 semt sahası ve 2 spor kulübü vardır.<br />

Sultandağlarının etekleri ile demiryolu ve Akşehir Gölü arasında kalan sulanabilir alanlarında meyvecilik, ilçenin diğer bölümlerinde ise<br />

hububat ve hayvancılık yapılmaktadır.<br />

Sanayi ve el sanatları pek gelişmemiştir. İlçemizin kuzeyinde bulunan dağlık ve kırsal alandaki halkın geçim kaynağı çok zor şartlarda<br />

yapılan kuru tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır(Göç olayının en hızlı olduğu yerleşim birimleride bu alanlardadır).<br />

İlçenin sulanabilir arazileri üzerinde ise meyvecilik önde gelmektedir. Kiraz, vişne, elma üretimi ilçe ekonomisinin temelini<br />

oluşturmaktadır. Kiraz üretiminin %80'i ihracata gitmekte olup, elma ve vişne daha ziyade iç piyasaya sürülmekte, kalan kısmı da ilçede<br />

bulunan Morello meyve suyu ve koservecilik fabrikalarında değerlerdirilmektedir.Napolyon kirazı, Fransa, Hollanda, İngiltere, Almanya ve<br />

Belçika'ya ihraç edilmektedir. Ayrıca Yurtdışı sermayeli Carş-Kühne Sirke Fabrikası mevcuttur.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 85.423 Tarım Alanı : 50.370<br />

Ormanlık ve Fundalık : 10.351 Çayır ve Mera : 33.343<br />

Tarım Dışı Arazi : 2.989 Sebze Arazisi : 910<br />

Meyve Arazisi : 4750 Nadas : 1.202<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 35 Toplam Sulanan Tarım Alanı : <strong>12</strong>.436<br />

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 84<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı : 3163<br />

İlçemizde meyveciliğin yanında daha çok buğday, arpa, mercimek, fasülye, haşhaş, nohut ve kimyon üretimi yapılmaktadır.<br />

Hayvancılık olarak koyun, kıl keçisi, sığır, tavuk ve arıcılık yapılmaktadır.<br />

Dort Deresi Asmalı mevkiindeki orman sahasında Geyik Üretim Merkezi bulunmaktadır. Bu geyik üretim merkezinde geyikler koruma<br />

altındadır. Dort ve Dereçine Derelerinde erozyon kontrolü çalışmaları yapılmıştır. Ayrıca Dort deresi, Sultandağı merkez, Karapınar Üçkuyu<br />

kasabasında orman içi ağaçlandırma çalışmaları yapılmaktadır.<br />

Meyve bahçeleriyle ünlü ilçenin sınırları içerisine giren Eber ve Akşehir Gölleri, Taşköprü, Çiğdem düzü, Asmalı gibi mesire yerleri,<br />

48

Sahipata Kervansarayı ve Hamamı, Lâleli Çeşmesi, Buzluk Mağarası, Dort Deresi ve manastır başlıca gezip görülecek yerlerdir.<br />

Fındık ormanlarıyla kaplı Balaban, Dumra, Küçük ve Büyük Kirazlı yaylaları ise yayla turizmine elverişlidir.<br />

ŞUHUT<br />

İç Ege bölgesinin en doğusunda yer alan Şuhut'un il merkezine uzaklığı 29 km'dir. Şuhut 1946 yılında ilçe olmuştur. Şuhut "keşkek"<br />

yemeğiyle ünlüdür. Önemli bir et ve patates üretim merkezidir.<br />

İlçenin tarihinin Neolitik çağa kadar uzandığı Şuhut Hisar, Karaadilli, Kepirtepe Höyüğü'nün bu çağa ait eserler olduğu tahmin<br />

edilmektedir.<br />

Hitit döneminde ise Afyonkarahisar ve Kütahya illerinde hüküm süren Mira Krallığına bağlı bir prenslik olan Kuvalya'nın başkentinin<br />

Şuhut olduğu bilinmektedir. Şuhut'un netleşmiş biçimdeki tarihi ise, Alemas adlı Frig komutanının Truva Savaşlarına katılan ve mağlûplar<br />

arasında yer alan birliklerini buraya kadar çekerek M.Ö. hâkimiyeti 1180 yıllarında "Synnada" kentini kurmasıyla başlamaktadır.<br />

M.Ö. 35<strong>00</strong>'lere kadar uzanan tarihi içinde Roma döneminde bir başkent ve medeniyet merkezi olmuştur. Bugünkü Şuhut, Truva<br />

Savaşları sonunda Trakyalı, Makedonyalı ve Ahiyalı birlikleriyle bölgeye gelen Akomas tarafından "Synnada" adıyla M.Ö. 1180'de<br />

kurulmuştur. Daha sonraki yıllarda ise Synnada'nın önce Lidya, daha sonrada Pers hâkimiyeti altına girdiği görülmektedir. Hatta Perslere<br />

sığınan Atinalı ünlü komutan Alkibiyedes M.Ö. 404 yılında bugünkü Balçıkhisar Kasabası sınırları içerisinde yer alan "Melisse" çiftliğinde<br />

ölmüştür. Daha sonraki yıllarda Romalılar ve Bizanslıların egemenliğine girdiği bilinmektedir. Bizans döneminde "cfut" olan adı ise değişikliğe<br />

uğrayarak önce "çıfut" olmuş, Türk hâkimiyetine girdiğinde (<strong>12</strong>19) İslâm askerleri içinde bulunan Şeyh Şuhudi Ömer Efendi'ye izafeten<br />

"Şuhut" adını almıştır.<br />

Türk hâkimiyetindeki Şuhut, 1150 yıllarında Orta Asya'nın güneyinden göç eden Akan Boyu Türklerince kurulmuştur.<br />

Kurtuluş Savaşımızda ise Şuhut, kısa süre de olsa Ulu Önder Atatürk'ü, dolayısıyla Başkomutan karargâhını ağırlama şerefine erişmiş<br />

bir ilçemizdir.<br />

Coğrafî bölge olarak İç Ege bölgesinin en doğusunda yer alan Şuhut, Afyonkarahisar'ın güneyindedir. Batı Anadolu'yu İç Anadolu'ya<br />

bağlayan eşik arazi üzerinde olup, 1151 m rakımıyla Afyonkarahisar'ın en yüksek yerleşim merkezlerinden biridir.<br />

İlçenin kuzeyinde Afyonkarahisar ili, batısında Dinar, Sandıklı, Sincanlı ilçeleri, doğusunda Çay, güneyinde ise Isparta ilinin Yalvaç ve<br />

Senirkent ilçeleriyle çevrilidir. 1 Merkez ve 6 Belde Belediyesi ile 31 köyü mevcuttur.<br />

İlçenin nüfusu 2<strong>00</strong>7 nüfus sayımına göre 40.8<strong>00</strong>'dür. Bunun <strong>12</strong>.<strong>03</strong>8'si ilçe merkezinde, 28.762’si ise kasaba ve köylerde<br />

yaşamaktadır. Yüzölçümü ise 983 km²'dir. Atlıhisar beldesi 1.904 nüfuslu, Balçıkhisar beldesi 2.228, Efe beldesi 1.573, Karaadilli beldesi<br />

3.083, Karacaören besledi 1.052 ve Kayabelen beldesi 918 nüfuslu belediyelik olan yerleşim yerleridir.<br />

İlçede 32 adet ilköğretim, 4 adet ortaöğretim okulu bulunmaktadır. Halk Eğitim Merkezi Müdürlüğünce halkımızın beceri ve görgüsünü<br />

arttırmak için kurslar açılmaktadır. Bu kurslar genellikle halıcılık, giyim, makine, nakış, daktilo, bilgisayar, makrome kurslarıdır. Ayrıca<br />

ilçemizde AKÜ'ye bağlı bir Meslek Yüksek okulu bulunmaktadır. 482 öğrencisi bulunan Yüksekokulda İşletme, pazarlama bölümleri<br />

bulunmaktadır.<br />

İlçede ki 75 yataklı 1 Devlet Hastanesi, 11 Sağlık Ocağı 1 Sağlık Evi, 1 Sağlık Meslek Lisesi halkımızın sağlık ihtiyaçlarını<br />

karşılamaktadır.<br />

İlçede 15<strong>00</strong> kişi kapasiteli 1 stadyum bulunmaktadır. Bu stadyumun yanında hizmet binası ve 450 kişi kapasiteli spor salonu da<br />

bulunmaktadır. 7 adet spor kulübü vardır. Ayrıca, 5<strong>00</strong> kişi kapasiteli Karaadilli Kasabasında bir stadyum mevcut olup amatör kupa maçları<br />

düzenlenmektedir. Şuhut Hisar Belediye Spor, futbolun yanı sıra voleybol, basketbol ve atletizm dallarında müsabakalara iştirak etmektedir.<br />

İlçe ekonomisinin temel taşını tarım ve hayvancılık sektörü teşkil etmektedir. İlçemizde genellikle buğday, arpa, nohut, patates, şeker<br />

pancarı, ayçiçeği, haşhaş ziraatı yapılmaktadır. Meyvecilik son 15 yılda düzenli bir gelişme göstermiştir. Meyve ziraatinde vişne üretimi ön<br />

sırayı almaktadır. Bundan başka kiraz, elma, erik, armut gibi meyveler de yetiştirilmektedir. Vişne haricinde diğer meyvecilik alanları ticarî<br />

amaçtan çok, aile meyveciliği şeklindedir. Sebzecilik, ilçede büyük çapta aile ziraati şeklinde yapılmaktadır.<br />

İlçenin Toplam Tarım Alanı ve Arazinin Genel Dağılımı Alan Ha.<br />

Yüzölçümü : 101.566 Tarım Alanı : 50.370<br />

Ormanlık ve Fundalık : 2050 Çayır ve Mera : 33.343<br />

Tarım Dışı Arazi : 3.014 Sebze Arazisi : 91<br />

Meyve Arazisi : <strong>12</strong>4 Nadas : 1.044<br />

Süs Bitkileri Arazisi : 0 Toplam Sulanan Tarım Alanı : <strong>12</strong>.436<br />

49

Tarıma Elverişli Olup Kullanılmayan Arazi : 82<br />

Toplam Kuru Tarla Alanı : 18.492<br />

İlçemizde hayvancılık, tarım alanı içinde ekonomik değer bakımından en önemlisidir. Merkez ilçe ve köylerinde çok sayıda besihane<br />

bulunmaktadır. Besihanelerin çoğunluğunda dana besiciliği yapılmaktadır. İlçede et kombinaları vardır. Bu kombinalarda hazırlanan etler,<br />

firikofirik vasıtalarla, başta İstanbul olmak üzere, Ankara, İzmir ve Antalya'ya sevk edilmektedir.<br />

Hayvan türlerinin dağılımı<br />

Yerli koyun : 498<strong>00</strong> At : 154<br />

Merinos koyunu : 78<strong>00</strong> Katır : 0<br />

Kıl keçisi : 1680 Eşek : 213<br />

Tiftik keçisi : 1130 Tavuk : 1055<strong>00</strong><br />

Sığır (saf kültür) : 3983 Ördek : 1<strong>00</strong><br />

Sığır (kültür melezi) : 152<strong>03</strong> Kaz : 150<br />

Sığır (yerli) : 71<strong>00</strong> Hindi : 5<strong>00</strong><br />

Manda : 29 Arı kovanı : 950<br />

İlçede hayvancılık içerisinde ikinci sırayı tavukçuluk almaktadır. İlçe merkez ve köylerinde çok sayıda tavuk kümesi mevcut olup,<br />

yumurta tavukçuluğu yapılmaktadır. İlçe ekonomisine yumurta üretimiyle çok büyük katkı sağlanmaktadır.Bunlardan başka koyun ve süt<br />

sığırcılığı da önemli ölçüde gelişme göstermiştir.<br />

İlçede şahıslara ait yağ ve un fabrikaları mevcuttur.<br />

İlçenin Hisartepesi (Synnada Höyüğü), Bininler Kaya Mezarları ve Asmakaya Kalesi eski yerleşim yerleri olup, Kayabelen Göleti ve<br />

Selevir baraj gölü mesirelik ve dinlenme yerleridir.<br />

Bininler; ilçenin Senir Köyü'ne 5 km uzaklıkta, birbirine bağlantılı odalardan meydana gelen Bizans kaya yerleşimidir. Günümüzde ise<br />

yayla barınağı olarak kullanılmaktadır. Kayalar üzerinde yer yer mezar odaları ve kaya mezarları ile eteklerinde Bizans dönemine ait ören yeri<br />

bulunmaktadır.<br />

İlçenin Kayabelen Kasabası'nda her yıl <strong>May</strong>ıs ayının 1.haftasında Şeyh Hamza Dede'yi Anma ve Hıdırellez Kültür Bayramı, Karaadilli<br />

Kasabası'nda her yıl <strong>May</strong>ıs ayının 4. haftasında geleneksel yağlı güreşler yapılmaktadır.<br />

A.3. İlin Coğrafi Durumu:<br />

Afyonkarahisar, Türkiye’nin coğrafi bölgelerinden üçü üzerinde (Ege, Akdeniz, İç Anadolu) yayılan bir İldir. Büyük kısmı Ege<br />

bölgesinin İçbatı Anadolu bölümünde bulunur. Güneyde bulunan Başmakçı, Dazkırı, Dinar ve Evciler ilçelerinin bazı toprakları Akdeniz<br />

Bölgesi sınırları içine girer. İlin doğu ve kuzeydoğu kısımlarındaki bazı topraklar da İç Anadolu Bölgesine taşar. Önemli merkezleri birbirine<br />

bağlayan kara ve demiryolları Afyonkarahisar’dan geçer. Bu özellikleri sebebiyle Afyonkarahisar, yolların kesiştiği, bölgelerin birbirine<br />

bağlandığı bir merkez konumundadır.<br />

Afyonkarahisar Doğuda Konya, batıda Uşak, kuzeybatıda Kütahya, güneybatıda Denizli, güneyde Burdur, güneydoğuda Isparta ve<br />

kuzeyde Eskişehir illeri ile komşudur. Denizden yüksekliği l.<strong>03</strong>4 m. olup, .<br />

Afyonkarahisar İli arazisinin % 47,5’nı dağlar, % 32,6’ sını plâtolar ve %19,9’ unu ovalar oluşturur.<br />

İlimizin çevre ve yakın illere uzaklıkları aşağıdaki gibidir.<br />

Km. Ankara İstanbul İzmir Antalya Konya Kütahya Denizli Eskişehir Isparta Uşak<br />

Afyonkarahisar 256 467 327 291 231 96 223 168 165 1<strong>12</strong><br />

50

YÜZEY ŞEKİLLLERİ<br />

Afyonkarahisar topraklarının büyük bölümü akarsu vadileriyle yoğun bir biçimde yarılmış yaylalardan oluşur. Denizden ortalama<br />

yüksekliği 1<strong>00</strong>0-<strong>12</strong><strong>00</strong> m. arasındaki bu yayla yüzeylerinin üzerinde bir bölümü volkanik oluşumlu dağlar yer alır. Bunlar Bolvadin ilçesinin<br />

kuzeydoğusundaki Emirdağ (2307 m.) ve Beydağ (1750 m.); Güneybatı Torosların uzantılarında Sultandağları (Topraktepe 2531 m.);<br />

Sandıklı ilçesinin Kumalar dağı (2250 m.) Güneybatıda Akdağ (2449 m.), Burgaz Dağı (1754 m.) ve il merkezinin güneybatısındaki Kocatepe<br />

(19<strong>03</strong> m.)’dir. İl Merkezi içinde, üzerinde ünlü Afyonkarahisar Kalesinin yer aldığı volkanik kayalardan oluşan 1.2<strong>00</strong> m. yükseltideki Sivritepe<br />

de bunların arasında sayılır.<br />

Kuzeydoğudan kuzeybatıya uzanan İlimiz arazisinde bazı özellikler görülür. İlin güneybatısında Dazkırı Ovası yer alır. Kuzeydoğuya<br />

doğru dağlar arasındaki engebeli yöre geçilerek iki bölümden meydana gelen Dinar Ovası’na gelinir. Sandıklı yöresi, etrafı dağlarla çevrili bir<br />

ovanın bulunduğu yüzey şekillerine sahiptir. Sandıklı’nın Başağaç yöresindeki tepeleri geçtikten sonra Küçük Sincanlı Ovası’na gelinir. Bu<br />

ovanın çok yerleri çayırlıktır. Kuzeybatısında Tınaztepe ve Çiğiltepe arasındaki Damlalı Boğazı geçilerek Büyük Sincanlı Ovası’na gelinir. Bu<br />

ova, doğuya doğru çok hafif bir eğimle uzanarak Afyonkarahisar Ovası ile birleşir.<br />

İl merkezi, eski bir yanardağın krateri üzerine kurulmuştur. Şehir merkezinde Afyonkarahisar Kalesi, Sarıkız Tepesi ile Cirit Tepe yer<br />

almaktadır. Ovanın etrafını çeviren dağlar çıplaktır. Erozyon yüzünden kayalar açığa çıkmıştır. Ova, Eber ve Akşehir Göllerine doğru çok az<br />

bir eğimle alçalmaktadır. İl toprakları, çeşitli özellikler arz etmesine rağmen, çoğu volkanik topraklardan meydana gelmiştir. Volkanik<br />

maddelerin oluşamadığı veya silindiği yerlerden neojen topraklar ve yer yer çernozen topraklar görülür. Batı ve kuzey bölgelerinde<br />

kahverengi orman toprakları hâkimdir. Çukur düzlüklerde ise alüvyonlu topraklar yer alır.<br />

BİTKİ ÖRTÜSÜ<br />

Afyonkarahisar’ın tabiî bitki örtüsü kara ikliminin elverdiği kuru orman topluluklarıdır. Dağlık alanlarda varlığını sürdürmekte olan bu<br />

ormanlar düzlüklerde tamamıyle ortadan kaldırılmıştır. Ormanların yok edilmesi sonucu İlin ovalık alanları bozkır görünümünü almıştır. İlin<br />

kuzey ve batısındaki yüksek dağlık kesimler Karaçam ve Ardıç ormanlıklarının yayılma alanlarıdır. Burada ormanın üst sınırı 18<strong>00</strong>-19<strong>00</strong><br />

metrelere erişir.<br />

Ovalar tamamen açıktır. Ovalarda akarsu boylarında söğüt ve kavak ağaçlarına, durgun su kıyılarında ise kamışlara rastlanır.<br />

Afyonkarahisar çevresinin bitki örtüsü daha çok step özellikleri gösterir. Topraklarının % 14,6’sı ormanlıktır. Plâtolar ve yaylalar daha<br />

çok bozkır bitkileriyle kaplıdır.<br />

51

2<strong>00</strong>7 Yılında Afyonkarahisar Meteoroloji Bölge Müdürlüğünün Ölçtüğü Bazı Değerler<br />

Yıllık Ortalama Sıcaklık 11,1 Yıllık Yağış Miktarı 442,0<br />

Nisbi Nemlilik Ortalaması 64,6 Açık Gün Sayısı 139<br />

En sıcak Ay Ortalaması 24,7 Sisli Gün Sayısı <strong>12</strong><br />

Bulutlu Gün Sayısı 180 Donlu Gün Sayısı 94<br />

En Soğuk Ay ortalaması -4,0 Kar Örtülü Gün Sayısı 53<br />

Kapalı Gün Sayısı 47<br />

AFYONKARAHİSAR’DA ORTAL<strong>AM</strong>A SICAKLIĞIN AYLAR’A DAĞILIMI<br />

Aylar Oca Şub Mar Nisa <strong>May</strong>ı Ha. Tem. Ağu Eylül Ekim Kası Ara Yıllık<br />

Sıcaklık<br />

- 4,0 -0,4 3,9 <strong>12</strong>,0 14,7 19,5 24,7 21,9 18,3 11,6 8,6 2,5 11,1<br />

( Oc )<br />

52

A.4. İlin Topografyası ve Jeomorfolojik Durumu:<br />

KB-GD yönünde uzanan Akşehir - Afyonkarahisar depresyonu kuzeyi ve güneyi dağlık olan bölgeyi ikiye ayırır. Depresyonun kuzeyinde Paleozoyik yaşlı<br />

mermer , metakonglomera ve şistlerden oluşan kaya birimlerinden meydana gelmiş 15<strong>00</strong> m ‘nin üzerinde yükseltiye sahip dağlar yer alır. Güneye doğru 1<strong>00</strong>0 m<br />

yükseltisinde Afyon ovası yer alır.Depresyonun güneyindeki dağlık alan Afyon kent merkezinin bulunduğu yerde ovanın kenarından başlayarak ve yükseltisi 15<strong>00</strong> m’yi<br />

geçen volkanik tepelere geçer. Bu dağlık alanın doğusunda Şuhut , batısında ise Sincanlı, kuzeyinde Afyonkarahisar ovası yer alır. Akarçay Havzası güneydoğudan ise<br />

Paleozoyik yaşlı kayaçlardan oluşan Toros Kuşağına ait Sultandağları ile sınırlandırılır. Akşehir - Afyonkarahisar çöküntü alanının orta kesimlerinde Eber ve Akşehir<br />

Gölleri bulunur.<br />

Subsidans havzası niteliğindeki Akşehir-Afyonkarahisar çöküntü alanını denetleyen ana faylar K-G ve KB-GD yönlerindedir. Bölgede genç epirojenik<br />

hareketlerin kuzeyde genel bir yükselme , güneyde ise bir alçalma şeklinde görüldüğü ve bu hareketlerin bölgenin morfolojik yapısında önemli rol oynadığı<br />

görülmektedir. Bölgedeki çökme ve yükselmelerin sonucunda kaide seviyesinde önemli değişiklikler meydana gelmiş ve Kuvaternerde erozyonun şiddetlenmesine<br />

neden olmuştur.<br />

Akşehir-Afyonkarahisar çöküntü alanın en önemli akarsuyu olan Akarçay depresyon yönünde menderes çizerek akar ve Akarçay ‘in yatağı ovanın en alçak<br />

kısımlarını oluşturur. Burada akarsu örgülü drenaj tipindedir.<br />

Ovanın kuzeyinde metamorfik kaya birimlerinden meydana gelmiş yüksek temel önünde limnik-flüvyal kökenli Neojen katmanları genel olarak depresyonun<br />

güneyindeki Neojen çökellerine göre daha az eğimlenmiştir. Yarılmış plato yapısındaki Pliyo-Kuvaterner yüzeyine ilişkin masa düzlükleri, aşınıma dayanıklı silisifiye<br />

kireçtaşlarından oluşan yapısal yüzeyler olup , eğimleri yataya yakındır. İscehisar ve çevresinde KB-GD yönünde uzanan mermerler ve onların üzerinde volkanik<br />

kökenli birimler yer alır. İscehisarda Seyitler Deresi Vadisi tüfler içinde açılmış olgun bir vadidir. İscehisar doğusunda Şeydiler Köyü çevresinde tüfler üzerinde farklı<br />

aşınım sonucunda mağara ve peri bacaları oluşmuştur. Tüfler palotopoğrafyanın çukur kısımlarını doldurmuştur.<br />

Depresyonun güneyinde volkanikler sertlikleri ve dayanıklıkları ile bölgenin yüksek kısımlarını oluşturur. Çeşitli domsal yapılar gözlenir.<br />

Sincanlı Ovası çevresi yüksek dağlar ile çevrili bir çöküntü ovasıdır. Ovanın güneyinde birikinti konileri oluşmuş, daha sonra bu koniler dereler ile yarılmıştır.<br />

Bölgenin güneyinde yer alan K-G doğrultusunda uzanan Şuhut ovasının çevresi yüksek dağ ve tepeler ile çevrilidir. Tektonik kökenli Şuhut Ovası, Kumalar Dağından<br />

gelen aşınım gereçleri ile dolmaktadır.<br />

Akarçay Havzasını güneyden kuşatan Sultandağları 23<strong>00</strong> m yükseltisine kadar uzanır. Sultandağları’ndan çöküntü alanına akan dereler derin vadiler<br />

oluşturmuş ve bu derelerin düzlüklere ulaştığı yerlerde çok sayıda alüvyon yelpazesi oluşmuştur.<br />

DAĞLAR<br />

1-Ahır Dağları: 1940 m. yüksekliktedir. Sinanpaşa ile Sandıklı ilçeleri arasındadır. Dağın eteklerinde çamlıklar görülür.<br />

2-Akdağ: 2449 m. yüksekliktedir. Sandıklı ve Dinar ilçeleriyle Denizli’nin Çivril ilçeleri arasındadır. Çevresi ormanlıktır.<br />

3-Burgazdağı: 1754 m. yüksekliktedir. Hocalar ile Uşak ilinin Banaz ilçesi arasındadır.<br />

4-Emirdağları: 2307 m yüksekliği olan bu dağlar, Bolvadin ilçesi ile adını verdiği Emirdağ ilçesi arasındadır.<br />

5-Kumalar Dağları: 2447 m. yüksekliği olan bu dağımız, Sandıklı-Şuhut arasında yer alır. Kurtuluş Savaşı’nın burada başlamış olması<br />

bakımından önemlidir.<br />

6-Paşa ve Bey Dağları: Paşa ve Bey dağları 1750 m. yüksekliktedir. Bolvadin ve Bayat ilçeleri arasında yükselen tepeye Paşa dağı,<br />

batı ve kuzey yönünde Eskişehir iline kadar uzanan dağlara da Bey dağları denilir.<br />

7-<strong>May</strong>mun Dağları: 1622 m. yükseklikte olan bu dağ batı bölgesindedir.<br />

8-Bozdağ: <strong>12</strong>50 m. yüksekliğinde olup batı bölgesindedir.<br />

9-Söğüt Dağları: 1919 m. yüksekliğindeki bu dağ, Dinar ve Dazkırı ilçelerimiz arasındadır.<br />

10- Sultandağları: 2519 m. yüksekliği olan bu dağlar, adını verdiği Sultandağı ilçesi ve Akşehir yönünde uzanmaktadır.<br />

53

OVALAR<br />

1-Afyonkarahisar Ovası:<br />

Tamamı kapalı bir havza durumundadır. Akarçay’ın kuzeybatı-güneydoğu yönünde katettiği geniş düzlükler halindedir. Kuzeyinde<br />

Eynihan dağları (Beydağı 1750 m., Şamdağ 15<strong>00</strong> m., Emirdağları 2066 m.) ve batıda Kalecik tepelerinin yer aldığı Kumalar dağları vardır.<br />

Akarçayın sağında ve solunda uzanan ova, Eber ve Akşehir göllerine çok az bir eğimle alçalmaktadır.<br />

2-Dinar Ovası:<br />

Dinar Ovası, Dinar’dan doğarak (Suçıkan) akan Büyük Menderes’in Samsun dağları ile Karadağ arasında geçtiği vadide daralıp tekrar<br />

genişleyerek il sınırlarına kadar devam eder.<br />

3-Dombay Ovası:<br />

Akdağ, Kumalar ve Samsun dağları ile çevrilidir. Bu ova güneye doğru alçalan bir tekne gibidir. Güneyinde Çapalı bataklığına yer veren<br />

ova, kuzeyinde Sandıklı-Dinar arasındaki arızalı sahayı meydana getirir.<br />

Kufi çayının kolları olan Hamam çayı ile Sandıklı’nın içinden geçen (şimdi bu çay üzeri kapalı bir kanalla ilçe merkezinden geçer)<br />

Beylik deresinin birleştiği yerde yükselti 1<strong>00</strong>0 m. den aşağı düşmektedir. Ova, Kufi çayının akışı yönünde uzanarak Akdağ ile Burgaz dağları<br />

arasındaki vadide son bulur.<br />

Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 sınıfındadır.Elektriki geçirgenlik değerleri 3<strong>00</strong> ile 9<strong>00</strong> mikromhos/cm arasında<br />

değişmektedir.<br />

5-Büyük Sincanlı Ovası:<br />

Kuzeyinde İlbudak dağları(1563 m.) güneyindeAhır dağları, batısında Murat dağları (23<strong>12</strong> m.) bulunmaktadır. Bu ova, doğuya doğru çok<br />

hafif bir meyille uzanarak Afyon ovası ile birleşir.<br />

Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 sınıfındadır.Elektriki geçirgenlik değerleri 3<strong>00</strong> ile 5<strong>00</strong> mikromhos/cm arasında<br />

değişmektedir.<br />

6- Küçük Sincanlı Ovası:<br />

Büyük Sincanlı ve Sandıklı havzalarının arasında bulunan Küçük Sincanlı Ovası, küçük bir çöküntü ovasıdır. Ortalama yükseltisi 1190<br />

m.olan ovanın etrafı dağlarla çevrilidir. Küçük Sincanlı Ovası, Başağaç Boğazı ile Sandıklı Ovası’na, Damlalı Boğazı ile Büyük Sincanlı Ovasına<br />

bağlıdır.<br />

Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 sınıfındadır.Elektriki geçirgenlik değerleri 2<strong>00</strong> ile 4<strong>00</strong> mikromhos/cm arasında değişmektedir.<br />

7-Şuhut Ovası:<br />

Doğusu bir plâto ile sınırlıdır. Batısı derin vadilerle yarılmış dik ve çıplak Kumalar dağlarıyla, güneyi ise Kocakal (1675 m.) ve Kayrak<br />

dağı ile çevrilidir.<br />

Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 sınıfındadır.Elektriki geçirgenlik değerleri 3<strong>00</strong> ile 5<strong>00</strong> mikromhos/cm arasında değişmektedir.<br />

8-Çöl Ovası :<br />

Geneli ve Çamurca Ovaları: Bu küçük ovalar, Sultandağlarının kuzey etekleriyle Kumalar dağlarının güney etekleri arasında sıralanır.<br />

Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 sınıfındadır.Elektriki geçirgenlik değerleri 750 mikromhos/cm nin altındadır..<br />

9-Emirdağ Ovası:<br />

Güneyde Emirdağlarıyla (2066 m.) çevrilidir. Doğu-batı yönünde uzun, kuzey-güney yönünde dardır. Tabanlarında geniş çayırlıklar<br />

bulunur.<br />

Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 sınıfındadır.Elektriki geçirgenlik değerleri 5<strong>00</strong> ile 18<strong>00</strong> mikromhos/cm arasında<br />

değişmektedir.<br />

54

YAYLALAR<br />

Kuzeybatı-güneydoğu doğrultulu dağ dizileriyle kaplı İçbatı Anadolu kenti olan Afyon’da orta derece yükseltiye sahip sayısız yaylalar<br />

vardır.<br />

Yaylalarımız, “aleyçık, kıl çadır ve toprak örtülü dam” gibi basit malzemeli iskân yerleriyle bugün de faaliyetlerini sürdürmektedir.<br />

Merkez: Kalecik, Çırakdede ve Kocatepe Yaylaları<br />

Bayat: Çanacık, Mekân ve Çöğürlü Yaylaları<br />

Bolvadin: Paşadağ ve Çoğu Yaylaları<br />

Dazkırı: Söğütlü Yaylası, Horu Yaylası, Kabaklı, Cerit ve İncebel Yaylaları<br />

Dinar : Cerit Yaylası, Horu Yaylası, Kadılar Yaylası,<br />

Emirdağ: Yellibel, Yassıyurt, Gözeli, Emirbaba Yaylaları, Döneryayla, Darısekisi,Gedikyayla, Kütüklü, Gölcük,<br />

Karahal, Çiçekli, Kızdoğdu.<br />

Hocalar: Burgaz, Alıçlı ve Eldizan Yaylaları<br />

Evciler : Bozyayla<br />

İscehisar: Ağın ve Asar Yaylaları<br />

Kızılören: Akdağ ve Göküz Yaylaları<br />

Sandıklı: Akdağ-Kocayayla, Kilimatan ve Ahır Yaylaları, Oktur(Menteş) Yaylası<br />

Sultandağı : Balaban ve Dumra Yaylaları<br />

Şuhut : Kumalar, Kavaklı ve Bedeş Yaylaları<br />

MAĞARALAR<br />

İlimiz sınırları içerisinde bulunan mağaraların envanteri kesin olarak yapılmış değildir. Ancak Sandıklı ilçemizde bulunan “Kurtini”<br />

mağarasında Turizm Müdürlüğünün isteği üzerine M.T.A. Genel Müdürlüğünden gelen uzmanlarca inceleme yapılmış, mağara hakkındaki rapor<br />

uzmanlarca hazırlanmıştır.<br />

1- Kurtini Mağarası :<br />

Sandıklı ilçemize 34 km., Kocayayla’dan 6 km. uzaklıkta “Bökenin Yurdu” olarak bilinen mevkidedir. 17<strong>00</strong> m. yükseklikte, orman içinde<br />

bulunan mağara tahminen 3<strong>00</strong> m. uzunluğundadır. Daha uzun olduğu tahmin edilen mağaranın tavanının göçmesinden dolayı ikinci bölümüne<br />

girilememiştir.<br />

Aynı bölgede (Akdağ-Kocayayla), Menteş kasabasına yakın bir mevkiide “Oktur Mağarası” bulunmaktadır. Henüz bir inceleme<br />

yapılamamıştır.<br />

2- Buzluk Mağarası :<br />

2.5<strong>00</strong> m.yi bulan Sultandağlarının zirvesindeki mağara yüzyıllardan beri sadece yaz sıcağında, buz üretir. Halk arasında “Buzluk<br />

Mağarası” olarak bilinen mağarayla ilgili şöyle bir rivayet vardır.<br />

Bursa’nın Osmanlı Devleti’nin başkenti olduğu 13<strong>00</strong>’lü yılların ortalarında padişahın bir yakını hastalanır. Hekimler, hastalığının çaresinin<br />

“buz” olduğunu söylerler. Yazın ortasında buz nereden bulunacaktır? O sırada sarayda muhafız olarak bulunan Dereçineli (Sultandağı ilçesine<br />

bağlı kasaba) bir asker huzura çıkar ve kendisinin buz bulabileceğini söyler. Askerin emrine develer, katırlar verilir ve asker yola çıkar.<br />

Sultandağları’ndaki Buzluk Mağarası’na gelir, istediği kadar buzu samanların içerisinde muhafaza etmek suretiyle yaz sıcağında Karahisar’dan<br />

Bursa’ya götürür.<br />

Bu işten fazlasıyla memnun olan Padişah, askere sorar:<br />

55

Dile benden ne dilersen?<br />

Asker, köyünde başını sokacak bir evi olmadığını söyler ve kendine bir ev yapılmasını diler.<br />

Padişah ferman buyurur :<br />

Tiz bu askerin köyüne bir ev yapıla!<br />

Hemen Dereçine’nin en güzel yerine asker için saray yavrusu bir ev yapılır. Hatta eve üç katlı olarak başlanır da evin yapıldığı yer<br />

rüzgâra açık olduğu için iki katlı olarak tamamlanır. Evin kalıntılarının hâlâ ayakta olduğu söylenmektedir.<br />

Buzluk Mağarası, Sultandağı ilçesine bağlı Dereçine Kasabası’nın güneyinde Sultandağları’nın 2.519 m ile en yüksek yeri olan<br />

kuzeybatı zirvelerinde yer alan tabiat harikasıdır. Afyon-Konya karayolu ile Buzluk Mağarası’na gitmek mümkün. Aracınızla meşe ormanlarının<br />

arasından geçerek otomobille gidebileceğiniz son nokta olan Küçük Kirazlı Yaylası’na ulaşırsınız. Burada sizi yaklaşık 4 saatlik bir yürüyüş<br />

beklemektedir.Eğimin zaman zaman 70 dereceye yaklaştığı vadiden Elmas Deresi’ne indikten sonra, vadinin diğer yamacına tırmanarak, bir<br />

peri bacasını andıran kaya kütlesinin ardında saklanmış gibi duran Buzluk Mağarası’na varabilirsiniz.<br />

Buzluk Mağarası’nın girişi, sadece bir kişinin geçebileceği genişlikte ve yukarıya doğru gittikçe üçgen biçiminde daralmaktadır. Düşey<br />

doğrultuda gelişen mağara, girişten itibaren 25 m.yi bulan 3 kademeden meydana geliyor. Mağaranın ağzında sizi karşılayan serin hava<br />

aşağıya doğru inildikçe daha da soğuyor ve girişin 5’inci metresinden itibaren yerlerdeki buzlanmayı görebiliyorsunuz. Mağara tabanının bir<br />

bölümünde ise duvardan aşağıya sarkan ve kayaların üzerini yorgan gibi örttükten sonra aşağıya doğru sarkıtlar meydana getiren buzlarla<br />

karşılaşıyorsunuz. Öteki bölümde ise, nohut büyüklüğünde milyonlarca buz kristali sanki bir elmas definesi izlenimini veriyor.<br />

Buzluk Mağarası’nın duvarlarında buzların oluşması mağaranın biçimi ve iklim şartlarıyla bağlantılı olarak açıklanıyor. Buzluk<br />

Mağarası’nın dar bir girişi vardır. Düşey doğrultuda gelişen mağarada yazın duvarlardan sızan su, serin boşluklar ile dışarısı arasındaki ısı farkı<br />

yüzünden güçlü hava dolaşımıyla buhar- laşıyor. Buharlaşmayla meydana gelen sıcaklık kaybı, soğumaya ve sonuçta mağara duvarlarının buz<br />

tabakası ile kaplanmasına yol açıyor. Söylenene göre mağaradan kışın buhar çıkıyor. Haziran ayının sonuna kadar tepelerinden kar eksik<br />

olmayan Sultandağları’na ve Buzluk Mağarası’na yaz aylarından başka zamanlarda çıkmak mümkün değil.<br />

3-Dipevler / İnsuyu Mağarası:<br />

Bolvadin’e 7 km. uzaklıkta, Dipevler köyü-Karayokuş mevkiindedir. Belediye Müzesince ilk tesbiti yapılan mağara için Belediyece, M.T.A.<br />

Genel Müdürlüğü nezdinde girişimlerde bulunulmuş olup, ziyarete açılması için çalışmalar sürdürülmektedir. İki kat olan mağarada sarkıt ve<br />

dikitlerin yanı sıra, tatlı su kaynağı da vardır.<br />

4- Suçıkan Mağarası:<br />

Dinar ilçesi, Suçıkan Park Oteli’nin arkasından girilen mağaranın bilimsel incelemesi yapılmamış olmakla birlikte, çok büyük olduğu<br />

sanılmaktadır.<br />

Dinar’da bulunan mağaraya, Suçıkan Park Oteli’nin arka tarafından girilmektedir. Mağaranın bilimsel incelemesi yapılmamıştır; çok<br />

büyük olduğu sanılmaktadır.<br />

5- Balcam Mağarası:<br />

Emirdağ ilçemize 10 km. uzaklıkta Balcam köyüne yakın bir yerdedir. Derinlemesine uzanan galerilerden meydana gelen bir mağaradır.<br />

6- Karacamal ve Dipsiz Mağarası:<br />

Şuhut ilçemizin Balçıkhisar kasabasına 5 km. uzaklıkta Kocadere mevkiinde bulunmaktadır. Şu ana kadar herhangi bir araştırma<br />

yapılmamıştır. İlimizin daha birçok yerinde, kendine özgü gizemleriyle araştırılmayı bekleyen mağaralar bulunmaktadır.<br />

AKARSULAR<br />

İlimiz akarsularının bir bölümü Karadeniz’e, bir bölümü Ege’ye, bir bölümü de Eber ve Akşehir göllerinin yer aldığı kapalı havzaya gider.<br />

İlkbaharda eriyen kar ve yağmur sularıyla bol suya kavuşur, ancak yazları cılızlaşıp kuruyan akarsularımız vardır.<br />

Düzgün rejimli olmayan akarsularımızı şöyle sıralayabiliriz:<br />

1-Akarçay: Ahır dağının kuzey eteklerinden doğarak Eber Gölü’ne dökülür.<br />

2-Kufi Çayı: Büyük Menderes’in kolu olan bu çay, Kumalar eteğinden doğar. Suyu çeşitli sıcak su kaynaklarıyla çoğalarak büyür.<br />

3-Kali Çayı: Kocatepe ve çevresindeki dağlardan doğarak Eber Gölü’ne dökülür.<br />

4-Menderes Çayı: Kufi çayı ile Dinar Suçıkanın birleşmesinden oluşan bir akarsudur.<br />

56

5-Sakarya Çayı: Emir ve Beydağlarından gelen sel ve yağmur sularıyla beslenir.<br />

Ayrıca İlimizin Kocaçay, Seyitsuyu, Hamamçayı gibi akarsuları vardır.<br />

GÖLLER<br />

Karakuyu Gölü:<br />

Karakuyu, Dinar ilçesi sınırları içerisinde Büyük Menderes nehri yukarı havzasının membasında yer almakta olup, Ankara-Antalya<br />

karayolu güzergâhında, Dinar yol kavşağından 10 km. sonra yolun hemen sağındadır.<br />

DSİ XVIII. Bölge Müdürlüğü, Kocapınar kaynak sularını Karakuyu mevkisinde depolayarak büyük bir sulak alan meydana getirip, çevre<br />

arazileri sulu tarıma açmak, taşkından korumak ve enerji üretmek amacıyla 1979 yılında “Dinar-Karakuyu Projesi” adı altında bir proje<br />

hazırlamıştır.<br />

Bu projenin gereği olarak, 14.647 m. uzunluğundaki sedlerle çevrilerek Kocapınar kaynakları suları 1099 hektar alanda depolanarak, bu<br />

proje 1990 yılında bitmiş ve su tutulmaya başlanmıştır.<br />

Su tutulması ile birlikte, göl alanının organik maddece (peat) zengin olması ve İç Ege karasal ikliminden Akdeniz iklimine geçiş<br />

çizgisinde bulunması sebebiyle zengin bitki türüne de sahiptir. Bu gün gölün tamamı olan 1099 hektar saha kamış, hasırotu ve nilüferle kaplı<br />

durumdadır. Sahanın bu özelliği, kuşların yuva yapma ve saklanmalarına önemli ölçüde katkı sağlamaktadır.<br />

Karakuyu Gölü’nün ve Kocapınar kaynaklarının bir özelliği de, İçbatı Toros kuşağı göller bölgesinde yer alan Burdur, Eğirdir ve Işıklı<br />

göllerinin tam ortasında yer alması ve kaynak sularından oluşmasından dolayı “donmaması” sonucu, kış mevsiminde kuşlar için tabii bir ortam<br />

oluşturmasıdır.<br />

Karakuyu Gölü’nü ilk keşfedenler 1991 yılının kışında dikkuyruklar olmuştur. O kış çok sayıda dikkuyruk, ördek ve turna Karakuyu’ya<br />

gelmiştir. Yaz aylarına doğru leylek ve balıkçıl, daha sonraki zaman- larda yalıçapkını, sakarmeke, uzunbacak, sazdelicesi, angıt, söğüt, bülbül,<br />

flâmingo gibi kuşlar bu bölgede konaklamaya başlamıştır. Güneydeki dağlarda da yer yer kaya kartalları görülmüştür.<br />

Karakuyu Gölü, Eylül-1994 tarihinde Orman Bakanlığınca “Yaban Hayatı Koruma Sahası” statüsüne alınmıştır.<br />

4 Kasım 1994 tarihinde de Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 2<strong>12</strong>2 No.lu kararıyla Karakuyu Gölü’nün tamamı<br />

“I.Derece Tabiat Sit Alanı” ilân edilerek, her türlü fizikî müdahaleye kapatılmış ve 2863-3386 sayılı yasalar gereği tescili yapılmıştır.<br />

Eber Gölü:<br />

İlimiz Çay ve Bolvadin ilçesi sınırları içerisinde 150 km 2 yüzölçümüne sahip Eber Gölü, Akarçay ve Sultandağlarından gelen kaynak<br />

suları ile beslenmektedir. Derinliği 3.98 m., denizden yüksekliği ise 966.98 m.dir.<br />

Eber Gölü, bir zamanlar kuş cenneti görünümünde ve yüzeyinde su çiçekleriyle bezenmiş bir bahçe iken, bugün yanına yaklaşılmayacak<br />

kadar kirletilmiştir. Eber Gölü’nü tehdit eden en büyük unsurlar, Afyonkarahisar şehrinin atıkları, Şeker ve Alkoloid Fabrikalarının atıklarıdır.<br />

Diğer bir tehdit unsuru da, atıkların Eber Gölü’nde biriktikten sonra gölün arıtma vazifesi görmesi ve bu nedenle de süzülen temiz suyun Akşehir<br />

Gölü’ne akıtılmasıdır. Gölün derinliği bugün 1.70 m. ye kadar düşmüştür. Önlem alınmadığı takdirde daha da düşeceği bir gerçektir.<br />

Gölde ekonomik değeri en yüksek olan kamış üretimi yapılmakta ve sazan, turna ve aynalı sazan balığı bulunmaktadır. Ayrıca gölün av<br />

turizmi içermesi sebebiyle de İl dışından birçok kişinin göl kıyısına av evleri yapmasına yol açmıştır.<br />

Eber Gölünde dikkat çeken bir özellik de yerli halkın “kopak” adını verdiği, su üzerinde kamış köklerinin oluşturduğu yüzer adacıkların<br />

bulunmasıdır. Hatta bu adacıklar üzerine balıkçıların ve avcıların barınaklar kurdukları da görülmüştür.<br />

Eber Gölü, Konya Kültür ve Tabiat Varlıkların Koruma Kurulunun 22.6.1992 gün ve 1359 sayılı kararıyla “1.Derece Tabiat Sit Alanı” ilân<br />

edilmiştir.<br />

57

Şekil 6: Eber Gölü ve Sultandağları<br />

58

Karamık Gölü (Bataklığı):<br />

Çay ilçesi sınırları içinde yer alan Karamık Gölü, Dinar-Çay karayolu güzergâhındadır. Yüzölçümü 40 km 2 , en derin noktası 3m. ve<br />

denizden yüksekliği de 1.<strong>00</strong>1 m. dir. Sularını güneydeki düden (suyutan) aracılığıyla Eğirdir Gölü’ne akıtır.<br />

Bataklıkta; saz ve kamış üretimiyle sazan ve turna balığı yetişmektedir. Bir zamanlar kerevit çıktığı halde bataklığın kirletilmesiyle nesli<br />

tükenmiş olup, çulluk, karabatak, yaban ördeği gibi kuş türleri bulunmaktadır.<br />

Düden(yer altı ırmağı) vasıtasıyla Eğirdir Gölü’nü beslemektedir.<br />

Karamık Gölü, Konya Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 17.6.1993 gün ve 1669 sayılı kararınca “1. Derece Tabiat Sit<br />

Alanı” olarak ilân edilmiştir.<br />

Akşehir Gölü:<br />

Afyonkarahisar-Konya il sınırları içerisinde bulunan Akşehir Gölü’nün 304,4 km2.lik genel yüzölçümünden 211.7 km2.lik bölümü ilimiz<br />

Sultandağı ilçesi sınırları içerisinde kalmaktadır. Derinliği 4,5 m., denizden yüksekliği 956,19 m.dir.<br />

Göl, Eber Gölü ve Sultandağı akarsularıyla beslenmektedir. Göl içinde turna ve sazan balığı yetişmekte olup, yaban ördeği, yaban kazı,<br />

karabatak ve karameke gibi göçmen kuşlar bulunmaktadır.<br />

Gölde kara ve su ürünleri avcılığı fazla miktarda yapılmaktadır.<br />

Acı Göl:<br />

Afyonkarahisar ve Denizli il sınırları içerisinde bulunan gölün genel yüzölçümü 41,5 km 2 ’dir. Bunun 20 km 2 .si İlimiz Başmakçı ve Dazkırı<br />

ilçeleri sınırları içerisinde bulunmaktadır. Derinliği ise 150 cm. ile 210 cm. arasındadır. Denizden yüksekliği 842 m.dir.<br />

İsminden de anlaşılacağı gibi, suyu acı olan gölden ihracaatı da yapılmakta olan sodyum sülfat üretilmektedir.<br />

Gölün doğusunda bulunan dağlarda yırtıcı kuşlar ile turna, yaban ördeği, yaban kazı ve flâmingo gibi göçmen kuşlar bulunmaktadır.<br />

Karagöl:<br />

Hocalar ilçesi sınırlarındaki Yağcı Ormanları içinde yer almaktadır. 750-8<strong>00</strong> m2.lik alan kaplayan gölün derinliği 4-5 m.den fazladır.<br />

Suyunun siyah olmasından dolayı “Karagöl” adı verilmiştir. Set gölü özelliği taşımasına rağmen gölün oluşmasında kesin bir bilgi yoktur.<br />

Pınarbaşı :<br />

Emirdağ ilçesindedir. Alabalık avcılığı yapılan Pınarbaşı’nda yaban kazı, ördek ve meke gibi kuş türleri de bulunmaktadır.<br />

Afyonkarahisar Merkez ile çevresindeki dağlık, kayalık ve ormanlık bölgelerde; keklik, tavşan ve tilki avı; Köroğlu Beli, Eynihan dağları,<br />

Emirdağ, Sultandağları, Kumalar ve Çapak çayırında tavşan, keklik, domuz, kır güvercini, karatavuk ve sığırcık avcılığı yapılır.<br />

BARAJLAR<br />

1-Seydiler Barajı : Afyonkarahisar’ın Kuzeydoğusunda Gebeceler köyü yakınındaki Seyitler deresinde kurulan Seydiler Barajı, merkeze<br />

28 km. uzaklıktadır. Rezerv 40.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 m 3 , faydalı su hacmi ise 32.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 m3’dür.<br />

2-Selevir Barajı : Şuhut ilçesinin 35 km. kuzeydoğusunda Selevir köyü yakınında, Kali çayı üzerinde toprak dolgu olarak inşa edilmiştir.<br />

Rezerv hacmi 80.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0.-m 3 , faydalı su hacmi ise 72.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0.- m 3 dür.<br />

Yapımı Bitmiş İşletmede Olan Göletler : 1- Erkmen Göleti, 2- Kırka Göleti, 3- Serban Göleti , 4- Tınaztepe Göleti 5- Taşoluk Göleti<br />

6-Karacaörenler Göleti, 7- Pınarlı Göleti 8- Yeşilçat Göleti, 9- Bayat Göleti, 10- Kayabelen Göleti 11- Akarım Göleti,<strong>12</strong>- Üçlerkayası Göleti<br />

İnşaat Halindeki Göletler:<br />

Sinanpaşa Akdeğirmen Barajı<br />

İhsaniye Ayazin Göleti<br />

Bolvadin Özburun Göleti<br />

Sandıklı Karacaören Göleti<br />

59

İKLİMİ<br />

Afyonkarahisar Ege bölgesinde olmasına rağmen Ege iklimiyle bağdaşmaz. Yükselti ve denizden uzaklık sebebiyle Afyonkarahisar’ın<br />

iklim şartlarında İç Anadolu iklimine benzerlik görülür. Daha çok kışları soğuk ve kar yağışlı, yazları sıcak ve kurak bir step iklimi görülür.<br />

İlkbahar ve sonbaharda yağışlar yağmur şeklindedir. En sıcak ay ortalaması 22,1 derece, en soğuk ay ortalaması 0,3 derecedir. Afyon’da<br />

günümüze kadar rastlanan en düşük sıcaklık - 27,2 derece (30.<strong>12</strong>.1948), en yüksek sıcaklık ise 39,8 derecedir (29.07.2<strong>00</strong>0).<br />

Afyonkarahisar’da sıcaklığın sıfır dereceye düştüğü günlerin, yani don olayı görülen günlerin sayısı 94’tür. Afyonkarahisar’da yıllık yağış<br />

miktarı 455 mm.dir. İlde yıllık ve günlük sıcaklık farkları yüksektir. Afyonkarahisar’da meteorolojik gözlemlere 1929 yılında başlamıştır. İl<br />

Merkezinde bir gözlem istasyonu vardır.<br />

A.5. Jeolojik Yapı ve Stratigrafi:<br />

A.5.1. Metamorfizma ve Mağmatizma:<br />

JEOLOJİK EVRİM:<br />

Çalışma alanında birbirinden tektonik dokanakla ayrılmış iki kaya topluluğu bulunmaktadır. Bunlar Toros Kuşağını oluşturan Sultandağları ile İç Toros<br />

Kuşağını oluşturan Paleozoyik yaşlı Afyonkarahisar metamorfitleri ile Mesazoyik yaşlı Emirdağ grubudur.<br />

Sultandağlarında görülen birimler denizel şelf ortamında çökelmiş karbonatlardan oluşur. Yaşlan Alt Paleozoyikten Mesazoyik ‘e kadar uzanan bu birimler<br />

yapraklanma göstermektedir. Kuzeyde Afyonkarahisar Metamorfitleri ve Emirdağ Grubu formasyonları Şist ve kristalize kireçtaşlarından oluşmuş olup , altta yer<br />

alan Afyonkarahisar Metamorfitleri konglomera kumtaşı ve silttaşı gibi detritiklerden, üstte yer alan Emirdağ grubu ise karbonatlardan oluşmuş olup tüm bu kayaçlar<br />

farklı jeolojik zamanlarda metamorfizmaya uğramışlardır.<br />

Bölgede Paleozoyik sonuna kadar denizel bir ortam izlenmiştir. Paleozoyik sonunda sığlaşma ve karasallaşma sözkonusudur. Mesozoyik kayaçları ise<br />

transgresif bir seri göstermektedir.<br />

Toros Kuşağı ile İç Toros Kuşağı birimlerinin birbirine yaklaşımı Tersiyerde K-G doğrultusunda sıkışma kuvvetleri ile oluşmuştur. Tersiyer bölgede denizel<br />

kireçtaşları ile temsil edilmekte olup kendisinden yaşlı birimler üzerine açısal uyumsuzlukla gelmektedir. Bu nedenle Eosen öncesi bir karasallaşma söz konusudur.<br />

Miyosen karasal flüvyal, Pliyosen ise gölsel çökeller ile temsil edilmektedir. Üst Miyosenden itibaren bölgede andezitik volkanizma etkin olmuş , Pliyosen sonunda ise<br />

bazaltik volkanizma gerçekleşmiştir.<br />

Pliyosenden sonra bölgede epirojenik hareketler etkin olmuş ve çekim fayları meydana gelmiştir. Pliyosende meydana gelen yükselme nedeniyle Kuvaterner<br />

‘de hızlı bir aşama meydana gelmiştir.<br />

Bölgesel Jeoloji<br />

İnceleme alanında MTA Genel Müdürlüğü tarafından ayrıntılı jeolojik çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalardan derlenen genel stratigrafik ve<br />

yapısal jeoloji bilgileri aşağıda sunulmuştur. Formasyon isimlendirmeleri Metin vd. (1987, 1988) çalışmasından alınmıştır.<br />

Afyonkarahisar ve dolayında birbirinden tektonik dokanak ile ayrılmış iki temel kaya topluluğu mevcuttur. Afyonkarahisarın merkezi; batısını,<br />

kuzeybatısını, kuzeyini, kuzeydoğusunu içine alan bölge “İç Toros Kuşağı” olarak adlandırılmıştır. Sultan dağları kesimi ise “Toros Kuşağı” olarak<br />

adlandırılmıştır. Ocak alanımız İç Toros Kuşağı içinde kalmaktadır.<br />

STRATİGRAFİ<br />

Stratigrafik olarak en altta yer alan “Afyonkarahisar Metamorfitleri” iç toros kuşağının en yaşlı birimlerini oluşturur. Bunların üzerine<br />

detritik bir seviye ile uyumsuz olarak gelen Emirdağ grubu, genellikle kalın kireçtaşı istifinden oluşmuştur. Afyonkarahisar Metamorfitleri’nin yaşı<br />

olası Paleozoyik, Emirdağ Grubunun yaşı ise Triyas-Jura’dır. Afyonkarahisar Metamorfitleri yeşil şist fasiyesinde dinamo metamorfizme<br />

geçirmişlerdir<br />

PALEOZOYİK<br />

Afyonkarahisar Metamorfitleri (Pzş):<br />

Genellikle kahve, boz, yeşil renkli, kıvrımcıklı granoblastik dokulu, şistik yapılı ve görünüşte ileri derecede metamorfik kaya izlenimi<br />

veren bu metamorfitler, genel olarak albit-klorit-muskovit-biotit-kuvars şistlerden oluşmuştur. Ayrıca bu şistler içerisinde yer yer büyük mercek ve<br />

bantlar halinde metakonglomera, metakumtaşı, mermer ve kalkşistler yer alır. Ayrıca, Afyonkarahisar’ın GB’sında ise bu metamorfikler içerinde<br />

serisit-feldispat-kuvars şistten oluşan volkanik kökenli porfiroyidler geniş alanlar kaplar. Afyonkarahisar dolayında geniş alanlar kaplayan ve<br />

temel kaya niteliğindeki bu birim içinde altı üye ayırdedilmiştir.<br />

60

Afyonkarahisar Metamorfitlerinin tabanı gözlenememiştir. Üst dokanağı ise Mesozoyik ve Tersiyer yaşlı birimler tarafından diskordanslı<br />

olarak örtülmüştür. Birimin tabanı görülemediği ve kıvrımcıklı oluşu nedeniyle gerçek kalınlığı verilmez. Yaklaşık 2<strong>00</strong>0 m olduğu tahmin<br />

edilmektedir. Afyonkarahisar’ın KB, K ve GB ‘sında geniş alanlar kaplar. Ancak Tersiyer oluşukları ile örtülü olduğundan yer yer Tersiyer<br />

oluşukları altında mostra verir.<br />

Afyonkarahisar Metamorfitlerinde tarafımızdan ve eski çalışmalar tarafından herhangi bir yaş verebilecek fosile rastlanmamıştır. Bu<br />

birimin üzerine stratigrafık olarak gelen en yaşlı birim, detritik bir seviye ile başlayan ve kalın bir karbonat istifi oluşturan Resulbaba<br />

formasyonunun yaşı Orta-Üst Triyas’tır. Böylece Afyonkarahisar Metamorfitlerinin yaşını Orta-Üst Triyas öncesi diyebiliriz.<br />

İscehisar Mermerleri (Pzamr)<br />

Afyonkarahisar Mermerleri olarak bilinen bu birim beyaz, sarımsı, bej, boz renkli kalın tabakalı olup adını mostrası yakınındaki İscehisar<br />

kasabasından almıştır. Beyaz, gri, alacalı, krem renkli, kalın-çok kalın tabakalanmalı, büyük bloklar verebilen, ince kristalli çok kıymetli bir<br />

mermer türüdür. Bu birim de yüzlerce mermer ocağı işletilmektedir. Birim Afyonkarahisar Metamorfitleri içinde mercek konumlu olarak<br />

incelenmiştir. Kalınlığı en fazla 3<strong>00</strong> m kadar olan birim, İscehisar güneyinde KB-GD doğrultusunda uzanan yaklaşık 6 km uzunluğunda, 1.5 km<br />

genişliğinde bir alan kaplar. Fosil kapsamayan birim, Afyonkarahisar Metamorfitleri ile aynı yaştadır.<br />

Deliktaştepe Metakonglomera Üyesi (Pzcmk)<br />

Boz renkli, kalın, düzgün katmanlı, yuvarlak ve iri kuvarsit çakıllarından oluşmuş metakonglomeralar en iyi gözlendiği yer olan<br />

Deliktaştepe’ye dayanılarak Deliktaştepe Metakonglomera Üyesi olarak adlandırılmıştır. Boz-kahve renkli, kalın-çok kalın tabakalanmalıdır. Bu<br />

konglomeralar yuvarlanmış 2-10 cm çapında kuvars ve kuvarsit çakıllardan oluşmuştur. Matriksi kum, kil ve şilttir. Metamorfizma sonucu matriks<br />

biotit, muskovit, klorit ve kuvars şiste dönüşmüştür. Turmalin ve opak minerallerde kapsar. Konglomerayı oluşturan kuvars ve kuvarsit çakılları<br />

basınca dik olarak uzanmışlardır. Deliktaştepe Metakonglomeraları Afyonkarahisar Metamorfitleri içinde, bununla yanal ve düşey geçişli, büyük<br />

mercekler oluşturur. Kalınlığı değişken olup, 150-3<strong>00</strong> m arasında değişir. İnceleme alanında, Demirhöyük Tepe ile Köroğlu Beli arasında K-G<br />

yönünde 1-3 km genişlikte, kuzeye doğru 15 km uzunluğunda bir yayılım sunar. Tabaka eğimleri 45°-50° doğuya doğrudur. Afyonkarahisar K25<br />

c2 paftasında Kurtbaba Tepe, Afyonkarahisar K25 al, a2, a3 paftalarında geniş mostraları vardır. Fosil içermeyen bu birim, içinde bulunduğu<br />

Afyonkarahisar Metamorfitleri ile aynı yaştadır. İri çakıl, kum ve benzeri gereçlerden meydana gelmiş olan bu bîrim, muhtemelen denize açılan<br />

bir alüvyon yelpazesi ürünü olabilir.<br />

Bayat Metakonglomera Üyesi (Pzcmk)<br />

Kahve-boz renkli, kalın tabakalı, şist, kuvarsit ve mermer çakıllarından oluşur. Bayat ile Köroğlu Beli arasında, Kayaboğazdere’de bu<br />

metakonglomeralar tipik olarak izlenir. Kahve-boz renkli, kalın tabakalanmalı olan bu metakonglomeralar iri kuvars, şist, kuvarsit ve mermer<br />

çakıllarından oluşmuştur. Bu birimin, karbonat çimentolu oluşu ve mermer çakılları kapsaması ile Deliktaştepe Metakonglomeralarından farklı<br />

olarak yorumlanmıştır. Çakıllar basınca dik olarak uzanmışlardır. Afyonkarahisar Metamorfitleri içinde yer alan bu birim, üste doğru Paşadağ<br />

mermerlerine geçiş gösterir. Yaklaşık 2<strong>00</strong> m kalınlığa sahiptir. Fosil içermeyen birim Afyonkarahisar Metamorfitleri ile aynı yaştadır. Sahile yakın<br />

şelf ortamında çökelmiştir.<br />

Paşadağ Kireçtaşı Üyesi (Pzcmr)<br />

Beyaz, gri, koyu gri renkli kalın tabakalanmalı kristaiize kireçtaşıdır. Paşadağ Kireçtaşları tipik olarak, adını aldığı Paşadağı’nda gö<br />

zlenir. Bunun dışında Dişli köyü batısında ve Ozburun KB’sında, ayrıca Afyonkarahisar Metamorfitleri arasında küçük yüzlekier halinde tipik<br />

olarak izlenir. Beyaz-kirli beyaz-gri-koyu gri renkli, taze yüzeyi beyaz ve gri renkli, sert, kristaiize ve yer yer mermer görünümündedir. Genellikle<br />

kalın tabakalanmalı olarak izlenir. Paşadağında ise kireçtaşları, yeşil ve kırmızı renkli şistlerle ardalanmalı olarak izlenir. Birimin alt dokanağı<br />

Bayat dolayında, Bayat Metakonglomeraları ile geçişli olarak izlenir. Paşadağında şistlerle geçişlidir. Üst dokanağı, Tersiyer yaşlı çekellerle<br />

örtülüdür. Birimin kalınlığı değişkendir. Kalınlık 1<strong>00</strong>-250 m arasında değişir.<br />

Sarıyartepe Kuvarsit Üyesi (Pzdq)<br />

Sarımsı, kahverengimsi, okside, çok kalın tabakalanmalı kuvarsit, inceleme alanında Sarıyartepe’de mostra verir. Sarımsı<br />

kahverengimsi, çok kalın tabakalanmalı kuvars, mikrokristalen kuvars taneleri, klorit ve serisitten oluşan bir matriksie çimentolanmasından<br />

meydana gelmiştir. Sert, dayanımlı ve eklemlidir. Topografyada tepeler oluşturur. Sanyartepe’de yeşil fillitlerle yanal ve düşey geçişlidir. Birimin<br />

kalınlığı yaklaşık 2<strong>00</strong> m dir.<br />

Sakartepe Metavolkaniti (Porfiroyid) (Pzemv3)<br />

Boz renkli, beyaz feldispat benekli, şisti metavolkanitler, en tipik olarak Sakartepe’de yüzeylenir. Boz renkli, beyaz benekli şisti yapılıdır.<br />

Bu birimde yapılan petrografik incelemelerde, kuvars-şist, serisit-kuvars şist, alkali-feldispat-kuvars şistlerden oluştuğu görülmüştür. Feldispatlar<br />

beyaz benekler halinde kayacın üstünde gözlenmektedir. Mineral parajenezlerinden de görüldüğü gibi, kayaç yeşil şist fasiyesinde bir<br />

metamorfizma geçirmiştir. Afyonkarahisar Metamorfitleri’nin yeşil renkli şistleri ile yanal ve düşey geçişlidir. Birimin yaklaşık kalınlığı 150-2<strong>00</strong> m<br />

dir.<br />

61

Şekil 7: Afyonkarahisar ve Civarının Genelleştirilmiş Stratigrafik Kesiti<br />

Mesozoyik<br />

62

Triyas<br />

Emirdağ Grubu<br />

Emirdağ grubu adı altında üç formasyon ayırtlanmış olup, grubun ana birimini Karaçaltepe kireçtaşı formasyonu oluşturur. Yürük<br />

Karacaören formasyonu genellikle konglomeralardan oluşmakta olup, transgresif deniz ürünü olarak metamorfikler üzerine diskordan olarak<br />

gelmektedir. Koraşi formasyonu, Karaçlatepe formasyonu içinde, onunla yanal ve düşey geçişli girikler gösteren kırıntılardan oluşmaktadır. Bu<br />

kırıntılı tabakalar arasında, kireçtaşı mercekleri ve stratiform bazik magmatik kaya mercekleri ve blokları gözlenir. Emirdağ grubunun bütün<br />

birimleri yeşil şist fasiyesinde bölgesel metamorfizma geçirmiştir. Genel olarak KB_GD doğrultusunda uzanan bu grubun kayaları geniş<br />

alanlarda yüzeylenir. Emirdağ (Afyonkarahisar) ilçesinin güneyindeki Emirdağları, Yunak güneydoğusundaki Gavur dağları silsilesi bu gruba ait<br />

birimlerden oluşmuştur.<br />

Yürük Karacaören Formasyonu (TR2)<br />

Genellikle ince taneli, metakonglomera, metakumtaşı gibi şisti kırıntılı katmanlardan oluşan birim; sarı, kirli sarı renkli, orta ve kalın<br />

katmanlıdır. Üste doğru kireçtaşı mercekleri kapsar. Bu birimin yüzeylendiği tek ve tipik yeri Yürük Karacaören köyünün kuzeyidir. Sarımsı, kirli<br />

sarı, açık kahve renkli, ince ve orta oldukça düzgün katlanmalı, metakumtaşı ve metakonglomeralardan oluşmuştur. Taban konglomerası<br />

özelliğindeki metakonglomera çakılları alttaki Afyonkarahisar Metamorfitlerinden oluşmuş olup, oldukça yuvarlak ve boyları 1-20 cm arasında<br />

değişmektedir. Tane boyu küçülerek metakumtaşlarma geçen birim üstteki Karaçaltepe kireçtaşı formasyonunun dokanağına yaklaştıkça artan<br />

oranda kireçtaşı mercekleri içermektedir. Kayaç yeşil şist fasiyesinde metamorfizma geçirmiştir. Birim Afyonkarahisar Metamorfitleri üzerinde<br />

diskordan olarak bulunur. Birimin üst dokanağı Karaçaltepe kireçtaşlan ile düşey geçişlidir.<br />

Karaçaltepe Kireçtaşı (Tra2-3)<br />

Karaçaltepe kireçtaşları, Metin ve diğ. (1987)’nin Çatkuyu kireçtaşı üyesi olarak adlandırdıkları birimle eşdeğerdir. Karaçaltepe kireçtaşı<br />

Yürük Karacaören kuzeyinde, Çukurcak köyü dolayında Tipevler köyü’nün kuzeydoğusunda Süngülüdede Tepe’de, Nusratlı, Taşlıdere, Güney<br />

Köyleri dolaylarında Eşmeburnu Tepe’de tipik olarak gözlenir. Genellikle alt düzeylerde yer alan beyaz, kirli beyaz renkli, şeker dokuiu kristalize<br />

kireçtaşları yer yer mermerleşmiştir. Orta-kalın, düzgün katmanlı birim çoğunlukla erimeden dolayı katmanlama göstermez. Yer yer karstik<br />

şekiller gelişmiştir. Eklem takımları oldukça belirgindir. Bu beyaz kristalize kireçtaşları ile yanal ve düşey geçişli olarak izlenen dolomitize<br />

kireçtaşları gri, koyu gri, siyah renkli, kalm-orta, düzgün katmanlı, pis kokuludur. Yer yer laminalamma sunar. Tüm formasyon için çört bant ve<br />

yumruları olağandır. Dolomitik kireçtaşları mikrokristalin dokuda olup, kalsit kristalleri basınç nedeniyle uzamıştır. Yer yer oolitik yapı sunan<br />

birimlerde çatlaklarda kalsit dolguları izlenir.<br />

Birimin alt dokanağı Yürük Karacaören Formasyonu ile geçişli olup, üst dokanağı daha genç birimlerde uyumsuzdur. Koraşi formasyonu<br />

ile yanal ve düşey geçişli olarak izlenmiştir. Karaçaltepe Formasyonu’nun alt dokanağı çoğu yerlerde Afyonkarahisar Metamorfitleri ile<br />

tektoniktir. Yunak dolaylarında bloklu istif uyumsuz olarak Karaçaltepe Formasyonu üstüne gelir. Yaklaşık kalınlığının 8<strong>00</strong>-15<strong>00</strong> m arasında<br />

olabileceği tahmin edilmektedir. Karaçaltepe Kireçtaşları geçirdikleri metamorfizma sonucu çoğu yerde kristalize olmuşlardır. Yer yer<br />

metamorfizmadan etkilenmemiş düzeyler de gözlenmektedir. Kireçteşları metamorfizmadan dolayı fosilce fakirdir. Birimin yaşı Orat-Üst Triyas-<br />

Jura’dır.<br />

Koraşi Formasyonu (T22-3)<br />

Boz, kahve, yeşil renkli, ince-orta-kahn katmanlı, konglomera, kumtaşı, silttaşı ve kireçtaşı ardalanımdan oluşan, metadiyabaz blokları<br />

içeren birim, Koraşi köyünde tipik olarak yüzeylendiği için bu ad verilmiştir. Boz, kahve, yeşil renkli, ince-orta-kalın katmanlı, konglomera,<br />

kumtaşı, silttaşı ve kireçtaşı ardalanımlıdır. Yer yer kireçtaşı mercekleri, metadiyabaz blokları içermektedir. Çaykışla batısında yer yer şisti<br />

görünümlü olan birimde talklaşmalar izlenmektedir. İçerdiği metadiyabaz bloklarından alınan örneklerde mikroskop altında amfibol, epidot ve az<br />

miktarda plajioklas ve sfen izlenmiş ve kayaç epidot-amfibol şist olarak adlandırılmıştır. Koraşi formasyonu Karaçaltepe kireçtaşı ile yanal ve<br />

düşey geçişli olarak incelenmiştir. Kireçtaşları içinde zaman zaman çok kalın istiflenmeler gösterdikleri halde devamlılık sunmazlar, mercek<br />

şeklinde gözlenir. Yaklaşık kalınlığı 0-2<strong>00</strong> m dir. İnceleme alanında Güveçci ve Türkmen Köyleri, Kürklü Tepe ve Hacılar Yaylası dolaylarında,<br />

Bademli köyü batısında, Avdan ve Gelincik köyleri güney kesimlerinde, Yenikarabağ köyü doğusunda yüzeylenir. Koraşi Formasyonundan<br />

alınmış örneklerden yaş elde edilmemiştir. Fakat bu birimin yanal ve düşey geçişli olarak, içinde izlendiği Karaçaltepe kirectaşlannın yaşının<br />

Orta_üst Triyas olması nedeniyle Koraşi Formasyonu’nun yaşının Orta-Üst Triyas olması gerekir.<br />

Resulbaba Formasyonu (TR2-3)<br />

Birimin adı, Afyonkarahisar K24 b1 paftasındaki Resulbaba Tepe’den alınmıştır. Bu formasyon siyah renkli kireçtaşı ile (Çatkuyu<br />

Kireçtaşı Üyesi (TRa2-3)) bu kireçtaşları arasında yer alan ve kireçtaşları ile yanal ve düşey geçişli detritiklerden (Olucak Kırıntılıları Üyesi<br />

(TRb2-3) oluşur.<br />

Çatkuyu Kireçtaşı Üyesi (TR2-3a)<br />

Siyah renkli, kalın, düzgün tabakalanmah dolomitik kireçtaşı ve beyaz renkli kristalize kireçtaşlarından oluşmuştur. Çatkuyu dolayında<br />

tipik olarak gözlenir. Beyaz ve gri renkli, orta ve kalın tabakalanmah, alt düzeyleri kristalize ve mermerleşmiş, kireçtaşı çakıllı, breşoit<br />

görünüşlüdür. Üste doğru siyah ve gri renkli, laminalı, pis kokulu kireçtaşına dönüşür. Yer yer çörtlü seviyelere rastlanır. Birim çok kırıktı, erimeli<br />

ve kalsit damarlıdır. Birimin inceleme alanında alt dokanağı gözlenememekle beraber, Bolvadin doğusunda Afyonkarahisar Metamorfitleri<br />

63

üzerine diskordan olarak geldiği gözlenmiştir. Yanal olarak Kırıntılı Üyesi ile geçişli olan birim, Aşağıbelova ile diskordan olarak örtülüdür.<br />

Birimin yaklaşık kalınlığı 250-3<strong>00</strong> m dir. İlbudak Dağlarında geniş yayılımı olan birimin Bayatın KD’sunda küçük bir mostrası vardır. İnceleme<br />

alanında yaş verebilecek bir fosile rastlanamamakla beraber bu birim eşdeğeri olan Emirdağ dolaylarında ki kireçtaşlarmda Orta-Üst Triyas<br />

saptanmıştır. Pelajik ve şelf ortamının geçiş fasiyesinde çökelmiştir. Kireçtaşları çokelirken ortama nehirlerden, detritiklerin çökelmesi için<br />

kırıntılı ve çakıl gelişimi olmuştur. Mg’ca zengin olan denizel ortamda dolomitizasyon olayı meydana gelmiştir.<br />

Olucak Kırıntılı Üyesi (TRb2-3)<br />

Boz-kahve-mor-yeşil renkli, ince-orta-kalın, kumtaşı-silttaşı ve şeyllerden oluşmuştur. Boz-kahve-mor- yeşil sarı renkli, ince-orta-kalın<br />

tabakalı, kumtaşı-silttaşı ve şeyi ardalanmalı birim yer yer çakıl kapsamaktadır. Bunlar, düşük dereceli metamorfizme sonucu muskovit-kalk şist<br />

ve kuvars şiste dönüşmüştür. Oldukça kıvrımlı olan birim düzgün tabakalanma gösterir. Birim, Çatkuyu Kireçtaşı Üyesi ile yanal ve düşey<br />

geçişli, giriktir. Birimin kalınlığı değişken olup 50-150 m dir. Cumalıköy ve Olucak köyü dolaylarında ve İlbudak Dağında yaygın olarak bulunur.<br />

Fosil tespit edemediğimiz birim, yanal ve düşey geçişli olduğu Çatkuyu Kireçtaşı Üyesi ile aynı yaşta olup, yaşı Orta-Üst Triyas’tır.<br />

Jura<br />

Aşağı Belova Formasyonu (J1)<br />

Gri-kahve renkli, ince-orta tabakalanmalı, karbonat ara katkılı detritiklerden oluşmuştur. Çalköy’ün KB’sında, Eydemir köyünün<br />

kuzeyinde tipik olarak gözlenir. Gri-kahve renkli, ince-orta tabakalanmalı konglomera, kumtaşı-silttaşı ardalanmalı olan birim karbonat ara katkılı<br />

olup yer yer şisti yapı gösterir. Alt dokanağı diskordanslı olan birimin üst dokanağı Çiçeklikaya formasyonunun kireçtaşları ile düşey geçişlidir.<br />

Yaklaşık kalınlığı 1<strong>00</strong> m dir. Yaşı Alt Jura olarak verilmiştir.<br />

Çiçeklikaya Formasyonu (Jb2-3)<br />

Gri-mavi renkli, orta-kalın tabakalanmalı, yer yer kumtaşı ara katkılı kireçtaşından oluşmuştur. Bol eklemli ve erime gösteren birimin<br />

tabakalanması çoğu zaman gözlenmez. Alttan Aşağı Belova formasyonu ile düşey geçişli olan birim, üstten Tersiyer yaşlı oluşuklar ile<br />

örtülmüştür. Yaklaşık kalınlığı 3<strong>00</strong> m olan birim, Kocakırtepe, Yolluburundere, Bostanlıtepe’de, İlbudak dağlarının GB yamacında Kocayaylak,<br />

Tavşantepe, Çorakyoludere’de geniş yayılım sunar. Birim Orta-Üst Jura yaşlıdır.<br />

Tersiyer<br />

İnceleme Alanında; geniş alanlar kaplayan Tersiyer yaşlı oluşuklar Eosen, Miyosen ve Pliyosen yaşlı birimlere ayrılmıştır.<br />

Eosen<br />

Piribeyli Formasyonu (Eı)<br />

Beyaz ve kirli beyaz renkli, orta-kalın-çok kalın ve belirgin katmanlanmalı, küçük çört yumruları kapsayan killi kirectaşıdır. İnceleme<br />

alanında yalnız Yukarı Piribeyli ve Aşağı Piribeyli Köyleri arasında gözlenir ve adını bu yerleşim yerlerinden almıştır. Tabanda ince<br />

konglomeratik düzey üzerine beyaz, kirli beyaz renkli, orta-kalın-çok kalın ve belirgin katmanlanmalı, yer yer ceviz büyüklüğünde çört yumruları<br />

ve nummulit kapsayan, sert, mikritik dokuda bir kirectaşıdır. İnce kesitinde; iri ve ince taneli karbonat ile, eser miktarda kuvars taneleri ve bol<br />

miktarda nummulit kesitleri izlenir. Piribeyli Formasyonu altta ofıyolitli kayalar üzerine konglomeratik bir düzey ile uyumsuz olarak gelir. Üstte<br />

daha genç olan Neojen Çökelleri tarafından örtülür. Piribeyli Formasyonunun yaşı Alt Eosen’dir. Formasyonu oluşturan litoloji ve kapsadığı<br />

fosillere göre, bu birim denizel ve dalga hareketlerinin etkin olduğu litoral bir ortamda çökelmiştir.<br />

Miyosen<br />

Yeniköy Formasyonu (N 14-6)<br />

Koyu, kirli sarı, okside, turuncu renkli, kalın ve kötü katmanlanmalı, konglomera-kumtaşı-silttaşı ve kiltaşı ardalanımından oluşan birim,<br />

çapraz katmanlanma, oygu-dolgu, kanal yapıları, kuruma çatlakları, akıntı izleri gibi karasal oluşukları simgeleyen sedimanter yapılar kapsar.<br />

Çakıl boyları 1-15 cm olup, genellikle yuvarlaktır. Kendinden yaşlı tüm formasyonlara ait çakılları kapsar. Gevşek tutturulmuş olan birimde<br />

ayrışma fazladır. Kendinden yaşlı tüm birimler üzerinde uyumsuzlukla izlenir. Üstten birçok yerlerde Cebeciler Formasyonu tarafından uyumlu<br />

olarak üstlenir. Karasal oluşukluklardan oluşan birimin kalınlığı yanal olarak değişken olup, yaklaşık 10-1<strong>00</strong> m dir. İnceleme alanında Yakasinek<br />

köyü dolaylarında yayılımlıdır. Bu formasyon karasal kaba detritiklerden oluştuğu için fosil kapsamaz. İnceleme alanı dışında daha batıda bu<br />

birimlerle düşey ve yanal geçişli olarak izlenen marnlardan elde edilen fosil bulgularına göre yaşı Orta-Üst Miyosen olarak saptanmıştır (Metin<br />

ve diğ. 1987). Karasal ortamda yelpaze, taşkın ovası ve akarsu çökelleri olarak oluşmuştur. Bu formasyon iki üyeye ayrılarak incelenmiştir.<br />

Konglomera Üyesi (N l (4-6)a) : Koyu sarı, turuncu renkli, kalın ve kötü tabakalanmalı konglomera, kumtaşı, kiltaşı karışımından<br />

oluşmuş akarsu çökelleridir. Tazlar köyünün 5 km batısında Aytepe ve Kapaklı Tepe dolaylarında, Dövengerisi Tepe, Karakaya Tepe,<br />

Elvanpaşa Köyü’nde , Aytepe, Kapaklı Tepe’de, Küçükdede Tepe dolaylarında yayılım sunar. Koyu sarı, turuncu renkli, kalın tabakalanmalı<br />

konglomera,kumtaşı, kiltaşı karışımından oluşmuş birim, çapraz tabakalanma, oygu-dolgu ve kanal yapılan, kuruma çatlakları, akıntı izleri gibi<br />

karasal oluşumları simgeleyen sedimanter yapıları kapsar. Konglomeralar kendisinden eski tüm kayaların yuvarlak çakıllarını kapsar. Çakılları 2<br />

mm-20 cm arasında değişen boyutlardadır. Genellikle gevşek tutturulmuş olan bu birimde ayrışma fazladır. Yeniköy formasyonunun<br />

64

Konglomera üyesi altta temel üzerine açısal uyumsuzlukla gelir ve bu temel üzerine yaslanmış olarak izlenir. Üstten Marn Üyesine yanal ve<br />

düşey geçiş gösterir. Birimin kalınlığı inceleme alanında bölgesel değişiklikler gösterir. Yaklaşık kalınlığı 50-3<strong>00</strong> m dir. Konglomera Üyesinin<br />

yaşının Orta-Üst Miyosen olabileceği tahmin edilmiştir. Birim akarsu, taşkın ovaları, alüvyon yelpazesi gibi karasal ortamda çökelmiştir.<br />

Marn Üyesi (N1(4-6)b)<br />

Sarı, sarımsı gri renkli, okside, orta-ince tabakalı miltaşı, camurtaşı ve marn ardalanmasından oluşmuştur. Bu seviye Linyit oluşukları<br />

içerir. Afyon bölgesindeki İsalı Kömürleri bu birim içinde yer alır. Tabakalar eğim kazanmıştır. Yer yer ince kumtaşı seviyeleri kapsar. Dayanımlı<br />

olmayan birim, yumuşak ve kolay dağılır. Birim fosilli düzeyler içerir. Alttaki Konglomera Üyesi ile geçişli olan birim, üstten, bazı yörelerde<br />

Cebeciler formasyonu ile uyumlu olmasına karşın, bazı kesimlerde de özellikle havza kenarlarında temele yakın kesimlerde açısal<br />

uyumsuzluklar gözlenir. Birimin kalınlığı, karasal ortamda çökeldîği için değişimler gösterir. Yaklaşık kalınlık 8<strong>00</strong> m dir. İnceleme alanında<br />

Afyonkarahisar K24 d1, d2 ,a1, b3, a4 ve Afyonkarahisar K25 d3 paftasında İsalı Köyü dolaylarında yayılım sunar. Bu birimin yaşı, Orta-Üst<br />

Miyosen’dir. Yeniköy formasyonunun gerek konglomera üyesi ve gerekse de Marn Üyesi tamamen karasal akarsu, alüvyon yelpazeleri, taşkın<br />

ovalan, Örgülü ırmak yatakları, delta ve göl ortamlarında çökelmiştir.<br />

Pliyosen<br />

Cebeciler Formasyonu (N2)<br />

Genel olarak beyaz, sarımsı ve açık gri renkli, ince-orta ve kalın katmanlanmalı birim, altta konglomera, kumtaşı, tüf, tüfıt ve marnlardan<br />

oluşan Özburun üyesi (N^), üstte, ise beyaz renkli, mikritik, sert, kırılgan, gölsel kireçtaşlarından oluşan Akpınar Kireçtaşı Üyesi (N22), Erdemir<br />

Konglomera ve Feleli Marn üyesi olarak dört üye altında incelenmiştir. Özburun ve Dişli Köylerinin kuzeydoğusunda tipik olarak gözlenir.<br />

Cebeciler Formasyonu, altta beyaz ve kirli beyaz, gri renkli, orta katmanlanmalı konglomera, kumtaşı, tüf, tüfit ve yer yerde anglomera ara<br />

katkılı marn tabakaları ile bunların üzerine çökelen beyaz renkli, mikritik, sert, kırılgan, gölsel kireçtaşı tabakalarından oluşur. Alt dokanağı<br />

Yeniköy Formasyonu üzerinde çoğu uyumlu olarak izlenmesine karşın havza kenarına/ masiflere yakın uyumsuzdur. Temel kayalar üzerinde ise<br />

açısal uyumsuz olarak izlenmiştir. Üst dokanağı ise Erdemir Konglomerası, bazalt ve Kuvaterner yaşlı alüvyonlar tarafından uyumsuz olarak<br />

örtülmüştür. Cebeciler Formasyonunun kalınlığı genel olarak değişken olup; 25-350 m arasındadır. İnceleme alanında Derbent köyü güneyinde,<br />

Hacıisalı Mahallesi dolaylarında, Karacalar Köyü dolaylarında, Ozburun köyü doğusunda, Aşağı Piribeyli dolaylarında yüzeylenmektedir.<br />

Cebeciler Formasyonunda bulunan gölsel ortamda yaşayan fosillere göre yaşı Pliyosen’dir. Cebeciler Formasyonu litolojik özellikleri ve<br />

kapsadığı fosillere göre tatlı su göl ortamında çökelmiştir.<br />

Ozburun Marn Üyesi (N21)<br />

Beyaz ve grimsi beyaz renkli, orta tabakalanmalı, aglomera, tüf, tüfit, kumtaşı ara katkılı marnlardan oluşmuştur. Kaleköy ve Ozburun<br />

dolaylarında tipik mostralar verir. Beyaz ve grimsi beyaz renkli, orta tabakalanmalı, yumuşak, volkano-sedimanter kayaç ara katkılı genellikle<br />

marnlardan oluşan bu birim, kireçtaşlarının altında yer alır. Altta temel ve Yeniköy Formasyonu üzerine diskordan olarak gelen birim, üstten<br />

Akpınar Kireçtaşı Üyesi ile uyumludur. Bîrimin kalınlığı yöresel farklılıklar sunar. 25-1<strong>00</strong> m arasında değişir. Ostracod ve gostrapod fosilleri<br />

kapsayan birimin yaşı Üst Miyosen-Üst Piyosen’dir. Birim volkanik gereçlerle beslenen gölsel ortamda çökelmiştir.<br />

Akpınar Kireçtaşı Üyesi (N22a)<br />

Beyaz-krem renkli, orta-kalın-çok kalın tabakalı kireçtaşından oluşur. Akpınar köyünden geçen Eğridere ve Değirmendere yamaçları<br />

birim için tipik yerlerdir. Beyaz-krem renkli, orta-kalın-çok kalın tabakalı, ince billurlu, çok sert yer yer kil bantlı mikritk kireçtaşıdır. Birimin bazı<br />

düzeyleri yaprak fosilli izleri kapsar. Alttan Ozburun Marn Üyesi ile uyumlu ve geçişlidir. Bazı kesimlerde temele yaslanmış ve 15°’ye yakın eğim<br />

kazanmıştır. Üst dokanağı ise bazı kesimlerde Erdemir Konglomera Üyesi örtülmüştür. Çoğu yerlerde birimin üzerine herhangi bir formasyon<br />

gelmemekte, yalnızca kuvaterner oluşukları bulunmaktadır. Birimin kalınlığı 220 m civarındadır. Birim, Ozburun marn üyesi ile aynı faunayı<br />

kapsar ve aynı yaştadır. Birimin yaşı, Üst Miyosen-Üst Pliyosen’dir. Kapalı havzada, gölsel ortamda çökelmiştir.<br />

Erdemir Konglomera Üyesi (N22a)<br />

Sarı ve boz renkli, kalın katmanlanmalı, iri ve yuvarlak kireçtaşı ile diğer cins çakıllardan oluşan karasal konglomeralar olup; birimin adı<br />

Metin ve diğ. (1987) den alınmıştır. İnceleme alanında değişik yörelerde gözlenen birim tipik olarak Afyonkarahisar K26-dı) paftasının kuzey<br />

doğusunda Dipevler köyünden geçen Kundullu Dere’nin batı yamacında yüzeylenir. Sarı ve boz renkli, kalın ve kötü katmanlanmalı, kum-mil<br />

destekli, iri ve yuvarlak kireçtaşı ve diğer cins çakıllı, karasal konglomeralardır. Genellikle gevşek tutturulmuş olup, kolay ayrışır. Masif<br />

eteklerinde alüvyon yelpaze ve yamaç örtüsü şeklinde gözlenir. Karasal bir oluşuk olan Erdemir Konglomeraları, yine görsel ve karasal bir<br />

oluşuk olan Cebeciler Formasyonu üzerine uyumlu olarak gelir. Üst dokanağı Kuavterner yaşlı alüvyon tarafından örtülür. Kalınlığı 30-50 m<br />

arasında değişir. İnceleme alanında Erdemir köyünde, Kocaardıç Tepe’nin batısında, Yağıdere’de,Gökağıl Tepe eteklerinde, İlbudakdağı<br />

eteklerinde, Tavşan Tepe dolaylarında, Tez köyünü kuzeyinde, Soğukkuyu köyü dolayında, Dişli köyü batısında, Taşağıl köyünün güneyinde,<br />

Yenikardağ köyü kuzeydoğusunda, Karapınar ve Üçkuyu köyleri dolaylarında, Dipevler köyünün kuzeybatısında geniş yayılımlar sunar. Erdemir<br />

Konglomeraları içinde fosil bulunamamıştır. Birim, Pliyosen yaşlı Cebeciler Formasyonu üstüne geldiğine göre yaşının en azından Üst Pliyosen-<br />

Alt Kuvaterner olması gerekmektedir. Birimin litolojik özelliğine dayanılarak karsal ortamda çökeldiği düşünülmektedir.<br />

65

Feleli Marn Üyesi (N22b)<br />

Kirli sarı-kahve renkli, belirsiz tabakalı, gevşek tutturulmuş, kolay ayrışır çamurtaşı ve marnlardan oluşan birim içinde serpinti halinde<br />

kum ve çakıl içerir. Cebeciler Formasyonu’nun en üst seviyelerini oluşturan birim Akpınar Kireçtaşı üzerine uyumlu olarak gelir. Feleli kuzeyinde<br />

bu birim altında bazaltlar, üstünde de Kuvaterner oluşuklar yer alır. En fazla kalınlık 50 m dir. Feleli köyü dolayında yayılımlar sunar. Fosil<br />

içermeyen birim Cebeciler Formasyonu’nun en üst seviyesini oluşturur. Bu nedenle birimin yaşı Üst Pliyosen’dir. Karsal ortamda çamur akıntısı<br />

şeklinde oluşmuştur.<br />

Kuvaterner<br />

Alüvyon (Q2a1)<br />

Akarsu yataklarında, havza içinde, ovalarda biriken kum, çakıl , mil türü tutturulmamış güncel çekellerdir.<br />

Yamaç Molozları (C2ym)<br />

Genellikle dağların yamaç ye eteklerinde oluşmuş eski ve yeni köşeli çakıllı, breşik görünüşlü oluşuklardır. İncelenen alanda, özellikle<br />

tektonik yükseltilerin önünde çok iyi gelişmiştir.<br />

Alüvyon Yelpazesi (Q2ay)<br />

Dağlardan havzalara ulaşan derelerin ağızlarından oluşmuş yelpaze şeklindeki birikintilerdir. Genellikle tutturulmamış kaba çakıllı,<br />

sellenmelerin ürünüdür. İnceleme alanında bazı yörelerde (Sultandağı batısı) kalınlığı 2<strong>00</strong> m’ye ulaşır.<br />

A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya:<br />

VOLKANİK KAYAÇLAR<br />

İncelenen bölge, Üst Miyosen sonunda başlayarak tüm Pliyosen boyunca devam eden volkanik faaliyetlerin etkisinde kalmıştır. Bu<br />

volkanik faaliyetlerin ürünü olarak dasitik tüfler, aglomeralar, andezitler, trakitler, trakiandezitler ve bazaltlar bölgede çok geniş alanlar<br />

kapladıkları gibi, çok büyük ve yüksek dağlar oluşturmuşlardır. Gerek bu dağlardan aşınan ve taşınan gereçler, gerekse volkanlardan çıkan<br />

gereçler, havzadaki göllerde devam eden sedimantasyona karışmışlardır.<br />

Seydiler Tüf ve Aglomeraları (N2v3v1)<br />

Şeydiler tüf ve aglomeraları inceleme alanının batısında, Ankara-Afyonkarahisar asfaltının 1.5 km güneydoğusundaki Şeydiler köyü<br />

yöresine tipik olarak gözlendikleri için bu isim verilmiştir (Metin ve diğ. 1987). Şeydiler tüf ve aglomeraları beyaz renkli, kolay aşınabilen peri<br />

bacaları gibi aşınım bölgede hemen dikkat çekmektedir. Bölgedeki volkanik kayaçlann stratigrafik konumu, altta tüfler, tüflerin üzerinde de<br />

aglomeralar ve en üstte andezitler şeklindedir. Aglomeratik düzeyler iri volkanik gereçler ve tüf karışımından oluşmuştur. Aglomeralar ayrı bir<br />

birim olarak haritalanmayıp, tüflerin içinde incelenmiştir. Birimin yaklaşık kalınlığı 0-2<strong>00</strong> m dir.<br />

Şeydiler tüfü, genellikle süt beyazı, krem renkli olup, çok kalın katmanlanma sunarlar. Çeşitli kristal parçalarının (kuvars, plajiyoklasoligokias,<br />

andezin-biyotit lamelleri ve opak taneleri) camsı bir çimento ile bağlanmasından oluşan dasitik tüflerdir. Çok geniş yayılımları olan<br />

tüfler kolay aşınır topografyası ile dikkati çekerler. Şeydiler köyü, Çaykışla köyü, Pınarayağı Tepe dolaylarında, Büyükkaradağ köyü<br />

kuzeydoğusunda, Karapınar köyü yöresinde, Dipevler köyü dolaylarında yüzeylenir.<br />

Geniş yayılımı olan bu birim, altta Cebeciler Formasyonu ile girik, Cebeciler Formasyonu’nun bulunmadığı yerlerde ise direkt şistler<br />

üzerinde yer alır. Genellikle süt beyaz ve krem renkli olup, çok kalın tabakalanmalar gösterir. Bol miktarda kuvars kristali kapsar.<br />

Adatepe Andeziti (N20c1)<br />

İnceleme alanında andezitik volkanitler çok geniş yayılımlı olup, yüksek dağlara sert ve dik topografyayı oluştururlar. Kahverengimsi ve<br />

boz renkte genellikle dasitik tüf ve aglomeralarm üzerinde yer alan andezitik kayaçlar, andezit-trakibazalt mineral kompozisyonuna sahiptirler.<br />

Yanal olarak değişkendir. Alınan çeşitli petrografik örneklerde, alkalitrakit, trakibazalt, piroksenli andezit, ojitandezit, ve andezit olarak<br />

adlandırılmıştır.<br />

Andezitik volkanitler inceleme alanında Kemerkaya Kasabası dolaylarında, Afyonkarahisar K26-32 paftasının güney yarısında,<br />

Afyonkarahisar K26-as paftasının kuzey kesiminde, Afyonkarahisar K26-34 paftasının kuzeydoğusunda geniş yayılımı olup, yükseklikleri<br />

oluştururlar. Bunun dışında, Afyonkarahisar K26-bı paftasında Kuşkalesi Tepe, Manastır Tepe ve Alıç Tepe’lerde yüzeylenirler. Birimin yaklaşık<br />

kalınlığı 0-150 m dir.<br />

Bölgede çok geniş yayılımı olan bu birim, tek bileşenli olmayıp, birbirleriyle geçişli olan andezit, trakit, traki-andezit, ojit andezit, latit<br />

andezit, piroksen andezit ve bazalt andezit gibi türlerden oluşmuştur. Andezitik lav akıntısı görünümündeki kayaçta, opaklaşma ve kil<br />

mineralleşmesinin yaygın olduğu görülmüştür. Kayacın dokusu hiyalopilitik olup, akıntı yapısı içinde piajioklas mikrolitleri ve biotit, hornblend<br />

mikrolitleri incelenmiştir.<br />

66

Andezitik kayalar inceleme alanında Afyonkarahisar K24 al, el, c2, c3, di, Afyonkarahisar K25 b2, di, d2, d3r d4 paftalarında çok geniş<br />

yayılımlıdır.<br />

Şekil 8: Seydiler Tüf ve Aglomeraları<br />

67

Kocatepe Trakiti (N2T)<br />

Birimin adı Kocatepe’den alınmıştır. Trakit, traki-andezit, traki-bazalt şeklinde arazide gözlenir. Genel olarak kahve mor renkli, sert<br />

dayanımlıdır. Tipik özelliği, boyutları 10 cm’ye ulaşan sanidin kristalleri içermesidir. Kocatepe Tarkiti’nden alınan örneklerden yapılan petrografik<br />

incelemelerde; tarkitik doku gösteren kayaç feno kristaller halinde plajioklas (oligoklas-andezin), alkali feldispat (sanidin), biotit içerir. Ayrıca<br />

fenokristaller yanında camsı hamur içerisinde sanidin ve plajioklas mikrolitler, biotit mikrolitleri ve küçük taneli opak mineraller yer almaktadır.<br />

Trakit ve trakitik kayaçlar Afyonkarahisar K24 e1 paftasında Kılıçaslan köyünde, Afyonkarahisar K25 d1, d3 paftalarında geniş yayılımlıdır.<br />

Karakaya Bazaltı (N2B)<br />

Kahverenkli, siyahımsı, koyu kahve renkli, kırmızımsı, mor görünümlü olup, akıntı yapılı, altıgen soğuma sütunlu ve tablamsı konumları<br />

ile kolayca tanınırlar. Bölgede bazalt volkanizması genellikle andezitlerden genç ve onların üzerinde gözlenmiştir. Bazaltik kayaçlar Kemerkaya<br />

dolaylarında, Bademli ve Doburga dolaylarında, Büyük Karabağ köyü dolaylarında, Karapınar köyü dolaylarında, Kale Tepe ile İncirlikaya Tepe<br />

dolaylarında yüzeylenir. Birimin yaklaşık kalınlığı 40 m dir.<br />

Bazalt mostralarından alınan örneklerin ince kesitlerinde, fenokrista! olarak piroksen, muhtemelen ojit, biotit, bazaltik hornblend<br />

(Lambrobolit), plajioklas (Labrador) içermekte, biotitlerde opaklaşma izlenmektedir. Hamur volkanik camdan oluşmakta ve vitrofirik doku<br />

gözlenmektedir.<br />

MET<strong>AM</strong>ORFİZMA<br />

İnceleme alanında özellikle Mesozoyik yaşlı birimlerden alınan petrografik örneklerde yapılan incelemelerde mineral parajenezlerine<br />

göre bu kayaçlann bölgesel dinamo- metamorfizma geçirdiği ve düşük derecede yeşil şist fasiyesinde bir metamorfizmaya uğradıkları<br />

görülmüştür. En altta yer alan Afyonkarahisar metamorfitlerini oluşturan kayaçları yeşil şist fasiyesinde metamorfizma geçirdiği belirtilmiştir.<br />

Emirdağ Grubuna ait Karaçaltepe Kireçtaşları’ndan alınan örneklerde yapılan petrografik incelemelerde kalsit kristallerinde belli bir<br />

yönde uzama ve basınç ikizlenmesi gözlenmiştir. Bazik kayaçiarın, gömülme metamorfızması sonucu glokofanitik yeşil şist fasiyesinde<br />

metamorfizmaya uğrayarak glokofan şistler oluşmuştur. Kireçtaşları yersel olarak mermerleşmiştir.<br />

A.5.2. Tektonik ve Paleocoğrafya:<br />

YAPISAL JEOLOJİ<br />

İnceleme alanında birbirinden farklı tektonik stile sahip iki kesim mevcuttur. Daha önceden de söz edildiği gibi bunlardan biri Toros<br />

Kuşağı, diğeri ise bunun kuzeyinde yer alan İç Toros Kuşağı’dır. Bu iki kesimin Neojen’den önceki yapısal durumlarına bakıldığında farklı<br />

yapısal özellikler gözlenir. Gözlenen çizgisel ve düzlemsel yapı elemanları, bu kaya birimlerinde farklı yapıların gelişmiş olduğunu gösterir.<br />

TABAKALANMA VE YAPRAKLANMA<br />

İç Toros Kuşağını oluşturan Mesozoyik kayaları genel olarak çok kalın-kalın-orta ve belirgin tabakalanmadır. Bölgesel metarnorfizma ve<br />

tektonik sonucu genellikle tabakalanmaya paralel şiştozite izlenir.Şiştozite kazanmış tabakaların içinde kıvrımlar gelişmiştir. Kuzey kesimi<br />

oluşturan formasyonların şiştozite ve tabakalarının genel doğrultuları Afyonkarahisar K25 c2 ve e1 paftalarında KD-GB, Afyonkarahisar K25 c3<br />

paftasında K-G, Afyonkarahisar K25b2 , bl paftalarında KB-GD doğrultuludur. Bu konumu ile Afyonkarahisar metamorfitleri Çobanlar Bucak<br />

merkezi ve Hamidiye Köyü dolaylarından başlayarak K45 D,K-G,B şeklinde bir yay oluştururlar. Bu yayın doğu kolu Sultandağları tarafından<br />

kesilir.<br />

Toros orojenik kuşağında Sultandağları kesiminde Kambriyen - Mesozoyik yaşlı formasyonların genel doğrultulan morfolojik yapıya<br />

uygun olarak KB-GD şeklindedir. Aynı birimlerin doğrultusu daha batıda, Çay- Hoyran hattının batısında İsparta büklümünün konumuna uygun<br />

olarak KD-GB şeklinde değişir. Ancak şiddetli siklokasyonlar sebebiyle bu genel özellik yer yer bozulmuştur.<br />

Miyosen yaşlı birimler bazen 60D-70° ye varan eğimler sunarlar. Pliyosen kayalar ise yatay ve yataya yakındır.<br />

KIVRIMLAR<br />

Genel olarak Toros Kuşağı kesiminde, gerekse kuzeyindeki İç Toros Kuşağı kesiminde kıvrım eksenleri de yukanda belirtilen tabaka<br />

doğrultuları ile aynıdır. Ancak bölgenin tektonize oluşu ve tersiyer oluşukları ile örtülü bulunuşu kıvrım oluşuklarını örttüğünden, kayda değer<br />

önemli kıvrım yapıları saptanamamıştır.<br />

Emirdağ Grubu Formasyonları yaklaşık K25°B gidişler yüzler vermektedir. Fakat tabaka yapıları bu gidişe genellikle aykırı olup tabaka<br />

doğrultuları KD-GB , KB-GD ve bazen de D-B doğrultulanndadır. Bu doğrultular K10°-80°D , K10°-80°B arasında incelenmiştir. Tabaka<br />

doğrultularının bu şekilde değişmesi başlangıçtan günümüze değin gelişmiş olan değişik derecelerdeki yan basınçlara uğramış olmasındandır.<br />

Buna göre antiklinal ve senklinal özellikler saptanamamıştır.<br />

Miyosen kayaları, yaklaşık K-G eksenli kıvrımlanmalar gösterir.<br />

68

Şekil 9 : Afyonkarahisar Kalesi ve Volkanitler<br />

70

FAYLAR<br />

Bölge uzun zaman sıkışma tektoniğinin etkisi altında kalmıştır. Bu sıkışma sonucu genellikle ters faylar, itki fayları oluşturmuştur. Neojen<br />

sonucu meydana gelen faylar ise genellikle normal çekimli faylardır.<br />

Afyonkarahisar K25 c3 paftasında, Sultandede Tepe’de Kambriyen Kireçtaşı, Ordovisien yaşlı Seydişehir Formasyonu üzerine itilmiştir.<br />

Bu ters fay KB-GD doğrultulu olup, 5-6 km uzunluğundadır. Bu fayın hemen KB‘sında yine KB-GD doğrultulu ve 2 km uzunluğunda aynı nitelikli<br />

bir fayı yaklaşık 90° ile kesen bir başka fay gözlenir. Afyonkarahisar K24 d3 paftasında, Başağaç köyü kuzeyinde de önemli bir itki fayı<br />

gözlenmiştir. Bu itki faylarının oluşumu Tersiyer öncesi, büyük bir olasılıkla Kretase olmalıdır.<br />

Tersiyer formasyonlarını kesen faylar ise genellikle normal çekimli faylardır. Örneğin, Afyonkarahisar K24 d3 paftasında, Çambeyli KD<br />

‘unda 3 km KB-GD’lu fay neojen oluşuklarını etkilemiştir. Aynı şekilde Afyonkarahisar K24 d1 paftasında Çukurca Köyü G’inde D-B doğrultulu<br />

yaklaşık 3-4 km uzunluğundaki normal fay Orta- Üst Miyosen yaşlı Yeniköy Formasyonunu kesmiştir. Afyonkarahisar K24 e1 paftasında yer<br />

alan KD-GB doğrultulu ve uzunluğu yaklaşık 7 km’yi bulan önemli bir fay, Afyonkarahisar K24 a2 paftasında Mesozoyik ve Pliyosen<br />

formasyonlarını kesen Afyonkarahisar K25 di paftasında Belkaracaören ile Bozdoğan arasında 1-2 km uzunluğunda KD-GB doğrultulu,<br />

Afyonkarahisar K25 d3 paftasında yine KD-GB doğrultulu ve uzunlukları 8-l0 km, Afyonkarahisar K24 b4, K25 d2 paftalarında doğrultuları DB ve<br />

KB olan uzunluklar 10-15 km ‘ye varan genç oluşukları etkilemiş normal gravite fayları mevcuttur. Bu genç kırıklar genellikle bugünkü havza<br />

doğrultularına paralel olup , onları kontrol eder mahiyettedir. İnceleme alanındaki röliyef horst-graben görünümündedir. İnceleme alanında hem<br />

sıkışma ve hem de gerilme kuvvetleri etken olmaktadır.<br />

Bölgedeki kayaçlar, şiddetli sıkışma tektoniği etkisinde kalarak itki faylanmalarına uğramıştır. Bu durum Neojen’e kadar sürmüştür.<br />

Neojen’de sıkışmanın etkinliği kaybolmasına karşı zaman zaman Neojen yaşlı çökellerde yersel ters faylanmalara rastlanmaktadır. Neojen sonu<br />

ise bölgede çekim tektoniği sonucu normal faylar oluşmuştur. Bunların başlıcaları aşağıdadır.<br />

Sultandağı Fayı:<br />

Toros kuşağını İç Toros kuşağından ayınr. KB-GD doğrultusunda yaklaşık 1<strong>00</strong> km ‘lik bir uzanıma sahiptir. Fakat inceleme alanının GB<br />

kesiminde 8-10 km ‘lik bir kısmı izlenmektedir. Batıda Afyonkarahisar’a doğru batı ve güneybatıya doğru bir dönüş yapmaktadır. Sultandağı Fayı<br />

uzun süre aktivitesini korumuş bir itki fayı özelliğinde olup, Sultan dağlarının K, KD ‘ya bugünkü konumunu kazanmasını ve bu dağların<br />

yükselmesini sağlamıştır. Sultandağları’ndaki Miyosen oluşuklarını dahi etkilemiş, onlann üzerine Sultandağları kayaçlarının itilmelerini<br />

sağlamıştır.<br />

Büyükkarabağ Fayı:<br />

İnceleme alanındaki fay sistemleri genellikle KD-GB doğrultuludur. Büyükkarabağ fayı Afyonkarahisar K26 d2 paftasından başlar ve<br />

kuzeydoğuya doğru Afyonkarahisar K26 a3 paftasında devam ederek Büyükkarabağ Köyü’nü geçtikten sonra yaklaşık kuzey ile 45° xlik bir açı<br />

yaparak Afyonkarahisar K26 b2 paftası içindeki Bademli köyüne kadar uzanır. Büyükkarabağ Fayı 40 km xlik bir uzunluğa sahiptir. KB tarafı<br />

yükselmiş, GD tarafı düşmüş normal eğim atımlı bir faydır. Fay düzleminin eğimi güneydoğudadır. Bu fay gerilme tektoniği sonucu Neojen<br />

sonunda meydana gelmiştir.<br />

Çamlıkdere Fayı:<br />

Afyonkarahisar K26 a3 paftasının güneybatısında KD-GB doğrultuya sahip, fay düzlemi güneydoğuya eğimli bir faydır. Uzunluğu<br />

yaklaşık 8 km kadardır.<br />

Öce Tepe Fayı:<br />

Afyonkarahisar K26 a3 paftasında çamlıkdere fayını kesen KD-GB doğrultulu yaklaşık 7 km uzunluğunda normal eğim atımlı bir faydır.<br />

Fay düzleminin eğimi kuzeydoğuyadır.<br />

Taşlıdere Fayı:<br />

Afyonkarahisar K26 a3 paftasında KD-GB doğrultulu yaklaşık 5 km uzunluğunda eğim atımlı bir faydır.<br />

Çukurca Fayı:<br />

Afyonkarahisar K26 el ve c2 paftalarında KD-GB doğrultulu yaklaşık 7-8 km uzunluğunda normal eğim atımlı bir faydır.<br />

Hacı Ahmetli Fayı:<br />

Ilgın K27 di paftasında , K-G doğrultulu düşey atımlı bir faydır. Doğu bloğu yükselmiş, batı bloğu düşmüştür. Uzunluğu yaklaşık 8-9 km<br />

civarındadır.<br />

71

Şekil 10: Türkiye Jeoloji Haritası<br />

72

Şekil 11: Sultandağı Fayı<br />

73

Cebrail Fayı:<br />

Ilgın K27 d1 paftasının güneydoğusunda K45°D doğrultulu yaklaşık 25-30 km uzunluğunda normal eğim atımlı bir faydır. Fay<br />

düzleminin eğimi güneydoğuya doğru olup güneydoğu bloğu düşmüş, kuzeybatı bloğu yükselmiştir.<br />

Ayrıtepe Fayı:<br />

Ilgın K27 d1 ve d2 paftalarında Ayntepe Köyü vnün yaklaçık 3 km batısında kd-gb doğrultulu 15 km uzunluğunda normal eğim<br />

atımlı bir faydır. Doğrultusu K27 di paftasında D-B doğrultusunu alır. Kuzeybatı bloğu yükselmiş, güneydoğu bloğu düşmüştür.<br />

DİSKORDANSLAR :<br />

İnceleme alanında stratigrafi istifinde belirlenebilen ilk diskordans Seydişehir şistleri ile Yalnızağaç Formasyonu arasındadır.<br />

Daha sonra rastlanan önemli diskordanslar Afyon Metamorfitieri ile Mesazoyik birimleri arasındadır. Zaman zaman çok net olarak<br />

izlenen bu hatlar, Mesazoyik birimlerinin aşamalı olarak geçmesiyle oluşmuştur.<br />

Miyosen yaşlı birimler çok net olarak temel üzerine diskurdan olarak gelir. En son olarak Pliyosen kayaları bütün yaşlı birimler<br />

üzerinde bir diskordan hattı ile yatay olarak yer alır. Kuvaterner yaşlı oluşuklar diskordan olarak temel üzerine gelir.<br />

Şekil <strong>12</strong> : Afyonkarahisar ve Civarının Fay Haritası<br />

74

AFYONKARAHİSAR İLİNİN ZEMİN ÖZELLİKLERİ VE DEPREMSELLİĞİ<br />

Şehrin bir kısmı Neojen yaşlı volkanik kayaçlar bir kısmıda Kuvaterner yaşlı alüvyon zemin üzerindedir.Yani şehrin düz kısmı<br />

dere ve göl birikintilerinin yüksekte bulunan kısmı ise tüf ve aglomeralar üzerinde bulunur.Ovada kalın bir toprak örtüsü altında, kum ve<br />

çakıl tabakalarına rastlanır.Şehrin içinde ve civarında yükselen tepeler volkanik kayaçlar (trakit) dan oluşmuştur. Batıda bulunan<br />

mahalleleri üst kısımları tüf üzerinde, diğerleri dolgu zemin (alüvyon) üzerinde bulunur.<br />

Yer altı su seviyesi ova kesiminde 2-3 m. derinlikte görülür. Kış mevsiminde su seviyesinin yüzeye kadar yükseldiği görülür.<br />

Afyonkarahisar şehir merkezi 2. derece deprem bölgesindedir.Bölge, etkin bir deprem merkezi olup ayrıca civarındaki etkin<br />

deprem bölgelerinin de tesiri altındadır. Bölgede meydana gelebilecek olası bir depremde yeraltısuyunu yüksekte bulunduğu ova<br />

kısmının diğer bölgelere nazaran, şiddet arttırıcı bir rol oynayacağı bilinmelidir.<br />

Başmakçı:İlçe merkezinin tamamı Kuvaterner yaşlı geniş alüvyonlarla örtülüdür. Yüzeyde kil ve silte, derinlerde kum ve çakıla<br />

rastlanır. Civarda Jura-Kretase,Eosen ve Neojen yaşlı formosyonlara rastlanır. Yeraltısu seviyesi 8-10 m. derinliktedir. 1. derece deprem<br />

bölgesindedir.<br />

Bayat:İlçe zemini Neojen yaşlı andezit ve tüflerde oluşan volkaniklerden oluşmaktadır. Yeraltısu seviyesi derindedir. 2. derece<br />

deprem bölgesindedir.<br />

Bolvadin:Emirdağları ile Sultandağları arasında kalan ovada Kuvaterner yaşlı genç alüvyonlar üzerinde kuruludur. Yeraltısuyu<br />

ilçenin batısında 3-6 m., güneydoğusunda 2-3 m., mesken mahalde 5-10 m. derinliktedir. Afyon-Akşehir deprem bölgesi içerisinde yer<br />

alan ilçe 1. derece deprem bölgesindedir.<br />

Çay:Şehir Sultandağlarının kuzey eteklerinde kurulmuştur. Güneyinde Paleozoyik yaşlı şist ve mermerlerden oluşan birimler<br />

yer alır. Yerleşim yerlerinin bulunduğu saha ve kuzeyi alüvyondur. Dere ve göl çökelleri bu alandadır. İlçenin düz alüvyon sahalarında su<br />

seviyesi yüzeye oldukça yakındır. Kuzeydeki düzlükte artezyen halinde su çıkmaktadır. İlçe Afyonkarahisar-Akşehir-Ilgın kırık hattı<br />

deprem bölgesi (Argıthanı sismik boşluğu) içinde yer almakta olup 1. derece deprem bölgesindedir. Civardaki depremler de ilçeyi<br />

etkilemektedir.<br />

Dazkırı:İlçe Kuvaterner yaşlı genç alüvyonlar (kil,kum ve çakıldan ibaret) üzerinde kurulmuştur. Güneydoğu ve kuzeybatısında<br />

Eosen yaşlı fliş (ardışıklı kumtaşı, çakıltaşı, kireçtaşı ve marn) formasyonu yer alır. Yeraltısu seviyesi alüvyon sahada 5-6 m.<br />

derinliktedir.1. derece deprem bölgesindedir. Dinar ve civarındaki depremlerden etkilenmektedir.<br />

Dinar:İlçe hafif engebeli yamaçlar ile alüvyon bir düzlükte kurulmuştur. İlçenin batısında Kuvaternere kil, kum ve çakıldan<br />

ibaret alüvyon sahalar yer alır.Kuzeyde Eosen yaşlı kireçtaşı ve kumtaşlarına, doğuda ve güneyde Jura-Kretase’ ye ait kireçtaşları ve<br />

killi şistlere rastlanır. Yeraltısu seviyesi 1,5-3 m. derinliktedir. 1. deece deprem bölgesindedir. Tarihi depremlerle hasar gördüğü kayıtlara<br />

geçmiştir.<br />

Emirdağ:İlçe güneybatıdan-kuzeydoğuya doğru uzanan, kuru, Bucak deresinin iki yanında dağınık bir halde kurulmuştur.<br />

Mesken yerlerinin kuzeybatısındaki tepeliklerde kalınlığı 30-1<strong>00</strong> cm. arasında değişen kumlu çakıllı bir serinin altında beyaz renkte, ince<br />

tabakalı ve gevrek yapıda gölsel Neojen yaşlı kireçtaşları görülür. Doğuda uzanan ova ise Kuvaterner yaşlı alüvyondan<br />

ibarettir.Yeraltısu seviyesi 3-6 m. derinliktedir. 2. derece deprem bölgesindedir.<br />

Sandıklı:Yerleşim alanı, Neojen yaşlı alüvyon çökeller ile doğuda yer alan tepeliklerin yamaç molozları üzerindedir. Yeraltısu<br />

seviyesi 4-10 m. derinliktedir. Civardaki depremlerin etkisi altındadır.1. derece deprem bölgesindedir.<br />

Sultandağı:Şehir, genellikle Kuvaterner yaşlı alüvyon ile, güneyinde ve batısında yer alan Neojen yaşlı konglomeraların<br />

üzerinde kurulmuştur. İlçe, Afyonkarahisar-Akşehir-Ilgın kırık hattı deprem bölgesinde olup civarındaki depremlerden etkilenmektedir. 1.<br />

derece deprem bölgesindedir.<br />

Şuhut:Kuvaterner yaşlı genç alüvyonlar üzerine kurulmuş olan şehir zeminin alüvyon olması ve yeraltısu seviyesinin yüksekte<br />

olması nedeniyle (2-10 m.) deprem yönünden oldukça risk altındadır. 1. derece deprem bölgesindedir.<br />

75

Şekil 13 : Afyonkarahisar Deprem Haritası<br />

76

B.1. Enerji Kaynakları<br />

B.1.1. Güneş:<br />

B. DOĞAL KAYNAKLAR<br />

METEOROLOJIK<br />

ELEMANLAR<br />

Rasa<br />

t S.<br />

A Y L A R<br />

(YIL) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 <strong>12</strong> YILLIK<br />

Gunluk Ort.<br />

Guneslenme Suresi<br />

(saat,dakika)<br />

32 02:58 04:07 05:16 06:14 08:<strong>12</strong> 10:02 11:09 10:37 08:52 06:22 04:39 02:38 06:45<br />

Gunluk Ort.<br />

Guneslenme<br />

Sidt.(cal/cm^2.dak)<br />

32 175.43<br />

251.97<br />

359.53 435.72 510.40 576.87 581.34<br />

530.19<br />

440.95 3<strong>00</strong>.21 197.30 145.71 375.47<br />

Aylik En Yuk.<br />

Guneslenme<br />

Sidt.(cal/cm^2.dak)<br />

32 1.25 1.34 1.60 1.65 1.71 1.72 1.64 1.56 1.53 1.34 1.19 1.10 1.72<br />

B.1.2. Su Gücü:<br />

Afyonkarahisar il sınırları içinde ırmaklar, çaylar gibi enerjiye dönüştürülecek su kaynakları yoktur.<br />

B.1.3. Kömür:<br />

KÖMÜR ENVANTERİ<br />

İLÇE<br />

KÖY<br />

MEVKİ<br />

KALİTE REZERV DİĞER BİLGİLER<br />

Merkez<br />

Dumlupınar<br />

Çingene çeşme<br />

Santimetre kalınlığında marnlarla ara katkılı 1.42 m. lik bir linyit damarı vardır.<br />

Merkez<br />

Dumlupınar<br />

Karaköse<br />

Köyün güneyinde 10-50 cm. kalınlığında kömür horizonları görülmektedir.<br />

Merkez<br />

Dumlupınar<br />

Oturak<br />

Açılmış galerilerde 0.60-1.<strong>00</strong> m. ve 1.60 m. lik iki linyit damarı vardır.<br />

Merkez Hamamboğazı Banaz istasyonunun 13 km. kuzeydoğusunda 45 cm. lik önemsiz bir zuhurdur.<br />

77

Merkez Hatipler Birkaç galeride 40 cm. kalınlığında linyit damarı tespit edilmiştir.<br />

Merkez<br />

Dumlupınar<br />

Aldere<br />

Dumlupınar'ın 5.5 km. güneydoğusunda bir dere yatağında 50 cm. lik bir kömür<br />

mostrası vardır.<br />

Merkez Elvanpaşa Elvanpaşa'nın 2 km. güneybatısındaki bir derede 80 cm. lik bir linyit damarı<br />

vardır.<br />

Bolvadin Karabağ Tüfitler arasında 40 cm. kalınlığında kömür bantları şeklinde olup, ekonomik<br />

değildir.<br />

Bolvadin Özburun Toplam 1.65 m. kalınlıkta olup, 10 cm. ve 25 cm.lik iki ara kil seviyesi ihtiva<br />

eder. Kapalı işletme olarak işletilmiştir.<br />

Çay İsalı Kalınlık yer yer 1 m.dir. Önceki yıllarda işletilmiştir.<br />

Dinar Başmakçı Tersiyer moloz çökelleri içinde mercek şeklinde olan, parlak kömürün<br />

potansiyeli çok sınırlıdır.<br />

Dinar<br />

Hırkaköy<br />

AID<br />

20-30 m.lik horizonda birkaç tane 1 m.lik damarlar vardır. Derinlik 50-60 m.dir.<br />

Kurucay<br />

<strong>12</strong>38<br />

Kcal/kg<br />

Emirdağ<br />

Macaklı<br />

Yıkılgan<br />

8 m.lik mercek şeklindeki horizonda 20-40 cm.lik damarlar görülür. Sondajla<br />

araştırılmalıdır.<br />

Sandıklı Akça Akça'nın yaklaşık 1.5 km. güneydoğusundaki linyit horizonu içindeki damar<br />

kalınlığı 30-50 cm.yi geçmez. Ekonomik değildir.<br />

Sandıklı<br />

Karkın<br />

Karaçal<br />

4 m.lik horizon içinde kömür kalınlığı en fazla 10 cm.dir. Ekonomik değeri<br />

yoktur.<br />

Sandıklı Kazanpınar Kazanpınar'ın 7 km. güneyinde 20-30 cm. kalınlığında damarlar vardır. Ayrıca<br />

damarlardan biri 1 m. kalınlığındadır. Ekonomik değeri yoktur.<br />

Sinanpaşa Akhanım Akhanım köyünün kuzeydoğusunda 20 cm. kalınlığında linyite rastlanılmıştır.<br />

Sinanpaşa<br />

Dumlupınar<br />

AID<br />

Muhtemel<br />

Ortalama kalınlığı 1.35 m. ve derinliği 60 m. olup, üretim yapılmıştır.<br />

Karacaviran<br />

2820<br />

Kcal/kg<br />

3 870 <strong>00</strong>0 t<br />

B.1.4. Doğalgaz:<br />

İlimizde doğal gaz rezervi bulunmamaktadır.<br />

78

B.1.5. Rüzgar:<br />

Konu hakkında detaylı bilgi bölüm C.1 de yer almaktadır.<br />

B.1.6. Biyokütle<br />

Yıl içerisinde Isparta Orman İşletme Şefliği tarafından ortalama olarak toplam 7<strong>00</strong> m3 endüstriyel odun ve 8<strong>00</strong> st. yakacak odun<br />

üretimi yapılmaktadır.<br />

İl sınırları içerisinde elde edilen odun miktarı (Afyonkarahisar Orman İşletme Şefliği),cinsi ve yerleri ( 2<strong>00</strong>1 yılına mahsus )<br />

a ) Hocalar İlçesi ÇK yakacak odun = 2238 ster<br />

b)Sandıklı İlçesi ÇK yakacak odun = 1<strong>00</strong>0 ster<br />

c)Sinanpaşa İlçesi ÇK yakacak odun =1911 ster<br />

d)AFYONKARAHİSAR Merkez İlçe ÇK yakacak odun =1<strong>00</strong>0 ster Meşe<br />

yakacak odun = 4<strong>00</strong> ster<br />

e)Çay İlçesi Meşe yakacak odun = 80 ster<br />

f)Emirdağ İlçesi Meşe yakacak odun = 7<strong>00</strong> ster<br />

B.1.7. Petrol:<br />

Afyonkarahisar İli sınırları içinde bilinen petrol rezervi bulunmamaktadır.<br />

B.1.8. Jeotermal Sahalar:<br />

İLÇE<br />

KÖY<br />

MEVKİ<br />

SICAKLIK DEBİ DİĞER BİLGİLER<br />

Merkez Gecek 97.4 °C 20 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Gecek 92 °C 98 °C 60-80 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Gecek 95 °C 50-60 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Gecek 95 °C 80 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Ömer 79 °C 15 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Ömer 92 °C 6 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Ömer 93 °C 5-6 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Ömer 5-10 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Ömer 51 °C 62 lt/sn Na>K>Ca>Mg ve Cl>HCO3>SO4 karakterlidir.<br />

Merkez Ömer 96 °C 1<strong>00</strong> lt/sn Florür içeren sodyumlu, potasyumlu ve klorürlü sıcaksu.<br />

79

Bolvadin Heybeli (Kızılkilise) 56.5 °C 64 lt/sn Mineralize sıcaksu<br />

Bolvadin Heybeli (Kızılkilise) 60-78 °C 3 lt/sn Mineralize sıcaksu<br />

Çay 38 °C 15 lt/sn Mineralize sıcaksu<br />

İhsaniye Gazlıgöl 70 °C 4 lt/sn Mineralize sıcaksu<br />

İhsaniye Gazlıgöl 54 °C 0.5 lt/sn Mineralize sıcaksu<br />

Sandıklı Hüdai 70.5 °C 39 lt/sn Mineralize sıcaksu<br />

Sandıklı Hüdai 69 °C 58 lt/sn Mineralize sıcaksu<br />

Çobanlar Kızılkilise 57-58 °C 58 lt/sn Mineralize sıcaksu<br />

İstanbul üniversitesi, İstanbul tıp fakültesi, tıbbi ekoloji ve hidro-klimatoloji anabilim dalıbaşkanlığının hazırladığı “Afyon termal ve<br />

mineralli su kaynaklarının kullanılmasında başlıca ekolojik ve balneolojik sorunları ” adlı rapor aşağıda sunulmuştur. (Sayı:227/01<br />

Tarih;17.04.2<strong>00</strong>1)<br />

Afyon termal ve mineralli su kaynaklarının kullanılmasında başlıca ekolojik ve balneolojik sorunlar üzerine rapor<br />

Sağlık Bakanlığı’nın daveti üzerine Afyon İli Termal ve Mineralli Su Kaynaklarının kullanımı ve deşarjı ile ilgili sorunları Bakanlık<br />

görevlileri ile birlikte yerinde inceleyen ekibimiz başlıca şu sorunları saptamıştır;<br />

1.Sondaj ile yapay olarak yeryüzüne çıkarılan balneolojik, enerjetik ve rekreaktif amaçlarla kullanılan termomineral sulara iletim<br />

ve taşıma sisteminde çökelmeyi önlemek için yaygın bir biçimde inhibitör madde katılması,<br />

2.Gerek balneolojik, gerek enerjetik, gerekse turistik kullanım sonrası, termomineral suların çevreye, yüzey sularına<br />

ve/veya kanalizasyon sistemlerine doğrudan deşarj edilmesi,<br />

3.Kontrolsüz ve izinsiz çok sayıda sondaj kuyusunun kar amaçlı özel kuruluşlarca ehliyetsiz ve deneyimsiz kurumlar ve kişilere<br />

açtırılması, yer altı termomineral su kaynaklarının biliriçsizce israfı,<br />

4.Sondajlarla çıkarılan termomineral kaynakların hidrojeolojik ön etüdlerinin yapılmamış ve koruma alanlarının<br />

saptanmamış olması, var olan hidrojeolojik etüdlere hiç baş vurulmaması,<br />

5.Özellikle Gazlıgöl’de göze batan ama Ömer, Geçek ve Bolvadin’de yaygınlaşma eğilimi görülen “devre mülk kaplıca evleri”<br />

şeklinde çarpık ve tehlikeli kaplıca organizasyonu ve yoğun çirkin yapılaşma.<br />

Bu sorunlara yönelik tıbbi, kimyasal, biyolojik ve hidrojeolojik değerlendirme ve önerilerimiz ise aşağıdaki gibidir;<br />

Sondaj ile yapay olarak yeryüzüne çıkarılan balneolojik, enerjetik ve rekreatif amaçlarla kullanılan termomineral sulara iletim ve<br />

taşıma sisteminde çökelmeyi önlemek için yaygın bir biçimde inhibitör madde katılması;<br />

Afyon termomineral sulan kalsiyum, sodyum, klorür, bikarbonatlı sular sınıfındandır. Ayrıca bünyelerinde hidrojen sülfür ve<br />

karbondioksit gazları, bor ve arsenik elementleri bulunmaktadır. Hipertermal olan bu sular, toprak altındaki rezervlerindeyken basınç ve<br />

sıcaklığın etkisiyle normal atmosferik basınç ve sıcaklık altında eritebilecekleri minerallerden çok daha fazlasını bünyelerinde eritirler.<br />

Sondaj ile yeryüzüne çıkarıldıklarında basınç ve sıcaklığın aniden düşmesi sonucu içerdikleri (erittikleri) mineraller kristalleşir ve<br />

çökelmeler oluşur. İletim borularında daralma ve tıkanmalara yol açan ve kabuklaşma da denilen bu olguda en çok kalsiyum karbonat ve<br />

magnezyum karbonatın çökmesi söz konusudur. Karbondioksitin havayla temasta uçması da bu olayı hızlandırmaktadır. Ayrıca<br />

termomineral suyun içerdiği komponentlere göre; başka maddelerin de çökelebileceği unutulmamalıdır.<br />

Çökelme olayının altında yatan fiziksel ve kimyasal süreçleri formüle edersek;<br />

Ca (HCO3)2 basınç + ısı varlığında Ca (HC<strong>03</strong>)2<br />

Rezervde dengede<br />

Ca (HCO3)2<br />

basınç + ısı kalktığında * CaC<strong>03</strong> + H20 + C02 Yeryüzünde dengede<br />

Ca (HC<strong>03</strong>)2 basınç + ısı kalktığında CaC<strong>03</strong> + H20 + CO2<br />

basınç + ısı varlığında<br />

80

Bu çökelmeyi önlemek amacıyla başvurulan yollardan biri Afyon’da da uygulanmaktadır.<br />

İnhibitör diye anılan bir madde ya da kimyasal bileşim, sondaj sisteminde basınç ve ısı varlığında, yeryüzünden ortalama 50-60<br />

m aşağıda suya enjekte edilmektedir. Bu yöntem inceleme gezisinde ziyaret ettiğimiz her kurum ve işletmede kullanılmaktaydı.<br />

Bu yöntemde inhibitörde bulunduğu bilinen asidik fosfat anyonu kalsiyum karbonatla reaksiyona girerek kalsiyum fosfat<br />

[Ca3(P<strong>03</strong>)2] halinde yeni bir bileşik meydana getirmektedir. Bu bileşik ise, suda çözünme yeteneğinden dolayı çökelme yapmamaktadır.<br />

Dolayısıyla borularda kabuklaşma olmamakta, daralma veya tıkanma önlenmektedir.<br />

Bu işlemde gerçekleşen kimyasal reaksiyonlar şöyledir;<br />

3CaC<strong>03</strong> + 2H3P04!_______^ Ca3(P<strong>03</strong>)2 + 3H20 + 3C02<br />

Bu haliyle açılan sondaj kuyularında normal bir kimyasal döngü sayılabilecek bu prosesin çevre sorunlarının yaşanmasına yol<br />

açması beklenmelidir.<br />

İncelemelerimizde bir kuyuda 3 günde ortalama 60 litre inhibitör kullanıldığı ifade edilmiştir. Bu veriye göre Afyon’da bulunan<br />

yaklaşık 50 (belki de çok daha fazla) sondaj kuyusunda aylık inhibitör tüketimi kaba bir hesapla 30 tonu bulmaktadır. Başka bir deyişle<br />

30 ton/aylık katkı maddesi çevreye nüfuz etmektedir. Afyon’da jeotermal enerji için kullanılan termal su miktarı 3,5 milyon ton/yıl ve<br />

balneolojik amaçlı kullanılan termomineral su miktarı 1,5 milyon ton/yıl olduğu ifade edilmiştir. Yılda 5 milyon ton suya katılan inhibitör<br />

maddenin toprağa ve de yeryüzü sularına ve beslenme havzalarına karışması düşünüldüğünde çevresel etkilenmenin ulaştığı boyutun<br />

büyüklüğü ortaya çıkmaktadır. Bu olgunun bir de maddi yönünü boyutlandırmak gerekir.<br />

Nitekim inhibitörlü olarak tonlarca tüketilen Afyon termomineral sularının yıllarca hiçbir işlemden geçirilmeden kontrolsüzce<br />

toprağa deşarj edilmesinin çevreye verdiği zararlar Afyon’da artık gözlerden gizlenemez boyutlara ulaşmıştır. Bizim saptamalarımıza<br />

göre inhibitör kullanılmasının yarattığı sorunlar ve çözüm önerilerimiz aşağıda verilmiştir;<br />

1.Öncelikle inhibitör (50 ppm katıldığında) suyun pH’ını 3,68’e kadar düşürmektedir. Bu haliyle deşarj edilen su toprağın pH’ını<br />

da düşürmekte ve oluşan asidik toprak ortamında bitki yetişmesi engellenmektedir. Ayrıca, inhibitörlü sular döküldükleri su<br />

havzalarındaki suların pH’ını da düşürerek flora ve fauna dengesi ve kompozisyonunu bozmakta ve başta balıklar olmak üzere<br />

çevredeki tüm canlıların yaşamını olumsuz yönde etkilemektedirler. Yörenin bitki örtüsündeki çoraklaşmanın başlıca nedeni de bizce bu<br />

asitleşme olgusudur.<br />

2.Afyon’ da inhibitör kullanılan termal suların pH değerlerinin 6’dan düşük olduğu tespit edilmiştir. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği<br />

Numune Alma ve Analiz Metodları Tebliği’ ne göre (Resmi Gazete 7 Ocak 1991 Sayı 20748) sulama sularının sınıflandırılmasında esas<br />

alınan sulama suyu kalite kriterlerinde pH değeri 1., 2. ve 3. sınıf sular için 6,5-8,5; IV. Sınıf sular için 6-9; V. Sınıf sular için olarak<br />

belirlenmiştir. IV. Sınıf sular için ihtiyatla kullanılması gerekir açıklaması yapılırken, V. Sınıf suların zararlı ve kullanıma uygun<br />

olmadıkları belirtilmiştir. Çevreye doğrudan deşarj edilen inhibitörlü termal suların, bu durumda zararlı oldukları açıktır.<br />

Kısa süreçli geçici çözüm olarak önerimiz; şimdilik deşarj edilen inhibitörlü termal suların tek bir noktada toplanması ve pH<br />

kontrollü olarak (nötralize edilerek) deşarj edilmesidir.<br />

3.Diğer yandan, inhibitörlerde inhibitörün pH’ını tamponlamak amacıyla eklenen amonyum (NH%) hem yeraltı hem de yerüstü<br />

sularına karışarak kimyasal kirliliğe yol açmaktadır. Uzun yıllardır toprağa atılan veya ön işlemsiz ve hesapsızca reenjekte edilen<br />

Afyon termomineral sularındaki amonyum düzeyindeki artış bu olgunun göstergesidir. Önerimiz termal sulara amonyum<br />

eklenmemesidir.<br />

4.İnhibitörde bulunan demir iyonlarının da termomineral suda kimyasal değişimlere yol açması beklenmelidir. Ancak, elimizde bu<br />

olguyla ilgili veri bulunmamaktadır.<br />

5.Afyon termal su sondajlarının tümünde kullanılan inhibitör maddesindeki fosfatın hidrojeolojik döngüde yüzey sularına<br />

karışması kaçınılmazdır. Bu nedenle yöredeki sulama ve içme sularında fosfat düzeylerinde artış beklenmelidir. Diğer yandan, içme<br />

suyu şebekelerinde fosfat varlığının bakteri üremesini artırdığı ortaya konmuştur. Afyon’da içme sularında fosfat düzeyi belirlenmeli ve<br />

içme suyu dezenfeksiyonunda bu olgu dikkate alınmalıdır.<br />

6.Termomineral suların tıbbi balneolojik kullanımında genel kabul gören yaklaşımın, hiçbir şekilde bu sulara kimyasal müdahale<br />

yapılmaması olduğunu vurgulamak gerekir. Bazı ülkelerde (örneğin Almanya) termal havuzlarda kullanılan termornineral sulara kimyasal<br />

dezenfeksiyon (klorlama) izni verilmişken, bazı ülkelerde (Örneğin Fransa) böyle bir uygulama kesinlikle kabul edilmemektedir. Çünkü<br />

doğal mineralli suyun balneolojik kullanımda spesifikliğini sağlayan kendine özgün kimyasal bileşiminin bozulmaması başlıca amaçtır.<br />

Kaplıca tedavisinde, özellikle de içme kürlerinde inhibitörlü termornineral suyun kullanılmasına son verilmelidir.<br />

7.Son olarak doğal ekolojik dengeye saygı duyulması çağdaş bir tutum olarak benimsenmelidir. Bu dengeye kimyasal bir<br />

müdahalede bulunmak, Afyon örneğinde ki gibi inhibitör madde katmak, bu dengeye saygısızlık etmek ve onu bozmak anlamına<br />

gelecetir.<br />

81

Uzun vadede kalıcı çözüm olarak önerimiz ise, termornineral suların inhibitör kullanılmadan yeryüzüne çıkarılabilme tekniklerinin<br />

araştırılıp kullanılmaya geçilmesidir.<br />

Gerek balneolojik, gerek enerjetik , gerekse turistik kullanım sonrası, termomineral suların çevreye, yüzey sularına ve veya<br />

kanalizasyon sistemlerine doğrudan deşarj edilmesi,<br />

Afyon’da termomineral deşarj sularının kontrolsüz ve doğrudan çevreye verilmesi yerüstü suları ile karışarak sulamada<br />

kullanılan veya içilen sulara karışmalarına yol açacak, sonuçta çevre ve insan sağlığı üzerinde bir dizi olumsuz etkileme söz konusu<br />

olacaktır. Şöyle ki;<br />

1.Afyon termomineral sularında, doğal olarak bulunan arsenik konsantrasyonu 0.9-2,8 mg/l’dir. Kontrolsüzce yapılan<br />

reenjeksiyon sonucunda reenjeksiyon suyundaki arsenik konsantrasyonu doğal arsenik konsantrasyonunun üstüne eklenerek<br />

balneolojik kullanımı engelleyen limit değerlerin üstüne çıkabilecektir. Arıtmasız toprağa deşarj edilen sularda, yeryüzü sularına<br />

karışarak içme ve kullanma sularındaki arsenik düzeyini müsaade edilen değerin üzerine çıkarabilecektir.<br />

Kullanılan termomineral sular uygun jeolojik bir araştırmayla açılacak olan reenjekte kuyularına biyolojik ve fiziksel arıtımdan<br />

geçirilerek enjekte edilmesi alternatifinin düşünülmesini öneriyoruz.<br />

2.Afyon termomineral sularında doğal olarak bulunan yüksek konsantrasyonlarda bulunan bor da deşarj sırasında<br />

toprağa karışmaktadır. Bitkilerin bora olan gereksinimleri oldukça düşük olup 0,5 ppm kadardır. Daha yüksek konsantrasyonlarda<br />

bor birçok bitkiye toksik etki yapmaktadır. Yüksek düzeyde bor içeren suların boşaltıldığı toprak tabakası bitkilerin yetişemeyeceği bir<br />

forma girmektedir.<br />

3.Ayrıca, yeraltı su sistemine geren yağmur sularının atmosferik oksijenle olan teması nedeniyle redoks potansiyeli de yüksektir.<br />

Başka bir deyişle çözünmüş oksijen bu tip sularda fazladır. Fakat demir, mangan, sülfür gibi maddeler bu çözünmüş oksijenle<br />

reaksiyona girerek yükseltgenirler, yani oksijeni kullanırlar. Böylece suda çözünmüş olan oksijen miktarı azalır. Bir de toprakta bulunan<br />

organik maddeler de yükseltgenerek oksijen miktarını iyice düşürürler, öyle ki sonunda oksijen havacıl bakterilerin yaşayamayacağı<br />

değerlere ulaşır. Bu da eko sistemi olumsuz etkiler.<br />

Bu etkilenmenin kimyasal formülasyonu aşağıdaki gibi cereyan eder;<br />

2O2+HS --- S042+ H<br />

sülfür yükseltgenmesi<br />

02 + 4Fe2+4H2----4Fe3+ 2H20demir yükseltgenmesi<br />

O2 + 2Mn2 + 2H2O----- 2MnO2+4H Mangan yükseltgenmesi.<br />

202 + NH4*----- NO3 + 2H+ H2O nitrifikasyon<br />

4.Deşarj edilen Afyon termomineral sularındaki tuzluluk miktarı da çevrede ulaştığı düzeylerde bitki yetişmesini etkileyebilir.<br />

Önerimiz; yöredeki toprak tabakasında yetişebilecek bitki türlerinin araştırılarak hızla yeşillendirmeye gidilmesidir.<br />

5.Alıcı ortamlara (Akarçay, Eber Gölü) sıcaklıkları daha fazla olan Afyon ili termomineral su atıkları’nm doğrudan deşarj edilmesi<br />

aynı zamanda termal bir kirlenmedir ve ekolojik yönden bir dizi değişikliğin oluşmasına yol açması kaçınılmazdır. Alıcı ortamın doğal<br />

populasyonundaki çeşitlilik (bitkisel ve hayvansal organizmalar) sıcaklığın artmasıyla farklılaşarak sadece termofil (sıcağı seven) türlerin<br />

çoğalabildiği bir ortama dönüşür, dolayısıyla ekolojik denge bozulur.<br />

Bu nedenle alıcı ortamdaki (Akarçay ve Eber Gölü) bitkisel ve hayvansal organizmaların mevsimsel periyotlarda ve<br />

birkaç yıl boyunca incelenmesiyle termal su atıklarının biyolojik ortama etkilerinin saptanmasını öneriyoruz.<br />

Kontrolsüz ve izinsiz çok sayıda sondaj kuyusunun kar amaçlı özel kuruluşlarca ehliyetsiz ve deneyimsiz kurumlar ve kişilere<br />

açtırılması, yer altı termomineral su kaynaklarının bilinçsizce israfı,<br />

Afyon’da ne yazık ki aşırı bir yer altı termal suyu sondajlanması söz konusudur. Bu sondajlar ya hiç izin alınmadan yapılmakta ya<br />

da ön araştırmalar yapılmadan izin verilerek yürütülmektedir. Oysa termal su kaynaklarının sondajla çıkarılmaları için jeolojik ve jeofizik<br />

etüdler yapılmalıdır. Ve jeotermal-araştırmalarda ilk adım Tersiyer ve Kuvaterner volkanik kuşaklarının incelenmesidir. İkinci adımda<br />

potansiyel kaynak alanlarında tüm jeolojik ve hidrojeolojik bilgilerin toplanması ve değerlendirilmesi gereklidir. Jeolojik araştırmalarla<br />

stratigrafi, volkanizma ve tektonik yapının ortaya konarak bu suların yeraltında bulundukları modeli, rezervuar kayacını açıklamak<br />

olasıdır. Ayrıca hidrojeolojik araştırmalarla yeraltı su hareketleri de belirlenmelidir. Ancak bu şekilde bu doğal zenginlik israf edilmeden,<br />

rasyonel ve etkin bir biçimde değişik amaçlarla kullanılabilir.<br />

Öncelikle önerimiz, bilinçsiz ve kontrolsüz sondaj açılmasının acilen önlenmesidir.<br />

Sondajlarla çıkarılan termomineral kaynakların hidrojeolojik ön etüdlerinin yapılmamış ve koruma alanlarının saptanmamış<br />

olması, var olan hidrojeolojik etüdlere hiç baş vurulmaması<br />

82

MTA Genel Müdürlüğü’nün arama çalışmalarında Ülkemizde sıcaklıkları 1<strong>00</strong>°C civarında 6<strong>00</strong>’den fazla sıcak su kaynakları<br />

belirlenmiştir. Önemli sayılabilecek jeotermal alanlarımızdan birisi olan Afyon’da, MTA’nın ayrıntılı arama çalışmaları 1968 yılından<br />

itibaren başlamış, Ömer, Geçek, Heybeli, Uyuz hamamı, Çay ve Sandıklı alanları belirlenme çalışmaları tamamlanmıştır. Afyon<br />

bölgesinde yer alan jeotermal alanlar Afyon grabeni ismiyle anılan KB-GD doğrultulu ana çöküntü havzasında bulunmaktadır. Bölgedeki<br />

termal ve mineralli sular iki hazne kayadan elde edilmektedir. Birinci hazne kaya Neojen, yaşlı kireçtaşları ve çakıltaşı- kumlası<br />

düzeylerinden oluşmuştur. İkinci ve esas üretim zonlarmı Paleozoyik yaşlı mermer, kalşist ve kuvarsit düzeyleri oluşturmaktadır.<br />

Afyon’da yapılacak bütün sondaj işlemlerinde MTA’nın varlığı bilinen bu çalışmaları bir başvuru kaynağı olarak<br />

değerlendirilmelidir.<br />

Doğal Kaynak, Maden ve İçme Suları İle Tıbbi Suların İstihsali, Ambalajlanması ve Satışı Hakkında Yönetmelik’e göre (Resmi<br />

Gazete 18 Ekim 1997 Sayı 23144), mineralli suların bakteriyolojik parametrelerinde kaynak başında yapılan analizlerde 1 mi. de toplam<br />

bakteri sayısı 20°C de 20, 37°C de 5 olmalıdır.<br />

Afyon’da Gazlıgöl sondaj çıkışında tarafımızca yapılan örneklemenin bakteriyolojik analizinde bakteri üremesi tespit<br />

edilmemişken, doğal olarak yeryüzüne çıkan Gazlıgöl Kokarsu kaynak çıkışından yaptığımız örneklemenin bakteriyolojik analizinde<br />

toplam bakteri sayısı Yönetmelikteki değerlerin üzerinde bulunmuştur.<br />

Kaynağın koruma alanının saptanarak düzenlenmesinden sonra yapılacak bakteriyolojik analizlerle kirliliğin devam edip etmediği<br />

araştırılmalıdır.<br />

Özellikle gazlıgöl’de göze batan ama ömer, geçek ve bolvadin’de yaygınlaşma eğilimi görülen “devre mülk kaplıca evleri”<br />

şeklinde çarpık ve tehlikeli kaplıca organizasyonu ve yoğun çirkin yapılaşma,<br />

Afyon termomineral sularının en yaygın değerlendirilmesi kaplıca tedavisinde balneolojik kaynak olarak kullanımlarıdır.<br />

Ülkemizde kaplıca tedavisi kullanımı kronik hastalıklarda ve özellikle de romatizmal hastalıklarda eski bir gelenek olarak çağdaş<br />

görünümlere de bürünerek sürmektedir. Bu olgu Afyon kaplıcaları için de geçerlidir. Son yıllarda Afyon’da yeni ve modern kaplıca<br />

tesisleri açılmıştır. Bunlardan ikisi Sağlık Bakanlığı tarafından ruhsatlandırılmıştır. Bir kısım kaplıca tesisinin de inşaatı sürmektedir.<br />

Diğer yandan, ülkemiz kaplıca geleneğine, çarpık bir yapılanma olan devre mülk kaplıca evleri kavramı sokulmaya çalışılmaktadır. Bu<br />

sağlıksız yaklaşım, ne yazık ki Afyon’a da sıçramış durumdaydı. Bu yanlış kaplıca kullanımı Afyon’daki kontrolsüz ve izinsiz çok sayıda<br />

sondaj kuyusunun kar amaçlı özel kuruluşlarca ehliyetsiz ve deneyimsiz kurumlar ve kişilere açtırılmasını da körükleyen nedendir.<br />

Sonuçta, Afyon yer altı termomineral su kaynaklarının bilinçsizce israfı yanında, bilinçsiz ve sağlıksız kullanımını yaygınlaştırıyordu.<br />

Devre mülk kaplıca evlerinde kaplıca tedavisi için termomineral suların şebeke suyu gibi evlere verilmesi bir çok tehlike ve sorun<br />

beraberinde getirecektir;<br />

1.Öncelikle çağdaş kaplıca tedavisi kavramı bu uygulama ile zedelenmekte ve çarpıtılmaktadır. Evet, ülkemiz insanı<br />

kaplıcalarımızı geleneksel ve ampirik nitelikte kullanmaktadır. Yani, çoğunlukla doktor yönlendirmesi olmadan kendi karar vererek<br />

kaplıcaya gelmekte, kaplıcada genellikle zaten bulunmayan doktorun kontrolü ve tedavi düzenlemesi olmadan, o kaplıcada herkesin<br />

uyduğu ampirik kurallara ve yöntemlere uyarak tedavi olmaktadır. Devre mülk sistemi işte bu eski ve yetersiz kullanımı bir nevi meşru<br />

kılmaktadır. Oysa günümüz bilimsel tıbbında ve sağlık hizmeti örgütlenmesi içersinde bu tip bir tedavi kavramı ve uygulanması kabul<br />

edilebilir değildir.<br />

2.İkincisi, böyle bir sistemde evlere verilen termomineral suların mineral içeriklerinin hesaba katılmaması ciddi sağlık sorunlarına<br />

yol açabilir. Örneğin Afyon Gazlı Göl kaplıca sularında önemli düzeylerde karbondioksit gazı bulunmaktadır. Bu suların küvetlere<br />

doldurulması sonrası, karbodioksit havaya uçacak, havadan ağır olduğu için de su üzerine çöküp bir gaz tabakası oluşturacaktır. Banyo<br />

sırasında kişinin bu gazı soluması baygınlığa ve boğulmalara neden olabilecektir. Nitekim dile getirdiğimiz bu olgu, Ömer kaplıcası<br />

havuzunda defalarca yaşanmış ve bilinen yedi ölüme yol açmıştır.<br />

3.Üçüncüsü, bu “devre tedavi sistemi” her türlü tıbbi yönlendirme, kontrol ve denetimi yapısı itibarıyla imkansız kılmaktadır.<br />

Hangi su sıcaklığında, hangi sürede ve sıklıkta, hangi ortamda ve pozisyonda uygulama yapılacağı tamamen hastaya ve yakınlarına<br />

kalacaktır. Bu durum bir çok yan etki ve komplikasyona zemin hazırlayacaktır. Burada yalnızca hangi tip su ile balneoterapi yapılacağı<br />

hiç olmazsa bellidir gibi düşünülse de, böylesi yaygın su israfında bunun da gaıantisi olmayacaktır. Şöyle ki, yaşanan örneklerde<br />

saptandığı gibi termomineral su yerine düz su evlere basılabilecektir. Bu da kaplıca tedavisi değil plasebo tedavi anlamına gelecektir.<br />

4.Ayrıca devre mülk sistemi yoğun bir yapılaşma ile çirkin bir betonlaşmaya yol açmaktadır. Ekolojik bir doğal yöntem olan<br />

kaplıca tedavisi kavramıyla asla uyuşmayan bir ekolojik ortam ur gibi büyümekte ve kaplıca ortamı fiziksel, kimyasal ve sosyal yönlerden<br />

kirletilmektedir.<br />

Sıraladığımız bu nedenlerle önerimiz, devre mülk kaplıca evlerinin inşasına izin verilmemesidir. Çarpık, bilim dışı, tehlikeli,<br />

zararlı ve israfa dayalı bir gelişme olarak var olan girişimlerin de durdurulmasını öneriyoruz<br />

Şekil 14: Jeotermal Su Sondaj Kuyusu ve Çevresi<br />

83

Şekil 15: Afyonkarahisar Merkez Ömer Kaplıcası Yüzme Havuzu<br />

.<br />

84

İlimizde bulunan jeotermal sahaların listesi aşağıya çıkarılmıştır.<br />

Jeotermal Sahanın<br />

Bulunduğu yer<br />

Ruhsat Türü İşletmecinin Adı ve Soyadı Kullanma Amacı<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcaksu işletme Oruçoğlu Termal Termal ve otel Isıtmasında<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcaksu işletme İkbal Dinlenme Tesisleri Termal ve otel Isıtmasında<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcaksu işletme Afyon Jeotermal<br />

Tur.San.Tic.A.Ş.<br />

Afyon İli’nin ısıtılmasında<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcaksu işletme Hayat Jeotermal Termal ve otel Isıtmasında<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcaksu işletme Saray Termal Turizm<br />

San.Tic.Ltd.Şti.<br />

Termal ve otel Isıtmasında<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcaksu işletme Özer Turizm İşl.San.Tic.A.Ş. Termal ve otel Isıtmasında<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcak Su Arama Deva Termal Turz Tic. AŞ Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcak Su Arama M.Emin BÜYÜKERKMEN Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcak Su Arama SS.Türker Turz Geliş.Kop. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

Afyonkarahisar/Merkez Sıcak Su Arama Tümer San Tic.A.Ş. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

Bolvadin/Heybeli<br />

Kaplıcası<br />

Sıcaksu İşletme Bolvadın Bl.Bşk.lığı Termal amaçlı<br />

Çobanlar/Yeralan Sıcaksu Arama Çobanlar Beld.Başk.ğı Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/Gazlıgöl Sıcaksu İşletme Mehmet SUSUZ Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/Yaylabağı Sıcaksu İşletme SS.Nursda Koop. Termal amaçlı<br />

İhsaniye/Gazlıgöl<br />

Kaplıcası<br />

Sıcaksu İşletme Afyon Bld.Bşk.ğı Termal amaçlı<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu İşletme SS.Yaşam Kent Koop. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/Gazlıgöl Sıcaksu İşletme Ahmet SÖNMEZ Termal amaçlı<br />

İhsaniye/Gazlıgöl Sıcaksu İşletme Arif BELCE Termal amaçlı<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu İşletme Niyazi ERTAŞ Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/Gazlıgöl Sıcaksu İşletme M.Ali SÖNMEZ Termal amaçlı<br />

İhsaniye/Gazlıgöl Sıcaksu İşletme Güven AKTAŞ Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/Gazlıgöl Sıcaksu İşletme Mehmet KIRKPINAR Pansiyon da kullanmaktadır.<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu işletme Mehmet KIRKPINAR Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

85

İhsaniye/Gazlıgöl Sıcaksu İşletme Ali GÜNÇAR Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu İşletme ÖzYıldız Ltd.Şti. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu İşletme SS.Billur Termal Koop. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu İşletme Başaranlar Turz.lmt.Şti. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu İşletme Sefa Sitesi Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Gazlıgöl Sıcaksu Arama İbrahim AĞILGAT Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Gazlıgöl Sıcaksu Arama Ahmet SÖNMEZ Termal amaçlı<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu Arama A.Rıza KARGA Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Gazlıgöl Sıcaksu Arama SS.Yunus Termal Koop. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu Arama Güven YALÇINKAYA Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Gazlıgöl Sıcaksu Arama SS.Cansu Ter.Koop. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu Arama Halil BOZOKLUOĞLU Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu Arama Ramazan ÇALLI Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu Arama SS.Barbaros Ter.Koop. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu Arama Mustafa CEYLAN Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Gazlıgöl Sıcaksu Arama İftar SÖNMEZ Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu Arama SS.Beyza Koop. Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Gazlıgöl Sıcaksu Arama İbrahim EMRE Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye/ Yaylabağı Sıcaksu Arama İbrahim TANER Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

İhsaniye /Yaylabağı Sıcaksu İşletme Köy Hiz.İl Md.ğü Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

Sandıklı/<br />

Kaplıcası<br />

Sandıklı/<br />

Kaplıcası<br />

Hüdai<br />

Hüdai<br />

Sıcaksu İşletme Sandıklı Bld.Bşk.ğı Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

Sıcaksu İşletme SANJET A.Ş. Sandıklı İlçesinin Isıtılmasında<br />

Sandıklı/ Çakır Mah. Sıcaksu işletme İ.Hakkı SİNANOĞLU Termal ve Isıtmada Kullanılacak<br />

86

B.2. Biyolojik Çeşitlilik<br />

B.2.1. Ormanlar:<br />

B.2.1.1. Odun Üretimine Ayrılan Tarım Alanları:<br />

Afyonkarahisar İli hudutlarında kalan toplam ormanlık alan 37407,0 Ha. Olup, bunun 13325,0 Ha.’ı produktif koru ( verimli Koru ),<br />

14685,0 Ha.’ı bozuk koru, 9397,0 Ha.’ı da bozuk baltalık alandır.<br />

Afyonkarahisar Orman İşletme Müdürlüğü’nün Orman Durumu aşağıdadır:<br />

TOPL<strong>AM</strong> (Ha)<br />

İLÇE İSMİ N.KORU B.KORU N.BALTALIK B.BALTALIK ORMAN ALANI<br />

Merkez 3415,5 3951 782,5 2499 10648<br />

Bayat 4028 15735 <strong>12</strong>42 342,5 21347,5<br />

Bolvadin 1316 — 1052 256 2624<br />

Çobanlar 842 — - 842<br />

Sandıklı 9040 16145 569,5 25754,5<br />

Sinanpaşa 5975,5 46<strong>00</strong>,5 490,5 — 11066,5<br />

İhsaniye 3111,5 3083 1675 14738 22607,5<br />

İscehisar 2741 3594 — 3359 9694<br />

Kızılören 45 3269,5 — — 3314,5<br />

Sultandağı 43<strong>00</strong> — 1887 6690 <strong>12</strong>877<br />

Şuhut — 495 — <strong>12</strong>0 615<br />

Hocalar 6<strong>00</strong>2,5 2<strong>12</strong><strong>03</strong> — — 27205,5<br />

Emirdağı 865 9999,5 — 3265 14<strong>12</strong>9,5<br />

Çay 3808,5 1173 320 2071,5 7373<br />

Toplam 44648,5 84090,5 7449 33910,5 169453,5<br />

B.2.2. Çayır ve Mera:<br />

Afyon ilindeki meraların toplam alanı 2<strong>03</strong>.247 ha olup, ildeki oranı % 17'dir.İlimizdeki mera alanlarının yaklaşık % 20'si iyi<br />

vasıflı meralardan oluşmaktadır.Meraların düşük vasıflı olanlarından yaklaşık %30'undan planlı kullanımla ekonomik yararlanma imkanı<br />

mevcuttur.Mera alanlarından yaklaşık % 50'si ıslah çalışmasına ihtiyaç duyan bozulmuş mera vasfındadır.Mera alanlarının bilinçsiz<br />

kullanımla halen bozulmaya devam ediyor olması, hayvancılık için önemli bir problemdir.<br />

İlimiz mera tespit, tahdit ve tahsis çalışmaları Merkez İlçe ile birlikte toplam 10 ilçedeki teknik ekiple yürütülmektedir. Teknik<br />

87

ekibi bulunmayan ilçelerimizdeki çalışmalar, teknik ekipleri bulunan ilçelerin desteği ile koordineli olarak yapılmaktadır.<br />

Teknik ekibi bulunan ilçelerimiz Merkez, Başmakçı, Bolvadin, Çay, Dazkırı, Evciler, Emirdağ, Dinar, Sandıklı ve Sultandağı’dır.<br />

Merkezin dışındaki ilçelerimizde sadece inceleme ve tahsis amacı değişikliğine yönelik işlemler yürütülmektedir.2<strong>00</strong>6 yılında Merkez<br />

olarak Tespit ve Tahdit programına Merkez Büyükkalecik Kasabası (4 Mahalle) ve Değirmenayvalı Kasabaları (2 mahalle), Şuhut İlçesi<br />

Balçıkhisar Kasabası (4 mahalle), Akyuva, Kavaklı, Aydın, Senir, Başören, Tekke, Çakırözü, Dadak, İlyaslı Köyleri, Çobanlar İlçesi Kale<br />

ve Akkoyunlu Köyleri, İhsaniye İlçesi Eynihankuzviran, Eskieymir, Kıyır, Basırlar, Bayramaliler, Demirli Köyleri ile Kayıhan Kasabası (3<br />

Mahalle), İscehisar İlçesinin Konarı, Cevizli ve Doğlat Köyleri ile Alanyurt Kasabası (4 mahalle) olmak üzere 25 yerleşim biriminde<br />

çalışmalar başlatılmıştır.<br />

Bu yerlerden 10 yerleşim birimine ait toplam 5.085,1 hektarlık mera alanında tespit ve tahdit çalışmaları tamamlanmıştır.<br />

Programa alınıpta tamamlanamayan yerleşim birimlerininde Tespit Tahdit çalışmaları devam etmekte olup 2<strong>00</strong>7 yılı içerisinde<br />

tamamlanacaktır.<br />

Netice itibariyle ilimizde toplam 499 yerleşim birimi olup bunun 369 adedinde çalışmalar yapılmış, tespit ve tahdidi biten yer<br />

sayısı ise 228’dir.<br />

Evciler İlçesi Akyarma Köyü’nde 3.972 da mera alanında Mera Islah Projesine devam edilmiştir. Bu kapsamda 40.<strong>00</strong>0 kg %21<br />

Amonyumsülfat ve 40.<strong>00</strong>0 kg %18-46 Diamonyumfosfat gübresi alınmıştır. Sonbahar gübrelemesi yapılmış ilkbahar gübrelemesini<br />

takiben açılışı yapılacaktır. Ayrıca Sinanpaşa İlçesi Kınık Köyünde toplam 3.661 da alanda Mera Islah Projesi düzenlenerek<br />

uygulamaya konulacaktır.<br />

Mera Islahı ve yönetimi konularında görüş talep eden köylerimize her türlü teknik destek verilmiştir.<br />

4342 Sayılı Mera Kanununun 5178 Sayılı Kanun ile değişik 14. maddesi kapsamında 2<strong>00</strong>6 yılında toplam <strong>12</strong> adet yatırıma<br />

görüş verilmiştir.<br />

AFYONKARAHİSAR İLİ MERA ÇALIŞMALARI<br />

İLİ İLÇESİ TOPL<strong>AM</strong> KÖY<br />

SAYISI<br />

TESPİTİ YAPILAN<br />

ALAN (Ha)<br />

TAHDİDİ YAPILAN<br />

ALAN (Ha)<br />

TOPL<strong>AM</strong> ALAN<br />

(Ha)<br />

Merkez 47 6825 <strong>12</strong>104 18929<br />

Başmakçı 15 171 2332 15<strong>03</strong><br />

Bayat 13 3<strong>03</strong>7 0 3<strong>03</strong>7<br />

Bolvadin 17 0 22356 22356<br />

Çay 23 18907 3449 22356<br />

Çobanlar 5 0 0 0<br />

Dazkırı 17 456 6591 7047<br />

Dinar 65 1071 5132 62<strong>03</strong><br />

Emirdağ 76 23372 315<strong>00</strong> 54872<br />

Evciler 8 3701 3533 7234<br />

Hocalar 16 2130 0 2130<br />

İhsaniye 32 3220 6729 9949<br />

İscehisar 14 0 1378 1378<br />

Kızılören 5 0 161 161<br />

Sandıklı 58 15591 1<strong>12</strong>4 16715<br />

Sinanpaşa 36 616 6349 6965<br />

Sultandağı 14 3664 4933 8597<br />

Şuhut 38 962 11853 <strong>12</strong>815<br />

Toplam 499 83723 119524 2<strong>03</strong>247<br />

AFYONKARAHİSAR<br />

B.2.3. Sulak Alanlar:<br />

1-EBER GÖLÜ:<br />

Eber gölünün ortalama derinliği 4~5 metredir.<br />

Gölü besleyen sular: Akarçay<br />

Amacı: Sulama<br />

2-AKŞEHİR GÖLÜ<br />

Akşehir gölünün ortalama derinliği: 7~8 metredir.<br />

Akşehir gölünü besleyen kaynaklar: Eber gölü sulama projesi geliştirilmeden önce(1990) 966,25 metre kotundan itibaren Akşehir<br />

gölüne deşarj olmuştur.Adıyan suyu, Engilli deresi, Eber gölü ve kendi yağış havzasıdır.<br />

88

3-KAR<strong>AM</strong>IK GÖLÜ:<br />

Karamık gölünün ortalama derinliği: 3 metredir. Karamık gölünü besleyen kaynaklar: Gölün kendi yağış havzasıdır.<br />

4-ACIGÖL<br />

Acıgöl’ün yüzey alanı: 4150 hektar .Acıgöl’ün 2<strong>00</strong>0 hektarı Afyon, 2150 hektarı Denizli il sınırları içerisindedir. Acıgöl’ün ortalama<br />

derinliği: 4 metredir.<br />

Acıgöl’ü besleyen kaynaklar: Gölün kendi yağış havzasıdır.<br />

Acıgöl’den faydalanma: Turizm amaçlı faydalanılmaktadır.<br />

B.2.4. Flora:<br />

Afyonkarahisar sınırlarında doğal olarak yayılış gösteren 1850 taksondan 242’ i ülkemiz, 5’ i ise Afyonkarahisar için olmak üzere<br />

toplam 247’ sinin endemik olduğu tespit edildi. En fazla endemik türe sahip familyalar sırasıyla; Fabaceae (Baklagiller) 40, Asteraceae<br />

(Papatyagiller) 33, Lamiaceae (Ballıbabagiller) 30, Scrophulariaceae (Sıracaotugiller) 24 ve Caryophyllaceae (Karanfilgiller) 14’ tür.<br />

Astragalus (Geven) 28 ve Verbascum (Sığırkuyruğu) 18 türle en fazla endemik türü olan genuslardır. 247 endemik bitkiden 2’ si CR<br />

(Critically Endangered-çok tehlikede), 11’ i EN (Endangered-tehlikede), 22’ si VU (Vulnerable-zarar görebilir) ve 2<strong>12</strong> ‘ i LR (Lover Riskaz<br />

tehdit altında) IUCN kategorisine girmektedir.<br />

Ormanlık alanlarda yetişen bitki örtüsü ; Pinus nigra ( Karaçam ), Pinus brutia ( Kızılçam ), Juniperus excelsa ( Boylu Ardıç ),<br />

Juniperus foetidissima ( Kokulu Ardıç ), Quercus coccifera (Kermes Meşesi), Phıllyrea latifolia ( Akça Kesme ) ve Cistus dan<br />

oluşmaktadır.Endemik türler hakkında bilgi bulunmaktadır.<br />

B.2.5. Fauna:<br />

Afyonkarahisar ili çerçevesinde çalışmalarımız sırasında, Diurnal (gündüz aktif olan) Kelebeklerden literatür kayıtları da dahil<br />

olmak üzere toplam 139 takson tespit edilmiştir. Bunlardan 8’i tür, <strong>12</strong>3’ü alttür seviyesinde teşhis edilmiştir. Sultandağlarında bizzat<br />

yapılan toplama çalışmaları sonucunda ise 131 türe ait örnek toplanmıştır. Ancak 8 türe ait örnek bulunamamıştır. Tespit edilen türler<br />

arasında Tomares nesimachus (Oberthür,1893) türü Afyonkarahisar faunası için yeni olup yazar tarafından önceki yıllarda<br />

yayınlanmıştır (Hüseyinoğlu, 2<strong>00</strong>0). Afyonkarahisar’ın Sinanpaşa bölgesinde bu vilayet için yeni olarak tespit edilen Parnassius (Driopa)<br />

mnemosyne (Linnaeus, 1758), Boloria (Clossiana) euphrosyne (Linnaeus,1758), Polygonia egea (Cramer,[1775]), Brenthis hecate<br />

transcaucasica Wnukowsky,1929, Tomares nesimachus (Oberthür,1893), Tomares nogelii nogelii (Herrich-Schaffer,1851),<br />

Polyommatus (Aricia (s.str.)) artaxerxes macedonica (Verity,1936), Zerynthia (Allancastria) deyrollei deyrollei (Oberthür,1869),<br />

Anthocharis gruneri gruneri Herrich-Schäffer,[1851], Mellicta athalia athalia (Rottemburg,1775), Lasiommata maera orientalis<br />

(Heyne,[1894]), Lasiommata megera (Linnaeus,1758), Hipparchia statilinus (Hufnagel,1766), Polyommatus (s.str. (Agrodiaetus))<br />

poseidon poseidon (Herrich-Schäffer,[1851]), türleri Sultandağları için tarafımızdan ilk defa tespit edilmiştir. Bu durumda belirtilen türlerin<br />

Afyonkarahisar’daki varlığı bir kere daha kanıtlanmıştır. Ayrıca Euchloe (Elphinstonia) penia penia (Freyer,[1851]), Pontia chloridice<br />

chloridice (Hübner,[1813]), Thersamonia (s.str.) asabinus asabinus (Gerhard,[1850]), Cupido (Everes) argiades argiades (Pallas,1771),<br />

Polyommatus (s.str. (Sublysandra)) myrrhus myrrhus (Herrich-Schäffer,[1852]) ve Spialia (s.str.) phlomidis phlomidis (Herrich-<br />

Schäffer,[1845]) türleri Afyonkarahisar vilayetinden kayıt gösterilmesine rağmen araştırma alanımızda bu türlere ait örnek<br />

bulunamamıştır. Bunlara ilaveten Archon apollinus apollinus (Herbst,1789) türü de kayıtlarda mevcut olup tarafımızdan 31.<strong>03</strong>.2<strong>00</strong>1<br />

tarihinde Afyonkarahisar merkezden tespit edilmiştir.<br />

Araştırmamızda konuyla ilgili toplam 19 bilimsel yayın değerlendirilmiştir. Bu çalışma ile bölgenin Papilionoidea ve Hesperioidea<br />

faunası ilk defa kapsamlı bir biçimde ele alınmış ve bu konuda yapılmış araştırmaların da sonuçları topluca değerlendirilmiştir. Bu<br />

çalışmada Lepidoptera taksonomisi ve nomenklatürü ile ilgili son yıllarda yapılan değişikliklere de yer verilerek bölge faunasının bilimsel<br />

isimleri güncelleştirilmiştir.<br />

Sultandağları zoocoğrafik olarak ayrı bir önem taşımaktadır. Bazı Euro-Siberian elementlerinin buzul dönemi sırasında<br />

Sultandağları’nda sığındıkları bilinmektedir. Bitkilerde olduğu gibi çeşitli hayvan gruplarında, hatta kelebeklerde böyle relikt türler vardır.<br />

Örnek olarak Papilionidae familyasından Parnassius apollo (ssp. anatolicus Pagenstecher), Argynnidae familyasından Mellicta athalia<br />

(ssp. anatolica Wagner), Satyridae familyasından Satyrus ferula (ssp. hadjina Rühl), Lycaenidae familyasından Plebejus argus (ssp.<br />

sultana Forster) sayılabilir. Bu türler Sultandağları’nda Kuzey Anadolu’daki diğer komşu populasyonlarından izole olmuşlardır. Bazı<br />

yazarlar bu türlerin Sultandağları’na özgü alttürlerle temsil edildiğini ileri sürmektedir.<br />

Sultandağları’ndan bugüne kadar Papilionoidea ve Hesperioidea’ya ait toplam 15 takson tanımlanmıştır. Bunların familyalara<br />

göre dağılımı şöyledir: Papilionidae (1), Argynnidae (2), Satyridae (1), Lycaenidae (8), Hesperiidae (3). Son taksonomik araştırmalara<br />

göre teklif edilen bu taksonlardan sadece beş isim bugün hala söz konusu taksonlarda geçerliliklerini korumaktadır. Diğerleri sadece<br />

89

genç sinonim isimler olarak literatürde geçmektedir. Bu isimlerle ilgili bir liste aşağıda düzenlenmiştir. Sultandağları’ndan tanımlanan ve<br />

geçerli olan beş takson, Türkiye’nin başka bölgelerinde, hatta bazı komşu ülkelerde de bulunduğundan çalışma bölgesi için endemik<br />

değildir.<br />

Şekil 16: Haşhaş (Afyon) Tarlası<br />

90

Parnassius apollo anatolicus Pagenstecher,19<strong>12</strong> bugün Parnassius apollo graslini Oberthür,1891’in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Argynnidae<br />

Mellicta athalia anatolica Wagner,1929 bugün Mellicta athalia athalia (Rottemburg,1775)’in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Brenthis daphne anatolica Belter,1935 bugün Brenthis daphne daphne (Bergstraesser,1780) ‘in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Satyridae<br />

Eumenis statilinus minutula Verity,1938 bugün Hipparchia statilinus statilinus (Hufnagel,1766)’nın genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Lycaenidae<br />

Strymon lynceus ssp. anatolicus Lattin,1950 bugün Satyrium (Strymonidia) spini spini (Fabricius,1787) ‘in genç sinonimi olarak<br />

kabul edilmektedir.<br />

Callophrys rubi ssp. herculeana Pfeiffer,1927 bugün Callophrys rubi rubi (Linnaeus,1758) ‘in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Cupido (Tiora) sebrus majuspunctata Verity,1934 bugün Cupido osiris majuspunctata Verity,1934 olarak kabul edilmektedir.<br />

Plebejus sephyrus modica Verity,1935 bugün Plebejus (Plebejides) sephirus sephirus (Frivaldsky,1835) ‘in genç sinonimi olarak<br />

kabul edilmektedir.<br />

Lycaena argus ssp. sultana Forster,1936 bugün Plebejus (s.str.) argus aegidion (Meisner,1818) ‘in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Polyommatus (Aricia) hyacinthus gulayae Schurian & Rose,1991 bugün Polyommatus (Aricia (Pseudaricia)) hyacinthus<br />

hyacinthus (Herrich-Schäffer,1847) ‘in genç sinonimi olarak kabul edilmektedir.<br />

Agrodiaetus admetus ssp. anatoliensis Forster,1960 bugün Polyommatus (s.str. (Admetusia)) admetus ssp. anatoliensis<br />

(Forster,1960) olarak kabul edilmektedir.<br />

Agrodiaetus damone ssp. wagneri Forster,1956 bugün Polyommatus (s.str. (Agrodiaetus)) wagneri ssp. wagneri (Forster,1956)<br />

olarak kabul edilmektedir.<br />

Carcharodus orientalis ssp. centralanatolica Pfeiffer,1927 bugün Carcharodus (Reverdinus) orientalis ssp. orientalis<br />

Reverdin,1913’in genç sinonimi olarak kabul edilmektedir.<br />

Hesperia proto ssp. proteides Wagner,1929 bugün Muschampia proteides ssp. proteides (Wagner,1929)<br />

edilmektedir.<br />

olarak kabul<br />

Hesperia persica var. postranae Pfeiffer,1927 Pyrgus armoricanus ssp. persicus (Reverdin,1913) ‘in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

B.2.6.Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı, Tabiatı Koruma Alanları<br />

ve Diğer Hassas Yöreler:<br />

Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları :<br />

Afyon’da doğal değerler olarak, Dinar-Karakuyu göleti, Dazkırı ve Başmakçı ilçe sınırları içersinde Acı göl, Sultandağı sınırları<br />

içersinde Akşehir gölü, Bolvadin ve Çay ilçesi sınırlarında kalan Eber gölü ile Sinanpaşa İlçesi Akören kasabası Başkomutanlık Tarihi<br />

Milli Parkı , Akdağ Tabiat Parkı ve Kocatepe Milli Parkı ’nı sayabiliriz.<br />

Yaban Hayatı Koruma Alanı : Sandıklı / Akdağ (Kocayayla)<br />

İlimiz Sandıklı ilçesi sınırları içerisinde bulunan ve bir kısmı Hocalar ve Kızılören ilçelerine taşan Akdağ eteklerindeki Kocayayla,<br />

ortalama 1.6<strong>00</strong> m. Akdağ’ın zirvesi ise 2.5<strong>00</strong> m. yüksekliktedir.<br />

91

Kocayayla ve Akdağ civarı Sandıklı ilçemize 35 km. mesafede Ankara-Antalya yolunun sağında kalan Hocalar ilçesi yoluyla<br />

Sorkun kasabasına kadar asfalt yol ile ulaşımı kolay ender yerlerden biridir. Sorkun’dan itibaren ise stabilize orman yoluyla meşe<br />

ormanlarıyla başlayan ve yükseldikçe çam ağaçlarının yoğunlaştığı virajlı yollardan 1.6<strong>00</strong> m. Yükseklikteki vadiye ulaşılmaktadır.<br />

Anadolu’nun çıplak dağları, çölleşmeye yüz tutmuş alanları yanında, Karadeniz bölgemizi aratmayacak yemyeşil ormanlar, su<br />

kaynakları, çayırlar; kısacası zengin bitki örtüsüyle eş değerde yaban hayatı, (yılkı atları, geyik, domuz, tilki, kurt v.s.) monoton ve<br />

betonlaşan hayatımıza bir anda huzur ve canlılık kazandırmaktadır. Doğal peyzajı bozmadan patika yolları, atlı gezi yolları, bisiklet<br />

parkurları, yaban hayatı izleme noktaları, alabalık üretilmesi için küçük barajlar, gölcükler, günübirlikçiler ve kampçılar için sosyal<br />

tesisler, havuzlar bu güzellikleri daha da çekici ve eşsiz kılacaktır.<br />

Doğa sevenlere, doğayla başbaşa kalmak isteyen her yaş grubu insana hizmet edecek etkinliklerin yapılabileceği Kocayayla<br />

civarında, keşfedilmeyi bekleyen pek çok mağara vardır. Tahmini 20 km. uzunluğunda olan kanyon ve kanyondan Çivril gölüne dökülen<br />

Akçay görülmeye değerdir. Kanyon boyunca insanoğlunun ayak basmadığı mağaralar, trekkingcilerin ilgisini çekecek güzergahlar<br />

bulunmaktadır. Bu eşsiz yer Orman Bakanlığı, Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğünce, “Yaban Hayatını Koruma Alanı”<br />

ilan edilmiştir.<br />

B.3. Toprak:<br />

İl toprakların 771.798 ha.lık % 56’i kültüre elverişsiz, 639.131 ha.’lık % 44’i kültüre elverişli niteliktedir.<br />

Afyonkarahisar İli Arazi Kullanımı<br />

AFYON İLİ ARAZİ KULLANIMI (Ha.)<br />

KÜLTÜRE ELVERİŞLİ OLMAYAN<br />

ARAZİ 771.798 %56<br />

KULLANMA ŞEKLİ<br />

ALANI<br />

Çayır - mera 399.442,29<br />

Orman - fundalık 296.819<br />

Diğerleri 75.737<br />

KÜLTÜRE ELVERİŞLİ ARAZİ<br />

617704 %44<br />

Sulu Tarım Arazisi 184.518<br />

Kuru Tarım Arazisi 433.186<br />

TOPL<strong>AM</strong> 1.3895<strong>03</strong><br />

Devlet Su İşlerince, Köy Hizmetleri İl Müdürlüğünce ve çiftçi imkanları ile sulanan tarım alanları (178.227 ha), toplam<br />

sulanabilir arazinin (540.892 ha) % 32.9’udur.<br />

92

Afyonkarahisar ilinin ilçelere göre sulanabilirlik durumu<br />

İlçeler Yüz ölçümü Tarım alanı Sulanabilir<br />

Devlet sulamaları (ha)<br />

Halk<br />

Toplam<br />

alan<br />

sulamaları<br />

sulanan alan<br />

(ha) (ha) (ha) DSİ KHİM (ha) (ha)<br />

Merkez <strong>12</strong>0847 61362 90492 58 5377 5562 10997<br />

Başmakçı 37625 <strong>12</strong>4965 54<strong>00</strong> 0 1663 150 1813<br />

Bayat 41981 11552 6<strong>00</strong>0 184 802 271 <strong>12</strong>57<br />

Bolvadin 89607 39771 28<strong>00</strong>0 0 1942 838 2780<br />

Çay 88563 45560 36<strong>00</strong>0 7844 3608 9787 2<strong>12</strong>39<br />

Çobanlar 19184 11148 <strong>12</strong><strong>00</strong>0 2930 1358 570 4858<br />

Dazkırı 42544 16731 11<strong>00</strong>0 0 1843 3725 5568<br />

Dinar <strong>12</strong>3434 5<strong>03</strong>70 58<strong>00</strong>0 1486 5984 37<strong>03</strong>7 47207<br />

Emirdağ 205026 11<strong>03</strong>94 <strong>12</strong>4<strong>00</strong>0 28<strong>00</strong> 2721 9611 15132<br />

Evciler 22430 17977 9<strong>00</strong>0 0 311 3293 3604<br />

Hocalar 47424 7440 1<strong>00</strong><strong>00</strong> 0 415 1501 1916<br />

İhsaniye 84183 16173 3<strong>00</strong><strong>00</strong> 183 1133 1057 2373<br />

İscehisar 42819 40845 8<strong>00</strong>0 0 87 4<strong>03</strong> 490<br />

Kızılören 13865 6955 9<strong>00</strong>0 0 252 327 579<br />

Sandıklı <strong>12</strong>7773 53268 44<strong>00</strong>0 3959 2971 13677 20607<br />

Sincanlı 95408 42393 3<strong>00</strong><strong>00</strong> 2096 40<strong>12</strong> 16550 22658<br />

Sultandağı 85423 42393 3<strong>00</strong><strong>00</strong> 4230 3774 1<strong>00</strong>0 9<strong>00</strong>4<br />

Şuhut 101566 30928 3<strong>00</strong><strong>00</strong> 1669 4990 5777 <strong>12</strong>436<br />

TOPL<strong>AM</strong> 1389702 617704 540892 30139 43243 111136 184518<br />

93

B.4. Su Kaynakları:<br />

B.4.1. İçme Suyu Kaynakları ve Barajlar:<br />

Afyonkarahisar içme suyu projesi ile Afyonkarahisar il merkezinin 2<strong>03</strong>0-2040 yılına kadar içme, kullanma ve endüstri suyu<br />

ihtiyacının karşılanması amaçlanmıştır.<br />

AKDEĞİRMEN BARAJI:<br />

Normal su seviyesi : 1130,31 m Normal su seviyesi hacmi : 50,<strong>00</strong> hm 3<br />

Minimum su seviyesİ : 1111,<strong>00</strong> m Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,55 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi : 2,54 hm 3 Barajı besleyen sular : Akarçay<br />

Suyun sınıfı : C2S1 Amacı : İçmesuyu+taşkın<br />

B.4.2. Yeraltı Su Kaynakları:<br />

Su, Özellikle “Tatlı su” denilince atmosferden yeryüzüne su buharının yoğunlaşması sonucunda oluşan, yağmur, kar, dolu,<br />

kırağı ve çiğ şeklinde düşen “Atmosferik sular” yada meteorolojik sular anlaşılmaktadır.<br />

Yeryüzüne düşen suların bir bölümü; yüzeysel akışa geçerek, dereleri, akarsuları oluşturan ve göl-deniz-okyanuslarla son<br />

bularak depolanır. Bu yüzey sularının bir bölümü tuzlu-acı su içerir.<br />

Yeryüzüne düşen yağış sularının önemli bir bölümü ise jeolojik formasyonların suyu geçirmesine ve taşımasına uygunluğu<br />

oranında, süzülerek aşağılara iner ve yeraltı suları depolarını oluşturur. Jeolojik formasyonların suyu geçirme, taşıma ve depolama<br />

özellik ve oranlarına AKİFER adı verilir.<br />

Yeraltında depolanan sular, kütlelerin yapısına, geçirimlilik özelliğine ve derinliğine göre kaynak (memba) suları, normalin<br />

üzerinde (1<strong>00</strong>0 mg/lt’den fazla) erimiş madde içeren maden suları, normalin üzerinde sıcak (20 o C’den fazla) olan sular termal sular<br />

olarak isimlendirilirler. Yeraltı suları bazen doğal yolları izleyerek, kaynaklar şeklinde kendiliğinden yeryüzüne çıkar, bazende insan eli ile<br />

yapılan ameliyeler sonucunda (Kuyu, sondaj, galeri vb.) yeryüzüne çıkartılır.<br />

Ülkemiz, gerek bol debili yüzey sularını içeren akarsu ağı, gerekse memba, maden ve termal sular türündeki yeraltı suları<br />

açısından oldukça zengindir.<br />

Yeryüzüne düşen yağışın bir bölümü yeraltına süzüldüğü gibi, bir bölümü de bitkiler karalar, akarsular, göller ve denizlerden<br />

buharlaşarak (B) tekrar atmosfere kavuşur, suyun atmosferden gelip yeryüzüne düşmesinden başlayarak, geçirdiği çeşitli evrelerden<br />

sonra tekrar atmosfere dönüşüne “Hidrolojik dolaşım” adı verilmektedir.<br />

Bu dolaşım sonucunda, faz değiştiren ancak zerresi kaybolmayan bu değerli varlığın öğeleri arasında<br />

Y = A + B + S<br />

şeklinde ifade edilen bir denge vardır.<br />

Y= Yağış A= Akış B= Buharlaşma S= Depolama katsayısı<br />

Bu denge formülündeki değerler sayısal olarak ölçülerek<br />

S= Y-(A + B) formülünden yeraltına süzülen ve depolanan su miktarı hesaplanabilir.<br />

Özetle, yeraltına süzülerek orada depolanan, bazen dakika, bazen yüzyıllar mertebebesinde, bazen birkaç metre, bazen<br />

kilometrelerce uzun yol aldıktan sonra, soğuk veya sıcak su kaynakları şeklinde yeryüzüne çıkan yada kuyularla (sondaj-sığ kuyu-keson<br />

94

kuyu-galeri) çıkartılan yeraltı sularının ana kökeni atmosferik sulardır. Beslenme-çekim dengesinin bozulmadığı sürece yıllık rezerv<br />

yenilenme kabiliyetine sahiptir.<br />

B.4.3. Akarsular:<br />

1- Karadirek çayı-Başağaç(Büyük Menderes havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 29,73 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,94 m 3 /s<br />

Kullanım durumu<br />

: Sulama (Örenler barajını besliyor.)<br />

Suyun sınıf ı:C1S1-C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor.<br />

2- Gömü deresi-Çevrepınar(Büyük Menderes havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 13,04 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,413 m 3 /s<br />

Kullanım durumu<br />

: Sulama (Yavaşlar barajını besliyor.)<br />

Suyun sınıfı :C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor.<br />

3- Taşkesik deresi-Serban(Büyük Menderes havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 3,22 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,10 m 3 /s<br />

Kullanım durumu<br />

: Sulama (Serban göletini besliyor.)<br />

Suyun sınıfı :C1S1-C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor.<br />

4-Kumalar çayı- Karakuyu(Büyük Menderes havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 8,<strong>00</strong> hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,25 m 3 /s<br />

Kullanım durumu<br />

: Sulama (Çapalı gölünü besliyor.)<br />

Suyun sınıfı :C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor.<br />

5- Avşarlı çayı-Haydarlı(Büyük Menderes havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 7,69 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,24 m 3 /s<br />

Kullanım durumu<br />

: Sulama (Alpaslan gölünü besliyor.)<br />

Suyun sınıfı :C1S1-C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor.<br />

6- Kestel deresi-Kızılca(Büyük Menderes havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: <strong>12</strong>,22 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,39 m 3 /s<br />

Kullanım durumu<br />

: Sulama (Kızılca barajını besliyor.)<br />

Suyun sınıfı :C1S1-C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor.<br />

7- Adıyan suyu-Ortaköy(Akarçay havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 58,18 hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,84 m 3 /s<br />

Kullanım durumu<br />

: (Akşehir gölünü besliyor.)<br />

Suyun sınıfı :C2S1 Yaz aylarındaki durumu:kuruyor.<br />

95

8- Nacak deresi-Balmahmut(Akarçay havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 45,13 hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,43 m 3 /s<br />

Kullanım durumu: Sulama(Eber gölünü besliyor.)<br />

Suyun sınıfı:C2S1<br />

Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor.<br />

9- Nacak deresi -Akdeğirmen(Akarçay havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 29,02 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,92 m 3 /s<br />

Kullanım durumu: Sulama (Eber gölünü besliyor.)<br />

Suyun sınıfı:C2S1<br />

Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor.<br />

10-Kali çayı(Akarçay havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 52,64 hm 3 Yıllık ortalama debi: 1,67 m 3 /s<br />

Kullanım durumu: Sulama(Selevir barajını besliyor.)<br />

Suyun sınıfı: C1S1-C2S1<br />

Yaz aylarındaki durumu:kuruyor.<br />

11- Engilli deresi-Cankurtaran(Akarçay havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: <strong>12</strong>,90 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,41 m 3 /s<br />

Kullanım durumu: (Akşehir gölünü besliyor.)<br />

Suyun sınıfı:C1S1-C2S1<br />

Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor.<br />

<strong>12</strong>- Araplı deresi-Köprülü(Akarçay havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 66,74 hm 3 Yıllık ortalama debi: 2,<strong>12</strong> m 3 /s<br />

Kullanım durumu: Sulama (Eber gölünü besliyor.)<br />

Suyun sınıfı:C2S1<br />

Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor.<br />

13- Çay deresi-Çay(Akarçay havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 21,36 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,68 m 3 /s<br />

Kullanım durumu: (Akşehir gölünü besliyor.)<br />

Suyun sınıfı:C2S1<br />

Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor.<br />

14- Değirmen deresi-Özburun(Akarçay havzası)<br />

Yıllık ortalama akım: 3,66 hm 3 Yıllık ortalama debi: 0,116 m 3 /s<br />

Kullanım durumu: Sulama(Özburun barajını besliyor.)<br />

Suyun sınıfı:C2S1<br />

Yaz aylarındaki durumu:kurumuyor.<br />

96

B.4.4. Göller ve Göletler:<br />

GÖLLER<br />

1- EBER GÖLÜ:<br />

Maksimum işletme kotu: 968,<strong>00</strong> m<br />

Maksimum işletme kotu yüzey alanı: 156,61 km 2<br />

Maksimum işletme kotu hacmi: 333,86 hm 3<br />

Minimum işletme kotu: 965,69 m<br />

Minimum işletme kotu yüzey alanı: 74,<strong>00</strong> km 2<br />

Minimum işletme kotu hacmi: 42,17 hm 3<br />

Eber gölünün yüzey alanı: 13043 hektar<br />

Eber gölünün ortalama derinliği 4~5 metredir.<br />

Gölü besleyen sular: Akarçay<br />

Suyun sınıfı: C3S1<br />

Amacı: Sulama<br />

2-AKŞEHİR GÖLÜ<br />

Projeli durumda maksimum su seviyesi: 959,02 m<br />

Maksimum su seviyesi yüzey alanı: 368,42 km 2<br />

Maksimum isu seviyesi hacmi: 19<strong>03</strong>,76 hm 3<br />

Projeli durumda minimum su seviyesi: 954,39 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 246,49 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi : 372,28 hm 3<br />

Akşehir gölünün yüzey alanı: 30440 hektar . Akşehir gölünün 21165 hektarı Afyonkarahisar, 9275 hektarı Konya il sınırları<br />

içerisindedir.<br />

Akşehir gölünün ortalama derinliği: 7~8 metredir.<br />

Akşehir gölünü besleyen kaynaklar: Eber gölü sulama projesi geliştirilmeden önce(1990) 966,25 metre kotundan itibaren Akşehir<br />

gölüne deşarj olmuştur.Adıyan suyu, Engilli deresi, Eber gölü ve kendi yağış havzasıdır.<br />

Suyun sınıfı: C3S1<br />

Amacı: Turizm<br />

97

3- KAR<strong>AM</strong>IK GÖLÜ:<br />

Maksimum işletme kotu: 1<strong>00</strong>1,5 m<br />

Maksimum işletme kotu yüzey alanı: 39,4 km 2<br />

Maksimum işletme kotu hacmi: 68,0 hm 3<br />

Minimum işletme kotu: 1<strong>00</strong>0,0 m<br />

Minimum işletme kotu yüzey alanı: 23,7 km 2<br />

Minimum işletme kotu hacmi : 22,8 hm 3<br />

Karamık gölünün yüzey alanı: 4<strong>00</strong>0 hektar<br />

Karamık gölünün ortalama derinliği: 3 metredir.<br />

Karamık gölünü besleyen kaynaklar: Gölün kendi yağış havzasıdır.<br />

Suyun sınıfı: C3S1<br />

Amacı: Sulama<br />

4- ACIGÖL<br />

Fiili maksimum su seviyesi: 842,94 m<br />

Maksimum su seviyesi yüzey alanı: km 2<br />

Maksimum su seviyesi hacmi: hm 3<br />

Fiili minimum su seviyesi: 842,01 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi : hm 3<br />

Acıgöl’ün yüzey alanı: 4150 hektar. Acıgöl’ün 2<strong>00</strong>0 hektarı Afyonkarahisar, 2150 hektarı Denizli il sınırları içerisindedir.<br />

Acıgöl’ün ortalama derinliği: 4 metredir.<br />

Acıgöl’ü besleyen kaynaklar: Gölün kendi yağış havzasıdır.<br />

Acıgöl’den faydalanma: Turizm olarak faydalanılmaktadır.<br />

Suyun sınıfı: C3S1<br />

Amacı: Turizm<br />

SEDDELEMELİ REZERVUARLAR<br />

1-DİNAR- KARAKUYU ÇAPALI DEPOL<strong>AM</strong>ASI:<br />

Maksimum işletme kotu: 1<strong>00</strong>6,85 m<br />

Maksimum işletme kotu yüzey alanı: 11,<strong>00</strong> km 2<br />

Maksimum işletme kotu hacmi: 16,24 hm 3<br />

Minimum işletme kotu: 1<strong>00</strong>5,10 m<br />

Minimum işletme kotu yüzey alanı: 0,75 km 2<br />

98

Minimum işletme kotu hacmi : 1,40 hm 3<br />

Çapalı depolaması yüzey alanı: 1099 hektar .<br />

Karakuyu depolamasının ortalama derinliği, 4 metredir.<br />

Karakuyu depolamasını besleyen kaynaklar: Kocapınar, Kumalar çayı ve gölün kendi yağış havzasıdır.<br />

Suyun sınıfı: C1S1-C2S1<br />

Amacı: Sulama ve balıkçılık olarak faydalanılmaktadır<br />

BARAJLAR<br />

A-İŞLETMEDE OLAN BARAJLAR<br />

1-SELEVİR BARAJI:<br />

Normal su seviyesi: 1092,50 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 5,<strong>03</strong> km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 60,72 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1075,50 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 1,54 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 4,68 hm 3<br />

Selevir barajının yüzey alanı: 5<strong>03</strong> hektar<br />

Barajı besleyen sular: Kali çayı<br />

Yıllık ortalama akım: 57,42 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 1,82 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C1S1<br />

Amacı: Sulama +taşkın<br />

2-SEYİTLER BARAJI:<br />

Normal su seviyesi: 1047,75<br />

m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 4,595 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 38,07 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1<strong>03</strong>4,<strong>00</strong> m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,802 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 1,96 hm 3<br />

Seyitler barajının yüzey alanı: 451 hektar<br />

Barajı besleyen sular: Seyitler(Kuruçay) deresi<br />

Yıllık ortalama akım: 34,13 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 1,082 m 3 /s<br />

99

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: Sulama +taşkın<br />

3-ÖRENLER BARAJI:<br />

Normal su seviyesi: 1173,39 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 3,661 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 26,278 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1163,95<br />

m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 1,<strong>00</strong>8 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 4,70 hm 3<br />

Örenler barajının yüzey alanı: 356 hektar<br />

Barajı besleyen sular: Karadirek çayı<br />

Yıllık ortalama akım: 32,08hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 1,017 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C1S1<br />

Amacı: Sulama+taşkın<br />

B-YATIRIM PROĞR<strong>AM</strong>INDA OLAN VE İNŞAATI DEV<strong>AM</strong> EDEN BARAJLAR<br />

1-AKDEĞİRMEN BARAJI:<br />

Normal su seviyesi: 1130,31 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 50,<strong>00</strong> hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1111,<strong>00</strong> m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,55 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 2,54 hm 3<br />

Akdeğirmen barajının yüzey alanı:<br />

hektar<br />

Barajı besleyen sular: Akarçay<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: İçmesuyu+taşkın<br />

C-PLANL<strong>AM</strong>ASI HAZIR OLAN BARAJLAR<br />

1. SANDIKLI-KIZILCA BARAJI<br />

Normal su seviyesi: 1137,50 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,40 km 2<br />

1<strong>00</strong>

Normal su seviyesi hacmi: 5,85 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1117,<strong>00</strong> m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,11 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,76 hm 3<br />

Kızılca barajının yüzey alanı: 40 hektar<br />

Barajı besleyen sular: Kestel deresi<br />

Suyun sınıfı: C1S1<br />

Amacı: Sulama+taşkın<br />

2- SİNCANLI- MERKEZ KURUÇAY BARAJI<br />

Normal su seviyesi: <strong>12</strong>05,30 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,2<strong>12</strong> km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 2,60 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1190,80 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,08 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,50 hm 3<br />

Kuruçay barajının yüzey alanı: 21 hektar<br />

Barajı besleyen sular: Kuruçay deresi<br />

Suyun sınıfı: C1S1<br />

Amacı: Sulama+taşkın<br />

3-YAVAŞLAR BARAJI:<br />

Normal su seviyesi: 1040,20 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 2,<strong>00</strong> km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 27,22 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1018,<strong>00</strong> m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,48 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 2,70 hm 3<br />

Yavaşlar barajının yüzey alanı: 2<strong>00</strong> hektar<br />

Barajı besleyen sular: Gömü deresi<br />

Yıllık ortalama akım: hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

101

Amacı: Sulama+taşkın<br />

GÖLETLER<br />

A- İŞLETMEDE OLAN GÖLETLER<br />

1-ŞUHUT-KAYABELEN GÖLETİ:<br />

Normal su seviyesi: 1195,60 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,28 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 2,477 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1186,30 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,<strong>12</strong>8 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,499 hm 3<br />

Kayabelen göletinin yüzey alanı: 29 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Ellez deresi<br />

Yıllık ortalama akım: 2,018 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,064 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: Sulama<br />

2-BAYAT GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: 1102,15 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,26 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 2,177 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1092,50 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,102 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,465 hm 3<br />

Bayat göletinin yüzey alanı: 24 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Bayat yaylası deresi<br />

Yıllık ortalama akım: 2,167 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,069 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C1S1-C2S1<br />

Amacı: Sulama<br />

3-DİNAR-YEŞİLÇAT GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: 1053,50 m<br />

102

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,089 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 0,62 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1043,50 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,024 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,094 hm 3<br />

Yeşilçat göletinin yüzey alanı: 8 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Katır deresi<br />

Yıllık ortalama akım: 1,<strong>12</strong> hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,<strong>03</strong>6 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: Sulama<br />

4-MERKEZ-ERKMEN GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: 11<strong>12</strong>,35 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,<strong>03</strong> km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 0,315 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1105,34 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,017 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,02 hm 3<br />

Erkmen göletinin yüzey alanı: 3 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Erkmen deresi<br />

Yıllık ortalama akım: 0,8<strong>00</strong>hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,025 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C3S1<br />

Amacı: Sulama<br />

5-TINAZTEPE GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: 1150,<strong>00</strong> m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,19 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 1,62 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1136,50 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,04 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,092 hm 3<br />

1<strong>03</strong>

Tınaztepe göletinin yüzey alanı: 19 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Dereçay<br />

Yıllık ortalama akım: 3,38 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,107 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: :<br />

Amacı: Sulama<br />

6-SİNCANLI-SERBAN GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: <strong>12</strong>69,90 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,50 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 3,344 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: <strong>12</strong>57,10 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,067 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,207 hm 3<br />

Serban göletinin yüzey alanı: 48 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Taşkesik deresi<br />

Yıllık ortalama akım: 4,08hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,<strong>12</strong>9 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C1S1-C2S1<br />

Amacı: Sulama<br />

7- DİNAR-PINARLI GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: 1105,50 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,096 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 0,718 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 994,36 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,024 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,099 hm 3<br />

Pınarlı göletinin yüzey alanı: 10 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Pınarlı kaynakları<br />

Yıllık ortalama akım: 2,4 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,076 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

104

Amacı: Sulama<br />

8-SİNCANLI-KIRKA GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: <strong>12</strong>28,<strong>00</strong> m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,184 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 1,85 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: <strong>12</strong>14,50 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,054 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,22 hm 3<br />

Kırka göletinin yüzey alanı:<br />

19 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Değirmendere<br />

Yıllık ortalama akım: 2,355 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,075 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: Sulama<br />

9-SİNCANLI-TAŞOLUK GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: <strong>12</strong>80,53 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,<strong>12</strong>7 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 1,053 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: <strong>12</strong>69,<strong>00</strong> m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,<strong>03</strong>7 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,154 hm 3<br />

Taşoluk göletinin yüzey alanı:<br />

13 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Kepez deresi<br />

Yıllık ortalama akım: 2,858 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,091 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: Sulama<br />

10-SANDIKLI KARACAÖREN GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: <strong>12</strong><strong>00</strong>,<strong>00</strong> m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,15 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 1,13 hm 3<br />

105

Minimum su seviyesi: 1184,35 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,011 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,023 hm 3<br />

Karacaören göletinin yüzey alanı: 15 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Karacaören deresi<br />

Yıllık ortalama akım: 1,736 hm 3<br />

Yıllık ortalama debi: 0,055 m 3 /s<br />

Suyun sınıfı: C1S1<br />

Amacı: Sulama<br />

B- UYGUL<strong>AM</strong>A PROĞR<strong>AM</strong>INDA VEYA İNŞA HALİNDEKİ GÖLETLER<br />

1-İHSANİYE-AYAZİNİ GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: <strong>12</strong>42,20 m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,156 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 1,32 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: <strong>12</strong>35,10 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,083 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,49 hm 3<br />

Ayazini göletinin yüzey alanı: 16 hektar<br />

Göleti besleyen sular:Ayazini deresi<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: Sulama<br />

2-İHSANİYE-ÜÇLERKAYASI GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: 1<strong>12</strong>9,<strong>00</strong> m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,204 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 0,74 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1<strong>12</strong>2,10 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,023 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,045 hm 3<br />

Üçlerkayası göletinin yüzey alanı: 20 hektar<br />

Göleti besleyen sular: Balıklı deresi<br />

Suyun sınıfı: C1S1<br />

106

Amacı: Sulama<br />

3- BOLVADİN-ÖZBURUN GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: 1182,<strong>00</strong> m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,178 km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 1,69 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1167,<strong>00</strong> m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,043 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,20 hm 3<br />

Özburun barajının yüzey alanı: 18 hektar<br />

Barajı besleyen sular: Değirmen deresi<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: Sulama+taşkın<br />

C- PLANL<strong>AM</strong>ASI HAZIR OLAN GÖLETLER<br />

1- İSCEHİSAR-SEYDİLER GÖLETİ<br />

Normal su seviyesi: 1196,<strong>00</strong> m<br />

Normal su seviyesi yüzey alanı: 0,194km 2<br />

Normal su seviyesi hacmi: 1,13 hm 3<br />

Minimum su seviyesi: 1189,80 m<br />

Minimum su seviyesi yüzey alanı: 0,078 km 2<br />

Minimum su seviyesi hacmi: 0,3<strong>00</strong> hm 3<br />

Seydiler göletinin yüzey alanı: 19 hektar<br />

Göleti besleyen sular: Kabız deresi<br />

Suyun sınıfı: C2S1<br />

Amacı: Sulama<br />

107

Şekil 18: Karamık Gölü ve Sazlığı<br />

108

Şekil <strong>12</strong>: Karamık Gölü ve Nilüferler<br />

109

B.5. Mineral Kaynaklar:<br />

B.5.1. Sanayi Madenleri:<br />

MADENİN CİNSİ<br />

İLÇE<br />

KÖY<br />

MEVKİ<br />

TENÖR<br />

KALİTE<br />

REZERV<br />

DİĞER BİLGİLER<br />

Seydiler köyü<br />

DİATOMİT<br />

İscehisar<br />

Avşar deresi<br />

H.Abdullah gediği<br />

Muhtemel<br />

180 <strong>00</strong>0 t<br />

Tersiyer volkanizmasına bağlı bazaltlar arasındadır.<br />

Analiz sonucu yoktur. Bazı mostralar iyidir.<br />

GRAFİT İscehisar Gökçeyayla C : % 1.9-83<br />

KİREÇTAŞI Afyon Merkez CaCO3: % 97<br />

KİREÇTAŞI Emirdağ Adaçal tepe CaCO3:% 96.5<br />

Muhtemel<br />

30 <strong>00</strong>0 t<br />

Muhtemel<br />

21 484 <strong>00</strong>0 t<br />

Gör.+Muh.<br />

2<strong>00</strong> <strong>00</strong>0 <strong>00</strong>0 t<br />

Paleozoik yaşlı metamorfik şistler içerisinde beş ayrı<br />

cevherleşme vardır. 5<strong>00</strong> t kadar çıkarılmıştır.<br />

Saha Afyon Şeker Fabrikası'na aittir. Permiyen yaşlı<br />

rekristalize kireçtaşlarıdır. 4<strong>00</strong> m. kalınlığı vardır.<br />

Paleozoik yaşlıdır. Ytong malzemesi için olumludur.<br />

110

Muhtemel<br />

KUVARSİT<br />

Emirdağ<br />

Cuğu boğazı<br />

Akpınar mevkii<br />

İmrallı köyü<br />

SiO 2 : % 70<br />

SiO 2 : % 93<br />

SiO 2 : % 95<br />

8 <strong>00</strong>0-10 <strong>00</strong>0 t<br />

Muhtemel<br />

50 <strong>00</strong>0 t<br />

Muhtemel<br />

Kuvarsitler, Paleozoyik yaşlı mika, killi şist ve<br />

fillatlarla ardalanmalı olarak bulunur. 5-7 m.<br />

kalınlığa sahiptir.<br />

5 <strong>00</strong>0 <strong>00</strong>0 t<br />

KUVARSİT Şuhut Taşoluk köyü SiO 2 : % 95.75<br />

Görünür<br />

9 <strong>03</strong>1 <strong>00</strong>0 t<br />

Metamorfikler içinde dört ayrı mostra<br />

halindedir. MTA Bölge Müdürlüğü<br />

uhdesindedir.<br />

MERMER<br />

İscehisar<br />

İşcehisar<br />

Gökçeyayla<br />

arası<br />

Kaliteli<br />

629 milyon m³<br />

İşcehisar mermerleri, kristalize şistler<br />

arasındadır. Değişik renklerde 3-<strong>12</strong> km² lik bir<br />

alanda 80 m. ye varan bir kalınlık arzeder.<br />

ONİKS İscehisar Gökçeyayla Kaliteli Yeterli Volkanitlerle dolomitik kireştaşlarıdır.<br />

B.5.2. Metalik Madenler:<br />

MADENİN CİNSİ<br />

İLÇE<br />

KÖY<br />

MEVKİ<br />

TENÖR REZERV DİĞER BİLGİLER<br />

ANTİMONİT<br />

Bayat<br />

Kılosman<br />

Değirmeni<br />

Rezerv yok.<br />

Eski dönemlere ait oldukça yoğun madencilik faaliyetine rağmen<br />

posalar dışında cevher görülmemiştir.<br />

ANTİMONİT Bayat Şahinkaya tepe<br />

Rezerv<br />

vermemektedir<br />

5-6 m. kalınlığında silisifiye zonda çok az antimonit ve yanında<br />

azurit ile malakit görülür.<br />

111

BAKIR<br />

Afyon<br />

Gecek<br />

Dereboğazı<br />

Rezerv<br />

vermemektedir.<br />

Bakır cevherleşmesi, 3-5 cm.lik zonlarda toplanmıştır. Cevher<br />

mineralleri malakit, kuprit ve azurittir. Birkaç küçük yarma<br />

mevcuttur.<br />

BAKIR<br />

Emirdağ<br />

İmrallı köyü<br />

Kazankayatepe<br />

Şamdağ mevkii<br />

Rezerv<br />

vermemektedir.<br />

Metamorfikler içinde olup, malakit ve azuritten ibarettir.<br />

Devamlılığı olmayıp, 1.5-2 m. lik mercek şeklindedir.<br />

Özpınar<br />

DEMİR<br />

Bayat<br />

İnpınar<br />

Tirşe kayası<br />

Gölyeri tepe<br />

Fe : % 50<br />

Mn : % 17.4<br />

SiO2: % 29.6<br />

Jeolojik<br />

2<strong>00</strong> 2<strong>00</strong> t<br />

Demir cevherleşmeleri, sedimanter ve metamorfik kökenli olup,<br />

mangan ve boksit eşlik eder.<br />

Karatepe<br />

DEMİR<br />

Çay<br />

Sultandede<br />

Çayderesi<br />

Tavasan tepe<br />

Fe : % 50.4<br />

Mn : % 2.<strong>03</strong><br />

SiO2: % 1.4<br />

Jeolojik<br />

466 <strong>00</strong>0 t<br />

Cevher minerali hematit olup, çoğunlukla limonite dönüşmüştür.<br />

DEMİR Şuhut Uzundere güneyi<br />

MANGAN Sandıklı Kavaklıdere<br />

MANGAN Afyon Karakaya tepe<br />

Rezerv<br />

vermemektedir.<br />

Rezerv<br />

vermemektedir<br />

Rezerv<br />

vermemektedir<br />

Demir mineralleri manyetit, hematit ve limonitten oluşmaktadır.<br />

Dolomitize kireçtaşları içinde kırık zonlarda yeralır.<br />

Meta-volkanitler içerisinde daha önce üretim yapılmış üst yüzeyi<br />

vad görünümlü, psilomelandır.<br />

Sıvanmalar ve çatlak dolgusu şeklinde psilomelan, üst tarafı<br />

vadlanmıştır.<br />

.<br />

1<strong>12</strong>

B.5.3. Enerji Madenleri:<br />

Bu konuya B.1.3 – B.1.4. de değinilmiştir<br />

B.5.4. Taş Ocakları Nizamnamesine Tabi Olan Doğal Malzemeler<br />

Bu konuya İ.1.4 de değinilmiştir.<br />

HAVA KİRLİLİĞİ<br />

C. HAVA (ATMOSFER İKLİM)<br />

Hava kirliliği, yaklaşık iki asır önce endüstri devrimiyle birlikte kömür kullanımı sonucu özellikle Batı ülkelerinde bir halk sağlığı<br />

problemi olmaya başlamıştır. Yirminci yüz yılın başlarında geleneksel fosil yakıtların aşın kullanımı sonucu özellikle atmosferde sülfür dioksit<br />

(SO2) artışına bağlı olarak solunum hastalıklarına bağlı ölümlerde ciddi artışlar görülmüştür.<br />

1950’lerde Avrupa’da yürürlüğe giren Temiz Hava Antlaşması’ ve evlerde kullanılan yakıt türlerinin değişimi sonucunda bu tür hava<br />

kirliliğinde belli bir azalma olmasına karşın, SO2 düzeyleri özellikle Orta ve Kuzey Avrupa’da., daha az oranda da Batı Avrupa’da halen<br />

uluslar arası kabul edilen güvenilir sınırların üzerindedir . Ülkemiz ile ilgili fazla veri olmamasına karşın çalışmalar özellikle büyük kentlerde<br />

SO2 ve partikül kirliliğinin zaman zaman kabul edilebilir sınırların üzerine çıktığını göstermektedir. Sıvı petrol ve doğal gazın, alternatif yakıt<br />

olarak kullanılmasıyla birlikte hava kirliliğinin başka formlarında artış gündeme gelmiştir.<br />

Her gün 10 <strong>00</strong>0-20 <strong>00</strong>0 litre havayı soluduğumuza göre kuşkusuz hava yolları kirlilikten etkilenecektir. Havayı kirleten gaz ve<br />

partiküllerin fiziksel ve kimyasal özellikleri, konsantrasyonlan ve bireyin kişisel özellikleri bu etkide rol oynamaktadır.<br />

Hava kirliliğinin fazla olduğu şehirlerde yaşayanlarda Akciğer semptomlar daha sıktır. Solunum fonksiyonlarında azalma olur. Kayseri<br />

merkezinde 60 yaş üzerindeki popülasyonda KOAH%5 oranındadır .<br />

Havadaki SO2,NO2,O3,CO düzeylerinin arttığı günlerde KOAH ile ilgili acil başvuruların ve rölatif ölüm riskinin arttığı bilinmektedir.<br />

Dünyanın çeşitli bölgelerinde kırsal kesim ve şehirlerde yapılan çalışmalarda duman, gaz ve tozlara maruz kalmanın KOAH için bir risk<br />

faktörü olduğu gözlenmiştir. Kirlilikte en önemli olan partiküler kirlenmedir .<br />

Dış hava kirliliği kadar eviçi hava kirliliği de önemlidir. Pek çok geri kalmış ülkede ısınma, pişirme için biomass dediğimiz organik<br />

artıklar (odun, tezek,çalı çırpı,gazel vs) kullanılrnaktadır.Bu yakacaklar ilkel şartlarda (ocak,tandır vs) yakılmakta, eviçi hava kirliliği inanılmaz<br />

derecede artmaktadır. Ülkemizin iç, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde bu problem halen devam etmektedir. Buraların yüksek, sert<br />

iklimli olması ve sağlıklı hizmetlerinin topluma çok iyi ulaşamaması., problemi daha da artırmaktadır.<br />

Hindistan ve Nepalde kırsal kesimdeki kadınlarda kronik bronşit oranı sırasıyla %18.3,%20.7 gibi çok yüksek bulunmuştur. Sigara<br />

içmeyen bu popülasyondaki kronik bronşitin bu denli yüksek oluşunun nedeni kapalı ortamda ve kötü teknikle veya kötü gereçlerde yakılan<br />

biomas yakıtlandır. Kayseri yöresinde KOAH’h erkeklerde sigara içme alışkanlığı %89.3 iken KOAH’lı kadınlarda %2.34 idi. Bu kadınlarda<br />

biomas kullanma (tandır,ocak,tezek,odun,çalı çırpı) oranı ise %91.66 idi. Eviçi kirliliğinde en fazla araştırılan ısınma ve pişirme için kullanılan<br />

kötü yakıtlardır. Odunun iç ortamda ısınmak için kullanıldığında bilinen FEV1 ‘deki düşme, orman yangını söndürücülerinde de gözlenmiştir.<br />

Biomass kullanıldığında ortamdaki kirleticiler CO3NO25SO2, aldehitler, poh”siklik organik maddeler, benzpiren,organik ve elemanter karbon<br />

gibi gazlar ve partiküllerdir.<br />

Modern yaşamda ev içi kirliliğinin sebebi kapalı ortamda sigara içilmesi ve alevli pişirme ve ısınma araçlarının havadaki azotu okside<br />

ile oluşan NO2’nin ortamda artmasıdır.<br />

C.1. İklim ve Hava<br />

C.1.1. Doğal Değişkenler<br />

113

C.1.1.1. Rüzgar:<br />

Meteorolojik<br />

elemanlar<br />

Aylar<br />

Ocak<br />

Şubat<br />

Mart<br />

Nisan<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Haziran<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Ortalama<br />

rüzgar hızı<br />

(m/s)<br />

2,8<br />

2,9<br />

4,2<br />

3,8<br />

3,2<br />

3,4<br />

4,1<br />

3,9<br />

3,5<br />

3,0<br />

1,9<br />

1,5<br />

Meteorolojik<br />

elemanlar<br />

Aylar<br />

Aralık<br />

Kasım<br />

Ekim<br />

Eylül<br />

Ağustos<br />

Temmuz<br />

Haziran<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Nisan<br />

Mart<br />

Şubat<br />

Ocak<br />

Rüzgarın<br />

yönü<br />

ESE E SE NE SE S E NE SSW W WSW W<br />

Rüzgarın<br />

hızı m/s<br />

1,5<br />

1,9<br />

3,0<br />

3,5<br />

3,9<br />

4,1<br />

3,4<br />

3,2<br />

3,8<br />

4,2<br />

2,9<br />

2,8<br />

Meteorolojik<br />

elemanlar<br />

Ocak<br />

Şubat<br />

Mart<br />

Nisan<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Haziran<br />

Aylar<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Ortalama<br />

fırtınalı<br />

sayısı<br />

Gün<br />

2<br />

Ortalama<br />

kuvvetli rüzgar<br />

gün sayısı<br />

2 1 8 10 3 1 1 1 1 1<br />

114

C.1.1.2. Basınç:<br />

Meteorolojik<br />

elemanlar<br />

Aylar<br />

Ocak<br />

Şubat<br />

Mart<br />

Nisan<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Haziran<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Ortalama<br />

yerelbasınç(hpa)<br />

902,4 896,0 897,1 897,1 895,8 896,2 896 895,4 898,4 9<strong>00</strong>,8 899,0 9<strong>00</strong>,8<br />

En yüksek yerel<br />

basınç(hpa)<br />

914,2 905,9 907,7 9<strong>03</strong>,1 901,5 901,8 902,6 901,6 904,8 911,1 907,7 910,9<br />

Endüşük<br />

yerelbasınç(hpa)<br />

885,7 888,3 883,2 885,1 890,3 889,6 848,5 888,1 890,2 893,2 880,9 885,5<br />

Ortalamabuhar<br />

basıncı(hpa)<br />

4,5 5,1 5,6 5,8 8,7 10,7 9,6 11,1 8,1 8,3 7,2 5,4<br />

C.1.1.3. Nem:<br />

Meteorolojik<br />

elemanlar<br />

Aylar<br />

Ocak<br />

Şubat<br />

Mart<br />

Nisan<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Haziran<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Ortalama<br />

bağıl nem %<br />

79,2 72,4 62,6 56,5 45,5 48,1 34,3 40,0 40,7 56,0 71,7 80,2<br />

En düşük<br />

bağıl nem %<br />

26 28 19 13 8 8 8 7 9 11 24 35<br />

115

C.1.1.4. Sıcaklık:<br />

Meteorolojik<br />

elemanlar<br />

Aylar<br />

Ocak<br />

Şubat<br />

Mart<br />

Nisan<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Haziran<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Ortalamasıcaklık<br />

°C<br />

Ortalama yüksek<br />

sıcaklık °C<br />

Ortalama düşük<br />

sıcaklık °C<br />

Enyüksek<br />

sıcaklık günü<br />

Enyüksek<br />

sıcaklık°C<br />

Günlüken<br />

yükseksıcaklık<br />

-0,7 1,6 6,0 8,3 18,0 20,8 24,7 24,4 18,8 13,7 6,9 0,9<br />

2,9 6,1 11,8 14,4 25,1 27,9 32,2 31,7 26,5 20,4 11,6 4,6<br />

-3,9 -1,8 1,9 2,6 11,0 13,8 16,5 16,7 11,5 8,0 3,1 -1,3<br />

23 27 24 27 7 24 27 1 2 3 1 10<br />

15,2 14,2 18,8 20,3 30,5 35,8 38,3 36,5 34,6 26,9 22,0 14,3<br />

4 28 23 22 21 27 22 21 6 4 1 5<br />

116

C.1.1.5. Buharlaşma<br />

Meteorolojik<br />

elemanlar<br />

Aylar<br />

Ocak<br />

Şubat<br />

Mart<br />

Nisan<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Haziran<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Ortalama<br />

buharlaşma mm<br />

5,8 6,3 8,5 7,6 5,4 2,9<br />

Günlük<br />

buharlaşma mm<br />

182,2 189,1 269,2 226,5 158,9 88,5<br />

117

C.1.1.6. Yağışlar:<br />

C.1.1.6.1.Yağmur:<br />

Meteorolojik elemanlar<br />

Aylar<br />

Ocak<br />

Şubat<br />

Mart<br />

Nisan<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Haziran<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Ortalama toplam yağış miktarı mm 77,4 28,4 40,8 26,4 8,9 33,7 0,4 9,9 25,1 87,4 70,0<br />

Günlük ençok yağış miktarı mm 26,2 11,0 13,4 9,6 3,6 16,8 0,2 5,3 8,2 19,4 40,8<br />

C.1.1.6.2.Kar. Dolu. Sis ve Kırağı:<br />

Meteorolojik elemanlar<br />

Aylar<br />

Ocak<br />

Şubat<br />

Mart<br />

Nisan<br />

<strong>May</strong>ıs<br />

Haziran<br />

Temmuz<br />

Ağustos<br />

Eylül<br />

Ekim<br />

Kasım<br />

Aralık<br />

Ortalama kar yağışlı günler<br />

sayısı<br />

5 2 3<br />

Ortalama kar örtülü günler<br />

sayısı<br />

16 8 4<br />

Ortalama dolu yağan gün<br />

sayısı<br />

1<br />

Ortalama kırağılı gün<br />

sayısı<br />

2 3<br />

118

2<strong>00</strong>7 Yılında Afyonkarahisar Meteoroloji Bölge Müdürlüğünün Ölçtüğü Bazı Değerler<br />

Yıllık Ortalama Sıcaklık 11,1 Yıllık Yağış Miktarı 442,0<br />

Nisbi Nemlilik Ortalaması 64,6 Açık Gün Sayısı 139<br />

En sıcak Ay Ortalaması 24,7 Sisli Gün Sayısı <strong>12</strong><br />

Bulutlu Gün Sayısı 180 Donlu Gün Sayısı 94<br />

En Soğuk Ay ortalaması -4,0 Kar Örtülü Gün Sayısı 53<br />

Kapalı Gün Sayısı 47<br />

119

C.1.1.7.Seller:<br />

İl sınırları içinde planlama ve kesin projesi tamamlanan, inşa halinde olan ve işletmede olan taşkın, kurutma ve ıslah tesisleri aşağıda<br />

verilmiştir.<br />

TAŞKIN, KURUTMA VE ISLAH TESİSLERİ<br />

Planlama ve kesin projesi tamamlanan : 49 Adet 4322 ha 39 yer.yeri 2 Fab.<br />

Taşkın koruma ve kurutma tesisleri : 41 Adet 3784 ha 33 yer.yeri<br />

Erozyon ve Rusubat kontrol tesisleri : 8 Adet 558 ha 6 yer.yeri 2 Fab.<br />

İnşa halinde olanlar<br />

:<br />

Taşkın koruma 23 Adet 2562 ha 28 yer yeri<br />

1. Çobanlar- Işıklar Kasabası T.K. : - - 1 yer.<br />

2. Emirdağ-Ekizce, Suvermez, Dağılgan T.K. : - 220 ha 3 yer.<br />

3. Çay İlçe Merkezi T.K. : - - 1 yer.<br />

4. Şuhut ilçe Merkezi T.K. : - - 1 yer.<br />

5. İscehisar İlçe Merkezi T.K. : - - 1 yer.<br />

6. Dinar İlçe Merkezi T.K. : - - 1 yer.<br />

7. Emirdağ-Karacalar Köyü T.K : - - 1 yer.<br />

8.Şuhut-Arızlı-Kılıçkaya-Demirbel-Çayıryaka<br />

T.K<br />

: - 8<strong>00</strong> ha 1 yer.<br />

9. Dazkırı-Kızılören ve Hasandede K.T.K. : - 1040 ha 2 yer.<br />

10. Dazkırı-Bozan, Evciler-Akyarma K.T.K. : - 11<strong>00</strong> ha 1 yer.<br />

11. Merkez-Gebeceler Kas. T.K. : - - 1 yer.<br />

<strong>12</strong>. Şuhut- Kayabelen Kas. T.K. : - - 1 yer.<br />

13. Şuhut-Karacaören Kas.T.K. : - - 1 yer.<br />

14. Merkez-Çıkrık Kas.T.K : - - 1 yer.<br />

15. Merkez-Anıtkaya Kas.T.K : - - 1 yer.<br />

Taşkın Rusubat Kontrolu<br />

16. Çay-Eber Kas. T.R.K. : - 167 ha 1 yer.<br />

17. Çay-Deresinek Kas.T.R.K : - 213 ha 2 yer.<br />

18. Sultandağı- Kırca T.R.K. : - 135 ha 1 yer.<br />

<strong>12</strong>0

19. Çay-Karacaören, Pazarağaç Kas. T.R.K. : - 227 ha 2 yer.<br />

20. Çay- Koçbeyli –Ilgın D. T.R.K. : - 2<strong>00</strong> ha 1 yer.<br />

21. Şuhut- Balçıkhisar Kas. T.R.K. : - 256 ha 1 yer.<br />

22. Çay-Akkonak Kas. T.R.K. : - - 1 yer.<br />

23. Sandıklı-Çambeyli Köy.T.R.K. : - 130 ha 1 yer.<br />

<strong>12</strong>1

İ Ş L E T M E D E<br />

O L A N T A Ş K I N V E K U R U T M A T E S İ S L E R İ E N V A N T E R İ<br />

F A Y D A<br />

PROJE T E S İ S İ N A D I İLİ İLÇESİ Yerleşim Ara-zi YATIRIM A Ç I K L A M A L A R<br />

SIRA<br />

NO. NO. Alanı Ha. YILLARI<br />

1 1102 Akarçay Islahı Afyon Merkez 1 İl 16170 1964-1996 19 ad. Köprü, 150+<strong>00</strong>0 km. yatak ıslahı<br />

2 1102 Nuribey Kasabası Taşkın Koruma Afyon Merkez 50 1969 2+8<strong>00</strong> km. yatak ıslahı, 1 ad. Köprü<br />

3 1102 Erkmen Kasabası Taşkın Koruma Afyon Merkez 1 Kasaba 192 1976-1979 8+2<strong>00</strong> km. çakıl, 15+<strong>00</strong>0 km. hiz. Yolu, 5 ad. Isl. Seki<br />

4 Toplu Konut Alanı Tahliye Kanalı Afyon Merkez 1997 2+9<strong>00</strong> km. trapez kesitli toprak kanal.<br />

5 1102 Değirmendere Taşkın Koruma Afyon Merkez 1 Köy 90 1973-1990 2+4<strong>00</strong> km. yatak ıslahı, 3 ad. Seki<br />

6 1102 Gebeceler Kasabası Taşkın Koruma Afyon Çobanlar 1 Kasaba 106 1980-84-2<strong>00</strong>0 3+571 km. toprak kanal, 1 ad. Bax, 3 ad. Köprü<br />

7 1102 Sadıkbey Köyü Taşkın Koruma Afyon Çobanlar 1 Mah. 51 1985 1 ad. Köprü, 1+050 km. kanal açılması<br />

8 1102 Işıklar Kasabası Taşkın Koruma Afyon Çobanlar 1996-97-2<strong>00</strong>0 2 ad. Bax, 1 ad. Köprü<br />

9 1102 Ali Çetinkaya Organize San.Böl. Isl. Afyon Merkez 1Köy-1<br />

Mah<br />

1986-1988 3 ad. Köprü,3+5<strong>00</strong> km. kanal temizliği<br />

10 <strong>12</strong>13 Emirdağ İlçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon Emirdağ 1 İlçe 1959 2x1+057 km. taş duvar, 2+5<strong>00</strong> km. yatak ıslahı<br />

11 <strong>12</strong>13 Gümü ve Türkmen Akören Köyü T.K. Afyon Emirdağ 2 Köy 160 1967-1985 2 ad. Köprü, 2+2<strong>00</strong> km. yatak ıslahı<br />

<strong>12</strong> <strong>12</strong>13 Çıldırım Çayı Taşkın Koruma Afyon Emirdağ 350 1972-1990 5 ad. Köprü,3+134 km. yatak ıslahı<br />

13 <strong>12</strong>13 Davulga Kasabası Taşkın Koruma Afyon Emirdağ 1 Kasaba 1977-1990 2x0+509 km. tul taş duv., 0+395 km. tul yatak ıslahı,<br />

<strong>12</strong>2

14 <strong>12</strong>13 Adayazı Köyü Taşkın Koruma Afyon Emirdağ 1 Köy 1980-1981 2x1+1450 km. taş duv. 2 ad. Köprü, 1 ad. Brit<br />

15 <strong>12</strong>13 Yeniköy Taşkın Korüma Afyon Emirdağ 1 Köy 1986 4 ad. B.A. Köprü, 1+5<strong>00</strong> km. yatak ıslahı<br />

16 <strong>12</strong>13 Ekizce,Suvermez,Yavuz, Dağıldan Afyon Emirdağ 5 Köy 2<strong>00</strong> 1993-1996 3 ad. Köprü, 7+8<strong>00</strong> km. kargir inşaatı, 2x0,75 km.<br />

17 <strong>12</strong>13 Bademli Kasabası Taşkın Koruma Afyon Emirdağ 1 Kasaba 2<strong>00</strong> 1991-1993 0+330 km. beton kanal, 0+456 km. taş duv. 6 ad.<br />

18 1108 Balmahmut Yıldırım Kemal Bat.Tş.Kor. Afyon Sincanlı 50 1951-1952 2 ad. Plak köprü, 1+450 km. tahliye kanalı<br />

19 1108 Sincanlı Ovası Yan Dere Islahı Afyon Sincanlı 23<strong>00</strong> 1996-1970 2 ad. Köprü, 4 ad. Kasis, 26+610 km yatak ıslahı<br />

20 1108 Kırka Kasabası Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 1 Kasaba 750 1960-1990 1 ad. Tersip bendi,2 ad. Köprü,1+8<strong>00</strong> km. yatak ıslahı,<br />

21 1108 Kuruçay Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 1 Köy 1952-1959 2 ad.köprü,4 ad. Şut, 0+974 km. duvar<br />

22 1108 Akören Deresi Islahı Afyon Sincanlı 2 Köy 245 1961-1990 4 ad. Şut,4 ad. Köprü, 0+450 km. yatak ıslahı<br />

23 1108 Sincanlı Kamışlı Deresi Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 2<strong>00</strong> 1961 1+350 km. yatak ıslahı,2+1<strong>00</strong> km.2 taraflı sedde<br />

24 1108 Vecihi Deresi Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 1 Köy 360 1961 1+1<strong>00</strong> km. yatak ıslahı, 1+050 km. 2 taraflı sedde<br />

25 1108 Kayadibi Köyü Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 1 Köy 1973 0+393 km. 2 taraflı duv., 0+356 km. beton kap.kanal,<br />

26 1108 Çobanözü ve Tokuşlar Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 1 Köy 106 1976 34 ad.brit, 5 ad.köp., 1 ad.sifon, 1 ad.şut,0+137 km.d.<br />

27 1108 Karacaören Köyü Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 2<strong>00</strong> 1967-1974 2+764 km. yatak ıslahı, 3+1<strong>00</strong> km. seddeli yatak ısl.<br />

28 1108 Serban Kasabası taşkın Koruma Afyon Sincanlı 1 Kasaba 1993-1994 0+195 km. tek tar. Duv., 5 ad. Brit, 0+325 çift duv.<br />

29 1108 Boyalı Köyü Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 1 Kasaba 1993 2x440 m taş duvar, 1+825 m. top. Kanal,1+7<strong>00</strong> m.<br />

<strong>12</strong>3

30 1108 Güneykent Kasabası Taşkın Koruma Afyon Sincanlı 1 Kasaba 1993-1996 2x4<strong>00</strong> m duv.kan., 6 ad. A.B.köp.,2x210 m. duv. Kan.<br />

707 Ergenli Düden Arş.ve Taşkın Koruma Afyon Dinar 1 Köy 1350 1971 3 ad. Düden,2+1<strong>00</strong> km. toprak kanal.<br />

31<br />

32 710 Dinar ilçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon Dinar 1 İlçe 1975-1982 0+350 km. yatak ıslahı,0+411 km. taş duv.,3 ad. Brit,<br />

33 707 Doğanlı Köyü Taşkın Koruma Afyon Dinar 1 Köy 1974 2x0+395 km.taş duv.,2 ad. Köprü, 2 ad brit<br />

34 701 Cumhuriyet Köyü Kemikli Der.Taş.Kor. Afyon Dinar 1 Köy 50 1959 Kıyı koruma<br />

35 701 Bülüçalanı Köyü taşkın Koruma Afyon Dinar 50 1963 Yatak ıslahı<br />

36 701 Ulupınar Düden Taşkın Koruma Afyon Dinar 1 Köy 30 1936-1949 Yatak ıslahı,1 ad. Düden<br />

37 701 Dinar Saz Arazileri Taşkın Koruma Afyon Dinar 150 1958-1964 2 ad. Köprü, 3 ad. Menfez, 1 ad. Düden<br />

38 701 Tekin Köyü Taşkın Koruma Afyon Dinar 1 Köy 1<strong>00</strong> 1970 2x0+1<strong>00</strong> km taş duv., 0+607 km.kanal,1 ad.köprü Şut<br />

39 708 Leylek Deresi Taşkın Koruma Afyon Dinar 150 1953-1977 5+350 km.yatak ısl.,4 ad. Köprü,5 ad. Şut,tersip bendi<br />

40 708 Çapalı Gölü Boşaltma Taşkın Koruma Afyon Dinar 473 1970-1982 3 ad. Köprü,tersip bendi,1+084km.kaplama kanal<br />

41 708 Çapalı Köyü Sancar Arz. Taşkın Kor. Afyon Dinar 1<strong>00</strong> 1972-1988 0+650 km taş duvar, 1 ad. Düden<br />

42 701 Haydarlı Kasabası Taşkın Koruma Afyon Dinar 150 1986-1996 Köprü,Yatak ıslahı<br />

43 708 Donbay Köyü Taşkın Koruma Afyon Dinar 1 Köy 1991-1992 Yatak ıslahı<br />

44 708 Çapalı-İncesu Köyü Taşkın Koruma Afyon Dinar 2 Köy 1988-1991 2+<strong>00</strong>0 km. yatak ıslahı<br />

45 1104 Kırca Kasabası taşkın Koruma Afyon Sultandağı 1 Köy 150 1964-93-2<strong>00</strong>0 0+250 km. yatak ıslahı,1 ad. B.A.köprü<br />

<strong>12</strong>4

46 1105 Çay İlçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon Çay 1 İlçe 1969-1993 2x0+993km. Taş duv.,1+910km. Yatak ısl.,6 ad. Brit,<br />

47 1105 Karamık Kasabası Taşkın Koruma Afyon Çay 1 Köy 150 1969-1986 2 ad. Batardo inş.giriş kapıları, 24m. Tünel açılması<br />

48 1105 Armutlu Köyü taşkın Koruma Afyon Çay 1 Köy 150 1975 2x0+343 km. taş duv., köprü,4 ad. Şut, 2 ad. Brit,<br />

49 1105 Akkonak Kasabası Taşkın Koruma Afyon Çay 1 Kasaba 1980-1981 2x0225 km. taş duv., 2 ad. Köprü, 4 ad. Brit,0+195 km.<br />

50 1101 İnli Kasabası Taşkın Koruma Afyon Çay 1 Kasaba 1967-1974 0+494 km. 2 tar duv., brit,tersip bendi, şut.<br />

51 1104 Uyanık Köyü Taşkın Koruma Afyon Çay 1 Köy 1<strong>00</strong> 1963 2+420km. Yatak ıslahı, 2+280 km. sağ sedde<br />

52 1104 Gedil (Pınarkaya) Köyü Taşkın Koruma Afyon Çay 1 Köy 80 1963 0+560 km. sol sedde tan, 1+364km. Top.sedde priz.<br />

53 1104 Akşehir Merkez Taşkın Koruma Afyon Akşehir 1 İlçe 1957-1989 2x1+801km.taş duv., 1+3<strong>12</strong>km. Yatak ıslahı, tersip<br />

54 1104 Mevlütlü Köyü taşkın Koruma Afyon Akşehri 1 Köy 1971-1974 0+475km.pere kaplama,şut,3 ad. Brit,3 ad. Kasis<br />

55 1104 Engilli-Savaş Köyü Taşkın Koruma Afyon Akşehir 2 Köy 227 1980-1981 10 ad. Brit, Köprü<br />

56 1104 Reis Kasabası taşkın Koruma Afyon Akşehir 1 Kasaba 40 1981 1+<strong>00</strong>0 km yatak ıslahı, köprü<br />

57 1104 Yeniköy Taşkın Koruma Afyon Akşehir 1 Köy 20 1961-1981 1+3<strong>00</strong> km. yatak ıslahı<br />

58 1104 Ulupınar Taşkın Koruma Afyon Akşehir 1 Köy-<br />

1Mah<br />

30 1961 2X0+5<strong>00</strong> km. duv., 0+8<strong>00</strong> km. yatak ıslahı<br />

59 1104 Nadir Deresi taşkın Koruma Afyon Akşehir 1 Köy 2<strong>00</strong> 1961 Yatak Islahı<br />

60 1104 Çakıllar Kasabası Taşkın Koruma Afyon Akşehir 1 Kasaba 1991-1992 0+284 km. taş duv., 5 ad. Şut<br />

61 1104 Altuntaş Kasabası taşkın Koruma Afyon Akşehir 1 Kasaba 556 1978-1986 2x0+555 km. taş duv., 0+485 km. istinat duv., köprü,<br />

62 711 Sandıklı Ovası Yandereleri Taşkın Kor. Afyon Sandıklı 2314 1968-1993 25+382 km. yat ısl.,0+277 km kıyı kor.duv.,4 ad. Köprü<br />

<strong>12</strong>5

63 711 Seyyahşi Köyü Taşkın Koruma Afyon Sandıklı 1 Köy 1971 0+4<strong>00</strong> km. yatak ısl., 6 ad. Mahmuz<br />

64 711 Kargın Köyü Taşkın Koruma Afyon Sandıklı 1 Mah. 80 1980 2x0+<strong>12</strong>4 km. taş duvar<br />

65 711 Ballık Kasabası Taşkın Koruma Afyon Sandıklı 1 Kasaba 1980-1981 2x0+640 km taş duvar<br />

66 711 Yavaşlar Kasabası taşkın Koruma Afyon Sandıklı 1 Kasaba 2<strong>00</strong> 1980-1985 0+658 km. yatak ıslahı<br />

67 711 Karacaören Köyü Taşkın Koruma Afyon Sandıklı 1 Köy 2<strong>00</strong> 1967<br />

68 711 Akharım Kasabası Taşkın Koruma Afyon Sandıklı 1996-1997 26 ad. Brit, 2 ad. Köprü<br />

69 1107 İhsaniye İlçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon İhsaniye 1 İlçe 1970-1990 3 ad. Büzlü geçit, 1+530 km. kanal ıslahı<br />

70 1107 Kıyır Köyü Taşkın Koruma Afyon İhsaniye 1 Köy 19751990 2x0+682 km. duv., 26 ad. Brit<br />

71 1107 Gazlıgöl Madensuyu Fab.Taş.Kor. Afyon İhsaniye 1 Fab. 1972 14+821 km yatak ıslahı<br />

72 11<strong>03</strong> Başmakçı İlçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon Başmakçı 1 İlçe 1959-1990 5+535 km. kanal açılması, 2 ad. Köprü<br />

73 11<strong>03</strong> Ovacık Köyü Taşkın Korma Afyon Başmakçı 1 Köy 50 1969-1970 0+2<strong>00</strong> km kanal açılması, 0+979 km yatak ıslahı,<br />

74 11<strong>03</strong> Dazkırı İlçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon Dazkırı 1 İlçe 1980-1990 1+2<strong>00</strong> km taş duv., 0+950 km yatak ıslahı,<br />

75 11<strong>03</strong> Evciller İlçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon Dazkırı 1 İlçe 1969-1975 3+3<strong>00</strong> km. seddeli kanal, 6 ad. Kasis<br />

76 11<strong>03</strong> Baraklı Köyü taşkın Koruma Afyon Dazkırı 1 köy 1985 1+<strong>00</strong>2 km yatak açılması<br />

77 11<strong>03</strong> Çığır Köyü Taşkın Koruma Afyon Başmakçı 1 köy 1996-1997 Köprü,Baks,1 ad. Köprü<br />

78 1104 Bolvadin ilçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon Bolvadin 1 ilçe 1<strong>00</strong>0 1969-1990 8+794 km yatak ısl., 6 ad. Köprü,2333m²kuru pere<br />

79 1104 Dişli Kasabası Taşkın Koruma Afyon Bolvadin 1 Kasaba 1969-1993 1+3<strong>00</strong>km.yatak ısl.,2x0+790 km taş duv.,köprü<br />

<strong>12</strong>6

80 1104 Özburun Kasabası Taşkın Koruma Afyon Bolvadin 1 Kasaba 1971-1990 2x0+361 km taş duv., köprü, şut<br />

81 1104 Kemer kaya Kasabası Taşkın Koruma Afyon Bolvadin 1 Kasaba 1976 1+629 km yatak ısl., 20 ad. Brit,8 ad.köprü,taş duv.<br />

82 1104 Müslümana Mahallesi taşkın Koruma Afyon Bolvadin 1 Mah. 1983 2x0+193kmduv.,0+760km.yatak ısl.,şut,düşü hav.<br />

83 <strong>12</strong>20 Bayat Deresi taşkın Koruma Afyon Bayat 1 ilçe 1962-1972 1+3<strong>00</strong>km.yatak ısl.2 ad.köprü,şut,0+814km duv.<br />

84 1102 İsçehisar İşçesi taşkın Koruma Afyon İsçehisar 1 İlçe 1983-1988 2x2+023km taş duv.,9 ad. Köprü,1+2<strong>00</strong> km. taş duv.,<br />

85 1102 Doğlat Köyü taşkın Koruma Afyon İsçehisar 1 Köy 1993 0+825 km top.kanal,0+225 km.tek tar.taş duv.<br />

1101 Şuhut İlçe Merkezi Taşkın Koruma Afyon Şuhut 1 İlçe 1985 1968-1997 0+965km.2 tar.taş duv., 4 ad.köprü,şut,5 ad.brit<br />

86<br />

87 1101 Aydın Köyü Taşkın Koruma Afyon Şuhut 2 Köy 1968-1990 8+<strong>00</strong>0 km. yatak ıslahı<br />

88 1101 Akyuva Köyü Taşkın Koruma Afyon Şuhut 1 köy 1985-1986 0+654km.istinat duv.,2x0+2<strong>00</strong>km.duv.,1 ad.köprü<br />

89 1101 Balçıkhisar Kasabası Taşkın Koruma Afyon Şuhut 1 Kasaba 150 1970-1982 1+024km.duv.,5+323km.yatiısl.,1 ad. Kasis,1 ad köp.<br />

90 1101 Çakırözü Köyü Taşkın Koruma Afyon Şuhut 1 Köy 1991-1997 1+5<strong>00</strong> km yatak tanzimi<br />

91 Hocalar Devlethan Köyü TKT Afyon Hocalar 1999 1x0+222 m beton duvar 3 ad. Köprü 2 ad. brit<br />

92 Karacalar Köyü TKT. Afyon Emirdağ 1999-2<strong>00</strong>0 2x0+270 m tul beton duvar 1 ad. B.A. Köprü<br />

93 Kayabelen Kas.Taşkın Koruma Tes. Afyon Sandıklı 1 Kasaba 2<strong>00</strong>0 2*0+8<strong>00</strong> m beton duvar 2 adet köprü<br />

94 Bozan Evciler Akyarma Köyleri T.K.T Afyon Dazkırı<br />

<strong>12</strong>7

K U R U T M A L A R<br />

1 1101 Esoğlu Bataklığı Kurutulması Afyon Merkez 1Köy-1Kas. 1972 3 ad. Köprü,4+991km. Yul yatak ısl. 1 ad. Kavşut<br />

2 1108 Akören Gölü Kurutulması Afyon Sincanlı 48 1963 1+<strong>00</strong>0km. Drenaj kanalı<br />

T A Ş K I N V E K U R U T M A T E S İ S L E R İ E N V A N T E R İ<br />

F A Y D A EROZYON RUSUBAT<br />

SIRA PROJE T E S İ S İ N A D I İLİ İLÇESİ Yerleşim Arazi YATIRIM A Ç I K L A M A L A R<br />

NO. NO. Alanı Ha. YILLARI<br />

1 707 DinarTatarlı Kasabası T.R.K. Afyon Dinar 1 Kasaba 194 1969-1993 3+899km.top.kanal,2x0+864km.taş duv., 28<br />

ad.ısl.se.,<br />

2 708 Uluköy Kasabası Taşkın Rüs.<br />

Kont.<br />

3 1104 Dereçine Kasabası Taşkın Rus.<br />

Kont.<br />

4 Demirbel Köyü Taşkın Rus.<br />

Kontrolu<br />

5 1108 Taşoluk Kasabası Taşkın<br />

Rus.Kontrolu<br />

Afyon Dinar 1 Kasaba 69 1993-1996 2x0+535kmduv.kanal,4 ad.köprü,3 ad.brit,1+320<br />

Afyon Sultandağı 1 Kasaba 266 1962,66,85, 15 ad.tersip bendi,1+3<strong>00</strong>km<br />

top.sed.,0+350km.duv.<br />

Afyon Şuhut 1 Köy 1998 2 Adet tersip bendi<br />

Afyon Sincanlı 1 Kasaba 1981-1993 4 ad. Islah sekisi, 2x780 m. Taş duv. 3 ad. Brit, 2<br />

ad.<br />

6 708 Akçaköy Taşkın Rus.Kontrolu Afyon Dinar 1 Köy 60 1980-1990 2+5<strong>00</strong> km.dikenli tel,2 ad.ıslah sek.,0+4<strong>00</strong><br />

km.yat.ısl.<br />

7 1104 Eber Kasabası Taşkın<br />

Rus.Kontrolu<br />

8 1105 Doğancık Dort Dere Taş.<br />

Rus.Kontrolu<br />

Afyon Çay 1 Kasaba 167 1963-1964 Tersip bendi,2+350km.yat.ısl.,1+190 km. top.sedde<br />

Afyon Sultandağı 1 Köy 679 1993 Tersip bendi (Kil çelirdekli, 14 m. Yükseklik)<br />

<strong>12</strong>8

9 1104 Büyükkarabağ Kas.Taşkın<br />

Rus.Kont.<br />

10 Koçbeyli Kasabası Taşkın<br />

Rus.Kont.<br />

11 Deresinek Kas. Taşkın<br />

Rus.Kontrolu<br />

<strong>12</strong> 1108 Taşoluk Kepez Deresi<br />

Taş.Rus.Kont.<br />

Afyon Bolvadin 1 Kasaba 2<strong>00</strong>0 1991-1997 Tersip bendi,2 ad. Bax.,1 ad.sek.,2 ad.taban kuş.,<br />

Afyon Çay 1999 1 ad. Tersip bendi<br />

Afyon Çay 1 Kasaba 213 1987 1 ad. Tersip bendi<br />

Afyon Sincanlı 1 Kasaba 1998-1999 1 ad.ıslah sekisi 18 kuru perde duvar<br />

<strong>12</strong>9

C.1.1.8. Kuraklık:<br />

AFYONKARAHİSAR’IN UZUN YILLARA AİT AYLIK KURAKLIK DEĞERLERİ<br />

AYLAR<br />

OCAK<br />

ŞUBAT<br />

MART<br />

NİSAN<br />

MAYIS<br />

HAZİRAN<br />

TEMMUZ<br />

AĞUSTOS<br />

EYLÜL<br />

EKİM<br />

KASIM<br />

ARALIK<br />

KURAKLIK DURUMU<br />

NEMLİ<br />

NEMLİCE<br />

NEMLİ<br />

NEMLİCE<br />

KURAKÇA<br />

KURAK<br />

ÇOK KURAK<br />

ÇÖL<br />

ÇÖL<br />

KURAKÇA<br />

NEMLİCE<br />

NEMLİ<br />

bulunmamaktadır.<br />

C.1.1.9.Mikroklima:<br />

Kutahya ili sınırları içerisinde meteoroloji müdürlüğünden alınan bilgiler doğrultusunda mikroklima oluşturan herhangi bir özel alan<br />

C.1.2. Yapay Etmenler<br />

C.1.2.1. Plansız Kentleşme:<br />

İlimiz kara ve demiryolları ile yapılan ulaşımın ağını oluşturan bir merkez konumundadır. Bu durumdan son 10 yıla kadar fayda<br />

sağlayamamıştır. Son 10 yılda yol boyu dinlenme tesisleri ile termal oteller sayesinde gelişim göstermiştir. Ulaşımın merkezi konumundaki<br />

ilimize devlet ve özel sektör yatırımı olmadığı için nüfusumuz belirli bir projeksiyon içerisinde artmıştır. Yani göç olmamıştır.<br />

Ayrıca ilimiz imar planları cumhuriyet tarihi ile özdeş olması nedeniyle belirli yıllarda yenilenerek artan nüfusun ihtiyaçlarına sürekli cevap<br />

vermiştir.<br />

1980 yılından sonra oluşan devlet anlayışı planlı kalkınmanın belediyeler ile oluşacağı yönündeki düşünce ile belediye yetkileri ve<br />

gelirlerini artırıcı yönde çalışmalar neticesinde teknik alt yapı olarak bilinen yol, su, kanalizasyon, yağmur atık suyu projeleri ilimizde<br />

uygulanmıştır. Yerleşik alanlarda hiçbir şekilde teknik alt yapı sorunu bulunmamaktadır.<br />

Ancak Yapılanmanın artması ile birlikte kış aylarında sürekli hava kirliliği yaşanmaktadır. Bunun çözümü için Afjet ( Afyon Jeotermal)<br />

ısıtma sistemine Dumlupınar ve Dervişpaşa mahallelerinde geçilmiş ve hava kirliliği ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır. Diğer yerleşim yerlerinde<br />

de Belediyemizce kaliteli kömür kullanımı ile kaloriferli binalarda baca filtresi kullanılması temin edilerek hava kirliliği önlenilmeye çalışılmaktadır.<br />

Kesin çözüm için ise doğal gaz kullanımı gerekmektedir. Bunun sağlanması amacıyla Botaş ile görüşmeler neticesinde ilimizde doğalgaz<br />

projesine dahil edilmiştir. 2<strong>00</strong>7 yılında İlimiz Sahipata Mahallesinde bulunan konutlara doğalgaz verilmeye başlanmıştır.<br />

130

C.1.2.2. Yeşil Alanlar:<br />

Belediyemizce Şehrimizde yapımı tamamlanmış muhtelif 722608 M 2 yeşil alan,muhtelif 1998783 M 2 (Kaldırım kenarları hariç)<br />

Ağaçlandırma Sahası yapılmış olup; Afyonumuzun nüfusunu 16<strong>00</strong><strong>00</strong> olarak kabul edersek Kişi Başına 4,517 M 2 yeşil alan ve <strong>12</strong>,5 M 2 ’de<br />

ağaçlandırma sahası düşmektedir<br />

C.1.2.3. Isınmada Kullanılan Yakıtlar<br />

Şehrimize 80’li yıllardan önce göç olayları ile birlikte ısınmada kullanılan Yakıtların muhtelifliği kaliteyi düşürmüş gelişen şehrimizde kış<br />

aylarında hava kirlilik oranı artmıştır.Ancak hava kirliliğini önlemek amacıyla ilimiz Mahalli Çevre Kurulu Kararınca 4<strong>00</strong>0 k.cal/kg. standartı<br />

getirilmiş kömür satışları özel izne bağlanmış kükürt oranı 1 ‘lerde tutulmuş “Afjet”in devreye girmesiyle ısınmada kullanılan yakıtlarda düzelme<br />

olmuştur.<br />

Afyon merkezde yaklaşık olarak 46.5<strong>00</strong> hane mevcuttur.<br />

Tahmini olarak Konutlarda Yakıt olarak:<br />

48<strong>00</strong> hane Jeotermal enerji<br />

10 hane dökme gaz<br />

290 hane kalorifer yakıtı<br />

42.2<strong>00</strong> hane kömür ve bazı sobalı dairelerde odunda<br />

kullanılmaktadır.<br />

C.1.2.4. Endüstriyel Emisyonlar:<br />

İlimizde Bulunan<br />

EMİSYON İZNİ MEVCUT TESİSLER<br />

1-Döğer Belediye Mezbahası<br />

2-Emirdağ Belediye Mezbahası<br />

3-Sultandağı Belediye Mezbahası<br />

4- Dişli Belediye Mezbahası<br />

5-Sandıklı Belediye Mezbahası<br />

7-Başmakçı Belediye Mezbahası<br />

8-Çay Belediye Mezbahası<br />

9-Şuhut Belediye Mezbahası<br />

10-Bolvadin Belediye Mezbahası<br />

11-Efendioğlu Et Kombinası<br />

<strong>12</strong>-Alptürk Et Kombinası<br />

13-Vahdet Et Kombinası<br />

14-Selahattin Mühsürler Et Kombinası<br />

15-Kule Kardeşler Et Kombinası<br />

16-Zekiler Kanatlı Hay. Et Kombinası<br />

17-Özerler Et Kombinası<br />

18-Cumhuriyet Et Kombinası<br />

19-İtimat Et Kombinası<br />

20-İkbal Et Kombinası<br />

21-Topçuoğlu Et Kombinası<br />

22-Göbekli Kardeşler Et Kombinası<br />

23-Portakal Oğulları Et Kombinası<br />

24-Küçük Kardeşler Et Kombinası<br />

25-Kesici Hayvansal Urün.Kemik Unu Fab.<br />

26-İşlek Gıd. Kanatlı Hay. Et Kombinası<br />

27-Oruçoğlu Yağ San.ve Tic.A.Ş. Yağ Fabrikası<br />

28-Afyon Çimento San. T. A. Ş.<br />

29-Çiftçiler Yağ San. ve Tic. A.Ş.<br />

131

30-Metiş A.Ş.<br />

32-Köroğlu Et Kombinası<br />

31- Adaçal Kireç Fabrikası<br />

132

C.1.2.5. Trafikten Kaynaklanan Emisyonlar:<br />

İl’deki Motorlu Kara Taşıtlarının Cinsi:<br />

“ TAŞIT SAYISI<br />

Otomobil 29 932<br />

Minibüs 2 987<br />

Otobüs 1 082<br />

Kamyonet 7 028<br />

Kamyon 6 707<br />

TOPL<strong>AM</strong> 47 736<br />

C.2. Havayı Kirletici Gazlar ve Kaynakları<br />

Havada bulunabilen ve insan sağlığına zararlı etkileri olan gazların bazıları ve özellikleri aşağıya çıkarılmıştır.<br />

ZARARLI GAZLAR: Organizmaya solunum yolu ile girerek zararlı etki gösteren gazlar inert gazlar, kimyasal yoldan asfiksi meydana<br />

getirenler, tahriş edici gazlar ve sistemik zehirler olmak üzere dört grupta toplanmaktadır.<br />

İNERT GAZLAR : Bu gruba giren gazların fizyolojik etkileri yoktur veya çok hafiftir. Havaya oldukça yüksek miktarda karıştıklarında veya<br />

havadaki oranlan önemli derecede arttığında normalde %20-21 olan 02 nispetini düşürerek asfiksî meydana getirirler.<br />

Havadaki O2 oranını düşüren gazlar :<br />

METAN<br />

toplanabilmektedir.<br />

: Patlayıcı olmakla beraber fizyolojik olarak inerttir. Yer altı madenlerinde ve kapalı yerlerde bitkilerin çürümesi ile<br />

ETAN: Kimya endüstrisinde kullanılmaktadır.<br />

ASETİLEN: Kaynakçılıkta ve aydınlatma gazı olarak kullanılmaktadır Asetilen tüpleri kapak yerlerde açık kalırsa veya calcium carbure<br />

(karpit) su ile karışırsa asetilen gazı oranı tehlikeli düzeylere yükselebilir.<br />

KARBONDİOKSİT : Karbondioksit solunum havasında oldukça yüksek düzeylere çıktığı zaman toksit belirtiler meydana getiren bir<br />

gazdır. Havadaki oranı %l-3 ise zararsızdır. Fakat %3-6 arasında baş ağrısı, dispne e terleme, %6-10 arasında tremorlar ve görme bozuklukları<br />

meydana getirir. Daha yüksek miktarlarında şuur kaybolur ve karbondioksit koması ortaya çıkar.<br />

Karbondioksit, kuyularda,hububat silolarında, fermentasyon hücrelerinde, sanayide kullanılan bazı fırın ve kazanların civarında ve CO2<br />

ile çalışan soğuk hava tesislerinde tehlikeli seviyelere çıkabilmektedir, iş yerlerinde zararsız olarak kabul edilebilecek en yüksek CO2 oranı<br />

%0.5 dir.<br />

HİDROJEN,AZOT,ARGON,NEON : Bu gazlar sanayide kullandıkları esnada tüplerin açık kalması nedeniyle dar ve kapalı yerlerde<br />

tehlikeli seviyelere çıkabilirler. Fizyolojik etkileri yoktur.<br />

Kimyasal yoldan asfiksi meydana getirenler:<br />

Bu grupta karbon monoksit, kükürtlü hidrojen ve siyanürler bulunmaktadır.<br />

KARBONMONOKSIT : Karbon monoksit renksiz, kokusuz ve havadan biraz daha hafif bir gazdır. Mavi bir alevle yanarak CO2<br />

meydana getirir. Karbonlu maddelerin tam olmayan yanması ile ortaya çıkar. Şehirlerde kullanılan ve maden kömüründen elde edilen havagazı<br />

%20-40 oranında CO ihtiva eder. iyi yanmamış mangallar, su ısıtılmasında kullanılan havagazı otomatları, havagazı fırın ve ocakları, kömür<br />

ütüleri ve kapalı garajlarda otomobil egzozlarından çıkan gazlardır.Otomobil egzozundan çıkan gazda %7 oranında CO bulunur.<br />

133

KÜKÜRTLÜ HİDROJEN : Kuvvetli ve karakteristik kokusu nedeniyle çok defa hissedilmekle beraber lastik ve boya fabrikaları,<br />

kanalizasyon şebekesi ve bazı yer altı madenlerinde zehirlenmeler ortaya çıkabilmektedir.<br />

SİYANÜRLER : Siyanhidrik asit ve tuzları hücre içindeki solunum fermentlerini inaktive ederek kan ile taşınan oksijenin hücre tarafından<br />

kullanılmasını engeller.<br />

Tahriş edici gazlar:<br />

AZOTDİOKSİT VE AZOTTETRAOKSÎT : Nitro grubundan patlayıcı maddelerin tam olmayan infilakı, organik maddelerin nitrik asit ile<br />

karşılaşması ve havalanmayan yerlerde oksijen veya elektrik kaynağı yapılması esnasında NO2 ve N2O4 gazlan solunum havasında toksik<br />

düzeylere yükselebilmektedir.<br />

<strong>AM</strong>ONYAK Amonyak sanayinin birçok dallarında bilhassa soğuk hava depolarında soğutucu gaz olarak kullanılmaktadır. Çok<br />

keskin kokulu bir gaz olduğundan kendini erkenden belli eder ve ciddi zehirlenmeler ortaya çıkmaz.<br />

FORMALDEHID<br />

: Keskin kokulu bir gazdır ve gayet belirgin bir irritan etkisi vardır. Bir protoplasma zehiri olan CH2 O<br />

dezenfeksiyon işlerinde, plastik madde, kağıt ve boya sanayinde kullanılmaktadır.<br />

KLOR<br />

: Klor,tekstil,kağıt ve boya endüstrisinde ve dezenfeksiyon işlerinde kullanılır.<br />

SİSTEMİK ZEHİRLER<br />

ARSİN<br />

FOSFIN<br />

STİBİN<br />

: Arsenik endüstrisinde açığa çıkar<br />

: Fosfor zehirlenmesi meydana getirir.<br />

: Eritrositlerde hemoliz ve santral sinir sisteminde ödem ve solunum merkezinde depresyon meydana getirir.<br />

KARBONDİSÜLFİT : Sanayide eritken olarak kullanılan ve kolaylıkla buharlaşan bir sıvıdır.<br />

C.2.1. Kükürtdioksit Konsantrasyonu ve Duman:<br />

ÖLÇÜM YILI OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ<br />

2<strong>00</strong>2 YILI <strong>12</strong>5 132 <strong>12</strong>9 83 42 23 19<br />

20<strong>03</strong> YILI 86 95 98 79 36 20 17<br />

2<strong>00</strong>4 YILI *** *** *** *** *** *** ***<br />

2<strong>00</strong>5 YILI 78 75 80 53 35 31 36<br />

2<strong>00</strong>6 YILI 75 74 74 51 37 35 44<br />

ÖLÇÜM YILI AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK<br />

KIŞ DÖNEMİ YILLIK<br />

ORTAL<strong>AM</strong>ASI ORTAL<strong>AM</strong>A<br />

2<strong>00</strong>2 YILI 18 19 34 55 74 92 63<br />

20<strong>03</strong> YILI 16 20 33 *** *** 78 50<br />

2<strong>00</strong>4 YILI *** *** *** *** *** *** ***<br />

2<strong>00</strong>5 YILI 38 41 58 67 68 71 55<br />

2<strong>00</strong>6 YILI 40 40 24 <strong>12</strong>4 143 85 63<br />

*** :Hava Kirliliği Ölçüm Cihazı Arızalı Olduğundan Ölçüm Yapılamamıştır.<br />

134

C.2.2. Partikül Madde (PM) Emisyonları:<br />

ÖLÇÜM YILI OCAK ŞUBAT MART NİSAN MAYIS HAZİRAN TEMMUZ<br />

2<strong>00</strong>2 YILI <strong>12</strong>3 131 <strong>12</strong>8 81 40 22 18<br />

20<strong>03</strong> YILI 85 93 94 78 35 19 16<br />

2<strong>00</strong>4 YILI *** *** *** *** *** *** ***<br />

2<strong>00</strong>5 YILI 2<strong>12</strong> 195 149 <strong>12</strong>9 1<strong>03</strong> 88 61<br />

2<strong>00</strong>6 YILI 230 202 151 135 104 85 66<br />

ÖLÇÜM YILI AĞUSTOS EYLÜL EKİM KASIM ARALIK<br />

KIŞ DÖNEMİ YILLIK<br />

ORTAL<strong>AM</strong>ASI ORTAL<strong>AM</strong>A<br />

2<strong>00</strong>2 YILI 17 18 33 53 72 90 61<br />

20<strong>03</strong> YILI 15 19 32 *** *** 76 49<br />

2<strong>00</strong>4 YILI *** *** *** *** *** *** ***<br />

2<strong>00</strong>5 YILI 87 78 137 147 187 171 131<br />

2<strong>00</strong>6 YILI 93 73 97 97 90 144 118<br />

*** :Hava Kirliliği Ölçüm Cihazı Arızalı Olduğundan Ölçüm Yapılamamıştır.<br />

C.2.3. Karbonmonoksit Emisyonları:<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır<br />

C.2.4. Azot Oksit (NOx) Emisyonları:<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır<br />

C.2.5. Hidrokarbon ve Kurşun Emisyonları:<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır<br />

C.3. Atmosferik Kirlilik<br />

C.3.1. Ozon Tabakasının İncelmesinin Etkileri:<br />

Soluduğumuz havanın % 99’luk bölümünün, % 78’ni nitrojen (azot) ve % 21’ni de oksijen gazları oluşturmaktadır. Bu oran milyonlarca<br />

yıldır değişmemektedir. Az miktarda bulunan diğer gazlar ise; su buharı, karbondioksit, metan, nitrik oksit, ozon ve asal gazlar (argon, helyum,<br />

neon)’ dır. Bunların miktarı ise %1’ den daha azdır. Her on milyon hava molekülü ortalamasından ise yalnızca üçü ozondur.<br />

Ozon, oksijenin karmaşık formudur. Yukarı atmosferdeki ozon tabakası derimizi ultraviyole ışınlarının zararlı etkilerinden korur. Ozon<br />

bizim için yararlı olmakla birlikte, ozon kirliliği sağlık açısından zararlıdır. Ozonun sağlık açısından güvenlik sınırı <strong>12</strong>4 ppb' dir. Ozon<br />

seviyesindeki kirlilik hava şartlarıyla alakalıdır. Sıcaklığın fazla olması, güneşlilik, havadaki hareketsizlik ozon kirliliği için uygun koşullardır.<br />

Ozon kirliliği bazı yerlerde lokal olarak da oluşabilir. Kırsal ve şehirsel bölgelerin her ikisi de yüksek ozon seviyesine sahip olabilir. Bu seviyeler<br />

rüzgar hızı, yönü ve yeryüzü şekillerine bağlıdır. Şayet, hava durgun ise ozon büyük bölgeleri etkileyebilir.<br />

Ozonun her ne kadar dünyanın üzerinde koruyucu etkisi varsa da, ozon kirliliği nefes almak için zararlı olabilir. Bu kirlilik zamanla genç<br />

ve yaşlılarda sağlık problemlerine sebep olabilir. Yüksek ozon seviyesine bir saat maruz kalmak nefes darlığı, öksürük, baş ağrısı, mide<br />

bulantısı ve solunumla ilgili rahatsızlıklara sebep olabilir. Ozon, deriyi güneş yanığındaki gibi etkileyebilme ve solunum yollarını tahriş ederek<br />

akciğerde kalıcı zararlara sebep olabilmektedir. Ozon, aynı zamanda bitkilere de zarar verebilir. Mısır, buğday, soya fasulyesi gibi bitkilerde<br />

verimi düşürüp kaliteyi etkileyebilir. Yüksek ozon seviyesi kauçuk ve tekstil ürünlerine de zarar verir.<br />

135

Ozon yoğunluğundaki azalma sonucunda, UV-b ışınlarının yer yüzeyine ulaşan miktarında bir artış olmaktadır. Bu durum atmosferin<br />

enerji dengesini etkilediği gibi, canlılar üzerinde de zararlı etkilerin oluşmasına neden olmaktadır.<br />

İnsanlar Üzerine Etkisi<br />

Dermatolojik Etkiler<br />

Toplam ozondaki değişim sonucunda, yer yüzeyinde Ultraviole ışınlarının sebep olduğu insan derisindeki yanma olaylarında; bulutsuz<br />

günlerde ozonda görülen her % 1’lik azalmaya karşılık %1.3’lük artış gözlenmiştir. Akut olarak UV-B’ye maruz kalma Güneş yanıklarına, kronik<br />

olarak UV-B’ye maruz kalma ise, cildin elastikliğinin kaybolmasına ve derinin yaşlanmasının hızlanmasına neden olur. Bazı durumlarda ise ışığa<br />

karşı şiddetli allerji olayları kaydedilmiştir.<br />

Kanser Etkisi<br />

İnsanlar zamanlarının çoğunu, dışarıda güneşli ortamlarda geçirmekten hoşlanırlar. Çalışarak, oynayarak veya egzersiz yaparak gün<br />

boyu sürdürülen aktivitelerde, genellikle vücudumuzun çoğu yeri açıkta kalır. Birçok insan da çok fazla güneş ışınlarına maruz kalmanın cilt<br />

kanserine neden olduğunu bilmektedir. En son yapılan tıbbi araştırmalar ise, güneşin UV ışınlarına maruz kalmanın cilt kanseri (melanoma,<br />

temel hücre kanseri, pullu hücre kanseri), diğer cilt problemleri, katarakt ve diğer göz problemleri ile bağışıklık sisteminin baskı altına alınması<br />

gibi ciddi sağlık problemlerine sebebiyet verebileceğini göstermiştir.<br />

UV-b ışınlarına uzun süreli maruz kalınması durumunda, önce insan derisinde bozulma, 40 yaşlarında tümör oluşumu ve 50 yaşlarında<br />

ise ileri safhada kanser görülebilmektedir. Ozon yoğunluğunda % 10’luk bir azalma olduğunda ise, deri kanserinde % 50-80’e varan oranlarda<br />

artış görülmektedir. Eğer, insanlar 15 yaşından önce yüksek düzeyde UV-b ışınlarına maruz kalmışsa 30 yaşlarında öldürücü bir deri kanserine<br />

yakalanma riski oldukça fazladır. Dudak, tükürük bezleri, göz içi kanserleri gibi diğer kanserlerdeki artış riski ise bilinmemektedir.<br />

Kanser ile UV radyasyonu arasındaki ilişki, detaylı bir biçimde Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansının yayınlarında tartışılmış ve cilt<br />

kanserlerinin oluşumu ile ilişkili olduğu kesin olarak belirlenmiştir<br />

Melanoma : Melanoma, dokularda fazla miktarda renk maddesinin toplanması sonucunda ortaya çıkan en ciddi cilt kanseri çeşidi olup,<br />

Dünyada en hızlı yayılan kanser tiplerinden biridir. Pek çok bilim adamı çocukluktaki güneş yanıkları ile daha sonra ortaya çıkan melanoma<br />

arasında bir ilişkinin var olduğuna inanmaktadır. Melanoma vücudun diğer bölümlerine hızlıca bulaşabilir, fakat erken teşhis edildiğinde hemen<br />

hemen tamamen tedavi edilebilir. Eğer erken zamanda yakalanılmışsa melanoma çoğunlukla öldürücüdür.<br />

Melanoma ciltte pigment üretimini kontrolsüz büyütür. Bu büyüme koyu renklenmiş kötü huylu ben ve tümörlerin şekillenmesine önderlik<br />

eder. Melanomalar aniden belirti olmaksızın görülür, bir benden veya benin yanından gelişebilir. Bu sebepten vücuttaki benlerin görünmesi ve<br />

yerleşimini bilmek önemlidir, bu sayede her değişiklik belirlenmiş olacaktır. Melanoma, sık olarak kadın ve erkeklerin üst arka kısımlarında ve<br />

kadınların bacaklarında görülür, fakat vücudun herhangi bir yerinde de gelişebilir. Vücutta, olağan olmayan herhangi bir cilt gelişiminde, özellikle<br />

bir benin rengindeki ve hacmindeki değişiklik veya diğer koruyucu ve düzensiz renk pigmentlerinin büyümesi, noktaların ve beneklerin<br />

pullanması, sızıp akması, kanaması veya yumru görüntüsündeki değişiklikler belirleyici olabilir.<br />

Melanomasız Cilt Kanserleri : Melanomaya benzemez, bu tür cilt kanserleri nadiren öldürücüdür. Bununla beraber ışığa aşırı derecede<br />

maruz kalmamalıdır. Zamanında anlaşılmaz ise yayılır ve çok ciddi sağlık problemlerine sebep olabilir. Melanomasız cilt kanserinin iki çeşidi<br />

vardır. Bunlar, temel hücre kanserleri ve pullu hücre kanserleridir.<br />

a) Temel hücre kanserleri cildin tümörleridir. Bunlar genellikle küçük, etli yuvarlaklardır. Yumrular başta ve boyunda bulunur, fakat diğer<br />

hücre bölgelerinde de oluşabilir. Bu tip, genellikle açık ciltli insanlar arasında gelişir. Temel hücre kanseri hızlı şekilde gelişmez ve nadiren<br />

vücudun diğer bölgelerine yayılır. Bununla birlikte, cildi kemiğe kadar delebilir ve epeyce büyük lokal zararlara sebep olabilir. Temel hücre<br />

kanseri tümörleri genellikle yavaşça gelişir, kabarır, yarı saydamdır, inci gibi boğumlar şeklinde görülür. Anlaşılmaz ise kabuk bağlar, irin boşaltır<br />

ve bazen kanar.<br />

b) Pullu hücre kanserleri tümördür. Pullu pullu boğumlar veya kızarıklıklar şeklinde görülür. En genel ikinci cilt kanseridir, açık tenli<br />

insanlarda görülür. Bu kanser geniş bir kütle içerisinde görülür. Temel hücre kanserine benzemez ve vücudun diğer bölümlerine de yayılabilir.<br />

Pullu hücre kanserlerinin genellikle kabarık, kırmızı veya pembe pullu boğumları vardır. Siğile benzer şekilde büyür ve irin merkezidir. Bunlar<br />

tipik olarak kulak kenarında görüldüğü gibi yüz, dudaklar, ağız, eller ve güneşe maruz kalan diğer bölgelerde de görülür.<br />

Eğer erken teşhis edilirse, bu iki melanomasız cilt kanseri %95 oranında tedavi edilir. Burada esas mesele uyarıları ciddiye alıp hastalığı<br />

erken teşhis etmektir.<br />

Aktinik Keratosiz : Bu, güneşten kaynaklanan hücre büyümesidir ve vücudun güneşe maruz kalan bölgelerinde oluşur. Özellikle yüz,<br />

eller, bilekler ve boynun V kısmı lekenin bu tipine hassastır. Zamanında anlaşılmaz ise, aktinik keratosiz kötü huylu olabilir. Oluştuğu bölümde<br />

kabarma, kızarma ve pürüzlü bir yapı gelişir. Eğer bu gelişme gözlemlenirse hemen bir dermatolojiste gidilmelidir.<br />

136

Bağışıklık Sistemine Etkisi<br />

UV-b ışınları insanlara oldukça zarar verici etkiye sahip olduğundan, insanların bağışıklık sistemini zayıflatmaktadır. Bunun sonucunda,<br />

dünyanın her tarafındaki insanlar daha sık hasta olma ve şiddetli enfeksiyon gibi, UV radyasyonun bağışıklık sistemine yapmış olduğu olumsuz<br />

etkilerle karşı karşıya kalma risk altındadır.<br />

Göz içi Zararları<br />

UV Radyasyonu, katarakt ve muhtemel noktasal dejenerasyon riskini arttırmaktadır. Bir çok faktör katarakt riskinin oluşmasına katkıda<br />

bulunur. Atmosferik ozonun % 10 azalması halinde katarakt riskinin her yıl için % 5 (Dünya genelinde 1.6 - 1.75 milyon vaka demek) artacağı<br />

hesaplanmaktadır.<br />

Deniz Canlıları Üzerine Etkisi<br />

Denizdeki planktonların UV-b ışınlarından fazla miktarda zarar görmesi sonucunda, hareket ve yeniden üreme kapasiteleri bozulur ve<br />

yok olurlar. UV-b baskısını yoğun olarak hisseden Aquatik ekosistem içinde planktonların değişimi oldukça belirgindir.<br />

Atmosferdeki ozon miktarındaki azalmayla doğru orantılı olarak yer yüzeyine ulaşan yüksek düzeydeki UV-b radyasyonu, bazı besin<br />

zincirlerinin kesilmesi dahil çeşitli tahribatlara yol açabilmektedir. Bunun sonucunda denizdeki planktonlar UV-b ışınlarından oldukça fazla zarar<br />

görür ve yok olurlar. Atmosferdeki CO2 ’i çözümleme yeteneğine sahip olan Planktonların azalması CO2 miktarının artmasına ve sera etkisinin<br />

fazlalaşmasına yol açacaktır. Bunlar besin zinciri içinde önemli yer tuttukları gibi, ayrıca küresel olarak tüketilen karbondioksit tutarının yarıdan<br />

fazlasını da harcayarak dünya iklim dengesini sağlamaktadırlar.<br />

Bitkiler Üzerine Etkisi :<br />

Bitkiler gelişme ve büyümelerini devam ettirebilmek için fotosentez yaparlar. Aynı zamanda, UV-b ışınlarının zararlı etkilerinden<br />

korunabilmek için yaprak alanlarını küçültürler, bu da fotosentezde azalma demektir. Bitki fotosentez esnasında stomalarını açar ve CO2 alır, bu<br />

CO2 alımı esnasında gözeneklerden içeriye ozon (O3) girişi de olur. Stomalar ozondan korunmak için kapanırlar ve bu kapanma fotosentezin<br />

durmasına veya yavaşlamasına sebep olur. Ozon, oksidasyon sonucu bileşimleri etkiler, mitokondri’ de enerji üretimini engeller, bitki<br />

büyümesini yavaşlatır.<br />

Ozon aynı zamanda bitkide çiçeklerin ve meyvelerin azalmasına, suyun verimli kullanılmasının engellenmesine sebep olur. Ozon bitkileri<br />

hastalıklara, böceklere ve kuraklığa karşı hassaslaştırır ve zayıflatır.<br />

Bitkiler yapılarındaki farklılıklar nedeniyle ozona dayanıklılık açısından değişkenlik gösterirler. Değişkenlik bitkinin tür, alt tür ve varyete<br />

özellikleri ile ozona olan tepkisinin diğerlerinden daha fazla olmasına bağlıdır. Bazı bitkiler ozonun verdiği zararı yok edebilirler, bazı bitkiler ise<br />

bu zararı engelleyememektedir. Yapraklarda ozon zararı ile beneklenme, sararma, su lekeleri, erken yaşlanma ve dökülme görülür.<br />

Ozona Çok Hassas Bitkiler:<br />

Kızılağaç, yonca, kayısı, dişbudak, kavak, arpa, fasulye, pancar, begonya, çim, şimşir ağacı, düğün çiçeği, brom, Brüksel lahanası,<br />

karanfil, kereviz, hindiba, kuşyemi, Çin lahanası, kasımpatı, mısır (şeker), dere otu, patlıcan, küpe çiçeği, su kabağı, asma, baldıran, kara çam,<br />

leylak, ıhlamur, akasya (siyah), akçaağaç, mimoza, kavun, meşe, yulaf, maydanoz, yabani havuç, bezelye, şeftali, yerfıstığı, çam (beyaz,<br />

İskoçya), patates, bal kabağı, turp, çavdar, soğan, ıspanak, kabak, çilek, tatlı patates, tütün, lale, domates, şalgam, ceviz ve salkım söğüt.<br />

Ozona Biraz Dayanıklı Bitkiler:<br />

Pamuk, salatalık, iğ ağacı, sardunya, kılıç çiçeği, ardıç ve biber. Ozona maruz kalma ile bitki verimlerinde değişik oranlarda düşüş<br />

olmaktadır. Bilim adamları tarafından yapılan çalışmalar sonucunda verimde ortalama azalma mısırda % 2.5, buğdayda % 6, soya fasulyesinde<br />

% 13, yerfıstığında % 24 bulunmuştur. Soya fasülyesi üzerinde yapılan araştırmalar göstermiştir ki, ozon yoğunluğunda % 25’lik bir azalma %<br />

50’lik bir ürün azalmasına neden olmaktadır. Ayrıca pek çok üründe kalite düşmektedir. UV-b ışınları topraktaki mikroorganizmaları öldürerek<br />

toprağı verimsizleştirmektedir. Orta enlemlerde topraktaki mikroorganizmaların hektar başına yılda 5<strong>00</strong> kg azot tükettikleri göz önüne alınırsa<br />

zararları daha iyi anlaşılır.<br />

Ozonun bitkilere verdiği zararın verim kaybına sebebiyet vermesi dolayısıyla araştırıcılar ilk etapta ekonomik değeri önemli olan<br />

bitkilerde çalışmaya başlamışlardır. Günümüzde insan beslenmesi büyük ölçüde bitkilere bağlı olup, besinlerimiz ya doğrudan bitkilerden ya da<br />

bitkilerle beslenen hayvanlardan sağlanan ürünlerden oluşmaktadır. İnsan ve hayvan beslenmesinde vazgeçilmez bir yeri olan bitkisel üretimin<br />

artan nüfusa paralel olarak artırılması gerekmektedir. İnsan beslenmesinde kullanılan bitkisel ürünler dünya nüfusunun ihtiyacını<br />

karşılayamamaktadır. Fakat verimli tarım arazilerinin artırılamaması nedeniyle birim alandan alınan verimin artırılması gerekmektedir. Birim<br />

alandan elde edilen verim, genetik çalışmalarla verim ve kalitesi fazla çeşitlerin elde edilmesi yanında hastalık ve zararlılara dayanıklı çeşitlerle<br />

mümkün olabilmektedir. Ozonun da bitkilere zararlı olması dolayısıyla, ozonun bitkilere etkisi ile ilgili çeşitli çalışmalar dünyadaki çeşitli bilim<br />

adamları tarafından yapılmaktadır. Bu çalışmalar, ileriki yıllarda ozon zararının bitkiler açısından önemli olduğunun toplumlar tarafından daha iyi<br />

anlaşılmasıyla daha da önem arz edecektir.<br />

137

İklim Üzerine Etkisi :<br />

Dünyamızın iklimi, üzerinde yaşayan canlılarla çok yakından ilgilidir. Bu nedenle günümüzde meteorolojistlerin ilgisini, atmosfer fiziği ve<br />

kimyası ile birlikte biyolojisi de çekmekte ve bu konular ile giderek daha yakından ilgilenmektedirler. Atmosferdeki karbondioksit, oksijen ve ozon<br />

dengesi canlılar tarafından sağlanmaktadır. İklim üzerine bu gazların etkileri ise farklıdır. Stratosferdeki ozon dengesi ise, topraktaki bakterilerin<br />

ürettiği N2O ile gerçekleşir. Yer yüzeyine ulaşan zararlı UV-B radyasyonuna maruz kalan küçük organizmaların ve planktonların azalması, yine<br />

UV-B radyasyonuna maruz kalan bitkilerin fotosentez mekanizmalarının zarar görmesi, atmosferdeki CO2 miktarının artmasına ve sera etkisinin<br />

fazlalaşmasına yol açacaktır. Bu durumda dünya iklim dengesinin değişimine yol açmaktadır.<br />

C.3.2. Asit Yağmurlarının Etkileri:<br />

Kirleticilerin yağmurla çökelmesi ve bu çökelmenin neden olacağı sonuçlar, ülkemizde çok az bilgi birikimi olan konulardan bir tanesidir.<br />

Yaş ve kuru çökelme sonucunda atmosferden yeryüzüne geçen sülfat, nitrat gibi anyonlarla, toksit ağır metallerin, kırsal bölgelerde toprağın ve<br />

göllerin asitlenmesine neden olduğu, toksit elementlerin toprak ve sedimentde mobilize olması sonucunu doğurduğu, kentlerde ise insan<br />

sağlığını doğrudan etkileyebilecek düzeylere erişmelerinin yanında, toprağa çökelmeleri sonucunda da insanların ve özellikle çocukların<br />

sağlığını dolaylı olarak etkilediği bugün artık bilinmektedir.<br />

Avrupa ve Kuzey Amerika’da yapılmış olan çalışmaların ışığında, gerek kentlerde ve gerekse kırsal bölgelerde yaş ve kuru çökelmeyi<br />

izlemek amacıyla büyük ölçekli izleme ağları kurulmuştur. Bu amaçla global ve bölgesel ağların kurulmasında Dünya Meteoroloji Teşkilatı<br />

(WMO) bu tür izleme çalışmalarında organizatör görevi üstlenmektedir. WMO tarafından koordine edilerek yürütülen Global Atmospheric Watch<br />

(GAW) Programı, bugüne kadar oluşturulmuş en kapsamlı global işletme programıdır.<br />

Meteoroloji Genel Müdürlüğü bünyesinde hava kirliliğ ve yağmur sularında iz element belirlenmesine yönelik girişimler 1993 yılında<br />

başlamıştır. 1996 yılında Polarografik Analizör cihazı alınmış olmasına rağmen laborotuvar alt yapısına ilişkin sorunların giderilmemiş olması ve<br />

laboratuvar malzemelerindeki eksiklikler nedeniyle laboratuvar çalışmalarına başlanamamıştır. Laboratuvar eksikliklerinin ve sorunların büyük<br />

ölçüde giderilmesi ile 1998 Aralık ayında pilot bölge çalışmalarına Ankara Meteoroloji Bölge Müdürlüğünden alınan yağmur suyunda yapılan<br />

analizlerle başlamıştır.<br />

Laboratuvar çalışmalarına işlerlik kazandırmak amacıyla 1998 yılında DMİ-ODTÜ arasında bir protokol yapılmıştır. Hava kirliliği izleme<br />

çalışmalarını WMO standartlarına çıkarabilmek ve ‘Envoirment Monitoring’ çerçevesinde laboratuarımaza gerekli olan 1 adet İyon Kromotografi<br />

cihazı ve 1 adet Atomik Absorbsiyon Spektrofotometre cihazlarının alımları gerçekleştirilmiştir. 20<strong>03</strong> Nisan – <strong>May</strong>ıs aylarında cihazların teslim<br />

alınması ile, Çamkoru ve Amasra Meteoroloji istasyonundan toplanan örnekler Laboratuvarımıda analiz edilecek daha sonra da kirlilik taşınım<br />

yolları üzerine kurulacak toplama sistemleri ile Türkiye’de asit yağmurlar ve sınırlar ötesi taşınabilir hava kirliliği konusunda önemli çalışmaların<br />

devam etmesi sağlanacaktır.<br />

ASİT YAĞMURLARININ OLUŞUMU<br />

Endüstriyel faaliyetler, konutlarda ısınma amaçlı olarak kullanılan fosil yakıtlar, motorlu taşıtlardan çıkan egzos gazları ve fosil yakıtlara<br />

dayalı olarak enerji üreten termik santraller, bu faaliyetleri sonucu havayı kirletmekte ve kükürtdioksit, azotoksit, partikül madde ve hidrokarbon<br />

yaymaktadır. 2 ile 7 gün arasında havada asılı kalabilen bu kirleticiler, atmosferde çeşitli kimyasal ve fiziksel reaksiyonlara uğrayarak, zaman<br />

zaman çok uzaklara taşınabilmekte, atmosferdeki su partikülleri ve diğer bileşenlerle tepkimeye girerek sülfüroz asit (HSO), sülfürik asit (H2SO4)<br />

ve nitrik asit (HNO3) oluşumuna sebebiyet vermektedir. Tabloda hava kirliliğine sebep olan kirletici bileşenlerin genel bir sıralamasını<br />

vermektedir.<br />

SINIFI<br />

KİRLETİCİ<br />

PRİMER<br />

SEKONDER<br />

YAPAY KAYNAK<br />

Kükürtlü Bileşenler SO2, H2S SO3, H2SO4 Sülfürlü yakıtlar<br />

Azotlu Bileşenler<br />

NO, NH3 NO2, MNO3<br />

( Fotokimyasal smog)<br />

Aldehitler<br />

Yüksek sıcaklıkta N2 ve<br />

O2’nin reaksiyonu<br />

Yakıtların yanması<br />

Karbonlu Bileşenler<br />

C1 ve C5<br />

Asitler<br />

Petrolün damıtılması<br />

Ketonlar<br />

Eritkenlerin kullanımı<br />

Karbon Oksitler<br />

CO, CO2<br />

Yanma<br />

Halojenli Bileşenler<br />

HF, HCL<br />

Meteorolojik işlemler<br />

138

S, O2, Toz Endüstriyel<br />

Partiküller<br />

Fume Mist<br />

İs, Duman<br />

Smog<br />

Hiç bir yabancı maddeyle kirletilmemiş bir atmosferde bile yağmur suyu hafif asidik karakterdedir ve pH derecesi 5.6’ dır. Çeşitli yanma<br />

olayları sonucu havaya karışan SO2, SO3, NOX gibi gazlar yağışla birleşip asit meydana getirebilmekte ve bunların yeryüzüne yağması ile asit<br />

yağmurları oluşmaktadır.<br />

Bunların yeryüzüne geri dönüşleri kuru ve yaş asit depolanması sonucu olur. Yaş depolamada atmosferde oluşan bütün ürünler, yağmur<br />

ve kar içinde çözünmüş halde yeryüzüne taşınırlar. Kuru depolamada ise atmosferdeki partiküllerin ve gazların yeryüzüne taşınması esnasında<br />

yağmur veya kar bulunmaz, sis içinde aerosol şeklinde bulunurlar. Bu çerçevede belirtildiği gibi, yalnız yağmur değil, diğer bütün yağış biçimleri<br />

de asidik olabilmektedir.<br />

Kuru ve yaş birikimin bağlı miktarı<br />

değişmektedir.<br />

hava kirliliği kaynağından olan uzaklığa, emisyon yüksekliğine ve meteorolojik şartlara göre<br />

Kuru depolama emisyon kaynaklarının yakınında, yaş depolama ise kaynaktan uzakta etkin olan rüzgarlarla taşınmaz oldukları<br />

bölgelerde etkili olur. Ayrıca yıllık yağışların bol olduğu bölgelerde yaş depolama daha fazladır. Kuru depolamada atmosferdeki partiküller ve<br />

gazlar doğrudan doğruya yeryüzü suları, bitkiler, ağaçlar ve kayalar üzerinde yüzeye yakın bir yere sızarak toplanırlar. Depolama hızı gazın tipi,<br />

partikülün boyutu gibi kirleticinin tabiatına, atmosferdeki türbülansa ve alıcının yüzeyine bağlıdır.<br />

ATMOSFERDE ASİTLEŞMEYE NEDEN OLAN KİRLETİCİLER<br />

Kükürt Oksitler ( SOX )<br />

Hava kirletici emisyonların en yaygın olanı kükürtdioksit (SO2) dir. Her yıl tonlarca SO2 çeşitli kaynaklardan yayınlanarak, atmosfere<br />

karışmaktadır. Bu emisyonların en önemli bölümü elektrik üretmek amacıyla çok büyük miktarlarda kükürtlü katı ve sıvı yakıtlar yakan termik<br />

santrallerden meydana gelmektedir.<br />

2 Kasım 1986’ da yürürlüğe giren “Hava Kalitesini Koruma Yönetmeliği” ne göre mahalli çevre birimlerinde uzun vadeli, maksimum SO2<br />

sınır değerleri, yıllık ortalama 60 mg/m 3 , kış mevsimi ortalaması <strong>12</strong>0 mg/m 3 , günlük ortalama 150 mg/m 3 , 1 saatlik ortalama 450 mg/m 3 tür.<br />

Azot Oksitler (NOX)<br />

NOx’ in atmosferdeki bulunuşu yaklaşık olarak yarı yarıya taşıt egzosu ve sabit yakma tesislerinden dolayıdır. Bu gazlar atmosferde<br />

doğal gaz çevrimine girerek, nitrik asit (HNO3) oluşumuyla sonuçlanan zincirleme reaksiyonları tamamlarlar. Atmosferdeki HNO3 oluşumu ise<br />

asit yağışının oluşmasını etkiler.<br />

Son yıllarda Danimarka’ da yapılan bir araştırmayla amonyak buharlaşmasının güneş radyasyonuna maruz kaldığında atmosferdeki<br />

nitrik asit oluşumuna katkısının ihmal edilemeyecek boyutta olduğu belirlenmiştir. Yağmurun amonyum içeriği toprakta, su havzalarında ve<br />

göllerde nitrifikasyon yapan bakteriler ve oksijen sayesinde amonyum nitrit asite dönüştüğünde yağmurun asiditesini ayrıca 4 kat artırmaktadır.<br />

ASİT YAĞMURLARININ ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ<br />

Asit yağmuru toprağın kimyasal yapısını ve biyolojik koşullarını etkilemektedir. Toprağın yapısında bulunan kalsiyum, magnezyum gibi<br />

elementleri yıkayarak taban suyuna taşımakta, toprağın zayıflamasına ve zirai verimin düşmesine neden olmaktadır. Toprağın asitleşmesine en<br />

çok katkıda bulunan maddeler, atmosferde birikme sonucu toprağa geçen kükürt bileşikleridir. Azot bileşikleri ise bitkilerin özümseyeceği<br />

miktardan fazla olduğu zaman toprağın asitleşmesinde rol oynamaktadır.<br />

Asitleşmenin çevre üzerinde dolaylı olmakla birlikte yine çok önemli etkilerinden biri de, endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan asit<br />

nemidir. Toprağa ya da göl yataklarına inmiş civa, kadmiyum ya da alüminyum gibi zehirli maddelerle tepkimeye girebilmekte ve normal koşullar<br />

altında çözünmez sayılan bu maddeler, asidik nemle tepkimenin sonucunda, besin zinciri ya da içme suyu yoluyla bitki, hayvan ve insana ulaşıp<br />

toksik etkiler yaratmaktadır. Ağaç köklerinin besin toplama yeteneğinin bozulmasının sorumlusu da gene asitleşme sonucunda toprakta<br />

harekete geçen alüminyumdur.<br />

Büyük şehirlerin çoğunda insan yapısı bina ve anıtlara asit yağmurlarının yaptığı zararın göstergesi çoktur. Tarihi yapılar, binalar, açık<br />

metal yüzeyler, boya kaplamalar ve bazı plastikler, sülfürdioksit ve yağışın sulandırdığı bu asitten dolayı bozulma gösterir.<br />

ASİT YAĞMURLARININ İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ<br />

Temmuz 1984’ de Berlin’ de Dünya Sağlık Örgütü’ nün (WHO) Avrupa Bölgesel Toplantısında çeşitli gruplar tarafından sunulan<br />

araştırmalar asit yağmurlarının insan sağlığı üzerindeki etkileri konusunda ilginç sonuçlar açığa çıkmıştır. Bu araştırmaların sonucu olarak asit<br />

139

depolanmasının insan sağlığı üzerinde dolaylı ve dolaysız olmak üzere 2 tür etkisi belirlenmiştir. Bu güne kadar yapılan araştırmalar henüz asit<br />

depolanmasının insanlar üzerinde dolaysız bir etkisini belirleyememiştir. Bununla beraber deri, göz ve solunum sistemindeki direkt etkileri dikkat<br />

çekicidir. pH 4.6’ ya kadar asitlenmiş göl sularında insan ve tavşan denekleri üzerinde yapılan araştırmalarda belirli bir takım etkiler belirlenmiş,<br />

pH’ ın 4 ten düşük olduğu değerlerde gözde tahriş ve kızarıklık oluşmuştur.<br />

Asidik zerrecikler genellikle sülfürdioksit ve nitrikoksitlerin atmosferdeki dispersiyonu ile oluşur. Sonuçta oluşan nitrik ve sülfürik asit diğer<br />

partiküller (toz, is, kurum, duman vs) üzerine yapışır. Bu partiküllerin direkt olarak solunması bu asidik yapıların doğrudan akciğerlere kadar<br />

gitmesine neden olmaktadır. Bu asidik yapıdaki tozlar ve gazlar nemli ve sıcak akciğer alueollerinde kimyasal olarak kana geçebilirler.<br />

Asit yağmurlarının insanlar üzerindeki dolaylı etkileri yüzey ve içme suları, yer altı suları, toprak, ağır metaller, bitkiler ve balıklar<br />

üzerindeki etkilerine bağlı olarak bu unsurların kullanılması sonucunda uzun vadede insan bünyesinde asidik depolanmaya neden olur.<br />

ÜLKEMİZDE MEVCUT DURUM<br />

Ülkemiz ormanlarında da, endüstri kuruluşlarından kaynaklanan zehirli gazların orman ağaçları üzerindeki olumsuz etkileri, lokal olarak<br />

görülmektedir. Bunları başında Murgul-Göktaş, Samsun-Gelemen ve Muğla-Yatağan gelmektedir.<br />

Bursa-Uludağ ve İzmit çevresi ormanları da kirli havanın olumsuz etkileri ile karşı karşıyadır. İzmit çevresi yağışlardaki pH değerleri<br />

zaman zaman 4.2’ ye düşmesine karşın, ortalama değerler asidik özellik göstermektedir. Bunun nedenleri, doğu batı yönündeki sürekli hava<br />

akımlarının dumanı dağıtması ve havadaki tozun etkisiyle yağış suyundaki asitin tamponlanmasıdır.<br />

Ankara’ da yapılan ölçümlerde ortalama yağmur pH’ sının 5.4 olması, asit yağmurlarının varlığını göstermektedir. Her ne kadar pH<br />

değrleri Avrupa kadar düşük değil ise de asit yağmurları mevcuttur. Ankara çevresindeki tarım alanlarının etkilenmemesinin nedeni bazik<br />

karakterli oluşlarındandır.<br />

Yarımca ve Aliağa’ da bulunan petrokimya tesisleri üretim sonrasında kükürtdioksit, duman, hidrokarbonlar ve amonyak çıkararak havayı<br />

kirletirler. Yatağan Termik Santralinde günde yaklaşık 15 bin ton linyit kömürü (% 2 yanabilir S) yakılarak atmosfere 6<strong>00</strong> ton dolayında SO2 gazı<br />

verilmektedir. Baca gazında 54<strong>00</strong> mg/m 3 olarak hesaplanan SO2 derişimi “Hava Kalitesini Koruma Yönetmeliği” nde bu vasıftaki tesisler için izin<br />

verilen sınır değerlerinin çok üstündedir.<br />

ALINABİLECEK ÖNLEMLER<br />

Hava kirliliğinin yoğun olduğu büyük illerimizde kaliteli ve temiz linyitin yakılması için gerekli tedbirler alınmalıdır.<br />

Başkent Ankara’da henüz belirli semtlerde kullanıma sunulan doğal gazın çukur bölgelerdeki bütün mahallelere yaygınlaştırılması için<br />

çalışmalara devam edilmesi ve hava kirliliği olan diğer illerimize de doğal gazın götürülmesi gerekmektedir.<br />

Yakıtların tekniğe uygun olarak yakılabilmesi için kazanın, yakıtın yanma özelliğine göre standartlarına uygun olarak üretilmesi ve uygun<br />

yanma şartlarının sağlanması gerekir.<br />

Kazan yakıcıların periyodik zamanlarda eğitilerek, uygun yakma kurallarını öğrenmeleri sağlanmalıdır.<br />

Büyük ısıtma sistemlerine filtre takma zorunluluğu getirilmelidir.<br />

Sadece uçucu kül için elektrofiltre bulunan termik santrallere desülfürizasyon tesislerinin de zorunlu olarak kurdurulması sağlanmalıdır.<br />

Bina projelerinde, baca ve kazanın konacağı yer standartlara uygun olmalı ve ısı yalıtımına önem verilmelidir.<br />

Motorlu taşıtlar için; karbüratör ayarı şartı getirilmeli portatif CO ve HC için kurşuna dayanıklı katalizörler veya oksidasyon katalizörleri<br />

kullanılmalı, sekonder hava NOX için egzoz gazı resürkülasyonu uygulanmalıdır. Almanya’ da olduğu gibi benzindeki kurşun miktarı 0.15 gr/lt<br />

seviyesine indirilmeli ve kademeli olarak kurşunsuz benzine geçilmelidir.<br />

SONUÇ<br />

Atmosferdeki kükürt ve azot oksit emisyonlarının azaltılması uzun vadede gerçekleştirilecek bir işlem olduğundan çevrede yarattıkları<br />

olumsuz etkileri nedeniyle emisyonlarının azaltılması için gereken önlemlerin vakit kaybetmeden alınmasının zorunluluğu açıkça görülmektedir.<br />

Bunun yanında acil önlem olarak bir bölgede hava kirliliği, teknolojik önlemler tespit edilerek dikkatle gözden geçirilmeli ve uygulanmalıdır. Asit<br />

depolanması sorununa bilimsel yönden çözüm yolları ararken, zarar tespitleri yapılmalı ve ekosistem detaylı bir şekilde incelenmelidir. Ayrıca<br />

problem politik ve bilimsel olarak benimsenmelidir.<br />

140

C.4. Hava Kirleticilerinin Çevreye Olan Etkileri<br />

C.4.1. Doğal Çevreye Etkisi:<br />

İlimizde özellikle kış aylarında bacalardan çıkan emisyonun artması nedeniyle havadaki partiküler madde ve SO2 yoğunluğu yüksek<br />

olan iller arasında yer almaktadır. Baca gazı emisyonlarının düşürülmesi amacıyla ilimiz MÇK toplantılarında ev ve kaloriferlerde yakılacak<br />

kömür kalitesine sınır getirilmiştir.<br />

C.4.1.1.Su Üzerindeki Etkileri:<br />

İl merkezinde yaşanan hava kirliliğinin, hava kirleticilerinin yağmur suyu ile birlikte yeryüzüne inmesi yeryüzü kaynaklarından baraj ve<br />

gölleri olumsuz yönde etkilemektedir.<br />

C.4.1.2.Toprak Üzerine Etkileri:<br />

Asit yağmurları, toprağın kimyasal yapısı ve biyolojik kosullar uzerinde etkide bulunarak, bu topraklar uzerinde yetisen bitkilere zararlı<br />

olmaktadır. Toprağa erisen sulfurik asit, toprağın asitliliğini yani aktif hidrojen iyonlarının yoğunluğunu arttırmaktadır. Miktarı artan H+ iyonları ,<br />

toprağın kolloidal kompleksleri olan kil minarelleri ve humus kolloidleri tarafından tutulmakta olan basta Ca++ olmak uzere K+, Mg++ ve Na+<br />

gibi bitki besin elementlerinin yerine gecerek, onların topraktan tabansuyuna karısmak uzere yıkanmalarına neden olmaktadır. Makro besin<br />

elementlerinin bu yolla topraktan yıkanmalar toprağın verim gucunun azalmasına neden olduğu gibi toprakta olusan yuksek asitliliğin bir kısım<br />

mikro besin elementlerinin de olumsuz yonde etkilenmesine neden olmaktadır. Topraktaki asit birikimi, besin elementlerinin bitkiler tarafından<br />

kullanılmamasına neden olur. Aynı zamanda asit yağmurları, topraktaki demir, aluminyum ve mangan gibi toksit maddelerin acığa cıkmasını<br />

sağlar. Bu toksit maddeler ise ağaclara ve bitkilere cok zararlıdır.<br />

C.4.1.3. Flora ve Fauna Üzerinde Etkisi:<br />

ilimizde hava kirliliğinden dolayı kirleticilerin bitkilere tesiri konusunda onemli bir calısma yapılmamıstır.<br />

C.4.1.4. İnsan Sağlığı Üzerindeki Etkisi:<br />

Bu konu ile ilgili bilgi bölüm “C.2” de verilmiştir.<br />

C.4.2. Yapay Çevreye (Görüntü Kirliliği Üzerine) Etkileri<br />

Hava kirlenmesinin esyalar uzerinde en cok bilinen etkisi bina cephelerinde,kumas ve diğer esyalar uzerinde lekeler meydana<br />

gelmektedir. Yuzeyler uzerine 0.3mikron buyukluğundeki smogların birikmesi neticesi soz konusu bozulmalar ve lekeler meydana gelmektedir.<br />

Zamanla bu birikme, yuzeyi tahrip ederek rengini değistirerek kendini belli eder. Hava kirlenmesinin malzemelere olan bir diğer tesiri korozyonu<br />

hızlandırmaktır. Ozon kaucuk ve lastik malzeme uzerine son derece zararlı tesir yapmaktadır. Nemli havalarda kursunla reaksiyona girerek<br />

kursun sulfur yapmaktadır.Hava kirleticileri aynı zamanda gorus mesafesini azaltırlar. Capları 0.3-0.6 mikron arası olan partikuller gorusu son<br />

derece guclestirmektedir.<br />

141

D.1. Su Kaynaklarının Kullanımı<br />

D.1.1. Yeraltı Suları:<br />

D. SU<br />

Afyonkarahisar il hudutları içinde kalan ovaların, geçmiş yıllarda yapılan yapılan çalışmalar sonuçlarına göre yeraltı suyu İşletme<br />

Rezervi 3<strong>12</strong>,9 x 10 6 m 3 /yıl YAS işletme rezervlerinin ovalara göre dağılımı şöyledir.<br />

İşletme Rezervi 10 6 m 3 /yıl<br />

1. Bolvadin Ovası 92,0<br />

2. Çay Ovası 28,0<br />

3. Emirdağ Ovası 51,0<br />

4. Yarıkkaya-B.Tuğluk-Yeniköy Ovaları 45,0<br />

5. Şuhut Ovası 9,4<br />

6. B.Sincanlı Ovası 9,5<br />

7. K.Sincanlı Ovası 2,5<br />

8. Sandıklı Ovası 28,5<br />

9. Çöl Ovası 15,0<br />

10. Dombay Ovası 13,5<br />

11. Acıgöl Havzası 18,5<br />

Akiferler:<br />

Akiferler<br />

1. Bolvadin Ovası Alüvyon, Neojenra Kumlu çakıllı, kireçtaşı suryelesi,<br />

Mesosoyik kireçtaşları<br />

2. Çay Ovası Alüvyon, Birilanti konisi<br />

3. Emirdağ Ovası Alüvyon, Neojın kireçtaşı, Mesosoyik kireçtaşı<br />

4.Yarıkkaya-B.Tuğluk-Yeniköy Ovaları<br />

Alüvyon, Mesosoyik kireçtaşı<br />

5. Şuhut Ovası Alüvyon, Neojen kireçtaşı ve volkanikler<br />

6. B.Sincanlı Ovası Alüvyon, Neojen kumlu,Çakıllı seviyeleri ve kireçtaşları<br />

7. K.Sincanlı Ovası Alüvyon Neojenin kum, çakıl ve Tüfleri<br />

8. Sandıklı Ovası Alüvyon Neojen kumlu çakıllı seviyeleri, kireçtaşı, volkanikler,<br />

Mesosoyik kireçtaşı<br />

142

9. Çöl Ovası Alüvyon Neojen kumlu çakıllı seviyeleri Volkanikleri<br />

10. Dombay Ovası Alüvyon Neojen kumlu çakıllı seviyeleri<br />

11. Acıgöl Havzası Alüvyon Neojen kumlu çakıllı seviyeleri ve kireçtaşı<br />

Su Kimyası:<br />

DSİ amacına yönelik olarak sulama suyu kriterlerine göre kimyasal analizler yapılmıştır.<br />

1. Bolvadin Ovası : Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 ve C3S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 270 ile 2<strong>00</strong>0<br />

micromhos/cm arasında değişmektedir.<br />

2. Çay Ovası: Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 ve C3S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 3<strong>00</strong> ile 15<strong>00</strong><br />

micromhos/cm arasında değişmektedir.<br />

3. Emirdağ Ovası : Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 ve C3S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 5<strong>00</strong> ile 18<strong>00</strong><br />

micromhos/cm arasında değişmektedir.<br />

4. Yarıkkaya-B.Tuğluk-Yeniköy Ovaları: Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 ve C3S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri<br />

7<strong>00</strong> ile 13<strong>00</strong> micromhos/cm arasında değişmektedir.<br />

5. Şuhut Ovası: Sulama suyu kriterlerine göre su C2S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 3<strong>00</strong> ile 5<strong>00</strong> micromhos/cm arasında<br />

değişmektedir.<br />

6. B.Sincanlı Ovası: Sulama suyu kriterlerine göre su C2S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 3<strong>00</strong> ile 5<strong>00</strong> micromhos/cm<br />

arasında değişmektedir.<br />

7. K.Sincanlı Ovası: Sulama suyu kriterlerine göre su C2S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 2<strong>00</strong> ile 4<strong>00</strong> micromhos/cm<br />

arasında değişmektedir.<br />

8. Sandıklı Ovası: Sulama suyu kriterlerine göre su C2S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 3<strong>00</strong> ile 7<strong>00</strong> micromhos/cm<br />

arasında değişmektedir.<br />

9. Çöl Ovası: Sulama suyu kriterlerine göre su C2S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 750 micromhos/cm altındadır.<br />

10. Dombay Ovası: Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 ve C3S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 3<strong>00</strong> ile 9<strong>00</strong><br />

micromhos/cm arasında değişmektedir.<br />

11. Acıgöl Havzası: Sulama suyu kriterlerine göre sular C2S1 ve C3S1 sınıfındadır. Elektriki geçirgenlik değerleri 5<strong>00</strong> ile 11<strong>00</strong><br />

micromhos/cm arasında değişmektedir.<br />

Afyonkarahisar il hudutlarındaki ovalarda 165 adet sulama kooperatifi, 994 adet işletme sondaj kuyusu ile 322<strong>00</strong> ha net, 38060 ha<br />

brüt arazi yeraltından sulanmaktadır.<br />

D.1.2. Jeotermal Kaynaklar:<br />

Bu konuya B.1.8. de değinilmiştir.<br />

143

D.1.3. Akarsular:<br />

Bu konuya B.4.3. de değinilmiştir.<br />

İl sınırları içinde 3 adet havza bulunmakta olup, Akarçay havzası tamamı il sınırları içinde kalmakta olup Büyük Menderes havzası ve<br />

Sakarya havzası ilimiz sınırlarında başlayıp komşu illerde bitmektedir.<br />

Havza<br />

No<br />

Havza Adı<br />

Yıllık Ortalama<br />

Akımı Akış/Yağış Kapsadığı Projeler<br />

07 Büyük Menderes Havzası 226 hm 3 /yıl %13 Örenler, Yavaşlar, Serban,<br />

Karakuyu, Kızılca<br />

11 Akarçay Havzası 678 hm 3 /yıl %19 Eber-Akşehir, Gecek, Seyitler,<br />

Selevir,Kuruçay,Özburun<br />

<strong>12</strong> Sakarya Havzası 2<strong>03</strong> hm 3 /yıl %11 Çıldırım<br />

Akarsu Yüzeyleri:<br />

Sakarya Nehri 45 ha<br />

Akarçay Çayı<br />

260 ha<br />

Işıklı Deresi 60 ha<br />

Afşar Deresi 5 ha<br />

Kumalar Çayı 5 ha<br />

Yerüstü Su Potansiyeli:<br />

İl çıkışı ortalama akım 941 hm 3 /yıl<br />

Akarçay Nehri 486 hm 3 /yıl<br />

Küfi Çayı 131 hm 3 /yıl<br />

Dinar-Çapalı-Kocapınar 95 hm 3 /yıl<br />

Burdur Göller Havzası 26 hm 3 /yıl<br />

Sakarya Nehri 2<strong>03</strong> hm 3 /yıl<br />

D.1.4. Göller. Göletler ve Rezervuarlar:<br />

Bu konuya B.4.4. de değinilmiştir.<br />

144

Şekil 2013: Acıgöl ve Kuşlar<br />

Şekil 21: Acıgöl ve Doğal Hayat<br />

145

D.1.5. Denizler:<br />

İlimizin denize kıyısı bulunmamaktadır<br />

D.2. Doğal Drenaj Sistemleri:<br />

Bu madde ile ilgili konular yukarıdaki Akarsular ve Yer altı Su Kaynakları bölümünde verilmiştir.<br />

D.3. Su Kaynaklarının Kirliliği ve Çevreye Etkileri:<br />

D.3.1. Yeraltı Suları ve Kirlilik:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

D.3.2. Akarsularda Kirlilik:<br />

DSİ XVIII. Bölge Müdürlüğü Kalite Kontrol ve Labaratuvar Şube Müdürlüğünün Afyon ili sınırları içinde 2<strong>00</strong>1 yılında su kalitesi gözlem<br />

çalışmaları programı, bu gözlem istasyonundan alınan numunelerin su analiz raporları aşağıda verilmiştir.<br />

DSİ XVIII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ<br />

Kalite Kontrol ve Laboratuvar Şube Müdürlüğü<br />

ISPARTA SU ANALİZ RAPORU<br />

ÖRNEK ALMA YERİ<br />

Dinar karakuyu çapalı<br />

kaynağı ANALİZE BAŞL<strong>AM</strong>A 14,<strong>03</strong>,2<strong>00</strong>1<br />

Örnek Alınan Tarih ve Saat 13,<strong>03</strong>,2<strong>00</strong>1 ÖRNEĞİ ALAN Mehmet SARAÇ<br />

Örneğin Lab. Teslim Tarihi 13,<strong>03</strong>,2<strong>00</strong>1 HAVA DURUMU Açık 10 0 C<br />

Laboratuvar No.<br />

S.2<strong>00</strong>1/11<br />

AKIM<br />

GÖZLEM<br />

İSTASYONU 7-18-11-099<br />

Parametre Birim Ölçülen Değer Not<br />

Debi<br />

m 3 /sn<br />

Su Sıcaklığı o C 14<br />

PH 7,7<br />

Elektriksel İletkenlik (25 0 C) mhos/cm 353<br />

Toplam Çözünmüş Katılar mg/lt 226<br />

Askıdaki Katılar mg/lt 4<br />

Toplam Katılar<br />

mg/lt<br />

Bulanıklılık SiO2,JTU,NTU 5<br />

Renk Pt - Co 5<br />

Metil Oranj Alkalinite mg/lt CaCO3 158,5<br />

Fenolftalain Alkalinite<br />

mg/lt CaCO3<br />

146

Klorür mg/lt 9,2<br />

Amonyak Azotu mg/lt 0<br />

Nitrit Azotu mg/lt 0<br />

Nitrat Azotu mg/lt 1,48<br />

Çözünmüş Oksijen mg/lt 7,3<br />

Permanganat Değeri mg/lt 0,8<br />

Biyokimyasal Oksijen Değ. mg/lt 1,7<br />

Toplam Sertlik mg/lt,CaCO3 2<strong>00</strong><br />

Orta – Fosfat mg/lt 0,044<br />

Sülfat mg/lt 32,2<br />

Serbest Karbondioksit<br />

Demir<br />

Mangan<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

Sodyum mg/lt 4,6<br />

Potasyum mg/lt 1,6<br />

Kalsiyum mg/lt 52,3<br />

Magnezyum mg/lt 16,9<br />

Toplam Koliform<br />

Toplam Germ<br />

Sayı / 1<strong>00</strong> ml<br />

Sayı / 1<strong>00</strong> ml<br />

Kimyasal Oksijen Değeri mg/lt 5,2<br />

Toplam Kjeldahl Azotu mg/lt 0,6<br />

Siyanür<br />

Çözünmüş Silis<br />

Florür<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

Bor mg/lt 0,041<br />

Çinko<br />

Toplam Fosfat<br />

Hidrojen Sülfür<br />

Fenol<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

147

DSİ XVIII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ<br />

Kalite Kontrol ve Laboratuar Şube Müdürlüğü<br />

ISPARTA SU ANALİZ RAPORU<br />

ÖRNEK ALMA YERİ<br />

Dinar karakuyu çapalı<br />

kaynağı ANALİZE BAŞL<strong>AM</strong>A 08,06,2<strong>00</strong>1<br />

Örnek Alınan Tarih ve Saat 07,06,2<strong>00</strong>1 ÖRNEĞİ ALAN Emine EKİCİ<br />

Örneğin Lab. Teslim Tarihi 07,06,2<strong>00</strong>1 HAVA DURUMU Açık 17 0 C<br />

Laboratuar No.<br />

S.2<strong>00</strong>1/146<br />

AKIM<br />

GÖZLEM<br />

İSTASYONU 7-18-11-099<br />

Parametre Birim Ölçülen Değer Not<br />

Debi<br />

m 3 /sn<br />

Su Sıcaklığı o C 13<br />

PH 7,6<br />

Elektriksel İletkenlik (25 0 C) mhos/cm 351<br />

Toplam Çözünmüş Katılar mg/lt 225<br />

Askıdaki Katılar mg/lt 2<br />

Toplam Katılar<br />

mg/lt<br />

Bulanıklılık SiO2,JTU,NTU 3<br />

Renk Pt – Co 5<br />

Metil Oranj Alkalinite mg/lt CaCO3 172<br />

Fenolftalain Alkalinite<br />

mg/lt CaCO3<br />

Klorür mg/lt 3,9<br />

Amonyak Azotu mg/lt 0,08<br />

Nitrit Azotu mg/lt 0,<strong>00</strong>2<br />

Nitrat Azotu mg/lt 1,3<br />

Çözünmüş Oksijen mg/lt 6,9<br />

Permanganat Değeri mg/lt 1,2<br />

Biyokimyasal Oksijen Değ. mg/lt 2,5<br />

Toplam Sertlik mg/lt,CaCO3 181,5<br />

Orta – Fosfat mg/lt 0,092<br />

Sülfat mg/lt 13,6<br />

Serbest Karbondioksit<br />

Demir<br />

Mangan<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

148

Sodyum mg/lt 5,8<br />

Potasyum mg/lt 1,6<br />

Kalsiyum mg/lt 50,1<br />

Magnezyum mg/lt 13,7<br />

Toplam Koliform<br />

Toplam Germ<br />

Sayı / 1<strong>00</strong> ml<br />

Sayı / 1<strong>00</strong> ml<br />

Kimyasal Oksijen Değeri mg/lt 5,7<br />

Toplam Kjeldahl Azotu mg/lt 0,324<br />

Siyanür<br />

Çözünmüş Silis<br />

Florür<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

Bor mg/lt 0,09<br />

Çinko<br />

Toplam Fosfat<br />

Hidrojen Sülfür<br />

Fenol<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

DSİ XVIII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ<br />

Kalite Kontrol ve Laboratuar Şube Müdürlüğü<br />

ISPARTA SU ANALİZ RAPORU<br />

ÖRNEK ALMA YERİ<br />

Dinar karakuyu çapalı<br />

kaynağı ANALİZE BAŞL<strong>AM</strong>A 07,08,2<strong>00</strong>1<br />

Örnek Alınan Tarih ve Saat 06,08,2<strong>00</strong>1 ÖRNEĞİ ALAN Emine EKİCİ<br />

Örneğin Lab. Teslim Tarihi 06,08,2<strong>00</strong>1 HAVA DURUMU Açık 22 0 C<br />

Laboratuvar No.<br />

S.2<strong>00</strong>1/390<br />

AKIM<br />

GÖZLEM<br />

İSTASYONU 7-18-11-099<br />

Parametre Birim Ölçülen Değer Not<br />

Debi<br />

Su Sıcaklığı<br />

m 3 /sn<br />

o C<br />

PH 14<br />

Elektriksel İletkenlik (25 0 C) mhos/cm 7,7<br />

Toplam Çözünmüş Katılar mg/lt 354<br />

Askıdaki Katılar mg/lt 227<br />

Toplam Katılar mg/lt 1<br />

149

Bulanıklılık<br />

SiO2,JTU,NTU<br />

Renk Pt – Co 2<br />

Metil Oranj Alkalinite mg/lt CaCO3 5<br />

Fenolftalain Alkalinite mg/lt CaCO3 182,5<br />

Klorür<br />

mg/lt<br />

Amonyak Azotu mg/lt 7,1<br />

Nitrit Azotu mg/lt 1,998<br />

Nitrat Azotu mg/lt 0,<strong>00</strong>2<br />

Çözünmüş Oksijen mg/lt 2,305<br />

Permanganat Değeri mg/lt 7,7<br />

Biyokimyasal Oksijen Değ. mg/lt 0,8<br />

Toplam Sertlik mg/lt,CaCO3 3,1<br />

Orta – Fosfat mg/lt 191,5<br />

Sülfat mg/lt 0<br />

Serbest Karbondioksit mg/lt 7,3<br />

Demir<br />

Mangan<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

Sodyum mg/lt 4,6<br />

Potasyum mg/lt 0,8<br />

Kalsiyum mg/lt 54,7<br />

Magnezyum mg/lt 13,4<br />

Toplam Koliform<br />

Toplam Germ<br />

Sayı / 1<strong>00</strong> ml<br />

Sayı / 1<strong>00</strong> ml<br />

Kimyasal Oksijen Değeri mg/lt 15,3<br />

Toplam Kjeldahl Azotu mg/lt 5,33<br />

Siyanür<br />

Çözünmüş Silis<br />

Florür<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

Bor mg/lt 0,<strong>12</strong><br />

Çinko<br />

Toplam Fosfat<br />

Hidrojen Sülfür<br />

Fenol<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

150

DSİ XVIII. BÖLGE MÜDÜRLÜĞÜ<br />

Kalite Kontrol ve Laboratuar Şube Müdürlüğü<br />

ISPARTA SU ANALİZ RAPORU<br />

ÖRNEK ALMA YERİ<br />

Dinar karakuyu çapalı<br />

kaynağı<br />

ANALİZE<br />

BAŞL<strong>AM</strong>A 04.<strong>12</strong>.2<strong>00</strong>1<br />

Örnek Alınan Tarih ve Saat <strong>03</strong>.<strong>12</strong>.2<strong>00</strong>1 ÖRNEĞİ ALAN Mehmet SARAÇ<br />

Örneğin Lab. Teslim Tarihi <strong>03</strong>.<strong>12</strong>.2<strong>00</strong>1 HAVA DURUMU YAĞIŞLI<br />

Laboratuvar No.<br />

S.2<strong>00</strong>1/468<br />

AKIM GÖZLEM<br />

İSTASYONU 7-18-11-099<br />

Parametre Birim Ölçülen Değer Not<br />

Debi<br />

m 3 /sn<br />

Su Sıcaklığı o C <strong>12</strong><br />

PH 7,5<br />

Elektriksel İletkenlik (25 0 C) mhos/cm 349<br />

Toplam Çözünmüş Katılar mg/lt 223<br />

Askıdaki Katılar mg/lt 2<br />

Toplam Katılar<br />

mg/lt<br />

Bulanıklılık SiO2,JTU,NTU 1<br />

Renk Pt – Co 5<br />

Metil Oranj Alkalinite mg/lt CaCO3 176,5<br />

Fenolftalain Alkalinite<br />

mg/lt CaCO3<br />

Klorür mg/lt 5,3<br />

Amonyak Azotu mg/lt 0<br />

Nitrit Azotu mg/lt 0<br />

Nitrat Azotu mg/lt 1,9<br />

Çözünmüş Oksijen mg/lt 6,53<br />

Permanganat Değeri mg/lt 1,77<br />

Biyokimyasal Oksijen Değ. mg/lt 3<br />

Toplam Sertlik mg/lt,CaCO3 178<br />

Orta – Fosfat mg/lt 0,<strong>00</strong>8<br />

Sülfat mg/lt 4,3<br />

Serbest Karbondioksit<br />

Demir<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

151

Mangan<br />

mg/lt<br />

Sodyum mg/lt 3,4<br />

Potasyum mg/lt 0,8<br />

Kalsiyum mg/lt 49,1<br />

Magnezyum mg/lt 13,5<br />

Toplam Koliform<br />

Toplam Germ<br />

Sayı / 1<strong>00</strong> ml<br />

Sayı / 1<strong>00</strong> ml<br />

Kimyasal Oksijen Değeri mg/lt 5,6<br />

Toplam Kjeldahl Azotu mg/lt 1,625<br />

Siyanür<br />

Çözünmüş Silis<br />

Florür<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

Bor mg/lt 0,133<br />

Çinko<br />

Toplam Fosfat<br />

Hidrojen Sülfür<br />

Fenol<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

mg/lt<br />

D.3.3. Göller. Göletler ve Rezervuarlarda Kirlilik:<br />

Eber Gölünü kirleten tesislerle ilgili bir çalışma başlatılmıştır.<br />

D.3.4. Denizlerde Kirlilik:<br />

D.4. Su ve Kıyı Yönetimi. Strateji ve Politikaları:<br />

Bu Konuda Yapılan Çalışma Bulunmamaktadır.<br />

D.5. Su Kaynaklarında Kirlilik Etkenleri:<br />

D.5.1. Tuzluluk<br />

Tum inorganik tuzlar suda cozunmektedir. Yağıslarla veya cesitli kaynaklarla yeryuzune dusen sular; Yuzey ustu, yer altı ve akarsulardaki<br />

akımları sırasında zeminde bulunan cok cesitli tuzları bunyelerine alarak, bunları gittikleri ortama tasımaktadır.<br />

Sularda doğal olarak en sık rastlanan tuzlar kalsiyum, magnezyum ve sodyumun bikarbonat, sulfat ve klorurleri’dir.<br />

Cesitli tuzların sudaki cozunurluğu onemli değisimler gosterir. Bazı suların sudaki doygunluk derisimleri oldukca dusuktur.Buna karısıklık<br />

diğer bazı tuzlar ( Orneğin NaCl ) suda olağan ustu yuksek cozunurluk gostermektedir.<br />

Evsel ve endustriyel atık yuzeysel sulara desarjı sonucunda bu sulardaki klorur (Cl-), sulfat (SO4), nitrat (NO3-) ve fosfat (PO4) derisimleri<br />

yukselir. Soz konusu atık sular ,alıcı ortamlara ayrıca diğer bazı toksik elementleri de tasımaktadır. Dolayısıyla suların tuzlar tarafından<br />

kirletilmesi , tuz iceriği fazla olan suların sulamada kullanılmasıyla yol acacağı problemler acısından birinci asamayı olusturmaktadır.<br />

152

D.5.2. Zehirli Gazlar<br />

Sularda bulunan baslıca gazlar, H2 , N2, CH4, O2, CO2,H2S, SO2 ve NH3’dır. Sularda cozunen gazların cinsi ve miktarı bolgelere,<br />

sıcaklığa, suyun doygunluk derecesine bağlı olarak değismektedir.Orneğin endustri bolgelerinde havadaki CO2 ve SO2 duzeylerindeki artısa<br />

bağlı olarak yağmur damlacıklarının ve sukaynaklarının konsantrasyonu da artmaktadır. Sularda cesitli gazların doygunluk derecesi,sıcaklığın<br />

azalmasıyla birlikte artmaktadır.<br />

18 CO ’de 1 litre suda 554 g NH3 cozunmektedir. icme suyunun NH3 iceriği ise 0.05 mg/I ‘den daha az olmalıdır. Diğer taraftan<br />

sazanlar 2 mg NH3/ I ‘ye , alabalıklar ise 0.8 mg NH3/I’ye tahammul edebilirler.<br />

Hidrojen sulfur, suda cok iyi bir cozunen gaz olup, anaeorobik kosullarda organik maddenin parcalanması sonucu olusmaktadır. Kuvvetli bir<br />

solunum ve enzim zehirdir.pH’daki artıs ile birlikte zehir etkisi azalır. Balıklar icin zehirlilik sınırı 1 mg/I civarındadır.<br />

Kukurt dioksitin balıklar icin zehirlilik sınırı 16 mg SO2/I civarındadır. Suda ayrıca HCl varsa bu sınır 0.5 mg SO2/I’ye kadar duser.<br />

D.5.3. Azot ve Fosforun Yol Açtığı Kirlilik:<br />

Yuzeysel sulara karısan azot yukleri temel olarak asağıdaki kaynaklardan ileri gelmektedir;<br />

a.Doğal kaynaklardan<br />

b.Evsel kaynaklardan<br />

c. Endustriyel kaynaklardan<br />

d. Tarımsal kaynaklardan<br />

1- AZOT<br />

Azot canlıların yapısını olusturan temel elementlerden biridir. Gerek canlı bunyesinde, gerek besin maddelerinde ve gerekse olu<br />

organizmalarda bulunan azot,doğada azot dongusu icerisinde surekli dinamik bir haldedir.<br />

Evsel atıksular ulkemizde su ortamına coğunlukla doğrudan karısmaktadır.Evsel atıksuya kisi basına 8-15 g/gun azot katkısı<br />

bulunmaktadır.Endustriyel tesislerden de endustri turune bağlı olarak onemli miktarda azot, su ortamına verilebilmektedir. Azot yuku veren<br />

baslıca endustri kurulusları; gubre,nitroseluloz, gıda, deri, bira ve su endustrileri ile mezbahalardır.Nitrat iyonları topraktan kolaylıkla yıkanarak<br />

suya gecmekte, boylece tarımsal drenaj suyu icerisinde onemli miktarda nitrat iyonu bulunmaktadır.Tarım yapılan arazilerden her yıl onemli<br />

duzeylerde azot, doğal su kaynaklarına karısmaktadır.<br />

Gubrelerin cevre kirliliğine etkileri bolumunde bu konuya ayrıntılı olarak yer verilecektir. Azot bilesikleri su kirliliği acısından cesitli etkilere<br />

sahiptir. Bunların baslıcaları; otrofikasyon, oksijen bilancosunun etkilenmesi ve icme sularındaki toksit etkilerdir.<br />

a- Oksijen bilancosunun etkilenmesi: Sulara karısan organik azot ve diğer azot kaynaklarının, biyolojik surecler ile nitrata donusmeleri<br />

esnasında onemli duzeylerde oksijen tuketilmektedir. Orneğin, 1 mg/ I amonyak azotu nitrata donustuğunde, 3.87 mg/I oksijen tuketilmektedir<br />

(Samsunlu, 1984).<br />

b- Otrofikasyon: Bu besin elementleri, bulundukları sularda birincil uretimi hızlandırmakta, boylece otrofikasyona neden olmaktadır. Otrofikasyon<br />

olayı, gol ve nehirlerde bitki, hayvan ve mikroorganizma gelismesinin coğalmasıdır. Surekli bir otrofikasyon olayı sonucu sularda oksijen<br />

noksanlığı ortaya cıkar. Boylece ortamda anaerobik mikroorganizmaların miktarı ve dolayısıyla toksik bilesikler fazlalasır. Buna karsılık yağmur<br />

suyunda dahi belli konsantrasyonlarda azot olduğu dusunulduğunde,otrofikasyona temelde fosfor fazlalığının yol actığı soylenebilir.<br />

c- İcme suyunun sağlıklı bir sekilde temini acısından ozellikle azot bilesiklerinin onemi buyuktur.<br />

Yuzelsel sulardan temin edilen icme sularında amonyum konsantrasyonunun yuksek olması halinde bircok guclulukle karsılasılmaktadır.icme<br />

suyunun temin amacıyla kullanılacak olan yuzeysel sularda amonyum konsantrasyonunun 0.2-1.5 mg/l arasında olması istenmektedir.<br />

Đcme sularında nitrat konsantrasyonları 4.5 mg/l duzeyini astığında sağlık problemleri ortaya cıkmaktadır.Yuksek NO3 konsantrasyonlarında,<br />

yetiskenlerde barsak, sindirim ve idrar sistemlerinde iltihaplanmalar gorulmektedir. icme sularındaki yuksek nitrat konsantrasyonları bebeklerde<br />

methaemoglobin hastalığına neden olmaktadır. Altı aydan kucuk bebeklerde mide asitleri olusmamaktadır.<br />

Ayrıca balıklar ve diğer su hayvanları icin nitratın toksite sınırı 3-13 g/I, nitritin 20-30 mg/I’dir. Daha yuksek değerler balık ve diğer<br />

canlılarda olumsuz etkilere yol acmaktadır.Amonyak, keskin kokulu, renksiz bir gaz olup, suda yasayan canlılar uzerine zehir etkisi yapmaktadır.<br />

Amonyak, coğu sularda biyolojik aktif bir bilesiktir ve azot iceren organik maddenin biyolojik olarak ayrısması sonucu meydana gelmektedir.<br />

Suda cozunduğunde amonyağın bir kısmı su ile reaksiyona girer ve amonyum iyonları olusur. Amonyum iyonu ise amonyak kadar toksik bir<br />

etkiye sahip değildir.<br />

Sudaki serbest NH3, balıklarda merkezi sinir sistemi ile kan dolasımını olumsuz yonde etkilemektedir. 0.2- 2 mg/l arasındaki NH3<br />

konsantrasyonlarının balıklar icin zararlı olduğu bildirilmistir.(Samsunlu, 1984)<br />

2-FOSFOR<br />

Sulu sistemlerde fosfor, bu sistemlerde mevcut olan cok yonlu ve karmasık kimyasal dengelerin anahtar elemanlarından biridir.Sularda<br />

fosfor cesitli fosfat turleri seklinde bulunur ve gerek doğal su ortamlarında ve gerekse su ve atıksu arıtımında gerceklesen cok sayıdaki<br />

reaksiyona girer.<br />

Fosfor nedeniyle ortaya cıkan su kirlenmesinin temel kaynağının % 83’luk bir payla endustri ve kanalizasyon atık suları olduğu<br />

bildirilmektedir. Kentsel kokenli kanalizasyon sularındaki fosfatların ise % 32-70’i deterjanlardan kaynaklanmaktadır.<br />

153

Bu verilere gore, tarım alanlarındaki yoğun yağıslardan sonra olusan yuzey akıslarla fosfor tasınmasının, oransal olarak diğer kirletici<br />

kaynaklara gore cok daha az olduğu soylenebilir.<br />

Yuksek duzeydeki fosforun akarsu, gol ve denizlerde otrofikasyona yol actığı bilinmektedir. Cesitli kaynaklardan yuzey sularına ulasan fosfatlar<br />

suyun oksijen bakımından zengin ust kısımlarında bulunan alg ve diğer yesil bitkilerin asırı miktarda coğalmasına yol acmakta ve suyun<br />

anaerobik karakterli dip kısmına cokelen alg ve diğer yesil bitki artıklarında bir artıs meydana gelmektedir.<br />

Otrofikasyonun yanı sıra toprak erozyonu sonucunda baraj ve goletlere ulasan asırı duzeydeki fosfat, kompleksler halinde cokelerek<br />

bu yapıların kullanma omurlerinden daha once dolmasına ve kullanılmaz hale gelmesine neden olmaktadır. Fosfor bilesikleri onemli bitki besin<br />

maddeleridir. Su canlılarına olan etkileri, ancak suda fazla miktarda bulunup pH değerini veya suyun tampon sistemini değisikliğe uğrattığı<br />

zaman goze carpar. Temizlik malzemesinde (deterjan ve benzeri)<br />

bulunan polifosfatlar veya fosfor bilesikleri, suyun yuzey gerilimini değistirerek (kopuk tesekkulu) biyolojik olayları olumsuz yonde<br />

etkileyebilmektedir.<br />

D.5.4. Ağır Metaller ve İz Elementler:<br />

Zehir etkisi gosteren maddeler, suda dusuk konsantrasyonlarda bulunmaları durumunda bile insan sağlığına zarar vererek hastalıklara<br />

hatta olumlere yol acabilmektedir. Eser miktarda bile toksik etki yapabilen bu maddeler arasında en onemli grubu; Ag, As, Be, Cd, Cr, Pb, Mn,<br />

Hg, Ni, Se, V, Zn gibi elementler olusturmaktadır.Soz konusu elementlerin coğunluğu ağır metal grubuna girmektedir. Ağır metallerin onemli bir<br />

kirletici grubu olusturdukları bilinmektedir. Bunların toksik ve kanserojen etkileri olduğu gibi, canlı organizmalarda birikme eğilimi de soz<br />

konusudur. Krom, civa, kursun, kadmiyum, mangan, kobalt, nikel, bakır ve cinko gibi metaller doğada genellikle sulfur, oksit, karbonat ve silikat<br />

mineralleri seklinde bulunmaktadır. Bunların suda cozunurlukler oldukca dusuktur. Atıksuyun icindeki bor, ağır metal ve benzeri toksik<br />

maddeler; yorenin iklim sartlarına ve toprak ozelliklerine bağlı olarak toprakta birikebilir.Bitki tarafından alınabilir veya suda kalabilir.Sulama<br />

sularında izin verebilir maksimum ağır metal ve toksik element konsantrasyonları Basbakanlık Cevre Mustesarlığı’nca tebliğ edilmistir.Cok<br />

kucuk miktarda bile genellikle kuvvetli zehir etkisine sahip olan ağırmetaller, kirlenmis sularda metal, katyon, tuz ve kısmen anyon seklinde<br />

bulunurlar. Bunlar hem kireclenmis suların kendiliğinden temizlenmesini engelleyebilir, hem de bu suların arıtılmıs halde sulamada<br />

kullanılmasını ve arıtma camurlarının gubre olarak kullanılmasını sınırlandırabilirler. Bor, sularda borik asit veya sodyum borat seklinde<br />

bulunmaktadır. Boraksın toksite sınırı balıklar icin 3-7 mg/I’dir. Suların kendiliğinden temizlenmesi icin gerekli mikrobiyal aktivite 10 mg B/l<br />

konsantrasyonu ile olcude engellenmektedir. Sulama sularında 0.5 mg B/I’den fazla konsantrasyonlar bazı bitki turlerine zararlı olabilir.Orta ve<br />

dayanıklı tur bitkiler, sulama suyundaki 1-4 mg/I konsantrasyona dayanabilmektedir. Dren sularındaki bor değerleri ise 0.7 mg/I’den fazla<br />

olmamalıdır.Mangan ve demir, ağır metaller arasında en zehirsiz metaller sayılırlar. Katyon olarak manganın stabilite sınırı alabalık icin 75 mg/I<br />

; sazanlar icin 6<strong>00</strong>mg/I’dir. Litrede 0.5 demir veya mangan iceren icme suları, murekkep tadını vermektedir.(veya murekkep kokusu hissedilir.)<br />

Demirde mangan gibi, tedrici olarak zehirsiz sayılmaktadır. Buna rağmen sulardaki yuksek demir konsantrasyonu mikrofloranın buyuk olcude<br />

değismesine neden olur.Demir oksit, demir hidroksit ve iki değerlikli demir bilesikleri fazla zararlı değildir. Cesitli demir bilesikleri sert olmayan<br />

sularda pH’yı dusurmek suretiyle balıklara zehir etkisi yapmaktadır.Demir hidroksit, balıkların solungaclarını tıkayarak olmelerine sebep olur. 1<br />

mg Fe/ I balıklar icin zararlı bir konsantrasyondur.icme sularında ise 0.5mg Fe/l, renk ve tat ile anlasılabilecek bir konsantrasyondur. Nikel’in<br />

zararlılık sınırı balıklar icin 1-5 mg/I, balıklara yem olan kucuk su canlıları icin 3-4 mg/I’dir. 6 mg Ni/I sularda mikrobiyolojik olayları inhibe<br />

edebilir. Krom kirlenmis sularda hem katyon ,hem de anyon (kromat, bikromat veya kromik asit) olarak bulunabilir. Anyon formu katyon<br />

formundan daha etkilidir. Balıklar icin toksite sınırı 28-80 mg Cr/I, icme suyunda ise 0.05 mg Cr/I’dir.Kirlenmis sulardaki kursun konsantrasyonu<br />

0.1 mg/I’den az ise suda yasayan canlılar bundan pek etkilenmezler. Hassas balıklar icin 0.<strong>12</strong>-0.2 mg Pb/I toksisite sınırı teskil eder ( sert<br />

sularda bu sınır 1 mg Pb/I’dir). icme sularında en fazla 0.05 mg Pb/I bulunmalıdır.Belirli konsantrasyonlarda cinko, sulardaki mikroflorayı<br />

olumsuz yonde etkilemektedir. Balıklar icin toksite sınırı 0.3 mg /l’dir. Bakır ve nikel, cinkonun zehir etkisini artırır. icme suyunda 5 mg/I<br />

duzeyindeki cinko zararsız kabul edilmektedir. Bakır Ozellikle kucuk canlılar icin yuksek derecede zehirlidir. Hafif alkali sularda hidroksit,<br />

curuyen organik madde iceren sularda sulfur seklinde cokelir. Bakır balıklar icin kuvvetli bir zehirdir. Alabalıklar icin toksite sınırı 0.14 mg<br />

Cu/I’dir. Sert sularda zehir etkisi daha azdır. Suda cozunmus halde bulunan diğer tuzlar bakırın zehir etkisini azaltmaktadır. 2.5 mg Cu/ I yuksek<br />

su bitkilerine zarar vermez. İcme sularında en fazla 0.05 mg Cu/I bulunmalıdır. Civa ve bilesikleri hem endustriyel kaynaklardan hem de<br />

tohumlarda kullanılan ilaclardan sulara karısmaktadır. Civa mikrofloraya kuvvetli zehir etkisi yapar. 1<strong>00</strong> mg Hg/I mikrobiyel aktivitenin durmasına<br />

engel olur. Balıklar icin oldurucu konsantrasyonlar 0.25 mg Hg /I (alabalık ) ile 0.80 mg Hg/I ( sazan ) arasında değismektedir.Yapılan<br />

arastırmalar sonucu, su urunlerinde civa birikim duzeyinin yukselmesi ile birlikte, akut ve kronik civa zehirlenme olaylarında da artısın soz<br />

konusu olacağı bildirilmistir.Halen ulkemizin kıyı kesimlerindeki civa konsantrasyonu balıkcılık yonunden risk kabul edilen 4<strong>00</strong>0 mg/I duzeyine<br />

ulasmıs değildir. Ancak ozellikle civa ile ilgili endustri kuruluslarının bu konuda dikkatli davranması gerekmektedir<br />

154

(Sungur vd.,1984)<br />

D.5.5. Zehirli Organik Bileşikler:<br />

D.5.5.1. Siyanürler:<br />

Siyanur ve bilesikleri cevresel ortamlarda doğal olarak bulunabildikleri gibi endustriyel islemlerde ara urun olarak da ortaya<br />

cıkabilirler.Endustriyel islemler sonucu cevreye verilen siyanur bilesikleri; gaz, sıvı ve katı ortamda bulunanlar seklinde sınıflandırılabilir. Siyanur<br />

ve bilesiklerinin sıvı halde bulunduğu baslıca endustriyel alanları; petrol rafinerileri, kok ve hava gazı fabrikaları, maden isletmeleri, metal<br />

sanayii, tekstil sanayii, ilac sanayii, plastik ve sentetik kaucuk imalathaneleridir.İnsanlar gunluk besinlerle azda olsa bunyelerine bir miktar<br />

siyanur almaktadır. Dolayısıyla insanlar tarafından vucuda alınan siyanurun belli konsantrasyonları asmaması gerekmektedir.icme suyunun en<br />

fazla 0.05 mg CN/I bulunmalıdır (Guven, 1991)Siyanur, kanalizasyon ve doğal sulara desarj edildiğinde konsantrasyonun zehir etkisi<br />

yapabilecek seviyenin altında tutulmasına ozen gosterilmelidir. Genel olarak siyanurun balıklar icin toksisite sınırı 0.<strong>03</strong>-0.25 mg CN/I olarak<br />

verilmekte ise de bu duzey balık turu ve bilesik cesidine bağlıdır. Orneğin tatlı su kefali icin sodyum siyanat (NaCN)’ın maksimum limiti 75<br />

ppm’dir.Buna karsılık alabalık icin 0.05 ppm NaCN <strong>12</strong>4 saate, 1 ppm NaCN ise 20 saatte tamamen oldurucu olmaktadır.Siyanurun toksitesi,<br />

sıcaklıkla orantılı olarak yukselmekte, her 10 C0 sıcaklık artısı ile birlikte oldurucu doz 2-3 kat artmaktadır. Ayrıca suda cozunmus oksijenin<br />

dusuk seviyelerde bulunması da toksikliği artıran onemli bir unsurdur.<br />

D.5.5.2. Petrol Türevleri<br />

Bir hidrokarbonlar karısımı olan ve doğal kaynaklarda sıvı halde bulunan ham petrol, karbon ve hidrojen gibi temel elementlerle birlikte<br />

ayrıca azot, kukurt oksijen ve diğer elementler de icermektedir. Petrol, en yaygın olan bir teoriye gore, cok uzun yıllar once yasamıs hayvan<br />

cesetlerinin uzun yıllar yer altında gomulu kalarak yuksek sıcaklık ve basınc altında bozulmasından olusmustur. Boylece et ve yağ kalıntılarının<br />

icermis oldukları karbonhidratlar, sıvı hidrokarbonlara donusmus, bu sıvı yer altında akarken cesitli minarelleri ve tuzları eriterek bunyelerine<br />

gecirmis yada onlarla reaksiyona girmek suretiyle azot kukurt ve oksijen iceren bilesikler olusturmustur.Ham petrolun bunyesindeki kukurt ve<br />

azot iceriği, karbonhidratların tam olmayan bozunmalarından ileri gelmektedir. Oksijen ise, bozunma sırasındaki oksitlenmeden dolayı<br />

olusmustur. Petrolde yer alan demir, kursun, arsenik, nikel gibi metal bilesikler ise, sonradan motorlu araclardan atık gaz olarak dısarıya<br />

verildiklerinden, ham petrol icerisinde bulunması arzu edilmeyen bilesiklerdir.<br />

Petrol ve turevleri coğunlukla petro kimya endustrisi rafinerileri ve tasımacılık yapılan yerlerden sulara karısmaktadır.<br />

Petrol, su yuzeyinde cesitli kalınlıklarda film olusturarak gaz alısverisini engellemekte, cok az miktarlarda bile su yuzeyinde gokkusağı<br />

benzeri bir gorunum vermektedir. Petrol ve turevleri ile kirlenmis sular, kronik toksite sınırının cok altında bile estetik yonden uygun olmadığı icin<br />

zaten icmede kullanılmamaktadır.icme sularında petrol urunlerinin insanlarca fark edilebilme sınırı benzin icin 0.2-1.0 mg/I’dir. Dolayısıyla petrol<br />

urunlerinin fark edilmeden zararlı miktarlarda alınması mumkundeğildir.<br />

Sulardaki normal bakteri florasının hayatsal faaliyetleri petrol ve turevlerince engellenmektedir. Orneğin benzinin toksite sınırı 50 mg/I,<br />

benzenin ise 5-20 mg/I’dir.<br />

Petrol urunlerinin tamamı su yuzeyinde kalmamakta, orneğin ağır yağlar akarsu ve nehirlerin tabanına cokerek organizmaları<br />

etkilemektedir. Yağlar balıkların solungaclarına yapısarak balık boğulmasına neden olabildiği gibi, zehir sonucu olumlere de neden olmaktadır.<br />

Ham petrol ya da daha dusuk petrol fraksiyonları ile temas halinde olan su ortamında, onemli miktarda toksik hidrokarbonlar bulunabilir.<br />

Aromatik hidrokarbonlar ve daha dusuk hidrokarbon fraksiyonları uzun temas sureleri sonunda su ortamında cok daha yuksek duzeylerde<br />

cozunebilmekte ve tatlı su balıkları icin olumcul olabilmektedir. Denizlerde petrol kirlenmesi tankerlerden, denizlerdeki petrol cıkarma<br />

calısmalarından, rafinerilerden ve diğer endustrilerden kaynaklanmaktadır.<br />

D.5.5.3. Polikloro Naftalinler ve Bifeniller:<br />

Soz konusu bilesikler teknikte hidrolik yağlar, plastik endustrisinde yumusatıcı ve elektro teknikte izolasyon materyali olarak<br />

kullanılmaktadır. Klor iceriği arttıkca bu bilesikler katı bir yapı kazanırlar. Yağda eriyen ve hayvansal organizmalarda biriken bilesiklerdir. Adı<br />

155

gecen bilesiklerden PCB (polikloro bifenil), hayvansal organizmalarda DDT’den daha yuksek oranda birikebilmektedir. Bu bilesiklerin zehir etkisi<br />

henuz yeteri kadar arastırılmadığından bu konuda kesin bir sey soylemek mumkun değildir. Ancak, havada ve suda bulunan miktarları<br />

mikrogram duzeylerini asmamalıdır. Bu tur bilesiklerin organizmalarda birikmesi sadece ortamdan değil, aynı zamanda “besin zinciri”nden de<br />

kaynaklanmaktadır.<br />

D.5.5.4. Pestisitler ve Su Kirliliği:<br />

Pestisitler, diğer bir adıyla biyoksitler, arzu edilmeyen organizmaları yok etmede kullanılan sentetik, organik bilesiklerdir. Petisit<br />

kelimesi latince bir ad olup,hastalık oldurucu anlamına gelmektedir. Zararlılar ile mucadele ve bitki korumaamacıyla kullanılan her turlu ilac ve<br />

preparatlar ve bunların imalinde kullanılan maddeler pestisitler grubuna girmektedir<br />

Pestisitler daha cok tarımsal alanlar ve kultur topraklarından sızan sularda ve meyve-sebze isleyen fabrikaların kirlenmis sularında<br />

bulunur. Ucaklarla yapılan tarımsal mucadele sonunda da soz konusu maddeler sulara karısabilmektedir.<br />

Pestisitler su ortamına baslıca dort yolla karısmaktadır;<br />

a. Puskurtme<br />

b. Yağmur suyu<br />

c. Atık desarjları<br />

d. Pestisit iceren diğer kalıntıların suya karısması<br />

Pestisitler yer altı suyuna ise temelde suzulme ve kazara dokulme sonucu bulasmaktadır. Gerek yer altı suyu ve gerekse yer ustu<br />

suyuna ulasan pestisitlerin, pestisit cesidi ve suda cozunurluk durumuna gore canlılar icin sınır değerleri soz konusudur. Bu değerlerin<br />

ustundeki konsantrasyonlar, canlı hayatını olumsuz yonde etkiler.<br />

D.5.5.5. Gübreler ve Su Kirliliği:<br />

Uygulanan gubrenin ancak belli bir kısmı bitkiler tarafından kullanıldığından geriye kalan kısmı akarsulara, icme sularına ve cevreye<br />

yayılmakta, insan, bitki ve hayvan sağlığını tehdit etmektedir. Uretimi artırmak amacıyla artan gubre ihtiyacını karsılamak icin gubre uretim<br />

sektorundeki artıs ve dolayısıyla bu sektorlerden cevreye yayılan atık sular da dikkate alındığında, sorunun ne kadar ciddi boyutlarda olduğu<br />

gorulecektir.<br />

Gubre sektorunde uretimin buyuk bir bolumunu azotlu gubreler olusturmakta, bu gubreleri ureten tesislerin atık sularında amonyum azotu<br />

ve nitrat azotu yonetmelikte belirtilen miktarların cok ustunde bulunmaktadır. Bu durum, azotlu gubrelerin cok yoğun bir sekilde kullanılmaları<br />

nedeniyle fazla miktarda uretilmelerinden ve kimyasal yapılarından ileri gelmektedir.<br />

Gubre ve cevre iliskisi acısından hayvansal gubrelerin etkisi de dikkate alınmalıdır. Ozellikle Danimarka, Hollanda gibi hayvancılığın cok<br />

yaygın olduğu yerlerde hayvansal gubrelerin cok yaygın olarak kullanılması basta icme suyunun tehlikeli boyutlarda kirlenmesi olmak uzere,<br />

bitkisel uretim miktarı, urun niteliği, toprak altı ve toprak ustu sularını olumsuz yonde etkilemis, insan, bitki ve hayvanlar hastalık yapıcı<br />

etmenlerin tehdidi altında kalmıstır.<br />

D.5.5.6. Deterjanlar ve Su Kirliği:<br />

Deterjanlar, formulasyonunda ana madde olarak sentetik yuzey aktif madde yanında temizleme islemine yardımcı kimyasal maddeler<br />

iceren temizlik mamulleridir.<br />

Deterjanlar konusunda Dünya Sağlık Teşkilatının Önerdiği limitlere göre içme suyunda bulunabilecek anyonik deterjanla 0,3 mg/ l’ yi<br />

geçmemelidir. Yine aynı kuruluşun 1984 yılında yayınladığı içme suyu kalitesi için ana hatlar adlı yayında deterjanlar için sınır değer<br />

verilmemekte, ancak içme suyunda köpük, tat ve koku meydana getirmeyecek seviyede olması gerektiği belirtilmektedir.<br />

D.5.6. Çözünmüş Organik Maddeler<br />

Sularda organik maddelerin mikroorganizmalar tarafından biyokimyasal olarak parçalanması snasında oksijen tüketilir. Tüketilen oksijen<br />

miktarı ise suda bulunan organik madde konsantrasyonuna bağlı olarak artmaktadır.Teorik olarak organik madde konsantarasyonunu yüksek<br />

olan atık suların sulamada kullanılması halinde , kök bölgesindeki oksijenin azalacağı ve bitkilerin bundan zarar göreceği kabul<br />

edilmektedir.Ancak pratikte bu tür suların önemli bir proplem meydana getirmeden dünyanın bir çok yerinde kullanılması mevcuttur.Bunun temel<br />

nedeni, insan ve mutfak artığı maddenin kolayca ayrışabilmesidir.<br />

156

D.5.7. Patojenler<br />

Organik maddelerle birlikte mikroplar ve ozellikle patojenler de sulara karısmaktadır. Genellikle yerlesim yerlerinin kirlenmis sularında<br />

fazla miktarda patojen bulunmaktadır. Patojenler, hastalık yapan organizma tarafından enfekte edilmis insan ve hayvanlardan idrar ve dıskı<br />

yoluyla dısarı atılmaktadır. insan ve hayvanlarda dısarı atılan cok sayıdaki patojen, atıksulara karısmaktadır. Bu nedenle atıksuların tarımda<br />

tekrar kullanılmasında patojenler (hastalık yapan bakteri ve virusler) onemli bir sağlık riski olustururlar. Ciğ olarak tuketilen veya doğal haliyle<br />

mutfağa getirilen gıda urunleri sağlık yonunden bir tehlike gostermemelidir. Su ortamında bulunan baslıca patojenler<br />

asağıdaki gibi sınıflandırılmıstır.<br />

a.Bakteriyel patojenler<br />

b. Viral patojenler<br />

c. Protozoal hastalıklar<br />

d.Parazitler<br />

Ozellikle atık suların sulamada kullanılması ile ortama onemli duzeyde patojen dağılımı soz konusudur. Bu nedenle ulkemizde atık suların<br />

sulamada kullanılması ile ilgili olarak bazı esaslar ve teknik sınıflamalar getirilmistir. Orneğin elyaflı bitki ve tohum uretiminde, yağmurlama<br />

sulamada ancak biyolojik olarak arıtılmıs ve klorlanmıs atıksuların kullanımına izin verilmistir.<br />

D.5.8. Askıda Katı Maddeler<br />

Yoğunluğu suyun yoğunluğundan kucuk olan tanecikler, suyun yuzeyine cıkarlar ve yuzeysel sulardaki yuzucu maddeleri olustururlar.<br />

yuzeysel sularda askıda bulunan tanecikler, mineral yada organik kokenli olabilirler. Mineral kokenli askı maddesi, zemin erozyonundan<br />

kaynaklanmaktadır.<br />

Askı halindeki organik maddenin ancak kucuk bir kısmı zemin erozyonundan kaynaklanmakta olup, onemli bir bolumunu bitki artıklar humus,<br />

doğal gubreler, evsel ve endustriyel atık sular olusturmaktadır.<br />

Sularda asılı halde bulunan tanecikler akım suresi boyunca devamlı askıda kalabilir. Bunlardan bir kısmı tabana cokerek dip camurunu<br />

olustururken, diğer bir kısmı fiziksel parcalanma ve biyokimyasal reaksiyonlar sonucunda koloidal ve molekuler duzeyde cozunmus organik<br />

maddeye donusurler. Askıdaki katı maddelerin cokelmesi sonucunda toprak gozenekleri tıkanabilir, boylece suyun toprağa infiltrasyonu ve<br />

toprağın havalanması azalır. Ayrıca toprak yuzeyinden organik maddenin biyolojik olarak parcalanması oksijen kullanımıyla gerceklesir ve bu<br />

durum atmosferden kok bolgesine doğru olan oksijen hareketini engelleyebilir. Ozellikle atık suyun yağmurlama sulamada kullanılması<br />

durumunda koloidal partikuller yapraklar uzerinde birikerek fotosentez aktivitesini azaltabilir ve urunun gorunusunu olumsuz yonde etkileyebilir.<br />

Sulama suyundaki asılı katı maddelerin yuksek konsantrasyonları borulardaki suyun akısına yağmurlayıcılara, damlatıcılara ve hidrolik yapılara<br />

zarar verebilir. Ayrıca uygulandıkları alanlar cirkin, sağlıksız ve rekreasyon icin uygunsuz bir hal alır. Akarsulardaki askı maddesini azaltmak<br />

amacıyla ağaclandırma, teraslama gibi onlemler alınabilir. icme ve kullanma suyu temini icin kurulan arıtma tesislerinde askıdaki maddeler<br />

cokeltme ve filtreden gecirme gibi temel islemlerle giderilebilir.<br />

D.5.9. Radyoaktif Kirleticiler ve Su Kirliliği<br />

Maddenin temel yapısını atomlar olusturmaktadır. Atom ise, proton ve notronlardan olusan bir cekirdek ile, bunun cevresinde donmekte<br />

olan elektronlardan olusmaktadır. Herhangi bir maddenin atom cekirdeğindeki notronların sayısı proton sayısına gore oldukca fazla ise, bu tur<br />

maddeler kararsız bir yapı gostermekte, cekirdeğindeki notronlar alfa, beta, gama gibi cesitli ısınlar yaymak suretiyle parcalanmaktadır.<br />

Cevresine bu sekilde ısın sacarak parcalanan maddelere "Radyoaktif Madde”, cevreye yayılan alfa, beta ve gama gibi ısınlara ise “Radyasyon”<br />

adı verilmektedir.<br />

Atom numarası değismeyip sadece notron miktarları değisen, bu sebeple aynı kimyasal ozellikleri gosteren bir elementin cesitli fiziksel<br />

ozellikleri gosteren tiplerini olusturan elementlere “izotop” adı verilmektedir. Bazı izotopların cekirdekleri daima kararlı değildir ve bunlar belirli<br />

parcalanması sırasında cesitli tipteki radyasyonlarda yayınlandığından, bu kararsız izotoplara “Radyoizotop” adı verilmektedir.<br />

Cevre sorunları sınır tanımamakta ve cesitli kirletici emisyonlar kilometrelerce uzaklara tasınarak etki edebilmektedir. Ulkemizde nukleer<br />

santraller bulunmadığı halde, orneğin Cernobil kazası nedeniyle yayılan radyoaktif atıkların toprak ve urunlerde yol actığı kirlilik herkes<br />

tarafından bilinmektedir. Doğrudan etkiye maruz kalan Cernobil ve cevresinde binlerce kiside belirtileri sonradan cıkacak olan genetik etkilerle<br />

nesillere gecebilecek kalıcı izler tasımaktadır.<br />

157

E.1. Genel Toprak Yapısı<br />

AFYON İLİ ARAZİ SINIFLANDIRMA TABLOSU (ha)-(%)<br />

E. TOPRAK VE ARAZİ KULLANIMI<br />

İlçeler 1 .sınıf<br />

arazi<br />

2.sınıf<br />

arazi<br />

3.sınıf<br />

arazi<br />

4.sınıf<br />

arazi<br />

top. tarım<br />

arazisi<br />

5.sınıf<br />

arazi<br />

6.sınıf<br />

arazi<br />

7.sınıf<br />

arazi<br />

S.sınıf arazi<br />

TOPL<strong>AM</strong><br />

Merkez 19.164 22.457 20.699 20.853 83.173 54 22.890 57.321 1.208 164.646<br />

Bolvadin 9.105 9.805 7.482 11.517 37.909 1.719 17.811 43.160 10.201 110.8<strong>00</strong><br />

Sandıklı 13.257 20.084 21.217 9.151 63.709 0 26.402 93.6<strong>03</strong> 13.<strong>03</strong>9 196.753<br />

Sincanlı 6.542 7.634 11.501 8.579 34.256 196 14.769 35.1<strong>12</strong> 1.601 85.934<br />

Şuhut <strong>12</strong>.729 4.520 5.932 5.926 29.107 283 11.283 56.<strong>12</strong>1 21.382 118.176<br />

Zon Top. 60.797 64.5<strong>00</strong> 66.831 56.026 248.154 2.252 93.155 285.317 47.431 676.309<br />

Zon % 9 10 10 8 37 0 14 42 7 1<strong>00</strong><br />

Başmakçı 1.482 4.505 1.828 3.524 11.339 0 1.444 9.841 0 22.624<br />

Dazkırı 5.221 11.060 6.0<strong>12</strong> 7.627 29.920 0 14.555 9.851 6.528 60.854<br />

Dinar <strong>12</strong>.4<strong>00</strong> 20.358 11.329 11.155 55.242 0 14.444 31.390 27.524 <strong>12</strong>8.6<strong>00</strong><br />

Zon Top. 19.1<strong>03</strong> 35.923 19.169 22.306 96.501 0 30.443 51.082 34.052 2<strong>12</strong>.078<br />

Zon % 9 17 9 11 46 0 14 24 16 1<strong>00</strong><br />

Bayat 0 328 1.606 3.921 5.855 0 9.470 34.6<strong>00</strong> 375 50.3<strong>00</strong><br />

Emirdağ 30.969 38.455 29.<strong>00</strong>4 29.081 <strong>12</strong>7.509 1.210 16.548 72.086 3.908 221.261<br />

İhsaniye 1.575 18.737 10.546 11.180 42.<strong>03</strong>8 0 8.515 40.027 282 90.862<br />

İscehisar 692 2.045 2.950 4.568 10.255 0 2.801 40.643 741 54.440<br />

158

Zon % 8 14 11 <strong>12</strong> 45 0 9 45 1 1<strong>00</strong><br />

Çay 2.791 13.322 10.087 6.878 33.078 570 6.<strong>12</strong>5 18.351 21.276 79.4<strong>00</strong><br />

Sultandağ 5.586 5.501 8.931 4.158 24.176 0 8.0<strong>03</strong> 20.278 18.467 70.924<br />

Zon Top. 8.377 18.823 19.018 11.<strong>03</strong>6 57.254 570 14.<strong>12</strong>8 38.629 39.743 150.324<br />

Zon % 6 13 13 7 38 0 9 26 26 1<strong>00</strong><br />

Genel Top. <strong>12</strong>1.513 178.811 149.<strong>12</strong>4 138.118 587.566 4.<strong>03</strong>2 175.060 562.384 <strong>12</strong>6.532 1.566.374<br />

Genel<br />

Top.%<br />

8 <strong>12</strong> 10 9 40 0 <strong>12</strong> 39 9 1<strong>00</strong><br />

E.2. Toprak Kirliliği:<br />

E.2.1. Kimyasal Kirlenme:<br />

Bu Konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

E.2.1.1. Atmosferik Kirlenme:<br />

Bu Konuya C.4.1 de değinilmiştir.<br />

E.2.1.2. Atıklardan Kirlenme:<br />

İlimizde mermer ve mermer sanayii çok yoğun olarak faaliyet göstermektedir. Üretim aşamasında özellikle atölye ve fabrikaların<br />

ürettiği katı atıklar ile kesim ve arıtma sırasında oluşan atık çamurlarda ilimize özel bir çevre sorunu oluşturmaktadır. Atıkların tekrar<br />

değerlendirilmesi amacı ile çalışmalar yapılmaktadır.<br />

İlimizde Türkiye çapında pek çok Belediyenin de ortak sorunu olan düzenli katı atık depolama tesisi bulunmamaktadır. Afyon<br />

Belediyesi bu sorunun çözümü Katı Atık Yakma Tesisi projelendirmiştir.<br />

İlimizde yer alan ve Sağlık Turizmi’ne önemli katkılar sağlayan kaplıcaların ve sıcak su kaynaklarının ürettiği mineralce zengin<br />

jeotermal atık sularda kirlilik üretmektedir. Bu sorunun çözümü için kooperatif ve jeotermal su kullanan tesislere arıtma tesisi yaptırılması<br />

çalışmaları devam etmektedir.<br />

E.2.2. Mikrobiyal Kirlenme:<br />

Bu Konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

159

E.3. Arazi<br />

E.3.1. Arazi Varlığı<br />

E.3.1.1. Arazi Sınıfları:<br />

Afyonkarahisar ili genel görünümü itibariyle bir yayla karakteri taşır. Bu özellik ilin her yerinde aynı olmayıp bazen bir bölgede yüksek<br />

dağların arasında geniş ovaların yayıldığı görülür. Bu ovalarda topraklar genelde hafif ve orta alkali bir karakter arz eder.<br />

Afyonkarahisar’da değişik özelliklere sahip toprak sınıfları görülmektedir. Toprakların sınıflarına<br />

dağılımı tabloda verilmiştir.<br />

ve kullanım şekline göre<br />

Afyonkarahisar İli toprak sınıflarına göre arazi kullanım durumu<br />

Toprak Sınıfı (Ha) Ekilebilir Alan (Ha) Çayır-Mera(ha) Orman(ha) Diğer(ha) Toplam(ha)<br />

I.Sınıf 118878 372 0 3350 <strong>12</strong>26<strong>00</strong><br />

II. Sınıf 17<strong>00</strong>08 2896 77 5541 178522<br />

III. Sınıf 134217 7310 318 2632 144477<br />

IV. Sınıf <strong>12</strong>1158 7192 3411 1943 133704<br />

V.Sınıf 88 2073 0 0 2161<br />

VI.Sınıf 86282 38062 14535 1623 140502<br />

VII. Sınıf 85<strong>00</strong> 177920 190799 2673 379892<br />

VIII. Sınıf 0 0 0 321142 321142<br />

TOPL<strong>AM</strong> 639131 235825 209140 338904 1423<strong>00</strong>0<br />

Kaynak : Köy Hizmetleri İl Müdürlüğü<br />

Afyonkarahisar ilinde I-IV sınıf arazilerin toplamı 579.3<strong>03</strong> ha. olup genelde tarım bu araziler üzerinde yapılmaktadır. VI. sınıf<br />

araziler üzerinde de tarım yapılmakta olmasına rağmen bu araziler tarım için uygun nitelikte değildir. Çayır-mera alanlarının ve orman<br />

alanlarının VII.sınıf araziler üzerinde oransal olarak fazla olduğu görülmektedir.<br />

160

Afyonkarahisar ilindeki arazilerin sınıflarına göre oransal dağılımı grafikde verilmiştir.<br />

III.sınıf<br />

10%<br />

II.sınıf<br />

13%<br />

I.sınıf<br />

9%<br />

Afyonkarahisar İlinde Arazilerin Sınıflarına Göre Dağılımı<br />

IV.sınıf V.sınıf VI.sınıf<br />

9% 0% 10%<br />

VIII.sınıf<br />

23%<br />

VII.sınıf<br />

26%<br />

I.sınıf<br />

II.sınıf<br />

III.sınıf<br />

IV.sınıf<br />

V.sınıf<br />

VI.sınıf<br />

VII.sınıf<br />

VIII.sınıf<br />

E.3.1.2. Kullanım Durumu:<br />

İlin toplam yüz ölçümü 1389702 ha. olup, bunun 617704 ha.’ı tarım arazisi, 399442 ha.’ı çayır-mera arazisi, 296819 ha.’ı orman<br />

arazisi ve 75537 ha.’ı ise diğer araziler olarak dağılım göstermektedir.<br />

Afyonkarahisar İli Arazi Dağılımı (2<strong>00</strong>7)<br />

Orman:<br />

21%<br />

Diğer<br />

5%<br />

tarım Alanı:<br />

45%<br />

tarım Alanı:<br />

Çayır-Mera:<br />

Orman:<br />

Çayır-Mera:<br />

29%<br />

Diğer<br />

Grafikden de görüldüğü gibi Afyonkarahisar ilinde çayır-mera ve orman alanlarının oranı düşük,tarım arazilerinin oranı yüksektir. Bu<br />

dağılım yağış için kısıt teşkil etmekte ve erozyona neden olmaktadır. Afyonkarahisar ili hayvan varlığı açısından iyi bir potansiyele sahip<br />

olmasına rağmen çayır-mera alanlarının azlığı kısıt teşkil etmektedir. Tarla alanlarının bir kısmının yem bitkileri ekilişine yönlendirebilecek<br />

olması hayvancılık açısından iyi bir potansiyel olacaktır.<br />

Arazilerin İlçeler İtibariyle Kullanım Şekline Göre Dağılımı<br />

İLÇELER Yüz Ölç. Tarım Al. Orman Çayır Mera Tarım Dışı<br />

Merkez 98.1<strong>00</strong> 64.752 10.0<strong>03</strong> 15.3<strong>00</strong> 8.045<br />

Başmakçı 29.6<strong>00</strong> 9.620 11.664 1.390 6.926<br />

Bayat 54.6<strong>00</strong> 7.165 21.347 9.1<strong>00</strong> 16.988<br />

Bolvadin 110.8<strong>00</strong> 31.630 2.624 17.4<strong>00</strong> 59.146<br />

Çay 79.4<strong>00</strong> 42.5<strong>00</strong> 7.373 13.970 15.557<br />

Çobanlar 40.2<strong>00</strong> 15.4<strong>00</strong> 842 4.8<strong>00</strong> 19.158<br />

161

Dazkırı 33.8<strong>00</strong> <strong>12</strong>.587 10.325 8.680 2.208<br />

Dinar <strong>12</strong>8.6<strong>00</strong> 63.7<strong>00</strong> 17.699 18.050 29.151<br />

Emirdağ 216.8<strong>00</strong> 130.623 14.<strong>12</strong>9 42.050 29.998<br />

Evciler 20.1<strong>00</strong> 14.972 0 3.8<strong>00</strong> 1.328<br />

Hocalar 56.6<strong>00</strong> 13.9<strong>00</strong> 27.206 8.9<strong>00</strong> 6.594<br />

İhsaniye 90.9<strong>00</strong> 37.5<strong>00</strong> 22.607 11.050 19.743<br />

İscehisar 48.2<strong>00</strong> 16.109 9.694 10.9<strong>00</strong> 11.497<br />

Kızılören 36.7<strong>00</strong> 15.5<strong>00</strong> 3.315 3.9<strong>00</strong> 13.985<br />

Sandıklı 1<strong>03</strong>.6<strong>00</strong> 57.673 25.754 16.385 3.788<br />

Sinanpaşa 85.9<strong>00</strong> 36.<strong>00</strong>0 11.066 16.1<strong>00</strong> 22.734<br />

Sultandağı 70.9<strong>00</strong> 35.5<strong>00</strong> <strong>12</strong>.877 15.<strong>00</strong>0 7.523<br />

Şuhut 118.2<strong>00</strong> 34.<strong>00</strong>0 615 19.050 64.535<br />

Genel Top. 1.423.<strong>00</strong>0 639.131 209.140 235.825 338.904<br />

E.3.2. Arazi Problemleri<br />

İl genelindeki 1.423.<strong>00</strong>0 ha arazinin yaklaşık 967.209 ha.lık kısmı taşsız, 219.455 ha.lık kısmı taşlı, 236.336 ha.lık kısmı kayalıktır.<br />

Bu dağılım haricinde toplam 91.021 ha.lık alanda çoraklık görülmektedir.<br />

162

F.1. Ekosistem Tipleri<br />

F. FLORA FAUNA VE HASSAS YÖRELER<br />

F.1.1.<br />

F.1.1.1.<br />

Ormanlar:<br />

Ormanların Ekolojik Yapısı:<br />

Afyonkarahisar Orman İşletme Müdürlüğü Ormanları Ege Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi arasında yer alır ve 1<strong>00</strong>0 Mt.rakımdan<br />

itibaren başlar.Denizden uzak olması nedeniyle Karasal iklim görülmektedir.Yazlar kurak ve sıcak,kışlar soğuktur.Gündüz ile gece,yaz ve kış<br />

günleri arasındaki sıcaklık farkları çok yüksektir.Ormanlarımızda kontinental ile Ege ikliminin birbirine geçişi şeklinde bir iklim hüküm<br />

sürer.Ancak kontinental iklim özellikleri daha ağır basar.Bu iklimde kışlar soğuk,yazlar kurak ve sıcaktır.Yağış azalır ve en fazla yağış alan<br />

mevsim kıştır.Yıllık ortalama sıcaklık 11-<strong>12</strong> derece civarındadır.Yıllık yağış uzun yıllar ortalaması 455 mm.civarındadır.Ortalama nisbi nem %52<br />

civarındadır.Hakim rüzgar yönü Kuzeydir.İşletme Müdürlüğümüz Ormanlarında vejatasyon süresi genellikle Mart-Nisan aylarında<br />

başlayıp,Ekim-Kasım aylarında son bulur.Vejatasyon süresinde ortalama sıcaklık 19-20 derece olup,aylık ortalama yağış 32 mm.civarındadır.<br />

İşletme Müdürlüğümüz Orman alanları Batı ve Orta-Kuzey kesimlerinde kristalin şistler, şist,kil şisti, mikaşist, mermer, kalker,<br />

serpantin, manyezit, peridodit, diozit, kabro, melafir ve diabas anakayalar bulunmaktadır.Doğu kısımlarında<br />

kalker,kil,kum,marn,trakit,andezit,bazalt kütlelere rastlanır.Bu kısımların ortalarında volkanik parçalara rastlanır.Güney kesimler ise genelde<br />

tüf,anglomera ve breş gibi volkanik anakayalar ihtiva eder.<br />

İşletme Müdürlüğümüz Ormanlarında asli Orman ağacı Karaçam ve bazı Meşe türleridir. Münferit olarak Sedir,Ardıç,Sarıçam<br />

türlerinin bulunduğu Orman alanlarımız mevcuttur. Bunların dışında Ormanlarımızda Alıç,Titrek,Kavak,Yabani Armut ve Yabani Erik gibi türlere<br />

de rastlanır.<br />

Dazkırı İşletme Şefliği Ormanlarının tamamı Devletin mülkiyetindedir.<br />

İşletme Şefliği ormanları ortalama olarak Isparta İl merkezine 60 km.,Afyonkarahisar’a 90 km. ve Denizli İl merkezine 50 km.<br />

mesafede dir.Ormanlar muhafaza karakterli olup fazla üretim yapılmamakta, yapılan üretim çevre halkının ihtiyacını ancak karşılamaktadır.<br />

Dazkırı nüfusunun büyük bir bölümünün ormanla sınır olmaması nedeniyle kaçakçılık olaylarına çok fazla rastlanılmamaktadır.<br />

Dazkırı İşletme Şefliği M.T.A. Enstitüsü tarafından tanzim edilen haritaya göre, ikinci zamanda teşekkül eden Eosen-Kretose devri<br />

teşekkülatındandır.Kretose kalkeri ile oligosen konglomeralardan ibarettir.<br />

Şeflik mevkii itibariyle Ege ve iç Anadolu İklimlerinin geçiş mıntıkasında yer almaktadır.<br />

Ormanlarımızın asli ağaç türleri karaçam ve kızılçam , Tali ağaç türleri Ardıç , Flora olarak Kermes meşesi,Akçakesme,cistus<br />

mevcuttur.<br />

Ormanlarımız gerek ana kayanın kalkerli olması gerekse toprak yapısının az derin ve taşlı olması nedeniyle 4. ve 5. bonitette olup<br />

form olarak orta kalitededir.Ormanların aktüel kuruluşunun optimale göre gerek servet gerekse nitelik olarak çok düşük olması Muhafaza<br />

edilmesi gerektiği düşünülerek planlamalar yapılmaktadır.<br />

İşletme Şefliğimiz sınırları içerisinde 1985-1994 tarihleri arasında teşekkül edilen 18<strong>00</strong> hektar kızılçam ve karaçam ağaçlama sahası<br />

mevcuttur.<br />

Dinar İşletme Şefliği Ormanlarının tamamı Devletin mülkiyetindedir.<br />

İşletme Şefliği ormanları ortalama olarak Isparta İl merkezine 40 km., Afyonkarahisar’a 1<strong>00</strong> km. ve Denizli İl merkezine 90 km.<br />

mesafede dir.Ormanlar muhafaza karakterli olup fazla üretim yapılmamakta, yapılan üretim çevre halkının ihtiyacını ancak karşılamaktadır.<br />

Dinar ve Başmakçı İlçe nüfusunun büyük bir bölümünün ormanla sınır olmaması nedeniyle kaçakçılık olaylarına çok fazla<br />

rastlanılmamaktadır.<br />

163

Dinar İşletme Şefliği M.T.A. Enstitüsü’nden alınan bilgiler göre 115<strong>00</strong><strong>00</strong> ölçekli Jeolojik haritada Konya paftası içerisinde yer almakta<br />

olup mesazoik bir yapıya sahiptir.<br />

Şeflik mevkii itibariyle İç Anadolu iklim kuşağındadır.En yüksek yeri 1996 ile 22<strong>00</strong> metre arasındadır.<br />

Ormanlarımızın asli ağaç türleri karaçam ve kızılçam , Tali ağaç türleri sedir Ardıç , akasya Flora olarak Kermes<br />

meşesi,Akçakesme,cistus mevcuttur.<br />

Ormanlarımız gerek ana kayanın kalkerli olması gerekse toprak yapısının az derin ve taşlı olması nedeniyle 4. ve 5. bonitette olup<br />

form olarak orta kalitededir.Ormanların aktüel kuruluşunun optimal’a göre gerek servet gerekse nitelik olarak çok düşük olması Muhafaza<br />

edilmesi gerektiği düşünülerek planlamalar yapılmaktadır.<br />

İşletme Şefliğimiz hudutları içerisinde 1980-2<strong>00</strong>7 yılları arasında teşekkül ettirilen 7<strong>12</strong>8 hektar kızılçam ve karaçam ağaçlama sahası<br />

mevcuttur.<br />

F.1.1.2.<br />

İlin Orman Envanteri:<br />

Verimli<br />

(Normal)<br />

Bozuk<br />

Toplam<br />

İLÇESİ<br />

Orman Alanı<br />

(Ha.)<br />

Orman<br />

Alanı<br />

(Ha.)<br />

Orman Alanı<br />

(Ha.)<br />

MERKEZ 4198 6450 10648<br />

BAYAT 5270 16077,5 21347,5<br />

BOLVADİN 2368 256 2624<br />

ÇAY 4<strong>12</strong>8,5 3244,5 7373<br />

ÇOBANLAR - 842 842<br />

EMİRDAĞ 865 13265,5 14<strong>12</strong>9,5<br />

HOCALAR 6<strong>00</strong>2,5 2<strong>12</strong><strong>03</strong> 27205,5<br />

İHSANİYE 4786,5 17821 22607,5<br />

İSCEHİSAR 2741 6953 9694<br />

KIZILÖREN 45 3269,5 3314,5<br />

SANDIKLI 9040 16714,5 25754,5<br />

SİNANPAŞA 6466 46<strong>00</strong>,5 11066,5<br />

SULTANDAĞI 6187 6690 <strong>12</strong>877<br />

ŞUHUT - 615 615<br />

TOPL<strong>AM</strong> 52097,5 118<strong>00</strong>1 17<strong>00</strong>99,5<br />

164

Dazkırı Orman İşletme Şefliği Mülki hudut olarak Dazkırı İlçesinin tamamı ile Evciler İlçe Merkezini kapsamaktadır.İşletme Şefliği<br />

ormanlarının asli ağaç türü karaçam kısmen kızılçam,ardıç ve çok az miktarda da meşedir.<br />

İşletme Şefliğimiz ormanları tek seri altında toplanmış olup 10 yıllık tanzim edilen Amenajman Planları ile sürdürülebilirliği<br />

sağlanmaktadır.Şeflik ormanlarında yapılan planlamalar genelde Koruma ve Muhafaza karakterli yapılmakta olup Ormanlarımızdan sadece<br />

kar,böcek,rüzgar vb.gibi doğal etmenler sonucu kuruyan,kırılan ve devrilen ağaçlarımızın Ülke Ekonomisine kazandırmak amacıyla müdahaleler<br />

yapılmaktadır.<br />

İşletme Şefliğimizin toplam sahası 31914 hektar olup bu alanın 10822 hektarı ormanlık saha,geriye kalan 21092 hektarı açıklık<br />

(Yerleşim alanları,göl,akarsu,ziraat arazisi) alandır.10822 hektarlık ormanlık alanın 5821 hektarı normal koru,4344 hektarı bozuk koru,657<br />

hektarı bozuk baltalık orman şeklindedir.<br />

1997-2<strong>00</strong>7 yılları İşletme Şefliği Amenajman planları gereği olarak toplan 58<strong>12</strong> hektarlık ormanlık alanda on yıllık periyotta çalışma<br />

yapılması planlanmış toplam 6926 m3 karaçam,118 m3 kızılçam olmak üzere ara hasılat alınması uygun görülmüştür.1997-2<strong>00</strong>4 yılları<br />

arasında plan gereği çalışma yapılmış olup 2<strong>00</strong>5 ve 2<strong>00</strong>6 yılı planları ile verilen etaların alınması ile plan müddeti tamamlanacaktır.<br />

Dinar Orman İşletme Şefliği Mülki hudut olarak Dinar ve Başmakçı İlçelerinin tamamını kapsamaktadır. İşletme Şefliği ormanlarının<br />

asli ağaç türü karaçam kısmen kızılçam,ardıç,akasya meşedir.<br />

İşletme Şefliğimiz ormanları tek seri altında toplanmış olup 10 yıllık tanzim edilen Amenajman Planları ile sürdürülebilirliği<br />

sağlanmaktadır.Şeflik ormanlarında yapılan planlamalar genelde Koruma ve Muhafaza karakterli yapılmakta olup Ormanlarımızdan sadece<br />

kar,böcek,rüzgar vb.gibi doğal etmenler sonucu kuruyan,kırılan ve devrilen ağaçlarımızın Ülke Ekonomisine kazandırmak amacıyla müdahaleler<br />

yapılmaktadır.<br />

İşletme Şefliğimizin toplam sahası 186189 hektar olup bu alanın 26585 hektarı ormanlık saha,geriye kalan 159604 hektarı açıklık<br />

(Yerleşim alanları,göl,akarsu,ziraat arazisi) alandır.26585 hektarlık ormanlık alanın 7505 hektarı normal koru,1<strong>03</strong>41 hektarı bozuk koru, 8739<br />

hektarı bozuk baltalık orman şeklindedir.<br />

1997-2<strong>00</strong>7 yılları İşletme Şefliği Amenajman planları gereği olarak toplan 7369 hektarlık ormanlık alanda on yıllık periyotta çalışma<br />

yapılması planlanmış toplam 2681 m3 karaçam,2108 m3 kızılçam olmak üzere ara hasılat alınması uygun görülmüştür.1997-2<strong>00</strong>4 yılları<br />

arasında plan gereği çalışma yapılmış olup 2<strong>00</strong>5 ve 2<strong>00</strong>6 yılı planları ile verilen etaların alınması ile plan müddeti tamamlanacaktır.<br />

F.1.1.3.<br />

Orman Varlığının Yararları:<br />

- Ormanlar yapacak ve yakacak hammadde kaynağıdır.<br />

-Tali ürünler ormanlardan elde edilmektedir.<br />

-Ormanlar bitkiler ve hayvanlar için doğalsu kaynağıdır.<br />

-Ormanlar erozyonu önler.<br />

-Ormanlar yaban hayatı ve av kaynaklarını korur.<br />

-Ormanlar iklim üzerinde olumlu etki yapar.<br />

-Su buharını yoğunlaştırarak yağmur haline gelmesini sağlar.<br />

-Ormanlar eğlenme, dinlenme imkanı sağlar.<br />

-Yerleşim alanları çevresinde gürültüyü önleyerek insan sağlığına olumlu etki yapar.<br />

-Orman içinde ve dışında yaşayan insanlara iş imkanı sağlar.<br />

-Ulusal savunma ve güvenlik bakımından çok önemlidir.<br />

-Barajların ekonomik ömrünü uzatır,doğal afetleri önler.<br />

165

-Ülke turizmine katkıda bulunur<br />

F.1.1.4.<br />

Orman Kadastro ve Mülkiyet Konuları:<br />

Yetişme muhiti envanteri:<br />

a)Jeolojik ve mineralojik yapı zamanı,olusma şekli,tektonik bünyesi, kayaların türleri vaziyeti ve ayrışma durumları:<br />

Plan ünitesinin batı ve orta-kuzey kesimlerinde, III .zamanın Neojen devrinde teşekkül etmiş olan kristalin şistler, şist, kilsisti, mikaşist,<br />

mermer, kalker, serpantin manyezit ,peridodit, diozit, kabro, melafîr ve diabas ana kayalar bulunmaktadır. Kuzey doğu kesimleri ise l. zamanın<br />

Permien devrine ait konglomera, bakirli kalker ,piritli ve bitümlü şistler ,dolamitli kalker ve tuz birikintilaerinden oluşmaktadır.<br />

Doğu kısımları l .zamanın ve III .zamanın Neojen devrine ait kalker ,kil ,kum, marene ,trakit, andezit ve bazalt kütlelerinden oluşur.Bu<br />

kısımların orta kesimlerinde ise volkanik parçalara rastlanır.Plan ünitesinin güney kesimleri ise genelde tüf, anglomera ve breş gibi volkanik ana<br />

kayalar ihtiva eder.<br />

Orta kesimden doğuya doğru dar bir şerit halinde, II.zamanın Mesozoik arazisi üzerine oturmuş III .zamana ait kalker, kil, kum, gre, mam<br />

ve alivüyol kitlelerden müteşekkil, aykırı tabakalaşma gösteren, bol fosilli tortul sahalar bulunmaktadır. Güney kesimlerde ise II.zamanın Jura ve<br />

Kratase devrine ait kütleler, ufak alanlar halinde bulunmaktadır.Bu kütleler, aykırı tabakalaşma gösteren ufak taneli, killi, silisli ve bilhassa<br />

kalkerli tortul kütlelerdir.<br />

b)Klimatolijik durum<br />

Coğrafi ve iklim mıntıkaları ve bölgeleri içindeki yeri:<br />

Afyonkarahisar Orman işletme şefliği ormanları, Ege Bölgesi ile İç Anadolu Bölgesi arasında yer alır .Buna rağmen denizden uzak<br />

olması nedeni ile karasal iklim görülmektedir. Yazlar kurak ve sıcak, kışlar soğuktur.Gündüz ile gece ve yaz ve kış günleri arasındaki sıcaklık<br />

farkları çok yüksektir.<br />

Afyonkarahisar’ daki ormanların ve diğer bitki topluluklarının ekolojik yapısı<br />

Ormanların Ekolojik Yapısı: Sandıklı-Akdağ’ daki Pinus nigra subsp.pallasiana (Karaçam) Ormanı (GEMİCİ, 1988)<br />

Araştırma alanında Batı Anadolu’ daki yayılışın en doğu sınırlarından birinde bulunur. Başlıca dağın üst kesimleri ile, batı ve kuzey<br />

bölgelerinde yayılış gösterir. Ana tepelerin güney ve doğuya bakan kesimlerinde ise görülmez. Bölgede en geniş yayılışlı orman olmakla birlikte,<br />

geçirdiği ağır yangınlar sonucu doğal sınırlarını büyük oranda kaybetmiştir.<br />

Bu birlik, başlıca Paleozoyik yaşlı metamorfik ve mermerler ile Liyas yaşlı kalkerler üzerinde yayılış gösterir. Toprak tipi orta derinlikte<br />

kahverengi orman topraklarıdır. Kumlu-tın veya tın bünyeli olan bu topraklar; çok düşük tuz ve düşük CaCO3 miktarına, zayıf ve orta asit pH<br />

değerlerine sahiptirler. Asitliğin profil boyunca arttığı görülür. Organik madde ve N.P.K. değerleri ise genelde A horizonunda yüksek iken,<br />

aşağıya doğru bu değer düşmektedir. Bu değerler B horizonunda orta derecede olup, C’ de ise düşüktür. Bölgede 1080-18<strong>00</strong> m yükseklik ve %<br />

10-80 eğimli alanlarda yayılış göstermektedir.<br />

Sandıklı-Akdağdaki Pinus brutia (Kızılçam) Ormanı (GEMİCİ, 1988)<br />

Araştırma alanında Pinus brutia, Büyük Menderes Vadisi boyunca Ege’ ye açık olan batı ve güneybatı kesimlerde küçük topluluklar<br />

oluşturur. Stepe en yakın kesimlerde yer alan bu topluluklar, cılız gelişmeleri nedeniyle, ormancılık açısından fazla önemli değildirler. Başlıca<br />

Osmanköy’ ün güneydoğusunda ve Belence Köyü’ nün güneyinde, 9<strong>00</strong>-<strong>12</strong><strong>00</strong> m arasında bulunurlar. Çoğunlukla Paleozoyik yaşlı şist, kısmen<br />

de yine aynı yaşlı kalker ve mermer anakayalar ve yüzeysel derinliğe sahip kahverengi orman toprakları üzerinde yayılış gösterir. Kumlu-tın ve<br />

tın bünyeye sahip bu topraklar, tuzca çok fakir ve CaCO3 bakımından çok zengin olup, hafif ve orta alkali reaksiyonludurlar. Organik madde ve<br />

N.P.K. değerleri genel olarak A horizonunda yüksek veya çok yüksek iken, aşağıya doğru düşmektedir. Bu orman, yükseklikleri 9<strong>00</strong>-1170 m,<br />

eğimleri % 25-75 arasında değişen doğu, batı ve güneybatı alanlarda yayılış gösterir.<br />

Sandıklı-Akdağ’ daki Juniperus excelsa (Boylu ardıç) ve J.foetidissima (Kokar ardıç) Ormanları (GEMİCİ, 1988)<br />

Araştırma alanında başlıca batı, doğu ve güney kesimlerde 1<strong>00</strong>0-17<strong>00</strong> m arasında yayılış gösterirler. Karışık halde bulunmalarına<br />

karşın, çoğunlukla Juniperus .excelsa baskındır. J.foetidissima ise iklimin nispeten daha karasal olduğu kuzey bakılı yamaçlarda ve yüksek<br />

düzeylerde(15<strong>00</strong> m’ den sonra) baskın duruma geçmektedir.<br />

Başlıca Paleozoyik yaşlı mermer, Paleosen yaşlı kalkerler ile çok sığ kahverengi orman toprakları üzerinde yayılış gösterir. Bu topraklar<br />

genelde kumlu-tın veya tın bir bünyeye, çok düşük tuz ve kireç içeriğine sahip olup, zayıf asit, nötr ya da hafif alkali karakterdedirler. Organik<br />

madde ve N.P.K. değerleri ise genelde iyi olup, profil boyunca bir azalma göstermezler.<br />

Juniperus excelsa’ ormanları yüksekliği 1050-1520 m, eğimleri % 15-70 arasında olup, bakıları kuzey, kuzeybatı, güney, güneybatı ve<br />

166

güneydoğudur. J.foetidissima’ ormanları ise yükseklikleri <strong>12</strong>50-16<strong>00</strong> m, eğimleri % 25-40 arasında; bakıları batı, kuzey ve kuzeybatı yönlerinde<br />

yayılış gösterir.<br />

Afyon Başkomutan Tarihi Milli Park’ ındaki Quercus cerris var.cerris (Türk meşesi) ve Quercus.pubescens (Tüylü meşe) Ormanları<br />

(VURAL, 1985)<br />

Bu orman Kılıçaslan, Damlalı Boğazı girişinde yer alır. Genellikle kuzey yamaçlarda ve 1130-<strong>12</strong><strong>00</strong> m’ ler arasında yayılış gösterir.<br />

Birliğin ayırtedici ve karakter türleri Quercus cerris var.cerris ve Q.pubescens ormanı içinde bulunan diğer önemli türler; Trifolium ochroleucum,<br />

Ferulago macrosciadia, Agrimonia repens, Achillea nobilis subsp.neilrechii ve Trifolium alpestre’ dir.<br />

1998)<br />

Afyonkarahisar’ ın Batısındaki (Erkmen Kasabası ve Çakırköy’ ün güneyi) Castanea sativa Miller (Kestane) Ormanı (KARGIOĞLU,<br />

Bu orman, Afyonkarahisar ilinin batısında yer alan Erkmen kasabasının güneyindeki Ağlayan Tepe ile Çakırköy’ ün güneyindeki Tezekli<br />

Tepe’ nin kuzey yamaçlarında iki parça halindedir. Birlik Volkanik anakaya ve az kireçli kahverengi orman toprağı üzerinde gelişme gösterir. Tın<br />

ve siltli-tın bünyeye sahip olan bu topraklar, pH bakımından hafif asit-nötral reaksiyonludur. Organik madde bakımından fakir, fosfor ve<br />

potasyum yönünden ise zengindir.<br />

Bu orman, <strong>12</strong>50-14<strong>00</strong> m, eğimleri ise % 30-60 arasında değişen yerlerde yayılış göstermektedir.Castanea sativa aslında bir Avrupa-<br />

Sibirya fitocoğrafya bitkisidir. Afyonkarahisar’ da relikt (Kalıntı) olarak bulunmaktadır. Bu ormanlar hem Afyonkarahisar Kocatepe Milli Parkı<br />

sınırlarında bulunması hem de relikt olması nedeniyle koruma altına alınmış ormanlardandır. Orman içinde bulunan diğer ağaç türleri Quercus<br />

pubescens (Tüylü meşe) ve Quercus vulcanica (Kasnak meşesi)’ dir.<br />

ÇALI ÖRTÜSÜ<br />

Sandıklı Akdağ’ daki Quercus infectoria subsp.boissieri (Mazı meşesi) Toplulukları (GEMİCİ, 1988)Bu orman araştırma alanında,<br />

güneybatı, batı ve kısmen de doğu kesimlerde 9<strong>00</strong>-<strong>12</strong><strong>00</strong> m arasında yayılış gösterir. Çoğunlukla ko-dominant durumdaki Quercus pubescens<br />

ile karışık halde bulunur. Başlıca Paleozoyik yaşlı şist ve Pliyosen yaşlı çakıltaşları ile oldukça derin koluviyal topraklar üzerinde bulunur.<br />

Genelde killi-tın bünyeye sahip olan bu topraklar, tuzca fakir ve yüksek kireçlidirler. Organik madde ve N.P.K. değerleri A horizonunda yüksek<br />

olup, aşağıya doğru düşmektedir.<br />

Orman, yükseklikleri 9<strong>00</strong>-1050 m, eğimleri % 5-30 arasında değişen; kuzey, kuzeybatı, batı, güneydoğu ve güneybatı bakılı alanlarda<br />

yayılış gösterir.<br />

Sandıklı-Akdağ’ daki Quercus coccifera (Kermes meşesi) Toplulukları (GEMİCİ, 1988)<br />

Bu orman araştırma alanının güneyinde Işıklı-Dinar arasında, 850-<strong>12</strong><strong>00</strong> m arasında ve başlıca Paleosen yaşlı kalkerler ve Pliyosen yaşlı<br />

ofiyolitler ile çakıltaşları üzerinde yayılış gösterir. Birliğin yayılış gösterdiği bölgede kahverengi orman toprakları gösterilmekte ancak, bu<br />

topraklar muhtemelen yer yer koluviyal birikintilerle örtülmüş, yüzeysel derinliğe sahip terra-rossa topraklardır. Tın bünyeye sahip olan bu<br />

topraklar, tuzca çok fakir, kireç bakımından oldukça zengindirler. Organik madde ve N.P.K. değerleri genel olarak A horizonunda çok yüksek, B<br />

horizonunda yüksek, C horizonunda ise orta veya düşüktür.<br />

Bu orman, yükseklikleri 850-1080 m, eğimleri % 5-40 arasında değişen güney, güneybatı ve güneydoğu bakılı alanlarda yayılış gösterir.<br />

Sandıklı-Akdağ’ daki Cistus laurifolius (Pinar, Laden) Toplulukları (GEMİCİ, 1988)<br />

Bu orman araştırma alnında karaçamın tahrip edildiği yerlerde ortaya çıkmıştır. Özellikle karaçamın ağır yangınlar geçirdiği üst ve kuzey<br />

kesimlerde, yaklaşık <strong>12</strong><strong>00</strong>-17<strong>00</strong> m arasında yayılış gösterir. Başlıca Paleozoyik yaşlı riyolit, kloroşist, kuvars-mikakloroşist, epidoşist,<br />

aktinolitşist ve metakumtaşları gibi metamorfitler ve Liyas yaşlı kireçtaşları ile oldukça sığ kahverengi orman toprakları üzerinde yayılış gösterir.<br />

Ancak metamorfitler üzerinde daha iyi geliştiği görülür. Kumlu-tın bünyeli olan bu topraklar, tuz ve kireç bakımından fakir olup, pH bakımından<br />

nötrdürler. Organik madde ve N.P.K. değerleri ise her iki horizonda da yüksektir.<br />

Pinar ormanları, yükseklikleri 1350-15<strong>00</strong> m, eğimleri % 15-30 arasında değişen; doğu, kuzeydoğu ve güneydoğu bakılı alanlarda yayılış<br />

gösterir.<br />

Afyonkarahisar Kocatepe Tarihi Milli Parkındaki Cistus laurifolius (Pinar, Laden) Toplulukları (VURAL, 1985)<br />

Cistus laurifolius ormanı, Damlalı Boğazının her iki yakasında, Çiğil Tepe’ de ve Tınaz Tepe-Otlukçu Tepe arasındaki Isırgan Tepe’ de<br />

<strong>12</strong>50-15<strong>00</strong> m’ lerde görülür. Alandaki herdemyeşil çalı formasyonunu temsil eden bir birliktir. Birliğin dominant çalısı olan Cistus laurifolius,<br />

Türkiye’ de genellikle Pinus nigra subsp.pallasiana ve bazen de Pinus sylvestris (Sarı çam)ormanlarının bünyesinde yer alır ve onlarla paralel<br />

bir yayılışa sahiptir. Bu ormanların özellikle yangınla tahrip olmasıyla dominant hale geçer.<br />

Afyonkarahisar-Köroğlu Beli ve Çevresindeki Cistus laurifolius (Pinar, Laden) Toplulukları (VURAL, 1979)<br />

Bu orman Pinus nigra subsp.pallasiana topluluğunun yangın ve kesim gibi biyotik faktörler gibi ağır tahribinden sonra ortaya çıkmaktadır.<br />

Cistus laurifolius birliği araştırma alanında 11<strong>00</strong>-15<strong>00</strong> m’ ler arasında ve andesit anakaya üzerinde yayılış gösterir.<br />

167

Cistus laurifolius ayrıca, Sincanlı (Ahırdağı) ve Sultandağları’ nda da topluluklar oluşturmaktadır.<br />

Afyonkarahisar-Köroğlu Beli ve Çevresindeki Populus tremula (Titrek kavak) Toplulukları ( VURAL, 1979)<br />

Bu orman da Pinus nigra subsp.pallasiana’ nın tahribi sonucu meydana gelmiştir. Populus tremula birliği araştırma alanında parçalar<br />

halinde 13<strong>00</strong>-1450 m’ ler arasında blok kayalar ve kışın uzun süre karla kaplı olan serin ve nemli yamaçlarda gelişir. Bu birlik de andesit<br />

anakaya üzerinde yayılış gösterir.<br />

Afyonkarahisar-Sultandağlarındaki Corylus avellana (Çalı fındığı) Toplulukları (KARGIOĞLU, 1998)<br />

Bu orman, Sultandağları-Kapıkayası tepesinin Akşehir ve Eber göllerine bakan kuzeydoğu yamaçlarında yer almaktadır. Orman,<br />

yüksekliği 13<strong>00</strong>-15<strong>00</strong> m, eğimleri ise % 20-60 arasında değişen alanlarda bulunur. Bu topluluk Paleozoyik yaşlı kalker anakaya ve az kireçli<br />

kahverengi orman toprağı üzerinde yayılış gösterir. Tın ve siltli-tın bünyeye sahip olan bu topraklar, pH bakımından nötral reaksiyonludur.<br />

Organik madde, fosfor(P) ve potasyum(K) değerleri ise 0-30 cm’ de yüksek iken 30-60 cm’ de bu değerler düşmektedir.<br />

Afyonkarahisar-Köroğlu Beli ve Çevresindeki Hypericum heterophyllum (Binbirdelikotu) Toplulukları (VURAL, 1979)<br />

Bu topluluk su kaynaklarının geçtiği blok şekilli ana kayaların yüzeyinde ve 1450-1550 m’ ler arasında bulunur. Parçalar halinde dağılmış<br />

olan birlik genellikle diğer yerlerden daha nemli olan kaya çatlaklarını tercih eder.<br />

Sandıklı-Akdağ’ daki Hypericum heterophyllum (Binbirdelikotu) Toplulukları (GEMİCİ, 1988)<br />

Bu topluluk çalışma alanında, nispeten daha karasal olan kuzey kesimde lokal topluluklar oluşturur. Karaçam açıklıklarında <strong>12</strong><strong>00</strong>-15<strong>00</strong><br />

m arasında bulunan bu topluluklar, muhtemelen karaçamın tahribi sonucu baskın duruma geçmişlerdir. Paleozoyik yaşlı metamorfitler ve<br />

yüzeysel derinlikteki kahverengi orman toprakları üzerinde yayılış gösterirler. Tuz ve kireç bakımından fakir olan bu topraklar, A horizonunda<br />

orta, B ve C’ de kuvvetli asit reaksiyonludurlar. Organik madde A horizonunda yüksek, B ve C’ de orta, N.P.K. değerleri ise genelde bütün<br />

horizonlarda yüksektir.<br />

STEP VEJETASYONU<br />

Sandıklı-Akdağ’ daki Astragalus ptilodes var.ptilodes (Geven) ve Festuca pinifolia var.phrygia (Yumakotu) Toplulukları (GEMİCİ, 1988)<br />

Araştırma alanında 1<strong>00</strong>0-<strong>12</strong><strong>00</strong> m’ ler arasında yayılış gösteren ve kesin sınırlarla birbirinden ayrılmayan bu topluluklar, başlıca Lias yaşlı<br />

kalkerler ve çok sığ kahverengi topraklar üzerinde bulunurlar. Kumlu-tın bünyeli olan bu topraklar, tuzca fakir, kireçce çok zengin, orta alkali<br />

reaksiyonlu, düşük organik madde ve orta N.P.K. içeriklidirler.<br />

Afyonkarahisar Kocatepe Tarihi Milli Parkındaki Astragalus flavescens (Geven) Toplulukları (VURAL, 1985)<br />

Milli Park sahasının en yüksek ve arızalı kesimi olan Kocatepe bölümündeki tepelerde, 15<strong>00</strong>-1850 m’ lerde yayılış gösterir. Bu<br />

tepelerden başlıcaları Kocatepe, Haccet Tepe, Toklu Tepe, Tortgüney Tepe, Avlağı Tepe ve Tınaz Tepe’ dir. Yöresel endemik olan Astragalus<br />

flavescens topluluğun dominant türüdür. Astragalus flavescens topluluğu içinde bulunan diğer önemli türler; Thymus longicaulis<br />

subsp.longicaulis (Kekik), Astragalus condensatus (Geven), Verbascum krauseanum (Sığırkuyruğu), Astragalus parnassi subsp.parnassi<br />

(Geven), Minuartia hirsuta subsp.falcata, Acantholimon ulicinum subsp.lycaonicum (Kirpidikeni), Centaurea pichleri subsp.pichleri ve Erysimum<br />

alpestre’ dir.<br />

Afyonkarahisar-Köroğlu Beli ve Çevresindeki Artemisia campestris (Yavşanotu) Toplulukları (VURAL, 1979)<br />

Artemisia campestris topluluğu 14<strong>00</strong>-15<strong>00</strong> m yüksekliklerde ve derin kumlu-tın topraklarda bulunur. Bu birlik yaklaşık olarak 2 hektar<br />

alanda alanda ve parçalar halinde yayılış gösterir.<br />

SUBALPİN BİTKİ TOPLULUKLARI<br />

Sandıklı-Akdağdaki Juniperus communis subsp.nana (Bodur ardıç) Toplulukları (GEMİCİ, 1988)Araştırma alanında orman üst sınırından<br />

sonra bulunan topluluk, 1850-2250 m, arasında, Dogger yaşlı kireçtaşı ve dolomitlerle, Liyas yaşlı kireçtaşları üzerinde yayılış gösterir. Toprak<br />

oluşumu ise çok az olup, genelde kaya ve taşlar arasında ince bir toprak tabakası mevcuttur(Litoselik topraklar). Kumlu-tın bünyeye sahip olan<br />

bu topraklar, tuzsuz, kireçce fakir ve zayıf asit reaksiyonludurlar. A ve B horizonlarında orta, C’ de düşük organik madde içerirler. N.P.K.<br />

değerleri ise genel olarak A ve B horizonlarında yüksek, C’ de ortadır.<br />

Topluluk, yükseklikleri 1850-21<strong>00</strong> m, eğimleri % 10-75 arasında değişen, kuzey ve kuzeybatı bakılı alanlarda yayılış gösterir.<br />

Sandıklı-Akdağ’ daki Astragalus angustifolius subsp.angustifolius (Geven)), Festuca punctoria (Yumakotu) ve Astragalus angustifolius<br />

subsp.longidens (Geven) Toplulukları (GEMİCİ, 1988)<br />

Araştırma alanında Juniperus communis subsp.nana topluluğunu takiben, 2<strong>00</strong>0 m’ den sonra, birbirleriyle kesin sınırlarla ayrılmayan<br />

168

Astragalus angustifolius subsp.angustifolius, A.angustifolius subsp.longidens, Festuca punctoria ve Festuca ustulata toplulukları yer alır.<br />

Başlıca Dogger yaşlı kalker ve dolomit anakayalar ve yüzeysel derinlikte litozolik karakterdeki yüksek dağ toprakları üzerinde yayılış<br />

gösterir.<br />

F.1.2.<br />

Çayır ve Meralar:<br />

Afyonkarahisar ilindeki meraların toplam alanı 235.825 ha. olup, ildeki oranı % 17’dir. İlimizdeki mera alanlarının yaklaşık % 20 ‘si iyi<br />

vasıflı meralardan oluşmaktadır. Meraların düşük vasıflı olanlarından yaklaşık % 30’undan planlı kullanımla ekonomik yararlanma imkanı<br />

mevcuttur. Mera alanlarından yaklaşık % 50’si ıslah çalışmasına ihtiyaç duyan bozulmuş mera vasfındadır. Mera alanlarının bilinçsiz kullanımla<br />

halen bozulmaya devam ediyor olması, hayvancılık için önemli bir problemdir.<br />

F.1.3.<br />

Sulak Alanlar:<br />

a)Odun ve diğer orman ürünleri sağlaması: Ormanlar çeşitli nitelikteki ürünlerin kaynağı olarak büyük ölçüde önem taşır. Orman ürünleri<br />

asli ( odun ) ve tali ( odun dışı ) ürünler olarak iki grupta toplanmaktadır. Ormandan sağlanan asli ürün odun hammaddesi olup buda yapacak ve<br />

yakacak odun olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Orman tali ürünleri ise bitkisel hayvansal ve mineral nitelikte olan ürünlerdir.<br />

Ormancılık sektörünün ülke ekonomisine katkıları,ölçülebilen ve ölçülmesi kolay olan katkılar ile, para ile ifade edilmeyen ve ifade<br />

edilmesi güç olan katkılar olarak iki ana gruba ayırırız.<br />

Ölçülebilen katkıların ana unsuru,asli ve tali orman ürünleridir.Parasal olarak ölçülemeyen katkıları ise,iklim, toprak ve su gibi tabiat<br />

elamanlarını koruması ve denge içinde tutması,su rejimini düzenlemesi,erozyonu önlemesi/ekreasyon ihtiyaçlarını karşılaması,insan sağlığını<br />

olumlu yönde etkilemesi,turizme katkısı vb<br />

b)Su sağlama,su varlığını koruma ve düzenlemesi: Ormanlar başta içme suyu olmak üzere.,tanm ve endüstrinin ihtiyaç duyduğu suyu<br />

sağlar. Orman örtüsü ve toprağı yeraltı sularının oluşmasına yardım eder ve yer altı su kaynaklarının yıl boyunca sürekli ve düzenli olarak<br />

katkıda bulunur.<br />

c)Toprağı ve toprak verimliliğini koruması: Toprağın,sularla yıkanmasına ve rüzgarlarla taşınmasına erozyon denilmektedir. Ormanlar<br />

rüzgarın hızını azaltmak,yağışların ve akarsuların toprakları koparma ve sürükleme gücünü zayıflatmak suretiyle toprağı erozyona karşı en iyi<br />

biçimde koruyarak taşınmasını önler.<br />

d)İklim üzerinde olumlu etki yapması: Ormanlar, yıllık mevsimlik ve günlük aşırı sıcaklıkları düzenler,toprağın donmasını ve<br />

çözelmesini geciktirir.Ayrıca ormanlar su buharını yoğunlaştırarak yağmur haline gelmesine neden olur. Öte yandan rüzgarların kurutucu<br />

etkilerini azaltır.<br />

e)Eğlenme ,dinlenme ve öteki boş zamanlan değerlendirme imkanları sağlaması: Ormanlar aynı zamanda gezme dinlenme<br />

alanlarıdır. Günümüzde büyük kentlerdeki nüfus artışı sanayileşme ve yaşam düzeyinin yükselmesi insanları eğlenme,dinlenme ve boş<br />

zamanlarını değerlendirme imkanı sağlar.<br />

f)Sağlık üzerinde etkili olması: Ormanların iklim üzerinde olumlu etkisi ile yerleşme alanlarının çevresindeki hava kirliliğini ve gürültüyü<br />

önlemesi insan sağlığı bakımından büyük önem taşır. Ayrıca ormanların rekreasyon yönünden yararlı etkileri de insanların beden ve ruh sağlığı<br />

üzerinde olumlu rol oynar.<br />

g)İş alanı ve geçim alanı sağlaması Ormanlar gerek ürün gerekse hizmet biçimindeki yararlarının topluma sunulması ile ilgili işlemlerde<br />

geniş bir işlendirme olanağına sahiptirler,<br />

h)Ulusal savunma ve güvenlik bakımından yararı: Ormanların yurt savunması ve güvenliği bakımından yararlı hizmetleri savaş<br />

ekonomisi ve tekniğine yöneliktir. Savaş ekonomisi yönünden yararı:Savaş tesisleri ile çeşitli araç,gereç ve silahların yapımında odun<br />

kullanılmasından ileri gelmektedir.<br />

I)Ormancılık sektörünün ülkemiz enerji üretimine etkisi: Ülkemizde yakacak odun üretimi yıllık ortalama 28 milyon m 3 .Bu rakam<br />

içersinde Orman Bakanlığının ve özel sektörün katkıları bulunmaktadır. Yakacak odunun diğer enerji kaynakları arasındaki payı %20 dir.Bu<br />

oran 15 milyon ton kok kömürüne eşittir.<br />

J) Orman köylerine olan katkısı: “Yakın çevresinde bulunan köyler için tek geçim kaynağıdır.Ormancılık faaliyetlerinde iş gücü<br />

ihtiyacı orman köylerinden karşılanır.<br />

F.1.4. Diğer Alanlar (Stepler vb.):<br />

Dinar Orman İşletme Şefliği hudutlarında kalan Dinar merkez, Bademli, Payamlı, Yelalan, Körpeli, Yıprak, Akçin, Çiçektepe, Sütlaç,<br />

Avdan, Bilgiç, Keklicek, Çamköy, Karataş, Palaz, Tekin, Yeşilçat, Cerityaylası, Başmakçı, Sarıköy, Ovacık ve Muratlı köylerinde orman kadastro<br />

169

çalışmaları yapılmış olup, 6831 Sayılı Orman Kanununun 2/B Fıkrası gereğince 31/<strong>12</strong>/1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından orman<br />

niteliği tam olarak kaybolan, üzerinde ağaç ve ağaçcık toplulukları bulunmayan, ormancılık faaliyetleri ve ekonomisi yönünden orman olarak<br />

kalmasında yarar olmayan tarım alanı veya otlak, kışlak, yaylak gibi hayvancılıkta kullanılmasında yarar olduğu tesbit edilen 49,43 Ha. araziler<br />

orman sınırları dışarısına çıkarılmıştır.<br />

Dazkırı Orman İşletme Şefliği hudutlarında kalan Dazkırı Merkez, Hasandede, Hisaralan, Darıcılar, İdris ve yayla köylerinde orman<br />

kadastro çalışmaları yapılmış olup, 6831 sayılı Orman Kanununun 2/B maddesi gereğince 31/<strong>12</strong>/1981 tarihinden önce bilim ve fen bakımından<br />

orman niteliği tam olarak kaybolan, üzerinde ağaç ve ağaççık toplulukları bulunmayan, ormancılık faaliyetleri ve ekonomisi yönünden orman<br />

olarak kalmasında yarar olmayan tarım alanı veya otlak, kışlak, yaylak gibi hayvancılıkta kullanılmasında yarar olduğu tesbit edilen alan olarak<br />

ayrılan yer yoktur.<br />

Dinar ve Dazkırı Orman İşletme Şefliklerinin Orman Amenajman Planları 1997-2<strong>00</strong>6 yıllarını kapsayacak şekilde Orman Amenajman<br />

heyetleri tarafından yapılmış olup, her 10 yıllık plan uygulama süresinin bitiminden itibaren bir on yıllık planlama daha yapılmaktadır.<br />

Dinar ve Dazkırı Orman İşletme Şefliklerinin çalışma alanları içerisinde orman dışı kullanım amaçlı olarak taş ocağı, kum-çakıl ocağı,<br />

turba maden ocağı, mermer ocağı işletilmesine 6831 sayılı Orman Kanununun 16,17 ve 18. maddeleri gereğince izin verilmiştir.<br />

Bölgede orman muhafazasında bilim ve fen bakımından hiçbir yarar görülmeyen ve tarım alanlarına dönüştürülen miktar 45<strong>00</strong> ha dır.<br />

Bölgede orman niteliğini tam olarak kaybetmiş alan yoktur. Bölgede orman planlaması ile ilgili yapılmış çalışmalar 10 yılda bir kez<br />

OGM’ce görevlendirilen amenajman heyeti tarafından yapılmaktadır.<br />

Bölgede orman alanlarının orman dışı kullanım amaçları ile yasal dayanaklar doğrultusunda daraltılması ile ilgili yapılmış çalışma<br />

yoktur.<br />

F.2.Flora:<br />

F.2.1.Habitat ve Toplulukları:<br />

Çayır-Mera arazilerinin toprak sınıflan içindeki dağılımı<br />

İlçeler 1 2 3 4 5 6 7 8<br />

Merkez 84 1.143 2.309 3.299 54 <strong>12</strong>.062 49.189 0<br />

Bolvadin 81 0 925 1.173 1.719 <strong>12</strong>.310 38.130 0<br />

Çobanlar 0 0 0 0 0 0 0 0<br />

Kızılören 0 0 0 0 0 0 0 0<br />

Hocalar 0 0 0 0 0 0 0 0<br />

Sandıklı 47 471 733 704 0 7.670 32.760 0<br />

Sincanlı 72 339 376 290 196 2.926 21 .704 0<br />

Şuhut 0 365 147 81 196 1.889 53.4<strong>00</strong> 0<br />

170

Zon Top. 284 2.318 4.490 5.547 2.165 36.857 195.183 0<br />

Zon %<br />

Başmakçı 0 105 0 1.570 0 625 2.154 0<br />

Dazkırı 0 742 1.191 611 0 4.748 3.895 0<br />

Dinar 0 401 622 209 0 5.138 17.898 0<br />

Evciler 0 0 0 0 0 0 0 0<br />

Zon Top. 0 1.248 1.813 2.390 0 10.511 23.947 0<br />

Zon %<br />

Bayat 0 0 0 0 0 5.4<strong>12</strong> 11.458 0<br />

Emirdağ <strong>12</strong>3 993 2.573 1.5<strong>03</strong> 1.210 3.910 59.069 0<br />

İhsaniye 0 431 1.284 1.671 0 4.625 5.710 0<br />

İscehisar 0 88 80 135 0 2.083 15.909 0<br />

Zon Top. <strong>12</strong>3 1.5<strong>12</strong> 3.937 3.309 1.210 16.<strong>03</strong>0 92.146 0<br />

Zon %<br />

Çay 0 256 2.663 1.970 570 4.709 14.369 0<br />

Sultandağ 302 175 1.018 472 0 4.287 <strong>12</strong>.674 0<br />

Zon Top. 302 431 3.681 2.442 570 8.996 27.043 0<br />

Zon %<br />

Genel Top. 709 5.509 13.921 13.688 3.945 72.394 338.319 0<br />

171

F.2.2.<br />

Türler ve Populasyonlar:<br />

F.3. Fauna:<br />

F.3.1.<br />

Habitat ve Toplulukları:<br />

A) AFYONKARAHİSAR FLORASI<br />

Afyonkarahisar ili sınırlarında yapılan floristik çalışmalar sonunda yaklaşık 1850 bitkinin yayılış gösterdiği belirlendi. Afyonun florasında<br />

en fazla takson içren familyalar sırasıyla; Asteraceae (190), Fabaceae (140), Poaceae (<strong>12</strong>0), Lamiaceae (111), Brassicaceae (95),<br />

Caryophyllaceae (85), Liliaceae (60) ve Rosaceae (55)’ dir.<br />

B) AFYONKARAHİSAR SINIRLARINDA YAYILIŞ GÖSTEREN ENDEMİK BİTKİLER VE TEHLİKE SINIFLARI<br />

Afyonkarahisar sınırlarında doğal olarak yayılış gösteren 1850 taksondan 242’ i ülkemiz, 5’ i ise Afyon için olmak üzere toplam 247’ sinin<br />

endemik olduğu tespit edildi. En fazla endemik türe sahip familyalar sırasıyla; Fabaceae (Baklagiller) 40, Asteraceae (Papatyagiller) 33,<br />

Lamiaceae (Ballıbabagiller) 30, Scrophulariaceae (Sıracaotugiller) 24 ve Caryophyllaceae (Karanfilgiller) 14’ tür. Astragalus (Geven) 28 ve<br />

Verbascum (Sığırkuyruğu) 18 türle en fazla endemik türü olan genuslardır. 247 endemik bitkiden 2’ si CR (Critically Endangered-çok tehlikede),<br />

11’ i EN (Endangered-tehlikede), 22’ si VU (Vulnerable-zarar görebilir) ve 2<strong>12</strong> ‘ i LR (Lover Risk-az tehdit altında) IUCN kategorisine<br />

girmektedir.<br />

AFYONKARAHİSAR SINIRLARINDAKİ ENDEMİK<br />

BİTKİLERİN LİSTESİ<br />

DICOTYLEDONES (İKİ ÇENEKLİLER)<br />

ACANTHACEAE (Ayıpençesigiller)<br />

Acanthus hirsutus Boiss.LR(Ic)<br />

ACERACEAE (Akçaağaçgiller)<br />

Acer hyrcanum Fisch. et Mey.subsp.keckianum (Pax) Yalt.<br />

LR(cd)<br />

APIACEAE (<strong>May</strong>donozgiller)<br />

Astrantia maxima Pallas subsp.haradjianii(Grintz.)Rech.fil.<br />

LR(nt)<br />

Bupleurum heldreichii Boiss.et Bal.LR(Ic)<br />

B.turcicum SnogerupLR(nt)<br />

Ferulago aucheri Boiss. LR(Ic)<br />

F.macrosciadia Boiss.et Bal. LR(Ic)<br />

F.platycarpa Boiss.et Bal.LR(Ic)<br />

Peucedanum chryseum (Boiss. et Heldr.) Chamb. LR(Ic)<br />

ASCLEPIADACEAE<br />

Vincetoxicum fuscatum (Hornem.) Reichb. fil.<br />

subsp.boissieri(Kusn.)BrowiczLR(Ic)<br />

ASTERACEAE (COMPOSITAE) (Papatyagiller)<br />

Achillea phrygia Boiss. et Bal.LR(Ic)<br />

A.teretifolia Willd. LR(Ic)<br />

Anthemis aciphylla Boiss. var.aciphyllaLR(Ic)<br />

A.aciphylla Boiss. var.discoidea Boiss.LR(Ic)<br />

A.wallii Hub.-Mor.et ReeseLR(cd)<br />

A.wiedemanniana Fisch. et Mey. LR(Ic)<br />

Carduus nutans L. subsp.falcato-incurvus P.H.Davis LR(cd)<br />

Centaurea aphrodisea Boiss.VU<br />

C.calolepis Boiss.LR(Ic)<br />

C.inexpectata WagenitzLR(Ic)<br />

C.mathiolifolia Boiss.VU<br />

C.olympica C.KochLR(Ic)<br />

C.polyclada DC.VU<br />

C.reuterana Boiss. subsp.phrygia Bornm.LR(Ic)<br />

Cicerbita variabilis (Bornm.) Bornm. LR(Ic)<br />

Cirsium alatum(Gmelin)Bobrov subsp.pseudocreticum Davis<br />

et Par.LR(Ic)<br />

C.leucopsis DC. LR(Ic)<br />

C.sintenisii Freyn LR(nt)<br />

C. sipyleum O.Schwarz LR(nt)<br />

CRepis macropus Boiss.et Heldr. LR(Ic)<br />

Helichrysum chionophilum Boiss.et Bal.LR(Ic)<br />

H. compactum Boiss. EN<br />

Hieracium lasiochaetum (Bornm. et Zahn) Sell et West LR(Ic)<br />

172

Inula anatolica Boiss. LR(Ic)<br />

Jurinea pontica Hausskn. et Freyn ex Hausskn. LR(Ic)<br />

Onopordum anatolicum (Boiss.)Eig LR(Ic)<br />

Pilosella hoppeana (Schultes)C.H.et F.W.Schultz<br />

subsp.lydia(Bornm.et Zahn)Sell et West LR(Ic)<br />

Ptilostemon afer (Jacq.) Greuter subsp.eburneus Greuter<br />

LR(Ic)<br />

Scorzonera eriophora DC. LR(Ic)<br />

Senecio castagneanus DC. LR(Ic)<br />

Tanacetum cadmeum (Boiss.) Heywood subsp.orientale<br />

GriersonLR(Ic)<br />

Tragopogon aureus Boiss. LR(Ic)<br />

Tripleurospermum callosum(Boiss.et Heldr.)E.Hossain LR(Ic)<br />

BORAGINACEAE (Hodangiller)<br />

Alkanna tinctoria (L.)Tausch subsp.glandulosa Hub.-Mor.<br />

LR(cd)<br />

Echium orientale L.LR(Ic)<br />

Moltkia aurea Boiss.LR(Ic)<br />

Onosma armenum DC.LR(Ic)<br />

Paracaryum aucheri (A. DC.)Boiss.LR(cd)<br />

P.calycinum Boiss.et Bal.LR(Ic)<br />

BRASSICACEAE (Hardalgiller)<br />

Alyssum argyrophyllum Schott et KotschyLR(nt)<br />

A.aurantiacum Boiss.LR(cd)<br />

A. huetii Boiss. LR(Ic)<br />

A.pateri Nyar.subsp.pateriLR(Ic)<br />

Aubrieta canescens (Boiss.) Bornm. subsp.canescensLR(Ic)<br />

Barbarea trichopoda Hausskn.ex Bornm.LR(nt)<br />

Boreava aptera Boiss. et Heldr. VU<br />

Draba bruniifolia Stev.<br />

subsp.hetrocoma(Fenzl)Coode et Cullen<br />

var.nana(Stapf)SchulzLR(Ic)<br />

Erysimum alpestre Kotschy ex Boiss.LR(nt)<br />

E. kotschyanum Gay LR(Ic)<br />

E. pallidum Boiss. EN<br />

Thlaspi violascens Boiss.LR(Ic)<br />

C<strong>AM</strong>PANULACEAE (Çançiçeğigiller)<br />

Asyneuma compactum (Boiss. et Heldr.)Damboldt LR(nt)<br />

A.limonifolium (L.)Janchen subsp.pestalozzae<br />

(Boiss.)DamboldtLR(Ic)<br />

A.linifolium(Boiss.et Heldr.)Bornm.subsp.linifoliumLR(Ic)<br />

Campanula argaea Boiss.et Bal. LR(Ic)<br />

C.iconia PhitosEN<br />

C. lyrata Lam. subsp.lyrataLR(Ic)<br />

C.sorgerae Phitos CR<br />

CAPRIFOLIACEAE (Hanımeligiller)Lonicera caucasica<br />

Pallas subsp.orientalis (Lam.) Chamb. et Long LR(Ic)<br />

CARYOPHYLLACEAE (Karanfilgiller)<br />

Arenaria acerosa Boiss.LR(Ic)<br />

A. ledebouriana Fenzl var.pauciflora Mc Neill LR(Ic)<br />

Bolanthus minuartioides (Jaub. et Spach)Hub.-Mor.LR(Ic)<br />

Dianthus anatolicus Boiss.LR(Ic)<br />

D.balansae Boiss.LR(Ic)<br />

D.erinaceus Boiss. var.alpinus Boiss.VU<br />

D. leucophaeus Sibth. et Sm. var.leucophaeusLR(Ic)<br />

D. lydus Boiss.LR(Ic)<br />

Gypsophila tubulosa (Jaub.et Spach)Boiss.LR(Ic)<br />

Minuartia anatolica (Boiss.) Woron. var.anatolicaLR(Ic)<br />

M. anatolica (Boiss.) Woron var.phrygia(Bornm.)Mc NeillVU<br />

M. leucocephaloides (Bornm.)Bornm.LR(Ic)<br />

M.mesogitana (Boiss.)Hand.-Mazz. subsp.lydia<br />

(Boiss.)McNeillLR(cd)<br />

Saponaria chlorifolia Kunze LR(Ic)<br />

Silene caryophylloides (Poiret)Otth subsp.echinus(Boiss. et<br />

Heldr)Coode et Cullen LR(nt)<br />

S. sipylea O. Schwarz VU<br />

Velezia hispida Boiss.LR(Ic)<br />

CISTACEAE (Ladengiller)<br />

173

Fumana paphlagonica Bornm.et JanchenLR(Ic)<br />

Helianthemum nummularium (L.)Miller subsp.lycaonicum<br />

Coode et CullenLR(Ic)<br />

DIPSACACEAE (Fesçitarağıgiller)<br />

Pterocephalus pinardii Boiss.LR(Ic)<br />

Scabiosa hololeuca Bornm.EN<br />

EUPHORBIACEAE (Sütleğengiller)<br />

Euphorbia anacampseros Boiss. var.anacampserosLR(Ic)<br />

E. falcata L. subsp.macrostegia (Bornm.)O. Schwarz LR(Ic)<br />

FABACEAE(LEGUMINOSAE) (Baklagiller)<br />

Astragalus acicularis Bunge LR(Ic)<br />

A. acmonotrichus FenzlLR(Ic)<br />

A. akscheherensis Freyn et Bornm. VU<br />

A.baibutensis BungeLR(Ic)<br />

A.campylosema Boiss.subsp.atropurpureus (Boiss.) Chamb.<br />

LR(Ic)<br />

A. condensatus Ledeb.LR(Ic)<br />

A.densifolius Lam.LR(Ic)<br />

A. flavescens Boiss.LR(nt)<br />

A. gaeobotrys Boiss. et Bal. EN<br />

A. lycius Boiss. LR(Ic)<br />

A. lydius Boiss.LR(Ic)<br />

A.melanocephalus Boiss.LR(nt)<br />

A.melanophrurius Boiss.LR(nt)<br />

A.mesogitanus Boiss.LR(Ic)<br />

A. mitchelianus Boiss. LR(nt)<br />

A. oxytropifolius Boiss. LR(nt)<br />

A. paecilanthus Boiss. et Heldr. LR(nt)<br />

A.pinetorum Boiss.LR(Ic)<br />

A.pisidicus Boiss.et Heldr.LR(Ic)<br />

A. podperae Sirj. LR(nt)<br />

A. prusianus Boiss.LR(nt)<br />

A. strictispinis Boiss. LR(nt)<br />

A. squalidus Boiss.et Noe LR(nt)<br />

A. stereocalyx Bornm. LR(cd)<br />

A.tmoleus Boiss. var.bounacanthus(Boiss.)Chamb.LR(nt)<br />

A. trojanus Stev. LR(nt)<br />

A. vulnerariae DC. LR(Ic)<br />

A. wiedemannianus Fischer LR(nt)<br />

Cytisopsis dorycniifolia Jaub.et Spach<br />

subsp.reeseana(Guyot)Hub.-Mor.LR(nt)<br />

Genista aucheri Boiss.LR(Ic)<br />

G. burdurensis P. Gibbs LR(cd)<br />

G. involucrata Spach LR(Ic)<br />

Hedysarum pestalozzae Boiss.LR(Ic)<br />

Lathyrus tukhtensis Czecz.LR(Ic)<br />

Onobrychis armena Boiss. et Huet LR(Ic)<br />

O.pisidica Boiss.LR(nt)<br />

Sphaerophysa kotschyana Boiss.LR(cd)<br />

Thermopsis turcica Kit Tan, Vural et KüçüködükCR<br />

Trifolium caudatum Boiss.LR(Ic)<br />

T. pannonicum Jacq. subsp.elongatum (Willd.)Zoh. LR(Ic)<br />

FAGACEAE (Kayıngiller)<br />

Quercus vulcanica (Boiss.et Heldr. ex ) Kotschy LR(nt)<br />

GUTTIFERAE (Binbirdelikotugiller)<br />

Hypericum adenotrichum Spach LR(Ic)<br />

H. aviculariifolium Jaub. et Spach subsp. aviculariifolium var.<br />

aviculariifoliumLR(Ic)<br />

H. aviculariifolium Jaub. et Spach subsp.depilatum (Freyn et<br />

Bornm.)Rabson var.depilatum LR(Ic)<br />

H. heterophyllum Vent. LR(Ic)<br />

ILLECEBRACEAE<br />

Paronychia carica Chaudhri VU<br />

P. chionaea Boiss. VU<br />

L<strong>AM</strong>IACEAE(LABIATAE) (Ballıbabagiller)<br />

Ajuga bombycina Boiss.LR(nt)<br />

Ballota nigra L. subsp.anatolica P.H. Davis LR(Ic)<br />

Lamium eriocephalum Bentham<br />

174

subsp.glandulosidens(Hub.-Mor.)R.MillLR(nt)<br />

Marrubium astracanicum Jacq. subsp..macrodon<br />

(Bornm.)P.H.Davis LR(Ic)<br />

M. globosum Montbret et Aucher ex Bentham<br />

subsp.globosumLR(Ic)<br />

Micromeria cristata(Hampe)Gris.subsp.carminea(P.H.Davis)<br />

P.H.DavisVU<br />

M. cristata (Hampe)Gris. subsp.phrygia P.H.Davis LR(Ic)<br />

Nepeta viscida Boiss.LR(nt)<br />

Origanum sipyleum L. LR(Ic)<br />

Phlomis armeniaca Willd. LR(Ic)<br />

P.linearis Boiss.et Bal. LR(Ic)<br />

P. nissolii L. LR(Ic)<br />

Salvia cadmica Boiss.LR(Ic)<br />

S.cedronella Boiss.VU<br />

S. cryptantha Montbret et Aucher ex Bentham LR(Ic)<br />

S. dichroantha Stapf. LR(Ic)<br />

S. pisidica Boiss. et Heldr. ex Bentham LR(Ic)<br />

Sideritis akmanii Z.Aytaç, M.Ekici et A.DönmezVU<br />

S. condensata Boiss. et Heldr. LR(cd)<br />

S. dichotoma Huter LR(Ic)<br />

S.leptoclada O.Schwarz et P.H.DavisLR(cd)<br />

Stachys cretica L. subsp.anotolica Rech. fil. LR(Ic)<br />

S. cretica L. subsp.smyrnaea Rech. fil. LR(Ic)<br />

S. iberica Bieb. subsp.iberica var.densipilosa Bhattacharjee<br />

LR(Ic)<br />

S. tmolea Boiss. LR(Ic)<br />

Teucrium chamaedrys L. subsp.tauricolum Rech.filLR(Ic)<br />

Thymus longicaulis C. Presl subsp.chaubardii (Boiss. et<br />

Heldr. ex Reichb. fil.)<br />

Jalas var.antalyanus (Klokov)JalasLR(nt)<br />

T. sipyleus Boiss. subsp.sipyleus var.sipyleusLR(Ic)<br />

T. zygioides Griseb. var.lycaonicus(Celak.)RonnigerLR(Ic)<br />

Wiedemannia orientalis Fisch. et Mey. LR(Ic)<br />

LINACEAE (Ketengiller)<br />

Linum cariense Boiss. LR(Ic)<br />

L.hirsutum L. subsp.anatolicum(Boiss.)Hayek var.anatolicum<br />

LR(Ic)<br />

L. hirsutum L. subsp.pseudoanatolicum Davis LR(Ic)<br />

PAPAVERACEAE (Haşhaşgiller)<br />

Glaucium grandiflorum Boiss.et Huet var.torquatum CullenEN<br />

Papaver apokrinomenon Fedde LR(Ic)<br />

P. spicatum Boiss.et Bal.var.spicatumLR(Ic)<br />

P.virchowii Aschers et Sint ex Boiss. LR(cd)<br />

PLUMBAGINACEAE (Dişotugiller) Acantholimon acerosum<br />

(Willd.)Boiss.<br />

var.brachystachyum Boiss. LR(Ic)<br />

Limonium lilacinum(Boiss.et Bal.)Wag.LR(Ic)<br />

POLYGONACEAE (Karabuğdaygiller, Çobandeğneğigiller)<br />

Polygonum afyonicum Leblebici et GemiciEN<br />

P.salebrosum Coode et CullenLR(cd)<br />

RANUNCULACEAE (Düğünçiçeğigiller)<br />

Consolida aconiti (L.)Lindney LR(Ic)<br />

Delphinium fissum Waldst.et Kit subsp.anatolicum Chowdhuri<br />

et DavisLR(Ic)<br />

Ranunculus demissus DC. var.major Boiss. LR(Ic)<br />

R. reuterianus Boiss. LR(Ic)<br />

RH<strong>AM</strong>NACEAE (Cehrigiller)<br />

Rhamnus petiolaris Boiss. LR(Ic)<br />

ROSACEAE (Gülgiller)<br />

Alchemilla bursensis B.Pawl.EN<br />

Crataegus x bornmuelleri Zabel LR(nt)<br />

Potentilla buccoana Clem.VU<br />

RUBIACEAE (Kökboyasıgiller)<br />

Asperula lilaciflora Boiss. subsp.lilacifloraLR(nt)<br />

A. lilaciflora Boiss. subsp.phrygia (Bornm.)Schönb.-Tem.<br />

LR(Ic)<br />

A.nitida Sm. subsp.hirtella (Boiss.)Ehrend. LR(nt)<br />

175

A.stricta Boiss.subsp.latibracteata(Boiss.)Ehrend.LR(Ic)<br />

A. stricta Boiss.subsp.monticola Ehrend.LR(Ic)<br />

Crucianella disticha Boiss. LR(Ic)<br />

Galium brevifolium Sm.subsp.brevifoliumLR(Ic)<br />

G.campanelliferum Ehrend. et Schönb.-Tem.LR(cd)<br />

G.dumosum Boiss.LR(Ic)<br />

SANTALACEAE<br />

Thesium scabriflorum P.H.Davis VU<br />

SCROPHULARIACEAE (Sıracaotugiller)<br />

inaria corifolia Desf. LR(Ic)<br />

L.genistifolia (L.) Mill.subsp.confertiflora (Boiss.) DavisLR(Ic)<br />

Pedicularis cadmea Boiss. LR(Ic)<br />

Scrophularia cryptophila Boiss. et Heldr. LR(Ic)<br />

Verbascum adenocarpum Hub.-Mor.VU<br />

V. afyonense Hub.-Mor. EN<br />

V. brachysepalum (Fisch. et Trautv.)O.Kuntze LR(Ic)<br />

V. cheiranthifolium Boiss. var.heldreichii Boiss.LR(cd)<br />

V.chrysorrhacos Boiss.VU<br />

V. heterobarbatum Hub.-Mor.LR(cd)<br />

V. insulare Boiss. et Heldr. LR(Ic)<br />

V. krauseanum Murb. LR(nt)<br />

V. lachnopus Hub.-Mor. EN<br />

V. luridiflorum Hub.- Mor. LR(cd)<br />

V. nudatum Murb. var.nudatum LR(nt)<br />

V.pestalozzae Boiss.EN<br />

V. phrygium Bornm. LR(cd)<br />

V.pycnostachyum Boiss.et Heldr.LR(Ic)<br />

V.splendidum Boiss.LR(Ic)<br />

V.stenocarpum Boiss.et Heldr.LR(cd)<br />

V.symes Murb.et Rech.fil.VU<br />

V. uschakense ( Murb.)Hub.-Mor. LR(Ic)<br />

Veronica dichrus Schott et KotschyLR(nt)<br />

V. multifida L.LR(Ic)<br />

VALERIANACEAE (Kediotugiller)<br />

Valerianella glomerata Boiss.et Bal.LR(Ic)<br />

MONOCOTYLEDONES (BİR ÇENEKLİLER)<br />

IRIDACEAE (Süsengiller)<br />

rocus flavus Weston subsp.dissectus T.Baytop et Mathew VU<br />

C.fleischeri GayLR(Ic)<br />

Iris kerneriana Asch. et Sint.ex BakerLR(Ic)<br />

I. schachtii Markgraf LR(Ic)<br />

JUNCACEAE (Hasırotugiller)<br />

Juncus sparganiifolius Boiss. et Kotschy ex Buchenau LR(Ic)<br />

LILIACEAE (Zambakgiller)<br />

Allium scabriflorum Boiss.LR(Ic)<br />

A. sibthorpianum Sch. et Sch. fil.LR(Ic)<br />

Colchicum baytopiorum C.D.BrickellLR(nt)<br />

C. burthii Meikle LR(Ic)<br />

ritillaria armena Boiss. LR(Ic)<br />

F.crassifolia Boiss.et Huet subsp.crassifoliaLR(Ic)<br />

Gagea bithynica Pascher LR(Ic)<br />

Hyacinthella lineata (Steudel)Chouard LR(Ic)<br />

Muscari aucheri(Boiss.)BakerLR(Ic)<br />

M.bourgaei Baker LR(Ic)<br />

M. latifolium Kirk LR(Ic)<br />

M. muscarimi Medikus VU<br />

Ornithogalum alpigenum StapfLR(nt)<br />

Tulipa armena Boiss.var.lycica (Baker) MaraisLR(Ic)<br />

POACEAE (GR<strong>AM</strong>INEAE) (Buğdaygiller)<br />

Elymus lazicus (Boiss.) Melderis<br />

subsp.divaricatus (Boiss.et Bal.) MelderisLR(Ic)<br />

Festuca paphlagonica (St.-Yves)Markgr.-Dannenb.LR(cd)<br />

subsp. paphlagonica<br />

F.pinifolia (Hackel ex Boiss.)Bornm. var.phrygia (St.-<br />

Yves)Markgr.-Dannenb.LR(Ic)<br />

Nephelochloa orientalis Boiss. VU<br />

Pseudophleum gibbum (Boiss.)M. Doğan VU<br />

176

AFYONKARAHİSAR’ DAKİ BİTKİ TOPLULUKLARI<br />

Afyonkarahisar’ ın coğrafi sınırları içinde yayılış gösteren bitki topluluklarını, habitatları bakımından karalarda yayılış gösterenler ve sulak<br />

alanlarda yayılış gösterenler şeklinde başlıca iki tipe ayırmak mümkündür.<br />

1)Karalarda Görülen Bitki Toplulukları<br />

Ağaç, çalı, subalpin ve step bitki topluluklarını içine alır. Bu vejetasyon tipinde ağaç örtüsünü temsil eden 7, çalı örtüsünü temsil eden 6,<br />

subalpin vejetasyonunu temsil eden 4 ve stebi temsil eden 4 bitki birliği ve topluluğu belirlenmiştir.<br />

a)Ağaç Örtüsü<br />

Afyon’ da Pinus nigra Arn.subsp.pallasiana (Lamb.) Holmboe, Quercus cerris L.var.cerris, Quercus vulcanica (Boiss.et Heldr. ex)<br />

Kotschy, Pinus brutia Ten., Juniperus excelsa Bieb., Juniperus foetidissima Willd. ve Castanea sativa Miller topluluklar oluşturan başlıca ağaç<br />

türleridir. Bu türlerden Pinus nigra Arn.subsp.pallasiana (Lamb.) Holmboe başlıca Akdağ, Sultandağları ve Ahırdağı’ ında yayılış göstermekte<br />

olup Afyonkarahisar’ daki ağaç türleri arasında en geniş alanı kaplamaktadır. Türkiye’de olduğu gibi Afyonkarahisar’ da da en geniş yayılış<br />

gösteren meşe türlerinden Quercus cerris L.var.cerris Akdağ, Sultandağları, Afyonkarahisar Başkomutan Tarihi Milli Parkı ve Ahırdağı’ nda<br />

büyük topluluklar oluşturur. Yine meşelerden ülkemiz için bir endemik tür olan Quercus vulcanica (Boiss.et Heldr. ex) Kotschy Sultandağları ve<br />

Kumalardağı’ nda geniş alanlar kaplamaktadır. Pinus brutia Ten., Juniperus excelsa Bieb. ve Juniperus foetidissima Willd. toplulukları ise<br />

Akdağ’ da bulunmaktadır. Bir Avrupa-Sibirya floristik bölge temsilcisi olan Castanea sativa Miller türü ise Afyonkarahisar merkeze bağlı Erkmen<br />

ve Çakırköy’ ün güneyindeki tepelerin kuzey yamaçlarında topluluklar meydana getirmiştir.<br />

b)Çalı Örtüsü<br />

Çalı örtüsünü oluşturan başlıca türler; Cistus laurifolius L.(Laden), Corylus avellana L.var. avellana (Çalı fındığı), Quercus coccifera<br />

L.(Kermes meşesi), Quercus infectoria Oliv. subsp.boissieri (Reuter) O.Schwarz (Mazı meşesi), Populus tremula L.(Titrek kavak) ve Hypericum<br />

heterophyllum Vent. (Binbirdelikotu)’ dur. Bu örtüyü oluşturan türlerden Cistus laurifolius L. özellikle Pinus nigra Arn.subsp.pallasiana (Lamb.)<br />

Holmboe’ nın tahrip edildiği Akdağ, Ahırdağı (Sincanlı), Bayat-Köroğlubeli, Sultandağları, Afyonkarahisar Başkomutan Tarihi Milli Parkı’ nda<br />

yayılış göstermekte ve çalıları oluşturan türler arasında en fazla alanı kaplamaktadır. Meşe türlerinden Quercus coccifera L. ve Quercus<br />

infectoria Oliv. subsp.boissieri (Reuter) O.Schwarz Akdağ’ da, Populus tremula L. Bayat-Köroğlubeli, Hypericum heterophyllum Vent., Bayat-<br />

Köroğlubeli ve Akdağ’ da, Avrupa-Sibirya floristik bölge temsilcisi türlerinden olan Corylus avellana L.var. avellana ise Sultandağları’ nın Akşehir<br />

ve Eber göllerine bakan kuzey yamaçları ile Akdağ’ da da topluluklar oluşturmaktadır.<br />

c)Subalpin Vejetasyon<br />

Astragalus angustifolius Lam. subsp.angustifolius (Geven)-Festuca punctoria Sm. (Yumak otu) Akdağ’ da, Juniperus communis L.<br />

subsp.alpina (Sm.) Celak. (Bodur ardıç) ise Akdağ ve Sultandağlarında topluluklar oluşturmaktadır. Astragalus flavescens Boiss. (Geven) Afyon<br />

Başkomutan Tarihi Milli Parkı ve Kumalar Dağı’ nda, Astragalus angustifolius Lam. subsp.angustifolius (Geven)-Astragalus microcephalus Willd.<br />

(Geven) Ahırdağı ve Sultandağları’ nda topluluk oluşturan başlıca türlerdir.<br />

d)Step Bitki Örtüsü<br />

Astragalus ptilodes Boiss.var.ptilodes (Geven) ve Festuca pinifolia(Hackel ex Boiss.) Bornm.var. pinifolia (Yumak otu) Akdağ’ da,<br />

Artemisia campestris L.(Yavşan otu) Bayat-Köroğlubeli’ nde, Peganum harmala L.(Üzerlik otu) bitkisi ise Afyonkarahisar merkeze bağlı Beyazıt<br />

Mahallesi çevresinde topluluklar oluşturmaktadır.<br />

2)Sulak ve Bataklık Alanların Bitki Örtüsü<br />

Sulak ve bataklık alanlarda toplam 15 bitki birliği ve topluluğu tespit edilmiştir. Bunlardan Myriophyllum spicatum L., Polygonum<br />

amphibium L.(Su çobandeğneği), Potamogeton lucens L., Potamogeton pectinatus L., Phragmites australis (Cav.) Trin.ex Steudel (Kamış),<br />

Typha angustifolia L.(Hasır otu), Schoenoplectus litoralis (Schrader) Palla (Saz otu), Eleocharis palustris (L.) Roemer et Schultes (Bataklık sivri<br />

sazı), Bolboschoenus maritimus (L.) Palla var.maritimus, Alisma gramineum Lej. (Dar yapraklı su sinirotu) Akşehir Gölü’ nde, Ceratophyllum<br />

demersum L.(Boynuzotu) toplulukları Akşehir ve Eber Gölü’ nde Schoenoplectus lacustris (L.) Palla topluluğu Çapalı ve Eber Gölü’ nde ve<br />

Juncus gerardi Lois.subsp.gerardi (Hasır otu) topluluğu Acı Göl’ de, Alhagi pseudalhagi (Bieb.) Desv. ve bir ülkemiz için bir endemik tür olan<br />

Limonium lilacinum (Boiss.et Bal.) Wag.(Kunduzotu) toplulukları ise Afyon-İzmir yolunun 7. km’ sinde ve Ahmet Nejdet SEZER Kampüs’ ü<br />

çevresinde geniş yayılış göstermekte ve topluluklar oluşturmaktadır.<br />

177

F.3.2. Türler ve Populasyonları:<br />

F.3.3. Hayvan Yaşama Hakları:<br />

F.3.3.1. Evcil Hayvanlar:<br />

F.3.3.1.1. Sahipli Hayvanlar:<br />

Afyonkarahisar Belediyesi sınırları içerisinde servisimize kayıtlı 423 adet sahipli hayvan( kedi – köpek)Bulunmaktadır.<br />

F.3.3.1.2. Sahipsiz Hayvanlar:<br />

Başıboş hayvanlar ekiplerce yakalanarak geçici hayvan barınağında bakıma alınmaktadır.Geçici hayvan barınağında bakıma alınan<br />

hayvanlar 10 gün süre ile müşahade altında tutularak AKÜ veteriner fakültesinde kısırlaştırma işlemi yapılmaktadır.Kısırlaştırılan hayvanlar<br />

iyileşme döneminden sonra Tarım İl mÜdürlüğünce kuduz aşısı yapılarak doğal yaşam ortamlarına işaretlendikten sonra bırakılmaktadır.Bu<br />

arada vatandaşların talep gelmesi durumunda hayvanlar ücretsiz olarak sahiplendirilmektedir.Geçici hayvan barınağında şu an 280 adet<br />

köpeğin bakımı yapılmaktadır.Bunların 110 adeti yavru olup işaretleme yapılmamıştır.28 adet barınağa gelen başıboş hayvan<br />

sahiplendirilmiştir.Akü Veteriner Fakültesi ile işbirliği yapılarak 2<strong>00</strong>7 yılında 66 adet köpeğin kısırlaştılma işlemi yapılmış işaretlenmiş ve bunlar<br />

doğal ortama salınmıştır.Tarım İl Müdürlüğü ile ortaklaşa işbirliği ile <strong>12</strong>0 adet köpek kuduz aşıları 2<strong>00</strong>7 yılı itibariyle yapılmıştır.<br />

F.3.3. 2. Nesli Tehlike Altında Olan ve Olması Muhtemel Evcil ve Yaban Hayvanlar:<br />

Şehrimizdeki nesli tükenen hayvanlar hakkında servisimizde herhangi bir kayıt bulunmadığından bu konuda herhangi bir bilgi mevcut<br />

değildir.<br />

F.3.3. 3. Hayvan Hakları ihlalleri:<br />

5199 sayılı Hayvanları koruma kanunun 5. maddesinin 3. fıkrasında, ev ve süs hayvanı satan kişilerin, bu hayvanların bakım ve<br />

korunması ile ilgili olarak yerel yönetimler tarafından düzenlenecek olan eğitim proğramlarına katılarak sertifika almakla yükümlü oldukları,kanun<br />

kapsamında hazırlanan uygulama yönetmeliğinin 13, 14 , 15 . maddelerinin de, mevcut ev ve süs hayvanları satan kişilere verilecek eğitim,<br />

eğitici olarak görev alacak personel ve eğitimle ilgili esasların belirlendiği belirtilmektedir.BU kapsamda 13-14 Mart 2<strong>00</strong>7 tarihinde<br />

Afyonkarahşsar Belediyesince ev ve süs hayvanı satan kişilere eğitim semineri verilmiştir.<br />

F.3.3. 4. Valilikler, Belediyeler ve Gönüllü Kuruluşlarla İşbirliği:<br />

Afyonkarahisar Belediyensinin bu konuda yaptığı çalışmalar sürekli takip edilmektedir.Bunun dışında çalışma bulunmamaktadır.<br />

178

Şekil 22: Kocayaylada Bitkilerinden Bazıları<br />

179

F.4.Hassas Yöreler Kapsamında Olup (*) Bölümündeki Bilgilerin<br />

İsteneceği Alanlar<br />

F.4.1. Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar<br />

Afyon ili çerçevesinde çalışmalarımız sırasında, Diurnal (gündüz aktif olan) Kelebeklerden literatür kayıtları da dahil olmak üzere toplam<br />

139 takson tespit edilmiştir. Bunlardan 8’i tür, <strong>12</strong>3’ü alttür seviyesinde teşhis edilmiştir. Sultandağlarında bizzat yapılan toplama çalışmaları<br />

sonucunda ise 131 türe ait örnek toplanmıştır. Ancak 8 türe ait örnek bulunamamıştır. Tespit edilen türler arasında Tomares nesimachus<br />

(Oberthür,1893) türü Afyon faunası için yeni olup yazar tarafından önceki yıllarda yayınlanmıştır (Hüseyinoğlu, 2<strong>00</strong>0). Afyon’un Sincanlı<br />

bölgesinde bu vilayet için yeni olarak tespit edilen Parnassius (Driopa) mnemosyne (Linnaeus, 1758), Boloria (Clossiana) euphrosyne<br />

(Linnaeus,1758), Polygonia egea (Cramer,[1775]), Brenthis hecate transcaucasica Wnukowsky,1929, Tomares nesimachus (Oberthür,1893),<br />

Tomares nogelii nogelii (Herrich-Schaffer,1851), Polyommatus (Aricia (s.str.)) artaxerxes macedonica (Verity,1936), Zerynthia (Allancastria)<br />

deyrollei deyrollei (Oberthür,1869), Anthocharis gruneri gruneri Herrich-Schäffer,[1851], Mellicta athalia athalia (Rottemburg,1775),<br />

Lasiommata maera orientalis (Heyne,[1894]), Lasiommata megera (Linnaeus,1758), Hipparchia statilinus (Hufnagel,1766), Polyommatus (s.str.<br />

(Agrodiaetus)) poseidon poseidon (Herrich-Schäffer,[1851]), türleri Sultandağları için tarafımızdan ilk defa tespit edilmiştir. Bu durumda belirtilen<br />

türlerin Afyon’daki varlığı bir kere daha kanıtlanmıştır. Ayrıca Euchloe (Elphinstonia) penia penia (Freyer,[1851]), Pontia chloridice chloridice<br />

(Hübner,[1813]), Thersamonia (s.str.) asabinus asabinus (Gerhard,[1850]), Cupido (Everes) argiades argiades (Pallas,1771), Polyommatus<br />

(s.str. (Sublysandra)) myrrhus myrrhus (Herrich-Schäffer,[1852]) ve Spialia (s.str.) phlomidis phlomidis (Herrich-Schäffer,[1845]) türleri Afyon<br />

vilayetinden kayıt gösterilmesine rağmen araştırma alanımızda bu türlere ait örnek bulunamamıştır. Bunlara ilaveten Archon apollinus apollinus<br />

(Herbst,1789) türü de kayıtlarda mevcut olup tarafımızdan 31.<strong>03</strong>.2<strong>00</strong>1 tarihinde Afyon merkezden tespit edilmiştir.<br />

Araştırmamızda konuyla ilgili toplam 19 bilimsel yayın değerlendirilmiştir. Bu çalışma ile bölgenin Papilionoidea ve Hesperioidea faunası<br />

ilk defa kapsamlı bir biçimde ele alınmış ve bu konuda yapılmış araştırmaların da sonuçları topluca değerlendirilmiştir. Bu çalışmada<br />

Lepidoptera taksonomisi ve nomenklatürü ile ilgili son yıllarda yapılan değişikliklere de yer verilerek bölge faunasının bilimsel isimleri<br />

güncelleştirilmiştir.<br />

Sultandağları zoocoğrafik olarak ayrı bir önem taşımaktadır. Bazı Euro-Siberian elementlerinin buzul dönemi sırasında Sultandağları’nda<br />

sığındıkları bilinmektedir. Bitkilerde olduğu gibi çeşitli hayvan gruplarında, hatta kelebeklerde böyle relikt türler vardır. Örnek olarak Papilionidae<br />

familyasından Parnassius apollo (ssp. anatolicus Pagenstecher), Argynnidae familyasından Mellicta athalia (ssp. anatolica Wagner), Satyridae<br />

familyasından Satyrus ferula (ssp. hadjina Rühl), Lycaenidae familyasından Plebejus argus (ssp. sultana Forster) sayılabilir. Bu türler<br />

Sultandağları’nda Kuzey Anadolu’daki diğer komşu populasyonlarından izole olmuşlardır. Bazı yazarlar bu türlerin Sultandağları’na özgü<br />

alttürlerle temsil edildiğini ileri sürmektedir.<br />

Sultandağları’ndan bugüne kadar Papilionoidea ve Hesperioidea’ya ait toplam 15 takson tanımlanmıştır. Bunların familyalara göre<br />

dağılımı şöyledir: Papilionidae (1), Argynnidae (2), Satyridae (1), Lycaenidae (8), Hesperiidae (3). Son taksonomik araştırmalara göre teklif<br />

edilen bu taksonlardan sadece beş isim bugün hala söz konusu taksonlarda geçerliliklerini korumaktadır. Diğerleri sadece genç sinonim isimler<br />

olarak literatürde geçmektedir. Bu isimlerle ilgili bir liste aşağıda düzenlenmiştir. Sultandağları’ndan tanımlanan ve geçerli olan beş takson,<br />

Türkiye’nin başka bölgelerinde, hatta bazı komşu ülkelerde de bulunduğundan çalışma bölgesi için endemik değildir.<br />

edilmektedir.<br />

Papilionidae<br />

Parnassius apollo anatolicus Pagenstecher,19<strong>12</strong> bugün Parnassius apollo graslini Oberthür,1891’in genç sinonimi olarak kabul<br />

Argynnidae<br />

Mellicta athalia anatolica Wagner,1929 bugün Mellicta athalia athalia (Rottemburg,1775)’in genç sinonimi olarak kabul edilmektedir.<br />

Brenthis daphne anatolica Belter,1935 bugün Brenthis daphne daphne (Bergstraesser,1780) ‘in genç sinonimi olarak kabul edilmektedir.<br />

Satyridae<br />

Eumenis statilinus minutula Verity,1938 bugün Hipparchia statilinus statilinus (Hufnagel,1766)’nın genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Lycaenidae<br />

Strymon lynceus ssp. anatolicus Lattin,1950 bugün Satyrium (Strymonidia) spini spini (Fabricius,1787) ‘in genç sinonimi olarak kabul<br />

180

edilmektedir.<br />

Callophrys rubi ssp. herculeana Pfeiffer,1927 bugün Callophrys rubi rubi (Linnaeus,1758) ‘in genç sinonimi olarak kabul edilmektedir.<br />

Cupido (Tiora) sebrus majuspunctata Verity,1934 bugün Cupido osiris majuspunctata Verity,1934 olarak kabul edilmektedir.<br />

Plebejus sephyrus modica Verity,1935 bugün Plebejus (Plebejides) sephirus sephirus (Frivaldsky,1835) ‘in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Lycaena argus ssp. sultana Forster,1936 bugün Plebejus (s.str.) argus aegidion (Meisner,1818) ‘in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

Polyommatus (Aricia) hyacinthus gulayae Schurian & Rose,1991 bugün Polyommatus (Aricia (Pseudaricia)) hyacinthus hyacinthus<br />

(Herrich-Schäffer,1847) ‘in genç sinonimi olarak kabul edilmektedir.<br />

Agrodiaetus admetus ssp. anatoliensis Forster,1960 bugün Polyommatus (s.str. (Admetusia)) admetus ssp. anatoliensis (Forster,1960)<br />

olarak kabul edilmektedir.<br />

Agrodiaetus damone ssp. wagneri Forster,1956 bugün Polyommatus (s.str. (Agrodiaetus)) wagneri ssp. wagneri (Forster,1956) olarak<br />

kabul edilmektedir.<br />

Hesperiidae<br />

Carcharodus orientalis ssp. centralanatolica Pfeiffer,1927 bugün Carcharodus (Reverdinus) orientalis ssp. orientalis Reverdin,1913’in<br />

genç sinonimi olarak kabul edilmektedir.<br />

Hesperia proto ssp. proteides Wagner,1929 bugün Muschampia proteides ssp. proteides (Wagner,1929) olarak kabul edilmektedir.<br />

Hesperia persica var. postranae Pfeiffer,1927 Pyrgus armoricanus ssp. persicus (Reverdin,1913) ‘in genç sinonimi olarak kabul<br />

edilmektedir.<br />

F.4.1.1. 2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2.Maddesinde Tanımlanan ve Bu Kanunun<br />

3.Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat Alanları” ve “Tabiat<br />

Koruma Alanları” :<br />

. Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.2. 3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı’nca<br />

Belirlenen “Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.3. 2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2.Maddesinin “a<br />

Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde “Kültür Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı”<br />

Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun İle 3386 sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat<br />

Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı<br />

Maddelerin Eklenmesi Hakkında Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan<br />

Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.4.<br />

1380 Sayılı Su Ürünleri Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme Sahaları<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

181

F.4.1.5. 4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol<br />

Yönetmeliği’nin 17 nci ve 1/7/199 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan<br />

Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.6. 2/11/1986 Tarihli 19269 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Hava Kalitesinin<br />

Korunması Yönetmeliği’nin 49. Maddesinde Tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri”<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.7. 2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından<br />

“Özel Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar<br />

F.4.1.8.<br />

2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu’na öre Koruma Altına Alınan Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.9. 6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.10. 3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılana Yerler<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.11. 3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda<br />

Belirtilen Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.<strong>12</strong>. 4342 Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.1.13. 30.01.2<strong>00</strong>2 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren<br />

“Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde Belirtilen Alanlar<br />

F.4.2. Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslar arası Sözleşmeler Uyarınca<br />

Korunması Gerekli Alanlar<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır<br />

F.4.2.1. 20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren<br />

“Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN Sözleşmesi)<br />

Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası Üreme<br />

Alanları”nda Belirtilen I. Ve II. Koruma Bölgeleri, “Akdeniz Foku Yaşama ve Üreme Alanları”<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.2.2. <strong>12</strong>/6/1981Tarih ve 17368 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımanarak Yürürlüğe Giren<br />

“Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barceleno Sözleşmesi) Uyarınca<br />

Korumaya Alınan Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

182

F.4.2.2.1. 23/10/1988 Tarih ve 19968 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan “Akdeniz’de Özel<br />

Koruma Alanlarının Korumasına Ait Protokol” Gereği Ülkemizde “Özel Koruma Alanı” Olarak<br />

Belirlenmiş Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.2.2.2. 13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre<br />

programı Tarafından yayımlanmış Olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 1<strong>00</strong> Kıyısal Tarihi Sit”<br />

Listesinde Yer Alan Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.2.2.3. Cenova Deklarasyonu’nun 17. Maddesinde Yer Alan “Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede<br />

Olan Deniz Türlerinin” Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.2.3. 14/2/1983 Tarih ve 17959 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren<br />

“Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi” nin 1. ve 2. Maddeleri Gereğince<br />

Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan “Kültürel Miras” ve “Doğal<br />

Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi, ve Doğal Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.2.4. 17/05/1994 Tarih ve 21937Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren<br />

“Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslar arası Öneme Sahip Sulak Alanların<br />

Korunması Sözleşmesi” (R<strong>AM</strong>SAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.3.<br />

Korunması Gereken Alanlar<br />

İlimizde bu konuda yapılan çalışma henüz bulunmamaktadır.<br />

F.4.3.1. Onaylı Çevre Düzeni Planlarında, Mevcut Özellikleri Korunacak Alan Olarak<br />

tespit Edilen ve Yapılaşma Yasağı Getirilen Alanlar (Tabii Karakteri Korunacak Alan,<br />

Biogenetik Rezerv Alanları, Jeotermal Alanlar vb.)<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.3.2. Tarım Alanları: Tarımsal Kalkınma Alanları, Sulanan, Sulanması Mümkün ve<br />

Arazi Kullanma Kabiliyet Sınıfları I, II, III ve IV Olan Alanlar, Yağışa Bağlı Tarımda Kullanılan<br />

I. Ve II. Sınıf ile, Özel Mahsul Plantasyon Alanlarının Tamamı<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

183

F.4.3.3. Sulak Alanlar: Doğal veya Yapay, Devamlı veya Geçici, Suların Durgun veya<br />

Akıntılı, Tatlı, Acı veya Tuzlu, Denizlerin Gel-Git Hareketlerinin Çekilme devresinde 6<br />

Metreyi Geçmeyen Derinlikleri Kapsayan, Başta Su Kuşları Olmak Üzere Canlıların Yaşamı<br />

Ortamı Olarak Önem Taşıyan Bütün Sular, Bataklık Sazlık ve Turbiyer ile Bu Alanların Kıyı<br />

Kenar Çizgisinden İtibaren Kara Tarafına Doğru Ekolojik Açıdan Sulak Alan Kalan Yerler<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.3.4. Göller, Akarsular, Yer altı Suyu İşletme Sahaları<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.3.5. Bilimsel Araştırmalar İçin Önem Arzeden ve/veya Nesli Tehlikeye Düşmüş<br />

veya Düşebilir Türler ve Ülkemiz İçin Endemik Olan Türlerin Yaşama Ortamı Olan Alanlar,<br />

Biyosfer Rezervi, Biyotoplar, Biyogenetik Rezerv Alanları, Benzersiz Özelliklerdeki Jeolojik<br />

ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.4.3.6. Mesire Yerleri; 6831 Sayılı Orman Kanununa Tabi Alanlarda Halkın<br />

Rekrasyonel Kullanımını Düzenleyip, Kullanımının Doğal Yapının Tahribine Neden Olmadan<br />

Yönlendirilmesini Sağlamak Üzere Ayrılan Alanlar<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

F.5.1.<br />

Milli Parklar:<br />

a) ALANIN RESMİ ADI: BAŞKOMUTAN TARİHİ MİLLİ PARKI<br />

b) COĞRAFİ KONUMU:iç Batı Anadolu eşiği içersinde yer alan milli park, 29 52’-30 40’ doğu meridyenleri ile 38 38’- 38 59’ kuzey<br />

paralelleri arasında bulunmaktadır.<br />

c) ALANI:MİLLİ PARK SAHASI<br />

ORMAN<br />

SAHA<br />

TOPL<strong>AM</strong>I<br />

AĞAÇSIZ SAHALAR<br />

GENEL<br />

SAHA<br />

TOPL<strong>AM</strong>I<br />

OT Z-İSKAN SU MZ.LIK ZİRAAT İSKAN TOPL<strong>AM</strong><br />

BOLÜMÜ Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Ha. Ha.<br />

AFYON 6465.5 560.5 146.0 01.<strong>May</strong> 2.0 13130.0 135.0 13975.0 20440.5<br />

DUMLU-<br />

PINAR<br />

6282.0 822.0 - 88.5 - <strong>12</strong>981.0 155.0 14046.5 2<strong>03</strong>28.5<br />

TOPL<strong>AM</strong> <strong>12</strong>747.5 1382.5 146.0 90.0 2.0 26111.0 290.0 28021.5 40769.0<br />

% %31.3 % 3.4 % 0.4 %0.2 - % 64.0 % 0.7 %68.7 1<strong>00</strong>%<br />

(Milli Park Özel Amenajman Planından alınmıştır.)<br />

184

d)ALANIN TANITIMI:<br />

1.Kuruluş amacı:<br />

2. Anadolu’muzu işgal eden devletlerin,Başkomutan Gazi Mustafa Kemal ATATÜRK komutasında, Türk Milletinin bağımsızlık aşkı ve<br />

mücadele azmi karşısında yok edildikleri ve Türkiye Cumhuriyeti Devletinin kurulmasına temel olan Kurtuluş Savaşımızı kesin zafere ulaştıran<br />

Büyük Taarruz ve Başkomutan Savaşlarının geçtiği alanları bugünkü ve gelecek nesillerin hafızalarında canlı tutmak üzere, yöreyi koruma<br />

kullanma dengesi içinde yapılan ve planlanan anıtları,şehitlikleri düzenlemek, mevcutların her türlü bakım ve onarımını yapmak, sosyal ve<br />

tanıtım tesisleri ile milli park içinde ihtiyaç duyulan her türlü alt yapıyı sağlamak, yöreyi milli, tarihi değeri ve kültürel potansiyeli ile oluşan turizm<br />

talebini karşılayacak uygun standartlar içinde gerekli tesislerle donatmak, milli parkın gereği gibi anlaşılmasını ve tanıtılmasını sağlamak için<br />

gerekli tanıtıcı ve bilgi verici tesisleri yapmaktır.e) YASAL KONUM :<br />

31.08.1981 yılında Bakanlar Kurulunun 8/3580 sayılı kararları ile kurulan Milli Park ve Müdürlüğü,<br />

1)6831 sayılı Orman Kanununun 3.maddesine istinaden kurulmuş olup,<br />

2)2873 sayılı Milli Parklar Kanunu ve<br />

3)3386 sayılı kanunla değişik 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamındadır. (Müdürlüğümüzün Afyon bölümü,<br />

Eskişehir Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulunun 14.01.2<strong>00</strong>0 tarih ve 1040 sayılı kararları,Dumlupınar bölümü ise Bursa Kültür ve Tabiat<br />

Varlıklarını Koruma Kurulunun <strong>03</strong>.04.1990 tarih ve 1067 sayılı kararları ile Tarihi Sit alanı olarak tescil edilmiştir.)<br />

f) ARAZİ MÜLKİYETİ:<br />

40.769 ha.’lık milli park sahasının <strong>12</strong>747.5 ha.’lık kısmı orman alanı olup.geriye kalan 28021.5 ha.’lık kısmı ise hazine ve özel mülkiyete<br />

ait alanlardır.Yörenin orman ve arazi kadastrosu henüz tamamlanmamıştır.<br />

185

Şekil 23: Başkomutanlık Milli Parkı<br />

186

g) NÜFUS DURUMU :<br />

BAŞKOMUTAN TARİHİ SAHASI İÇİNDE BULUNAN MİLLİ PARK MÜDÜRLÜĞÜ YERLEŞİM YERLERİ ve NÜFUSU<br />

İLİ İLÇESİ YERLEŞİM<br />

YERİNİN ADI<br />

1995<br />

YILI<br />

sayımı<br />

İLİ İLÇESİ YERLEŞİM<br />

YERİNİN ADI<br />

1995 YILI<br />

SAYI<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

MERKEZ ATAKÖY 2527 KÜTAHYA Dumlupınar Merkez 3161<br />

MERKEZ B.Kalecik 3153 KÜTAHYA Dumlupınar B. Aslıhanlar 475<br />

MERKEZ K.Kalecik 477 KÜTAHYA Dumlupınar K. Aslıhanlar 349<br />

MERKEZ Erkmen 2538 KÜTAHYA Dumlupınar Ağaç Köy 147<br />

SİNANPAŞA Gezler 271 KÜTAHYA Dumlupınar Allıören 3<strong>03</strong><br />

SİNANPAŞA Kaytadibi 920 KÜTAHYA Dumlupınar Hamur Köy 274<br />

MERKEZ Kışlacık 845 KÜTAHYA Dumlupınar Yüylük 175<br />

SİNANPAŞA Tınaztepe 5423 KÜTAHYA Dumlupınar Selkisaray 70<br />

SİNANPAŞA Düzağaç 3066 KÜTAHYA Dumlupınar Keçiler 738<br />

SİNANPAŞA Akçaşar 491 KÜTAHYA Altıntaş Çalköy 2288<br />

AFYONKA-<br />

RAHİSAR<br />

SİNANPAŞA<br />

Yıldırım<br />

Kemal<br />

368 KÜTAHYA Altıntaş Hallaçlar 460<br />

Toplam 22074 Toplam 10435<br />

H) ULAŞIM VE ALTYAPI:<br />

Genel Toplam 32509<br />

Ülkemiz karayolu ve demiryolu ağının önemli bir düğüm noktası üzerinde yer alan milli parka 650 ve E23 kod nolu devlet karayolları ve<br />

Eskişehir-Afyon,Konya-Afyon ve Uşak-Afyon demiryolları ile ulaşmak mümkündür.Park içerisinde kalan yerleşim yerlerinin tamamı asfalt ve<br />

stabilize yollarla birbirine bağlanmış durumdadır.Milli Park ve çevresi diğer altyapı hizmetlerinden faydalanmaktadır.<br />

i) ARAZİ VE JEOLOJİ:<br />

Milli Park sahasında genel olarak Tortul,Magmatik ve Metamorfik kayaçlar mevcuttur.Tortul kayaçlar permomezosoik ve neojen kireç<br />

taşları serili tüfık anglomera ve pliokuaterner kum-kil-çakıl serilerinden ibarettir.<br />

Magmatik kayaçlar andezit ve bazaltlarla temsil edilir.Neojen yaşlı andezitler Afyon’un güney-güneybatısı ile B.Sincanlı ovası<br />

güneybatısında,pliosen yaşlı bazaltlar ise Iscehisar bucağı çevresinde mostra verirler. Metamorfik kayaçlar Afyon ile Afyon’un kuzeydoğugüneydoğu<br />

kesiminde görülürler.Bu formasyonlarda palezoik şist-fillat kuvarsit ve kristalen kireçtaşlarından ibarettir.Şistler,fillatlar,kuvarsitler<br />

bölgede genellikle bütün vadiler içinde görülür.Yapılan etüdlerde tektonik hareket geçiren şistlerin genel eğilimlerinin ovaya doğru olduğu tesbit<br />

edilmiştir.Killi ve mikalı şistlere,bazı seristli şist ve fillatlara da rastlandığı olmuştur.Bölgede permomezosoik kireçtaşları mevcuttur.Bu<br />

kireçtaşları içinde yer yer zengin fuzulin faunası bulunmuştur.Bunlar orta ve üst permien yaşı göstermektedirler.Kireçtaşları denizel kökenli olup<br />

187

itüm kokmaktadırlar.Tabakalanma iyi görülmemektedir. Koyu gri ve mavi siyah renklidirler.Kristalleşme derecesi kuzeye doğru<br />

artmaktadır.Oldukça sert ince beyaz kalsit damarları ihtiva ederler.B.Sincanlı ovasının batısında daha ziyade marnlar yer almakta ve kalınlıkları<br />

60-1<strong>00</strong> m. arasında değişmektedir.Neojen kireçtaşları kirli beyaz renkli,çatlaklı,erime boşluktu yatay tabakalıdır.Neojen taban konglomeralarının<br />

elamanları kireçtaşı,killi şist ve kuvarsit olup çimentoludur.Neojen karışık sarıları olarak adlandırılan formasyon ise daha ziyade kırmızı-sarı killi<br />

kum ve az miktarda çakıl depozitlerinden ibaret olup bölgenin her tarafında gözlenmektedir. Neojen kireçtaşları ve tüfler arasında gevrek sileks<br />

solüsyonlarına raslanmıştır.Bölgede bulunan ve Afyon’dan .Afyon’un kuzeydoğusuna uzanan kum-kil-çakıl ardalanmalı marnlar ile<br />

konglomeralar pliokuaterner olarak kabul edilmektedirler.<br />

Tersiyere ait göl sedimanları litoral malzeme ve volkanik kayaçlarda mevcuttur. Neojen sedimanları Paleozoik ve Permomesozoik<br />

formasyonlar üzerinde diskordan olarak oturmaktadır.Neojende Anadolu volkanik faaliyetlerle doludur. Bölgede andezitler,Afyon çevresinde<br />

B.Sincanlı ovasında Elvanpaşa ve Tazılar köylerinde mostra vermektedir.İri sanidin kristalli gri ve pembe renkli andezitler Afyon çevresinde sivri<br />

tepeler halinde olup sütunlu yapı gösterirler.Andezitler Afyon çevresinde bazı bölgelerde tüflerin altına girmişlerdir.Afyon’un kuzeydoğusunda<br />

mevzii mostralar halinde dasitler de bulunmaktadır.Kızıl siyah renkli, çürük dokulu ve sert olan dasitlerin Pliosen yaşlı olduğu tüfler üzerinde<br />

şapka şeklinde bulunmalarından anlaşılmaktadır.Kalınlıkları 10-20m.kadardır.Andezit kökenli tüf-tüfık anglomeralar, andezit mostralarının<br />

bulunduğu Afyon ve .Sincanlı ovalarında görülmektedir.<br />

Bölgede en çok alanı kaplayan birim. Kuaterner yaşlı alüvyonlardır.Dere yatakları çevresinde ve göllerin etrafında bulunurlar.Kalınlıkları<br />

batıdan doğuya doğru artar ve 5OOm.ye erişir.Genel olarak elemanları kireçtaşı,kuvarsit,andezit ve tüf kökenlidir.Tane irilikleri de batıdan<br />

doğuya doğru artmaktadır.Sincan!ı ve yöresinde siltler.Afyon’da silt-kil ve çakıllar İscehisar dolaylarında ise çakıl formasyonları hakimdir.<br />

j)FLORA VE FAUNA:<br />

Akdeniz.Avrupa-Sibirya ve İran-Turan fitocoğrafik bölgelerin özelliklerini taşıyan Başkomutan Tarihi Milli Parkı florası 73 familya,310 cins<br />

ve 667 türden oluşmaktadır.Bu türlerin coğrafi yayılışlarına göre 190’ı yukarıda belirtilen 3 ana bitki coğrafyası bölgesinde de yaygın olduğu<br />

görülmüştür. 190 türden 73’ü Akdeniz,61’i Avrupa-Sibirya,56’sı ise Iran-Turan bölgelerine ait bitkilerdir.Birbirinden yaklaşık 40-50 km.<br />

mesafede.farklı iki alandan oluşan Milli Park sahasında Akdeniz ve İran-Turan yayılışlı bitkiler daha çok Kocatepe kesiminde ve Dumlupmar<br />

kesiminin doğu kısmında yer almaktadır.Avrupa-Sibirya yayılışlı türler ise Dumlupmar kesiminin batı kısmındaki Pinus sylvestris.Fagus<br />

orientalis.Carpinus betulus’un yetiştiği diğer kesimlere göre daha nemli kısımlara yerleşmişlerdir.Yurdumuz için endemik türlerden 18’i Milli Park<br />

alanı ve yakın çevresi içinde endemiktir.<br />

k) KORUMA ALANINDA VARSA TARİHSEL /KÜLTÜREL ÖZELLİKLER:<br />

Kocatepe ve Dumlupmar meydan muharebeleri, kesin sonuçlu zaferleri ile Türk Milletinin dipdiri olarak yeniden tarih sahnesine<br />

çıkmasında ve dünya milletleri arasındaki şerefli yerini almasında temeli teşkil eder.Bu yüzden Türkiye Cumhuriyetinin kurulmasına esas teşkil<br />

eden savaşların geçtiği alanlar milli parkın kaynak değerini teşkil eder.<br />

I) ALANIN KULLANIM <strong>AM</strong>AÇLARI:<br />

Ulusal Kurtuluş Savaşımızın en önemli kesimlerinden birini oluşturan,Büyük Taarruz ve Başkomutan Meydan Muharebesini,tarih<br />

sayfalarından çıkarıp savaşın yoğun olarak cereyan ettiği kesimlerde o günlerin koşullarını demonstratif örneklerle gözler önüne sermek Milli<br />

Park’ta yapacağımız yaşayan tarih yorumunun ana esprisini teşkil eder.<br />

Ulusal Kurtuluş Savaşımızı ve bu savaşta kadını,erkeği,çocuğu ile tüm Türk Ulusunun ve Türk Askerinin bağımsızlık ve özgürlük<br />

aşkını,kahramanlığını,azim ve fedakalığını Milli Park’a gelen ziyaretçilerin hafızalarından çıkmayacak şekilde sunmak yaşayan tarih espirisinin<br />

öğeleri olarak kullanılacaktır.<br />

Bu olayın anlatımında ve düzenlemelerde en emin kaynak olan Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı dokümanları esas<br />

alınacaktır.Savaşta,savaşın hemen sonrasında ve daha sonraki yıllarda çekilmiş fotoğraflar ile belgesel filmler çok iyi incelenmelidir.Bu<br />

düzenlemelerde Büyük Kurtarıcımız Ulu Önder Atatürk’ün “Tarih yazmak,.tarih yapmak kadar mühimdir.Yazan yapana sadık kalmazsa<br />

değişmeyen hakikat, insanlığı şaşırtacak bir mahiyet alır.”prensibi ilke olarak alınmalıdır.<br />

Milli Park’ın içerisinde yer alan siperler ve tahkimatlar gerçek boyutlarında düzenlenecek.bu düzenlemeler Milli Park’ın doğal bitki<br />

örtüsüyle desteklenecektir.<br />

Başkomutan Tarihi Milli Parkı’nın ana kaynağını oluşturan tarihi olaylar sadece saha sergileriyle değil,ışık ve ses gösterileri ile<br />

desteklenecektir.Bu düzenlemelerle parktan ayrılan ziyaretçilerin hafızalarında Ulusal Kurtuluş Savaşımızdan canlı izler bırakılmış olacaktır.<br />

m)MEVCUT SORUNLAR:<br />

1.Yerleşim Alanlarına İlişkin Çalışmalar<br />

Milli Park Alanı içinde kalan 14 adet, Milli Park Alanına bitişik yer alan 8 adet yerleşim alanının,<br />

a-Sosyo-ekonomik ve demografik yapılarının belirlenmesi, nüfus gelişme eğilimlerinin tespiti,<br />

188

-Milli Park Alanına yönelik beklentilerinin belirlenmesi,<br />

c-Yerleşim alanlarının fiziksel gelişme yönünün belirlenmesine yönelik çalışmaların yapılmamasına bağlı sorunlar.<br />

2.Doğal Kaynak Değerlerine ilişkin Çalışmalar<br />

Flora ve fauna tespiti<br />

a-önemli flora ve fauna alanlarının belirlenmesi,<br />

b-Flora ve fauna için riskli alanlarının belirlenmesine yönelik çalışmaların yapılmamasına bağlı sorunlar.<br />

3.Genel Arazi Kullanım Tespit Çalışmaları<br />

Mevcut duruma göre alandan fiilen faydalanmanın belirlenmesi ve yakın gelecekteki faydalanma eilimlerinin belirlenmesine yönelik<br />

çalışmaların ve etüdlerin noksanlığına bağlı sorunlar.<br />

F.5.2.<br />

Tabiat Parkları:<br />

Milli Parklar, Tabiat Parkları, Tabiat Anıtı ve Tabiatı Koruma Alanları :<br />

Afyon’da doğal değerler olarak, Sandıklı ilçesine bağlı Akdağ, Dinar-Karakuyu göleti, Bolvadin ilçesi Eber Gölü, Başmakçı ve Dazkırı<br />

ilçe sınırları içerisinde Acı Göl’ü sayabiliriz.<br />

Yaban Hayatı Koruma Alanı : Sandıklı/Akdağ (Kocayayla)<br />

İlimiz Sandıklı ilçesi sınırları içerisinde bulunan ve bir kısmı Hocalar ve Kızılören ilçelerine taşan Akdağ eteklerindeki Kocayayla,<br />

ortalama 1.6<strong>00</strong> m. Akdağ’ın zirvesi ise 2.5<strong>00</strong> m. yüksekliktedir.<br />

Kocayayla ve Akdağ civarı Sandıklı ilçemize 35 km. mesafede Ankara-Antalya yolunun sağında kalan Hocalar ilçesi yoluyla Sorkun<br />

kasabasına kadar asfalt yol ile ulaşımı kolay ender yerlerden biridir. Sorkun’dan itibaren ise stabilize orman yoluyla meşe ormanlarıyla başlayan<br />

ve yükseldikçe çam ağaçlarının yoğunlaştığı virajlı yollardan 1.6<strong>00</strong> m. Yükseklikteki vadiye ulaşılmaktadır.<br />

Anadolu’nun çıplak dağları, çölleşmeye yüz tutmuş alanları yanında, Karadeniz bölgemizi aratmayacak yemyeşil ormanlar, su<br />

kaynakları, çayırlar; kısacası zengin bitki örtüsüyle eş değerde yaban hayatı, (yılkı atları, geyik, domuz, tilki, kurt v.s.) monoton ve betonlaşan<br />

hayatımıza bir anda huzur ve canlılık kazandırmaktadır. Doğal peyzajı bozmadan patika yolları, atlı gezi yolları, bisiklet parkurları, yaban hayatı<br />

izleme noktaları, alabalık üretilmesi için küçük barajlar, gölcükler, günübirlikçiler ve kampçılar için sosyal tesisler, havuzlar bu güzellikleri daha<br />

da çekici ve eşsiz kılacaktır.<br />

Doğa sevenlere, doğayla başbaşa kalmak isteyen her yaş grubu insana hizmet edecek etkinliklerin yapılabileceği Kocayayla civarında,<br />

keşfedilmeyi bekleyen pek çok mağara vardır. Tahmini 20 km. uzunluğunda olan kanyon ve kanyondan Çivril gölüne dökülen Akçay görülmeye<br />

değerdir. Kanyon boyunca insanoğlunun ayak basmadığı mağaralar, trekkingcilerin ilgisini çekecek güzergahlar bulunmaktadır. Bu eşsiz yer<br />

Orman Bakanlığı, Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Genel Müdürlüğünce, “Yaban Hayatını Koruma Alanı” ilan edilmiştir.<br />

KAPLICALAR: Bu konuda bilgi F.5.4.4 Doğal Sit Bölümünde verilmiştir.<br />

F.5.3.<br />

Tabiat Anıtı:<br />

DANDİNDERE TABİATI KORUMA ALANI<br />

Afyonkarahisar İli Emirdağ ilçesi Çaykışla Köyü Dandindere Mevkiindedir. Alanı 260 Ha . olup, alanda doğal olarak yetişmiş Toros Sediri<br />

bulunmaktadır.Dadindere sedir ormanı genel olarak yurdumuzun güney ve güneybatısında yayılış gösteren Toros Sedirinin (Cedus Libani)<br />

İçbatı Anadolu da stepe geçiş zonunun en kuzey iç sınırında tespit olunması ve bu yörede izole olmuş son yaşam birliğini oluşturması sebebi ve<br />

bilim ve eğitim çalışmalarının hizmetine sunulmak üzere doğal özelliğinin bozulmadan korunması amacıyla Orman Bakanlığının 31.08.1994<br />

tarih ve 70 sayılı olurları ile Tabiat Koruma Alanı olarak tescil edilmiştir.<br />

Ulaşım Afynkarahisar-Emirdağ karayolundan sağlanmaktadır.Mülkiyeti tamamen Devlet Ormanıdır. Yöredeki belli başlı akarsular<br />

Dadınderesi ile bu drenin yan kolları olan Çatak ve Keçi deresidir.<br />

Flora: Sedir(C.libani)ile birlikte sahada yine bozuk formda Juniperus Excelsa,J.foetidissima ve J.oxycedus’a(Ardıç türleri)<br />

rastlanmaktadır<br />

Fauna:Tilki(Vulpes vulpes),Kurt(Canis Lapus),Porsuk(Meles meles), Yaban Domuzu(Sus scrofa),Tanşan(Lapus<br />

europaeus),Keklik(Alectoris chukar)ve Bıldırcın bulunmaktadır.<br />

189

F.5.4.<br />

Tabiatı Koruma Alanları:<br />

Bu konu ile ilgili bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.5.<br />

Orman İçi Dinlenme Yerleri:<br />

Dinar Orman İşletme Şefliği hudutları içerisinde resmi olarak orman içi dinlenme yeri olarak ayrılan Pınarlı Orman İçi dinlenme yeri<br />

mevcuttur.<br />

Bunun dışında orman içi dinlenme yeri veya piknik alanı olarak ayrılan yer olmamasına rağmen halkın piknik yapmasına müsait muhtelif<br />

yerler mevcuttur. Halkımız buralarda da piknik ihtiyaçlarını karşılayabilmektedir.<br />

a. Alanın Resmi Adı : Pınarlı Orman İçi Dinlenme Yeri<br />

b. Coğrafi Konumu : Isparta M 24 a2 Paftasında<br />

c. Alanı : 8,0 Ha.<br />

d. Alanın Açıklamalı Tanıtımı : “C” Tipi Orman İçi Dinlenme Yeri<br />

e. Yasal Konum : 07/08/1989 tarihli Orman Genel Müdürlük Olurları<br />

f. Toprak Envanteri ve Mülkiyeti : Orman Toprağı vasfında Devlet Ormanıdır.<br />

g. İnsan nüfusu : Günübirlik kullanım amaçlıdır.<br />

h. Ulaşım ve Alt Yapı : Stabilize yol mevcut olup, alt yapısı vardır.<br />

i.1-Meteorolojik Değerler<br />

Ortalama Sıcaklık<br />

: <strong>12</strong>,2 C<br />

Ortalama Nisbi Nem : %62<br />

Ortalama Yağış<br />

:619,3mm<br />

Donlu Günler Sayısı :65,3<br />

Karlı Günler Sayısı : 15,0<br />

En Hızlı Rüzgar Yönü :S<br />

En Hızlı Rüzgar Hızı :30,7 m/sec<br />

i.2-Topoğrafik Yapı<br />

Belli başlı dağlar<br />

Belli başlı tepeler<br />

Belli başlı sırtlar<br />

: Akdağ, Bozdağ<br />

: Emirgazi ve Taraklı Tepesi<br />

: Cemkayalar sırtı<br />

Belli başlı sular ve dereler : Acıgöl, Büyük Menderes Nehri<br />

i.3- Jeolojik Yapı : Mesozoik bir yapıya sahiptir.<br />

J. Flora ve Fauna : Kızılçam, Kavak ve Çınar ağaçları mevcuttur. Tehdit altında olan tür yoktur.<br />

k.Alanın Kullanım Amaçları<br />

l.Mevcut Sorunlar<br />

: Günü birlik rekreasyon amaçlı olarak kullanılmaktadır.<br />

: Kayda değer herhangi bir problemi yoktur.<br />

190

F.5.6.<br />

Sulak Alanlar:<br />

İlimiz sınırları dahilinde bulunan Eber ve Karamık Gölleri önemli sulak alanlarımnızdır. Bu göllerle ilgili bilgiler yukarıda verilmiştir.<br />

F.5.7. Biyogenetik Rezerv Alanları:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.8. Biyosfer Rezerv Alanları:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.9. Özel Çevre Koruma Bölgeleri:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.10. Av Hayvanlarını Koruma ve Üretme Sahaları:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.11. Su Ürünleri Üretim Sahalarının Çevresindeki Kıyılar:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.<strong>12</strong>. Endemik Bitki ve Hayvanların Yaşama Ortamları Olan Alanlar:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.13. Koruma Altına Alınan Yabani Fauna ve Floıranın Yaşama Ortamı Olan<br />

Alanlar:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.14. Akdenize Has Nesli Tehlikede Olan Deniz Türlerinin Yaşama ve<br />

Beslenme Ortamı Olan Alanlar:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.15.Kültür ve Tabiat Varlıklarının Bulunduğu Koruma Alanları:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

191

F.5.16.Sit Alanları:<br />

F.5.16.1. Kentsel Sit:<br />

1 Afyon-Merkez Kentsel sit Afyon Kentsel Siti 19.yy.<br />

2 Bolvadin-Merkez Kentsel sit Bolvadin Kentsel Siti 19.yy.<br />

F.5.16.2. Tarihi Sit:<br />

S.NO<br />

YERLESİM<br />

ADI<br />

ES.TURU ESER ADI TAR<br />

iHi<br />

OZELLiĞİ DURUMU KiME AlT KULL.<br />

1 Çay Tarihi Sit Mirya<br />

Kefelon<br />

Savas Alanı<br />

2 Afyon-Merkez Tarihi Sit Kurtuluş<br />

Savaşı<br />

3 Afyon-<br />

Merkez-<br />

Buyukkalecik<br />

Siper-Savun<br />

Kocatepe<br />

Şehitliği<br />

Cumhuriyet Saglam Milli Park<br />

Mudürlügü<br />

Sit Alan<br />

4 Bolvadin-<br />

Hamidiye<br />

Siper<br />

Ahmet Dede<br />

Tepesi<br />

Siperieri<br />

Mil.Mucadele<br />

5 Bolvadin-<br />

Hamidiye<br />

Siper<br />

Pazar<br />

Tepesi<br />

Siperleri<br />

Mil.Mucadele<br />

6 Sincanlı-<br />

Ahmet Pasa<br />

Ks.<br />

Savun.Sip.<br />

Çiğiltepe<br />

Siperleri<br />

Cumhuriyet Sağlam Milli Parklar<br />

Müd.<br />

Sit<br />

Alanı<br />

7 Sincanlı-<br />

Tınaztepe<br />

Kas.<br />

Savun.Sip.<br />

Tınaztepe<br />

Siperleri<br />

Cumhuriyet Sağlam Milli Parklar<br />

Müd.<br />

Sit<br />

Alanı<br />

8 Afyon-<br />

Merkez-<br />

Sülün<br />

Sarlik Pınarı<br />

Siperi<br />

192

F.5.16.3. Arkeolojik Sit:<br />

AFYON ARKEOLOJlK SiTLER<br />

S.NO YERLESIM ADI ES.TURU ESER ADI TARiHi<br />

1 Afyon-Merkez-<br />

Fethibey<br />

2 Afyon-Merkez-<br />

Gebeceler<br />

3 Afyon-Merkez-<br />

Gebeceler<br />

4 Afyon-Merkez-lnaz<br />

Köyü<br />

5 Afyon-Merkez-<br />

Velibey<br />

6 Afyon-Merkez-<br />

Piknik Köyü<br />

7 Afyon-Merkez-<br />

Beyyazi<br />

8 Afyon-Merkezlsmail<br />

Köyü<br />

9 Afyon-Merkez-<br />

Erkmen<br />

10 Afyon-Merkez-<br />

Sadıkbey<br />

11 Afyon-Merkez-<br />

Erkmen<br />

<strong>12</strong> Afvon-Merkez-<br />

Kumartas<br />

Höyük<br />

Yol-Tarla<br />

Tümülüs<br />

Höyük<br />

Höyük<br />

Höyük<br />

Höyük<br />

Höyük<br />

Höyük<br />

Hamam<br />

Köy Yerlesim<br />

Corca Höyük<br />

Höyük<br />

Gebeceler Kasabası Antik Yol<br />

Tümülüs 7 Adet (Inaz-Köprülü)<br />

Velibey (Sipsin) Höyük<br />

Piknik Köyü Höyüğü<br />

Beyyazi (Ambanaz) Höyüğü<br />

Ismail Köyü Höyüğü<br />

Fikirtepe Höyüğü<br />

Koca Höyük (Büyük Corca)<br />

Hamam Öreni Erkmen<br />

Kumartaş (Erenler) Köyü<br />

193

Şekil 24: Cumhuriyet Dönemi Mimarisinden Bir Örnek<br />

194

13 Afyon-Merkez-lnaz<br />

Köyü<br />

14 Afyon-Bayat-<br />

Merkez<br />

15 Afyon-Bayat-<br />

Karacaova<br />

16 Bolvadin-<br />

Ortakarabag K.<br />

17 Bolvadin-<br />

Ortakarabağ K.<br />

Höyük<br />

Konut Alanı<br />

Yapi<br />

Yerleşim Y.<br />

Yerleşim Y.<br />

Üzerlik Tepe Höyüğü<br />

Inpazarcık<br />

Yapı Temel Kalıntıları<br />

Mezarlık Tepe Höyüğü<br />

Sarımsaklı Tepe Höyüğü<br />

18 Bolvadin-Merkez Yerleşim Y. Erkmen Höyüğü<br />

19 Bolvadin-Merkez Yerleşim Y.<br />

20 Bolvadin-Merkez Yerleşim Y. Höyük<br />

21 Bolvadin-Merkez Yerleşim Y. Dura Yeri (Örenyeri)<br />

22 Bolvadin-<br />

Köpekpınarı<br />

Yerleşim Y.<br />

Arap Dede Höyüğü<br />

23 Bolvadin-Merkez Tümülüs (Kızılhöyük)<br />

24 Bolvadin-<br />

Derekarabağ<br />

Yerlesim Y. Çatal Höyük 1.<br />

25 Bolvadin-<br />

Derekarabağ<br />

26 Bolvadin-<br />

Derekarabağ<br />

Yerleşim Y.<br />

Yerleşim Y.<br />

Sinneli Höyük<br />

Çatal Höyük<br />

27 Bolvadin-B.Karabag Nekropol B. Karabag Höyüğü<br />

28 Bolvadin-B.<br />

Karabag<br />

29 Bolvadin-Özburun<br />

Kasa.<br />

Yerleşim Y.<br />

Höyük<br />

Eskice Höyüğü<br />

Dedeli Höyüğü<br />

30 Uyanık Köyü Yer.Alan Büyük Höyük<br />

31 Başmakçı-Merkez Höyük Merkez Yeni Man.Ortaokul Yeri.<br />

32 Dazkırı-Bozan Köyü Yerleşim Y. Obruk Yeri<br />

33 Dazkırı-Bozan<br />

Köyü<br />

Yerleşim Y.<br />

Bozan Höyük<br />

34 Dinar-Merkez Tiyatro Tiyatro ve Çevresi<br />

35 Dinar-Merkez Stadyum Stadyum Kalıntısı<br />

36 Dinar-Merkez Tapınak Artemis ANAITIS Tapınak Kal.<br />

37 Dinar-Karakuyu Höyük Höyük<br />

195

38 Dinar-Yıprak Kale-Sığınak Kale<br />

39 Dinar-Pınarbaşı<br />

Burunkaya<br />

Nekropol<br />

Pınarbaşı mevkii (Nekropol Alans)<br />

40 Emirdag-Hisarköy H.yer.Alani Amorium Höyük<br />

41 Emirdag-<br />

Aşağıpiribey K.<br />

42 Emirdağ-<br />

Aşağıpiribey K.<br />

43 Emirdağ-<br />

Aşağıpiribey K.<br />

44 Emirdağ-Salihler<br />

Köyü<br />

45 Emirdağ-Adayazı<br />

Köyü<br />

46 Emirdağ-Salihler<br />

Köyü<br />

47 Emirdağ-<br />

Hamzahacılı K.<br />

48 Emirdag-<br />

Hamzahacılı K.<br />

49 Emirdag-Suvermez<br />

Köyü<br />

50 Hocalar-Ahurhisar<br />

Kas.<br />

51 Hocalar-Kocagöl<br />

Köyü<br />

52 İhsaniye-Ayazin<br />

Köyü<br />

Höyük<br />

Nekropol<br />

Höyük<br />

Nekropol<br />

Mezarlık<br />

Höyük<br />

Mez.Steli<br />

Mez.Steli<br />

D.Y.AIani<br />

D.YAlam<br />

Nekropol<br />

Büyük Höyük<br />

Nekropol Alanı<br />

İnli Höyük<br />

Nekropol Alanı<br />

Firikli Kaya Mezarligi<br />

Küçüküyecek Höyük<br />

Hamzahacılı Köy Ceşmesi<br />

Hamzahacılı Köy Çeşmesi<br />

Göynücek Köyü<br />

Hisartepe Öreni<br />

Tuğlupınar Mev.(Nekropol-Ören)<br />

Ayazin Siti<br />

53 İhsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

Y.Tap.Mez Döğer Bölgesi Genel M.O.I.Bin<br />

54 İhsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

55 İhsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

56 İhsaniye-Üçler<br />

Kayasi K.<br />

Anıt<br />

Anıt<br />

Tapınak<br />

Aslankaya ve Kayalığı<br />

Küçük Kapıkaya I<br />

Büyük Kapıkaya II<br />

57 İhsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

58 İhsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

Yer.Kut.Ala Urukmuş Kayatigi ve inleri M.O.I.Bin Ba.<br />

Y.M.Kut.AI Karamusa(urumkusu) Kaya. inleri M.O.i.BinBa.<br />

59 İhsaniye-Döğer<br />

Kasabasi<br />

Konut<br />

Kırk Merdiven Kayalığı<br />

196

60 İhsaniye-Döğ<br />

Kasabası<br />

61 İhsaniye-Döğer<br />

Kasabası<br />

Yer.Kilise Nallıhan Kayalığı ve İnleri M.O.I.Bin<br />

Ki.Bar.M.K a Alacaasma Kayalığı ve İnleri M.O.I.Bin<br />

62 Ihsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

Yerlesim Y.<br />

Sulu In Kayalığı<br />

63 Ihsaniye-Döğer<br />

Kas.<br />

64 İhsaniye-Döğer<br />

Kas.<br />

65 İhsaniye-Döğer<br />

Kas.<br />

Yerleşim Y. Eski Döğer Kayalıgı M.O.I.Bin<br />

Tao.Mez.Y Asar Kayalığı M.O.I.Bin<br />

Yer.Bar.Mez Mermer Kayalığı M.O.I.Bin<br />

66 İhsaniye-Kayıhan<br />

Kas.<br />

67 İhsaniye-Kayıhan<br />

Kas.<br />

Sunak<br />

Ören Yeri<br />

Fırınkaya Frig Kaya Sunağı<br />

Dedemağacı Mezar ve Örenyeri<br />

68 İhsaniye-Merkez Yerleşim Y. Frig Vadisi Yerlesim Alanı<br />

69 İhsaniye-Ayazin<br />

Köyü<br />

70 İhsaniye-Döğer<br />

Kasabası<br />

71 İhsaniye-Ayazin<br />

Köyü<br />

72 İhsaniye-Kayaören-<br />

Hayveli<br />

73 İhsaniye-<br />

Bayramaliler K<br />

74 İhsaniye-Ucler<br />

Kayası K.<br />

75 İhsaniye-Yaylabag<br />

Köyü<br />

76 İhsaniye-Döğer<br />

Kasabası<br />

77 İhsaniye-Döğer<br />

Kasabasi<br />

78 İhsaniye-<br />

Bayramaliler K<br />

K.Yerleşim<br />

K.Yerleşimi<br />

Yer.Yeri<br />

Yer.Bölgesi<br />

Yer.Yeri<br />

Yer.Yeri<br />

Höyük<br />

Kaya Yer.<br />

Kült Anıtı<br />

Yer Alanı<br />

Ayazin Köyü Sit Alanı<br />

Kızkapanı Kayalığı<br />

Bedesten Kayalıkları<br />

Köhnüş Vadisi<br />

Bayramaliler Köyü<br />

Üçler Kayası Köyü<br />

Karaoğlan Höyük ve Çevresi<br />

Kızkapanı Kayalığı II<br />

Kadıkaya Kult Anıtı<br />

Kaletepe<br />

79 İhsaniye-Beyköy YerAlanı Yumruk Kayalar<br />

80 İhsaniye-Döğer<br />

Kas.<br />

81 İhsaniye-Üçler<br />

Kayası K.<br />

Kült Alanı<br />

Yer.Yeri<br />

Frig Kült Alanı<br />

Üçler Kayası<br />

197

82 İhsaniye-Demirli<br />

Köyü<br />

83 İhsaniye-<br />

Hayranveli Kby.<br />

84 İhsaniye-Hayranveli<br />

Köyü<br />

85 İhsaniye-Ayazin<br />

Köyü<br />

86 İhsaniye-Ayazin<br />

Köyü<br />

87 İhsaniye-Ayazin<br />

Köyü<br />

88 İhsaniye-Üçler<br />

Kayasi K.<br />

89 ihsaniye-Demirli<br />

Kasabası<br />

90 İhsaniye-Demirli<br />

Kasabası<br />

91 İhsaniye-Demirli-<br />

Beyköy<br />

92 İhsaniye-<br />

Bayramaliler K<br />

93 İscehisar-Seydiler<br />

Koyu<br />

Kale Yer.<br />

Yer.Yeri<br />

Yer.Alanı<br />

Yer.Yeri<br />

Yer.Alanı<br />

Yer.Alanı<br />

Yer.Alanı<br />

YerAlanı<br />

Yer.Alanı<br />

YerAlanı<br />

Yer.Alanı<br />

Bar.Kutsal Y<br />

Demirli Kalesi<br />

Boncuk İnleri<br />

Frig Yolu<br />

Avdalaz Kalesi<br />

Asarlik Tepe<br />

Deliktaş Tepeleri<br />

Üçler Kayasi<br />

Aktepe<br />

Kurt Gedigi Tepeleri<br />

Kocataş Tepeleri<br />

Basamaktaşı ve Püren Tepeleri<br />

Kırk Inler<br />

94 İscehisar-Merkez Kate Duvan Sur<br />

95 İscehisar-Alanyurt<br />

Kas.<br />

96 İscehisar-Seydiler<br />

Kas.<br />

Kaya Yer.<br />

Yer.Bölgesi<br />

Gobuların Kaya Yerleşimi<br />

Çatal Kayalar,Menevseli,Kızılkayalar<br />

97 Sandıklı-Çepni<br />

Koyu<br />

98 Sandıklı-Kusura<br />

Kas.<br />

99 Sandıklı-Alacami<br />

Köyü<br />

1<strong>00</strong> Sandıklı-Alacami<br />

Köyü<br />

101 Sandıklı-Karadirek<br />

Kas.<br />

102 Sandıklı-Bastepe<br />

Köyü<br />

Tümülüsler<br />

Höyük<br />

Höyük<br />

Höyük<br />

Tümülüs<br />

Höyük<br />

Örenarası ve Asarlıktepe Siti<br />

Kusura Höyük<br />

Köyaltı Höyüğü<br />

Çandir (Kir Ali’nin) Höyük<br />

Akyol Arkasi Tümülüsü<br />

Baştepe Höyüğü<br />

1<strong>03</strong> Sandıklı-Merkez Höyük Sandıklı Hisar (Höyük)<br />

198

104 Sultandagı-<br />

Yakasinek<br />

Yerlesim<br />

Koca Oğuz Höyüğü<br />

105 Şuhut-Merkez YerAlanı Synnada Höyüğü Hisar<br />

106 Şuhut-Senir Köyü Yer.Yeri Bininler Kayalığı<br />

107 Çobanlar- Merkez Höyük Kadiyeri ve Tasdibi Höyükleri<br />

108 İscehisar-Doğanlar<br />

Köyü<br />

Sancayır In. Sancayır Inleri Geç Roma<br />

109 Afyon-Merkez-<br />

Kumartas<br />

110 Afyon-Merkez-<br />

Fethibey<br />

111 Afyon-Merkez-<br />

Gebeceler<br />

1<strong>12</strong> Afyon-Merkez-<br />

Akçin<br />

113 Afyon-Merkez-<br />

Akçin<br />

Mezarlık<br />

Mezarlık<br />

Mezarlık<br />

Mezarlık<br />

Mezarlık<br />

Kumartaş Köyü Mezarlığı<br />

Fethibey Mezarlığı<br />

Gebeceler Kasaba Mezarlığı<br />

Akçin Köyü Mezarlığı<br />

Ovez Tepesi Mezarlığı<br />

114 Bolvadin-Ağılönü Mezarlık Mezarlık<br />

115 Bolvadin-Ağılönü Mezarlık Mezarlık<br />

116 Bolvadin-Merkez<br />

Yakmi<br />

Mezarlık<br />

Erkmen Öksüz<br />

117 Bolvadin-Ağılönü Mezarlık Mezarlık<br />

118 Bolvadin-Merkez<br />

Yakmi<br />

Mezar<br />

Yörük Zade<br />

119 Dazkırı-İdris Köyü Mezarlık İdris Köyü Mezarlık<br />

<strong>12</strong>0 İhsaniye-Kayıhan<br />

Kas.<br />

<strong>12</strong>1 Sandıklı-Kusura<br />

Kas.<br />

<strong>12</strong>2 Dinar-Karabedir<br />

Köyü<br />

<strong>12</strong>3 Dinar-Çiçektepe<br />

Köyü<br />

Mezarlık<br />

Mezarlık<br />

Nekropol<br />

Tumulus<br />

Kayıhan Mezarlık<br />

Kusura Mezarlık<br />

Nekropol Alanı<br />

Çiçektepe Tümülüsleri<br />

<strong>12</strong>4 Dinar-Akçin Koyü Höyük Akgiri Höyük<br />

<strong>12</strong>5 Dinar -Karacaviran<br />

Köyü<br />

Hoy.Tim.<br />

Harmanyeri Höyüğü tumulusu<br />

<strong>12</strong>6 Dinar-Evciier Höyük Sogütlü Çesme Höyüğü<br />

<strong>12</strong>7 Bolvadin Hamambren Heybeli Kap.Antik Yerleşim<br />

<strong>12</strong>8 Çay-Karamik Höyük Karamık Höyük<br />

199

<strong>12</strong>9 Sincanlı Ar. Sit Ahmetpasa Kasabası Geç Roma<br />

130 Bolvadin-Özburun<br />

Kasa.<br />

131 Bolvadin-Özburun<br />

Kasa.<br />

Antik Kentler<br />

Höyük<br />

Nekropol<br />

Şamdağı Mev.Yeni Kuyu Hoyüğü<br />

Şamdağı Mev.Nekropal Al.<br />

SYNNADA:Yerleşim yeri Şuhut ilçe merkezindedir. Eski Tunç Çağından itibaren günümüze kadar Hitit, Frig, Hellen, Roma ve Bizans<br />

dönemlerinde yerleşim yeri olmuş, hatta Merkezî Frigya'nın başkenti olmuş büyük bir kenttir. Burada Apemeia gibi Hellen döneminde tam özerk,<br />

Roma döneminde yarı özerk bir konuma ulaşmış; imparator adına ve Hieropolis'le ortaklaşa, gümüş cistophorus ve bronz sikkeleri bastırılmıştır.<br />

AP<strong>AM</strong>EIA:Bügünkü Dinar ilçe merkezindeki kentin daha önceki adı ise Keleneia' dır. Pers döneminde kent, Batı Anadolu'nun satraplık<br />

merkezi olmuştur. Hellen ve Roma döneminin, Ephesus'la birlikte ikinci büyük kentidir. Hellen dönemindeki özerk konumuyla, imparator adına<br />

gümüş cistophorus ve bronz sikkeler bastırılmıştır. Ephesus'la birlikte bastırdığı bronz sikkeler de vardır. Roma döneminde de yarı özerk olarak<br />

imparator adına sikkeler bastırılmıştır.<br />

DOCIMEIUM:İscehisar ilçe merkezinde, Hellenistik dönemde Makedonyalılar tarafından kurulmuş bir kenttir. Roma döneminde yarı<br />

özerk konumuyla imparator adına bronz kent sikkeleri bastırılmıştır<br />

<strong>AM</strong>ORİUM:Emirdağ'a bağlı Hisarköy'de bir kent. Eski Tunç Çağından günümüze kadar yerleşim yeri olmuştur. Hititlerin döneminde bu<br />

kent "Aura" diye adlandırılmıştır. Amorium ise kentin Klâsik Çağdaki adıdır. Hellenistik dönemde tam, Roma döneminde ise yarı özerk olan kent,<br />

İmparator adına bronz sikkeler bastırılmıştır. Bizans döneminde önemi artmış, İstanbul'dan sonra ikinci büyük kent konumuna yükselmiştir.<br />

Bizans Döneminde yönetimi eline geçiren ve Frıg Sülâlesi olarak bilinen sülâlenin kökeni, Amorium'a dayanır. Sülâle üç imparator çıkarmıştır.<br />

BEUDUS VETUS (PALAEOBEUDUS):Bu kentin yerleşim yerinin Bolvadin ilçesi yakınlarındaki Bolvadin-Çobanlar karayolu üzerinde<br />

halkın Dura yeri olarak adlandırdığı bölge olduğu sanılmaktadır. Hadrianus'un kenti ziyareti sırasında, bronzdan kent sikkesi bastırılmıştır.<br />

JULİA (İPSOS) :Yeri kesin belirlenememiş ise de Çay ile Bolvadin yörelerinde M.O. 301 yılında yapılan İpsos meydan savaşıyla önem<br />

kazanmış bir kenttir. Roma döneminde julia adını almış; yarı özerk konumuyla, imparator adına bronz kent sikkeleri bastırılmıştır.<br />

BRUZUS: Bruzus, Eucarpeia, Hicropolis, Otrus ve Stectorium kentlerinin bulunduğu bölgenin adı olup beş şehir bölgesi anlamına<br />

gelmektedir. Sandıklı ilçesi Karasandıklı köyünde kurulan kent Pentapolis olarak adlandırılan beş kentten birisidir ve kentlerin kuzeyinde<br />

yeralmaktadır. Roma döneminde yarı özerk konumuyla imparator adına ve Ocoklei ile ortak bronz sikkeleri bastırılmıştır.<br />

EUCARPEIA:Sandıklı ilçesi Emirhisar köyünde kurulan Pentopalis kentlerinden biridir. Roma döneminde yarı özerk konumuyla,<br />

imparator adına bronz kent sikkeleri bastırılmıştır.<br />

HİEROPOLİS:Sandıklı ilçesi, Koçhisar köyünde kurulan Pentapolis kentlerinden biridir. Aynı zamanda Phrygia Salutaris (Şifalı<br />

Frigya)'nın merkezi olup "Kutsal Kent" olarak adlandırılmıştır. Roma döneminde yarı özerk konumuyla, imparator adına bronz kent sikkeleri<br />

bastırılmıştır.<br />

OTRUS:Hocalar ilçesi Yanıkören köyünde kurulmuş Pentapolis kentlerinden biridir. Roma döneminde yarı özerk konumuyla, imparator<br />

adına bronz kent sikkeleri bastırılmıştır.<br />

STECTORiUM:Sandıklı ilçesi Menteş kasabasında kurulan Pentapolis kentlerinden biridir. Burada Roma döneminde yarı özerk<br />

konumuyla, imparator adına bronz kent sikkeleri bastırılmıştır.<br />

DİOCLEİA:Kent yerleşim yerinin Hocalar ilçesi Ahurhisar kasabasında olduğu sanılmaktadır. Roma İmparatoru Elagabalus (M.Antonius)<br />

'un kenti ziyareti anısına bronz kent sikkesi bastırılmıştır.<br />

SİBİDUNDA:Şuhut ilçesi Atlıhisar kasabasında kurulan bir kenttir. Burada, Roma döneminde imparator adına bronz kent sikkeleri<br />

bastırılmıştır.<br />

OCOCLİA:Şuhut ilçesi Karacaören köyünde bir kenttir. Roma döneminde yarı özerk konumuyla, imparator adına ve Bruzus kentiyle<br />

ortaklaşa bronz kent sikkeleri bastırılmıştır.<br />

LYSİAS:Şuhut ilçesi Arızlı köyünde bir kenttir. Roma döneminde yarı özerk konumuyla, imparator adına bronz kent sikkeleri<br />

bastırılmıştır.<br />

METROPOLİS:Dinar ilçesi Tatarlı kasabasında kurulmuş, bir kenttir; Campus Metropolitanus veya Frig Metropolisi adıyla bilinir. Roma<br />

döneminde yarı özerk konumuyla, imparator adına ve Sardes kentiyle ortaklaşa bronz kent sikkeleri bastırılmıştır.<br />

2<strong>00</strong>

CİDYESSUS : Sincanlı ilçesi Küçükhöyük kasabasında höyük mevkiindedir. Burada<br />

bastırılmıştır.<br />

da imparator adına bronz kent sikkeleri<br />

PRYMNESSUS:Merkez ilçe Sülün köyünde Frigler tarafından kurulmuş büyük kentlerdendir. Hellen döneminde özerk, Roma döneminde<br />

yarı özerk konumuyla, imparator adına bronz kent sikkeleri bastırılmıştır. Afyon Arkeoloji Müzesinde bulunan devasa boyutlu Herkül Heykeli'nin<br />

bulunduğu antik kenttir. Kazı çalışması yapılmamıştır.<br />

F.5.16.4. Doğal Sit:<br />

KAPLICALAR<br />

a-Gazlıgöl Kaplıcası:<br />

Yeri ve Ulaşımı: Afyon’un kuzeyinde yer alan Gazlıgöl kaplıcası il merkezine 21 km. uzaklıktadır.<br />

Ulaşımın kolay sağlanabildiği Gazlıgöl termaline, hem karayolu(Afyon-İhsaniye) hem de demiryolu ile (Afyon-Kütahya-Eskişehir) ulaşım<br />

imkanı mevcuttur.<br />

Tarihçesi: Efsaneye göre, Kral Midas her şeye sahip olmasına rağmen hiç çocuğu olmayan bir kralmış. Kral bu duruma çok<br />

üzüldüğünden gece gündüz Allah’a yakarıp yalvarırmış bir çocuğu olması için. Nihayet Kral Midas’ın dünyalar güzeli bir kızı olmuş. Kral’ın kızı<br />

Suna; genç kızlığa adım attığı yıllarda illet bir hastalığa yakalanmış. Bu güzel kızın vücudunda çıbanlar çıkmış. Bu sulu çıbanları hiçbir hekim<br />

iyileştirememiş. Ağrısına ve sızısına ve bir türlü iyileşmeyen bu yaraların üzüntüsüne dayanamayan güzel kız Suna; yollara düşmüş. Dağ tepe<br />

demeden gezip dolaşır olmuş. Kral Midas kızını kollamaları için peşinden gözcü yollamış. Kralın toprakları içindeki Afyon yakınlarına kadar<br />

gelmiş güzel kız. Tam yaz aylarında olduğu için Suna çok susamış. Biraz su içebilmek için su aramış. Şu an Gazlıgöl kaplıcasının bulunduğu<br />

yerlerde yeşilliklerle çevrili bir su görmüş. Susuzluktan kavrulan kızcağız, çevresindeki bataklığa aldırmadan koşmuş suya. Eğilerek o çamurlu<br />

sudan kana kana içmiş. Birde bakmış suyun değdiği yerlerde bir tatlı gıcıklanma, bir sancı kesilme, bir huzur oluşmuş. Güzel kız atmış kendini<br />

çamurlu suyun içine. Ağrıları yavaşlamış. Sudan çıkıp günlerdir uykusuz ve yorgun olduğundan uzanıvermiş oraya ve derin bir uykuya dalmış.<br />

Suna uyandığında ağrılarının kalmadığını, çıbanların kurumaya başladığını görmüş. O suyun yanında bir hafta kalmış. Bir hafta sonra çıbanları,<br />

yaraları tamamen geçmiş. Suların akisinde eski güzelliğine kavuştuğunu gören güzel Suna sevincinden deliye dönmüş. İleriden onu gözleyen<br />

gözcüler, kızın iyileştiğini anlayınca yanına gelmişler. Suna başına gelenleri bir bir anlatmış. Ve saraya dönmüşler. Kızını merak edip gece<br />

gündüz yas tutan Kral Midas, kızının bu iyileşmiş halini görünce çok sevinmiş. Kızına “Seni hangi hekim iyileştirdi, söyle hekimbaşı yapayım “<br />

demiş. Suna’da “ Beni hekim değil, ülkende çıkan sıcak su iyileştirdi baba” diye cevap vermiş. Bunun üzerine Kral ”Tez oraya bir hamam<br />

yapılsın gelen geçen dertliye derman dağıtır” diye ferman vermiş. Bu kaplıcanın Frigyalılar zamanından beri kullanıldığı sanılmaktadır.<br />

Özellikleri: Kimyasal sınıflandırılmasının; bikarbonat, sodyum, karbondioksit ve hidrojen sülfürlü olarak yapıldığı Gazlıgöl kaplıcası<br />

suyunun içinde daha başka; klorür, iyodür, bromür, florür, sülfat, nitrat, nitrit, hidrofosfat, karbonat, bikarbonat, hidroarsenat gibi iyonların yanı<br />

sıra, serbest karbondioksit ve serbest kükürtlü hidrojen gazları bulunmaktadır. Ayrıca kaplıcanın temperatürü 64 C radyoaktiviteleri Rn 0,2 ile<br />

0,29 eman arasında değişmekte olup, pH değerleri ise 6,9’dur.<br />

Şifa Özellikleri: Gazlıgöl kaplıcasından, içme ve banyo tedavileri için faydalanıldığı gibi; suyun bulunduğu kapalı ortamlarda oluşan nemli<br />

ve buharlı havanın solunumu da tedavi edici bir etken oluşturmaktadır. Genel olarak romatizmal hastalıklar ve dolaşım sistemi sendromları<br />

rahatsızlıkları adı altında; karaciğer, safra kesesi, mide ve bağırsakların spastik ağrılı sendromları, nevralji, nevrit, artroz, saboreik deri<br />

hastalıkları ve kadın hastalıkları tedavisinde faydalı olduğu gözlenmiştir. İçme tedavisi ise; kürler şeklinde yapılır. Suyun yapısında bulunan<br />

karbondioksitin periferik dolaşımı genişletici ve kan dolaşımını düzenleyici etkisi bulunduğundan tavsiye edilmektedir. Solunum yolu ile ise;<br />

kalbin çalışma kapasitesine, ritmine, atım hacmine etkileri, koroner damarları genişletici ve arteriel tansiyon düşürücü tesirleri olduğu gibi;<br />

solunum yollarını rahatlatıcı faktörleri de bulunmaktadır. Ayrıca metabolizma hastalıklarında da bir taraftan sıcağın etkisi ile özellikle buğu<br />

banyolarında terleme ve yıkım faaliyeti hızlandırılırken, içmece kürleriyle metabolik faaliyet zincirinde önemli rolü olan organların çalışması<br />

düzenlenmektedir. Gazlıgöl kaplıcasında vücudun gereksinim duyduğu kombine bir tedavi ve dinlenme olanağı rahat bir şekilde<br />

sağlanabilmektedir.<br />

Tedavi Tesisleri:Kaplıcada halen 5 adet umumi havuzlu hamam, 4 adet havuzlu dublex villa, 16 adet çift odalı küvet tipi banyolu üniteler<br />

bulunmaktadır. 5 adet umumi havuzlardan 1 adedi tarihi ve şifalı içme suyu, diğeri ise cilt hamamı olarak adlandırılan ve özel kaynak suyu<br />

bulunan hamamdır. Bu iki hamamda da hem kaynak suyu hem de sondaj suyu mevcuttur. Diğer üç hamamda ise sondaj suyu ve içmek için de<br />

şifalı su bulunmaktadır.<br />

Gazlıgöl Kaplıca İşletmesi : Telefon No:0-272-273 61 31-32-33<br />

Afyon Belediyesi : Telefon No: 0-272-214 42 55<br />

b-Hüdai Kaplıcası:<br />

Yeri ve Ulaşım: Sandıklı ilçesinin 8 km. güneyinde yer alır. Afyon-Antalya karayolunun yakınından geçtiği kaplıcaya demiryolu ile de<br />

ulaşımı sağlanmaktadır.<br />

201

Tarihçesi: Hüdai kaplıcası eskiden beri bilinen ve kullanılan bir kaplıcadır. İlk Hristiyanlık devrinde o civarın başpiskoposu Sen Mişel,<br />

Hieropolis’te(Koçhisar) kaplıcada hastaları tedavi ederek mucizeler göstermiş, bundan dolayı eski kitaplara Sen Mişel’in Mucizeleri diye<br />

geçmiştir. Bu şifa kaynağı dolayısıyla Hieropolis “Mukaddes Şehir” olarak tanınmış, diğer kaplıcalarla beraber Afyon iline Frigya Salutaris(Şifalı<br />

Frigya) adı verilmiştir.<br />

Özellikleri:Kimyasal sınıflandırılması; sülfat, bikarbonat, sodyum, kalsiyum ve ayrıca bromür, karbondioksit, arsenik ve radonlu olarak<br />

yapılmıştır. Ayrıca suyun içerisinde potasyum, amonyum, magnezyum, demir, alüminyum, mangan gibi katyonlar ile klorür, nitrat, iyodür,<br />

hidrofosfat ve hidrokarbonat gibi anyonlar bulunmakta, metasilikat asidi ile gazlardan serbest karbondioksite rastlanılmıştır. Temperatürü 62C ile<br />

68 C arasında değişmektedir. Radyoaktivitesi 13 ile 25 arasında değişmekte olup, pH değeri 6,6 veya 7’dir.<br />

Çamur Banyoları: Toprak 68 derecelik şifalı su ile karıştırıldığında 40-45 derecelik bir çamur ortaya çıkar. Bu toprak; kaplıca<br />

yakınlarından sağlanan çok az kumlu kızıl bir kildir. Çamur banyosu küvetini 30 cm. kalınlığında dolduran kil, üzerinden geçirilen sıcak kaplıca<br />

suyu ile çamur haline getirilerek ve ayrıca ayakla çiğnenerek banyoya hazır hale getirilmektedir. Sıcak kaplıca suyu çamurun üzerinden 3-5 cm.<br />

kalınlığında bir süre bekletildikten sonra kesilerek küvetten tamamen akıtılmaktadır. Daha sonra kürekle açılan çamurun içerisine hasta başı<br />

dışarıda kalacak şekilde uzanmakta üstü çamur ile örtülmektedir. Belirli bir süre çamurun içerisinde kalan hasta için günde bir defa bu işlem<br />

uygulanmaktadır. Bu çamur banyosu da: her türlü romatizma, nevralji, nevrit, polinevrit, kırık-çıkık tedavilerinde, çocuk felçlerinde ve kadın<br />

hastalıklarında faydalı olduğu doktor raporlarıyla onaylanmıştır.<br />

Şifa Özellikleri: Banyo tedavisinde; artroz artrit(iltihaplı romatizma), spondilik(omur ve omurga iltihabı), siyatik, mialji(kas ağrıları) ile<br />

salpenjit, overit, metrit, paremetrit ve adneksit gibi kadın hastalıkları, hemiploji, kalp ve damar hastalıklarının tedavilerinde faydalı olmaktadır.<br />

İçme kürleri neticesinde sindirim sistemi hastalıkları ve solunum yolları hastalıklarının iyileştiği gözlenmiştir.<br />

Tedavi Tesisleri: Hüdai Kaplıcası küçük bir tatil köyü görünümünde olup, yıl boyunca şifa arayanlar için hizmet vermektedir. Kaplıcada<br />

Sandıklı Belediyesince işletilen 2 yıldız niteliğinde 32 oda 64 yatak kapasiteli ve 3 yıldız niteliğinde 132 oda 264 yatak kapasiteli 2 otel vardır.<br />

Ayrıca havuzlu –müstakil banyolu 1029 yatak kapasiteli 343 daire bulunmaktadır. Banyosuz 240 dairenin yatak kapasitesi ise 720’dir.<br />

Kaplıca tesisleri 3 kapalı büyük yüzme havuzu, 2 açık büyük yüzme havuzu, 6<strong>00</strong> kişi/saat kapasiteli çamur kürü banyosu, 2 adet kükürt<br />

banyosu, 3 adet çelikli havuzu, 3 adet saatlik banyodan oluşan bir gruptur.<br />

HüdaiKaplıca İşletme Müdürlüğü Telefon No:0-272-535 73 27-28-29<br />

Kaplıca Oteli Telefon No:0-272-535 73 20<br />

Termal Yeni Otel Telefon No:0-272-535 73 <strong>00</strong><br />

c-Gecek Kaplıcası:<br />

Yeri ve Ulaşımı: Afyon’un kuzeybatısında, il merkezine 18 km. uzaklıkta bulunan Gecek Kaplıcası, Afyon-Kütahya karayolu ile Afyon-<br />

Uşak-İzmir demiryolu üzerindedir. İl merkezinden kaplıcaya sürekli işleyen servisleri ile ulaşım sorunu ortadan kaldırılmıştır.<br />

Özellikleri: Kimyasal sınıflandırılmasının klorür, bikarbonat, sodyum ve arsenikli olarak yapıldığı Gecek Kaplıcasının suyunda; amonyum,<br />

lityum, sodyum, potasyum, kalsiyum, magnezyum,strosiyum, baryum, demir, alüminyum, mangan, çinko, krom, bakır, titan, kurşun, klorür,<br />

iyodür, bromür, florür, sülfat, nitrat, nitrit, hidrofosfat, karbonat, bikarbonat, hidroarsenat, metabolik asidi, metasilikat asidi gibi iyonların dışında,<br />

serbest kükürtlü hidrojen gazları da bulunmaktadır. Temperatürü 42 C, radyoaktivitesi Rn. 3,2 ile 10,3 eman, pH değeri de 7,6 olarak<br />

belirlenmiştir.<br />

Şifa Özellikleri: Banyo tedavisi ile romatizmal rahatsızlıklar, nevralji, nevrit, polinevrit tedavilerinde, ortopedik müdahale geçirenlerin<br />

fiziksel rehabilitasyonunda, metabolizma ve kadın hastalıklarında faydası gözlenmiştir. Ayrıca içme olarak faydalanıldığında ise şişmanlık ve<br />

diyabetik rahatsızlıklarda da olumlu sonuçlar alınmıştır.<br />

Tedavi Tesisleri: Kaplıcadaki 45 adet 6 kişilik dublex villadan 36 tanesi devre mülk sistemine dahil olup, 9 tanesi kiraya verilmektedir.<br />

Ayrıca 1 tanesi bayanlara 1 tanesi erkeklere ait olmak üzere 2 tane umumi kapalı havuz vardır.<br />

Kaplıca İşletme Müdürlüğü Telefon No: 0-272-251 52 75-76-77<br />

d-Ömer Kaplıcası:<br />

Yeri ve Ulaşım: Afyon- Kütahya karayolu üzerinde bulunan Ömer Kaplıcası, Gecek Kaplıcasının yakınında ve il merkezine 15 km.<br />

uzaklıktadır. Merkezden kalkan servisler aracılığı ile ulaşım sorunu ortadan kaldırılmıştır.<br />

Tarihçesi: Eskiden beri kullanılan kaplıcanın tarihi hakkında bir bilgi bulunmamakla beraber, kaplıcanın büyük havuzunu yaptıran kişiye<br />

ait kitabede 1889 tarihi bulunmaktadır.<br />

Özellikleri: Oldukça zengin olan Ömer Kaplıcası suyu; kimyasal olarak, klorür, bikarbonat sodyum, demir arsenik ve karbondioksitli<br />

sınıflandırmaya alınmıştır. İçerisinde amonyum, lityum, potasyum, kalsiyum, magnezyum, stronsiyum, baryum, alüminyum, mangan, çinko,<br />

krom, bakır, titan, kurşun, iyodür, florür, sülfat, nitrat, nitrit, hidrofosfat, karbonat ve hidroarsenat gibi iyonlar ile; metabolik ve metasilikat asitleri;<br />

202

gazlardan serbest karbondioksit ve serbest kükürtlü hidrojeni barındırmaktadır. Temperatürü 43C ile 54 C arasında, radyoaktiviteleri 9,5 eman<br />

ve pH değeri de 7,2’dir.<br />

Şifa Özellikleri:Ömer Kaplıcası suyu banyo tedavisinde; artroz çeşitlerinde, romatit artrit, spondilartrit, ankilopoetita, fibrozitis, selülits gibi<br />

romatizmal hallerde (kronik bronşit, enfizem ve faranjit), kırık, mafsal şişliği ve yapışıklarda hemipleji, parapeleji ve çocuk felci hastalıklarında<br />

şişmanlık, beslenme bozukluklarında, sinir ve felç hastalıklarında, cilt hastalıklarında, metabolizma bozukluklarında, periferik damar<br />

hastalıklarında, eklem rahatsızlıklarında, kısırlık ve bronşit gibi hallerde faydalı olmaktadır. İçme tedavisi ile müzmin kabızlık ve bağırsak<br />

tembelliği, hazmı güç yapan mide ile hiposentik midelerde faydalı olmaktadır. Ayrıca solunum yolu ile kronik bronşit enfizem ve faranjitte de<br />

yararlı görülmüştür.<br />

Tedavi Tesisleri: Kaplıca Afyon Ticaret Borsası tarafından tadilata alınmış olup, 2<strong>00</strong>2 yılı<br />

başında 33 adet villa, 20 yataklı apart otel, 1 adet kapalı yarı olimpik yüzme havuzu, 2 adet Türk Hamamı<br />

yüzme havuzunun tamamlanıp hizmete sokulması planlanmaktadır.<br />

ve 1 adet kapalı büyük<br />

Ayrıca içerisinde hydroterapy, fizik tedavi üniteleri ve saunadan oluşan Afrodit Thermal kür komp-leksi ile özel kadın ve erkek banyoları,<br />

Türk hamamı gibi sağlık ünitelerinin yanında daha bir çok üniteyi barındıran 214 oda ve 428 yatak kapasiteli Thermal Resort Oruçoğlu otelinden<br />

de faydalanmak mümkündür.<br />

Kaplıca İşletme Müdürlüğü Telefon No: 0-272-251 50 17 Faks: 0-272-214 53 16<br />

Termal Resort Oruçoğlu Telefon No: 0-272-251 50 50 Faks: 0-272-251 50 60<br />

e-Heybeli Kaplıcası (Kızılkilise):<br />

Yeri ve Ulaşım: Afyon- Konya karayolu üzerinde bulunan Heybeli kaplıcası, Afyon’a 30 km. uzaklıktadır. Kaplıcaya ulaşım sorun teşkil<br />

etmemektedir.<br />

Tarihçesi: Kaplıcanın tarihi çok eskilere dayanmaktadır.Roma devrinde kaplıcanın kuzeyinde leonte comte (Aslanbaş) isminde bir köyün<br />

varlığı ve kaplıcanın bu devirde işletildiği Roma devri tabletlerinde de yazılıdır. Bizans devrini müteakip Selçuklular ve Osmanlılar devirlerinde<br />

de Kızılkilise adlı bir köyün varlığı ve kaplıcanın çalıştığına dair bilgiler mevcuttur.<br />

Özellikleri: Kimyasal sınıflandırılması sodyum, bikarbonatlı, kalsiyum sülfatlı olarak yapılan kaplıca suyunun içerisinde başkaca; sodyum<br />

iyonu, kalsiyum, magnezyum, demir gibi katyonlar ile klorür, sülfat iyonu, hidrokarbonat ve metasilikat asidi gibi anyonlarda bulunmaktadır.<br />

Temperatürü 46C ile 52 C arasında, radyoaktivitesi 6,9 ile <strong>12</strong>,1 eman arasında değişmekte olup, pH değeri 6,8 veya 7’dir.<br />

Şifa Özellikleri: Heybeli Kaplıcası sularının iyi geldiği hastalıklarının başında deri hastalıkları gelir. Seboreler, akneler, empetigo,<br />

intertrigo ve streptoktan ileri gelen diğer deri iltihapları, ekzemalar, bilhassa kuru ekzemalar,ekzema seboreikler, çocuk ekzemaları, psoriazisler,<br />

pelandların bazı çeşitleri, çok tekrarlayan herpos vakaları, ürtiker vakaları, uyuz vakaları bazılarıdır. Teneffüs cihazı ile çeşitli hastalıklarda yarar<br />

görülür. Nezle, kronik amigdalit, larenjit, farenjit, kronik bronşit, anfizem ve astma vakalarında koklama suretiyle fayda görülür. Romatizma<br />

vakalarında da iyi sonuçlar alınmaktadır. Mafsal romatizması, xomatoit artrite, endokarditli romatizma vakaları ve artroz rahatsızlıklarında tedavi<br />

edici özelliği bulunmaktadır. Nevrit ve poli nevrit hastalıkları, kadın hastalıkları, perimentrit, aneksit, parametrit, miyokardit ve kalp nevrozlarında<br />

faydası görülmüş, ayrıca diyabetlilerden kan ve idrar şekerinin azaldığı gözlenmiştir.<br />

Tedavi Tesisleri: Kaplıcada dört mevsim konaklamak mümkündür. Banyolu oda sayısı 90, yatak sayısı 150 adettir. 25 oda, 50 yatak<br />

kapasiteli bir turistik otel bulunan kaplıcada, umumi havuz ve açık/kapalı termal havuz bulunmaktadır.<br />

Heybeli Kaplıcası İşletme Müdürlüğü Telefon No: 0-272-6<strong>12</strong> 61 10<br />

F.5.17. Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesinde Yer Alan<br />

“Kültürel Miras” ve “Doğal Miras” statüsü verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar<br />

F.5.17.1. Kültürel Miras Kapsamına Giren Alanlar:<br />

F.5.17.1.1. Anıtlar:<br />

AFYON ANITSAL YAPILAR<br />

YERLEŞİM ADI<br />

ES.<br />

TÜRÜ<br />

ESR.ADI<br />

TARİH<br />

İ<br />

ÖZELLİĞİ DURUMU KİME AİT<br />

1 Afyon-Merkez Camii Adeyze(Atize)Camii M.<br />

1911<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

2<strong>03</strong>

2 Afyon-Merkez Camii Akrnescit Camii M.<br />

1397<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

3 Afyon-Merkez Camii Aksaraylı Camii <strong>12</strong>18 Osmanlı Sağlam V,G.M.<br />

4 Afyon-Merkez Camii Arap Mescit Carnii XV.yy Osmanlı Sağlam V,G.M.<br />

5 Afyon-Merkez Camii Aynı Oğlu Camii M.<br />

1797<br />

6 Afyon-Merkez Camii Esaniçeşme Camii M<br />

1495<br />

7 Afyon-Merkez Camii Esel Mescidi Camii XIX.yy<br />

Sonu<br />

G. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

E. Osmanlı Sağlam V,G.M.<br />

G. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

8 Afyon-Merkez Camii Burmalı Camii Sağlam V.G.M.<br />

9 Afyon-Merkez Camii Çavuşbaş Camii M.<br />

1575<br />

10 Afyon-Merkez Camii Gürcani (Fakih) Pasa<br />

Camii<br />

Ger.Oğulları Sağlam V.G.M.<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

11 Afyon-Merkez Camii imaret Camii<br />

(Gedikahmet) Paşa<br />

1472-<br />

1473<br />

E, Osmanlı Sağlam V,G.M.<br />

<strong>12</strong> Afyon-Merkez Camii Kurra Camii 1645 E. Osmanlı Sağlam V,G.M.<br />

13 Afyon-Merkez Camii Hacı Nasuh (İsli) Camii H.<br />

1320<br />

14 Afyon-Merkez Camii Hacı Nuh Carnii M.<br />

1863<br />

15 Afyon-Merkez Camii Hacı Yahya Camii XVI.<br />

yy<br />

Ortası<br />

16 Afyon-Merkez Camii Kara Katip Camii M.190<br />

1<br />

17 Afyon-Merkez Camii Karaman Camii 1915/2<br />

0<br />

G. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

XIX.Ortası Sağlam V.G.M.<br />

Osmanlı Bağlam V.G.M.<br />

XX.yy Başları Sağlam V.G.M.<br />

XX.yy 1.Çey. Sağlam V.G.M.<br />

18 Afyon-Merkez Camii Keçe Pazarı Güdük<br />

Minare<br />

XV.yy<br />

M.18K<br />

E, Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

19 Afyon-Merkez Camii Kubeli (Kubbeli) Camii M.133<br />

0<br />

Sahipata Oğ. Sağlam V.G.M.<br />

20 Afyon-Merkez Camii Kuyulu Carnii Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

21 Afyon-Merkez Camii Mevlevi (Türbe) Camii S. D. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

22 Afyon-Merkez Camii Mısri (sultan) Camii M.<br />

1957<br />

23 Afyon-Merkez Camii Ot Pazarı Camii M.<br />

1590<br />

24 Afyon-Merkez Camii Ulu Camii M.<br />

<strong>12</strong>72-<br />

<strong>12</strong>73<br />

XV-XX.yy Sağlam V.G.M.<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

204

25 Afyon-Merkez Camii Sulum Camii M.<br />

1813<br />

26 Afyon-Merkez Camii Yeni Camii M.<br />

1711<br />

27 Afyon-Merkez Camii Tacıahmet (Tahtalı)<br />

Camii<br />

28 Afyon-Merkez Camii Yoncaaltı Carnii M.<br />

1910<br />

29 Afyon-Merkez Camii Yukarı Pazar Camii M.<br />

<strong>12</strong>64<br />

30 Afyon-Merkez Camii Arasta Mescidi M.154<br />

9<br />

31 Afyon-Merkez Mescid Kale Mescidi Kalıntısı M.<br />

<strong>12</strong>64<br />

32 Afyon-Merkez Mescid Kabe Mescid M.<br />

1397<br />

G. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

E. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

Osmanlı Bar. Sağlam V.G.M.<br />

Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

E. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

E. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

33 Afyon-Merkez Mescid Sinan Halife Mescidi M.145<br />

3<br />

Sağlam<br />

V.G.M.<br />

34 Afyon-Merkez Mescid Süt Dede Mescidi G. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

35 Afyon-Merkez Medrese Gedikahmet Paşa<br />

Medresesi<br />

1472 Osmanlı ilk D Sağlam V.G.M.<br />

36 Afyon-Merkez Gömüt Kabak Dede Yatırı Cumhuriyet Sağlam Süleyman Göktepe<br />

37 Afyon-Merkez Gömüt Dedebası (Karadede)<br />

Yatırı<br />

Cumhuriyet Sağlam Mahalle Muhtar<br />

38 Afyon-Merkez Medrese Hisarardı Medresesi<br />

Kalıntıları<br />

M.<br />

<strong>12</strong>31-<br />

<strong>12</strong>33<br />

And. Selçuklu<br />

Sağlam<br />

39 Afyon-Merkez Türbe Kadmana Türbesi (1.<br />

Asiye Sul.)<br />

XI 1 1.<br />

yy<br />

Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

40 Afyon-Merkez Türbe Sahipler Türbesi XI 1 1.<br />

yy<br />

Selçuklu Sağlam Afyon Belediyesi<br />

41 Afyon-Merkez Türbe Germiyanoğlu<br />

Süleyman Bey T.<br />

M.<br />

1386<br />

Germiyanoğlu<br />

Sağlam<br />

Afyon Belediyesi<br />

42 Afyon-Merkez Türbe Fele-Çavuş Türbesi ilk D. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

43 Afyon-Merkez Kilise Ermeni Kilise Kalıntısı Ermeni Dön. Mülk Sahiplerine<br />

44 Afyon-Merkez Çeşme Hacı Hüseyin Çeşmesi G. Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

45 Afyon-Merkez Çeşme Kayadibi Çeşmesi G. Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

46 Afyon-Merkez Çeşme Orta Çeşme M.180<br />

6<br />

47 Afyon-Merkez Çeşme Ak Mescid Orta Çeşme M.<br />

1806<br />

XIX.yy Sağlam Afyon Belediyesi<br />

G. Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

205

48 Afyon-Merkez Çeşme Hodalı Çeşme Sağlam Afyon Belediyesi<br />

49 Afyon-Merkez Çeşme Küp Çeşme (Kahil) M.<br />

1553<br />

E. Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

50 Afyon-Merkez Çeşme Sinan Halife Dağ<br />

Çeşmesi<br />

Sağlam<br />

Afyon Belediyesi<br />

51 Afyon-Merkez Çeşme Sulum Çeşme l 1910 Sağlam Afyon Belediyesi<br />

52 Afyon-Merkez Çeşme Sulum Çeşme II M.<br />

1906-<br />

1908<br />

G. Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

53 Afyon-Merkez Çeşme Taşpınar Çeşmesi XfX.yy Sağlam Afyon Belediyesi<br />

54 Afyon-Merkez Çeşme Yeni Çeşme<br />

(Çavuşoğlu)<br />

55 Afyon-Merkez Çeşme Ali Ağa Çeşmesi M.<br />

1906<br />

56 Afyon-Merkez Çeşme Hacı Aftal Çeşmesi XX.yy<br />

Başıı^<br />

Cumhuriyet Sağlam Afyon Belediyesi<br />

XXBaşları Sağlam Afyon Belediyesi<br />

S.D.Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

57 Afyon-Merkez Çeşme Ceviz Altj_Çeşmesî M.<br />

1764<br />

XVI 1 1. yy<br />

Baş<br />

Sağlam<br />

Afyon Belediyesi<br />

58 Afyon-Merkez Çeşme Abdi Kadı Çeşmesi |XVİ.y<br />

y<br />

E. Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

59 Afyon-Merkez Çeşme Ali Vezir Çeşmesi 1926 Cumhuriyet Sağlam Afyon Belediyesi<br />

60 Afyon-Merkez Çeşme Arap Mescit Çeşmesi H.<br />

1322<br />

Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

61 Afyon-Merkez Çeşme Baş Çeşme E. Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

62 Afyon-Merkez Çeşme Bel Mescid Çeşmesi XIX.yy<br />

Sonu<br />

G.Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

63 Afyon-Merkez Çeşme Boyacıoğju Çeşmesi G~Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

64 Afyon-Merkez Çeşme Burmalı Çeşme İM.<br />

1886<br />

65 Afyon-Merkez Çeşme Büyük OlucakÇeşjnesi M.<br />

1794<br />

66 Afyon-Merkez Hamam Millet (Gavur) Hamamı XIX.yy<br />

Sonu<br />

67 Afyon-Merkez Hamam Kadı Hamamı XVI.<br />

yy<br />

68 Afyon-Merkez Hamam Yeni Hamam XVII.y<br />

yOnc<br />

XIX. Sağlam Afyon Belediyesi<br />

XVI yy Sonu Sağlam Afyon Belediyesi<br />

Ermeni Dön. Sağlam lAfyon Belediyesi<br />

Osmanlı |Sağilam__ [Mütevellisi<br />

Y.TURUNÇ<br />

E. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

69 Afyon-Merkez Hamam Dabakhane Hamamı ilk D. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

70 Afyon-Merkez Hamam Kasımpaşa (Alaca)<br />

Çitte Hamam<br />

M.<br />

1475<br />

XV.yy Osrnan Sağlam V.G.M.<br />

71 Afyon-Merkez Hamam limaret (Gedikahmet 1472- ilk D. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

206

Paşa) Ham 75<br />

72 Afyon-Merkez Köprü Kanlı Gölet Köprüsü S. D. Osmanlı Sağlam T.C. Karayolları G.<br />

M<br />

73 Afyon-Merkez Köprü Altıgöz Köprü H.606 Selçuklu ç. Sağlam V.G.M.<br />

74 Afyon-Merkez Köprü Harmancık Köprüsü Osmanlı Sağlam Y. S. E. Genel<br />

Müdürlüğü<br />

75 Afyon-Merkez Köprü iki Göz Köprü S. D. Osmanlı Sağlam Y. S. E. Genel<br />

Müdürlüğü<br />

76 Afyon-Merkez Köprü Kurşunlu Köprü S, D. Osmanlı Sağlam Y. S. E. Genel<br />

Müdürlüğü<br />

77 Afyon-Merkez Köprü Hacı Gani Köprüsü XVI.<br />

yy<br />

Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

78 Afyon-Merkez Su<br />

Deposu<br />

1 .Nolu Su Deposu M.191<br />

4<br />

G, Osmanlı Sağlam Afyon Belediyesi<br />

79 Afyon-Merkez Gazino Ordu Evi Zabit Yurdu S. D. Osmanlı Sağlam Milli Savunma<br />

Bakanlığı<br />

80 Afyon-Merkez Halkevi Eski Hallkevi-<br />

Defterdarlık<br />

81 Afyon-Merkez Lise Afyon Lisesi 1914-<br />

1916<br />

Cumhuriyet Sağlam Maliye Bakanlığı<br />

Neo Klasik Sağlam AF Lis.Müd/M.E.M<br />

82 Afyon-Merkez Otel-<br />

Okul<br />

Eski Atatürk ilkokulu S. D. Osmanlı Sağlam Maliye Muhasebe<br />

Fak.<br />

83 Afyon-Merkez istasyon Afyon Şehir (İzmir)<br />

İstasyonu<br />

C. Dönemi Sağlam T.C.D.D.Y.Genel<br />

Müd.<br />

84 Afyon-Merkez istasyon İstanbul istasyonu C. ilk Dönem Sağlam T.C.D.D.Y.Genel<br />

Müd.<br />

85 Afyon-Merkez Belediye Utku Odası (Eski<br />

Belediye)<br />

1919-<br />

1920<br />

£um_.öncesi Sağlam Emniyet Genel<br />

Müdürlüğ<br />

86 Afyon-Merkez Han Köle Hanı G. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

87 Afyon-Merkez Kale Kale <strong>12</strong>31-<br />

<strong>12</strong>33<br />

Sel. Osmanlı<br />

Sağlam<br />

88 Afyon-Merkez Bedesten<br />

Bedesten 1914 G. D. Osmanlı Sağlam Tapu Sahipler<br />

89 Afyon-Merkez Han Taşhan (Hoca Uveys<br />

Hanı)<br />

XVII.y<br />

y.Ort.<br />

Osmanlı D. Sağlam Tapu Sahipleri<br />

90 Afyon-Merkez-<br />

Gebeceler<br />

Camii Eski Carni Gebeceler Osmanlı Sağlam<br />

91 Afyon-Merkez-<br />

Anıtkaya<br />

Kervan<br />

Saray<br />

Eğret Kervan Sarayı<br />

KlV.yy<br />

Sonu<br />

Beylikler D. Sağlam V.G.M.<br />

92 Afyon-Merkez-<br />

Saraydüzü K.<br />

Türbe Şirin Baba Türbesi Beylikler D. Sağlam V.G.M.<br />

93 Afyon-Merkez İdari<br />

Yapı<br />

İl Özel İdare Binası<br />

Sağlam<br />

207

94 Afyon-Merkez İlkokul Kadınana ilkokulu E. Cumhuriyet Sağlam Milli Eğitim<br />

Bakanlığı<br />

95 Afyon-Merkez-<br />

Kumartaş<br />

96 Afyon-Merkez-<br />

Kumartaş<br />

97 Afyon-Merkez.<br />

Kumartaş<br />

98 Afyon-Merkez-<br />

Kumartaş<br />

99 AfyonMerkez<br />

Kumartaş<br />

1<strong>00</strong> Afyon-Merkez-<br />

Kumartaş<br />

101 Afyon-Merkez-<br />

Fethibey<br />

102 Afyon-Merkez-<br />

Fethibey<br />

1<strong>03</strong> Afyon-Merkez-<br />

Gebeceler<br />

104 Afyon-Merkez-<br />

Gebeceler<br />

Yatır Kumartaş Köyü Sağlam<br />

Yatır Kumartaş Köyü l. Yatırı Sağlam<br />

Ygtır Uzun Eren Yatrı Sağlam<br />

Yatır Garip Eren Yatırı Sağlam<br />

Köprü Kumartaş Köyü Sağlam<br />

Köprü Kumartaş Köyü l. Köprü Sağlam<br />

Çeşme Çeşme Sağlam<br />

Camii Fethibey Ulu Camii Sağlam<br />

Çeşme Karadere Yatır Çeşmesi Sağlam<br />

Çeşme Gebeceler Eski Çeşme Sağlam<br />

105 Afyon-Merkez-<br />

Gebeceler<br />

Çeşme Kovalık Kesikleşme<br />

Gebeceler<br />

Sağlam<br />

106 Afyon-Merkez-<br />

Kocaöz Köyü<br />

Camii Kocaz Köyü Camii Sağlam<br />

107 Afyon- Merkez idari<br />

Yapı<br />

Gençlik ve Spor II Müd.<br />

Binası<br />

Sağlam<br />

108 Afyon-Merkez ilkokul Dumlupınar İlkokulu Sağlam<br />

109 Afyon-Merkez idari<br />

Yapı<br />

110 Afyon-Merkez idari<br />

Yapı<br />

Afyon Belediye Binası<br />

Ali Çetinkaya Kız<br />

Meslek Lisesi<br />

Sağlam<br />

Sağlam<br />

111 Afyon-Merkez-inaz<br />

Köyü<br />

Camii Ömer Camii Sağlam<br />

1<strong>12</strong> Afyon-Merkez-lnaz<br />

Köyü<br />

Bekleme<br />

Yr.<br />

D.D.Y.İsas.Bin.Ahşap<br />

Bek.Yeri<br />

Sağlam<br />

113 Afyon-Merkez-inaz<br />

Köyü<br />

Cami Secek Camii Sağlam<br />

114 Afyon- Merkez- Türbe Türbe (Demir Çevre) Sağlam<br />

115 Afyon-Merkez-İnaz<br />

Köyü<br />

Çeşme Balıklı Çeşme Sağlam<br />

208

116 Afyon- Merkez-<br />

İnaz Köyü<br />

Fırın Çömlekçi Fırını Sağlam<br />

117 Afyon-Merkez-İnaz<br />

Köyü<br />

Kap.<br />

Havuzu<br />

Eski Kaplıca Havuzu<br />

Sağlam<br />

118 Afyon Merkez –<br />

Çakırköyü<br />

119 Afyon-Merkez-inaz<br />

Köyü<br />

<strong>12</strong>0 Afyon-Başrnakçı-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>1 Afyon-Bayat-<br />

Merkez<br />

Cami Çakırköyü Camii Sağlam V.G.M.<br />

Hamam Ömer Hamamı Sağlam<br />

Camii Ağalar Camii Sağlam<br />

Camii Merkez Camii Sağlam<br />

<strong>12</strong>2 Afyon- Bayat Konut<br />

Alanı<br />

İn pazarcık<br />

Sağlam<br />

<strong>12</strong>3 Afyon-Bayat Yapı Yapı Temel Kalıntıları<br />

<strong>12</strong>4 Bolvadin-Merkez Camii Hacı Mahmut Camii H.<br />

1324<br />

S. D. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

<strong>12</strong>5 Bolvadin-Merkez Camii İmaret Camii (Lala<br />

Sinan Paşa)<br />

XV.yy Y.D.Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

<strong>12</strong>6 Bolvadin-Merkez Camii Çarşı Camii (Ulu Camii) 19<strong>00</strong> S. D. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

<strong>12</strong>7 Bolvadin-Merkez Camii Alaca Camii XVI.<br />

yy<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

<strong>12</strong>8 Bolvadin-Merkez Camii Kırklar (Tahtalı) Camii S. D. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

<strong>12</strong>9 Bolvadin-Merkez Türbe Abdülvahap Türbesi Sağlam V.G.M.<br />

130 Bolvadin-Merkez Türbe Abdülkadir Geylani<br />

Türbesi<br />

131 Bolvadin Merkez Camii Abdülkadir Geylani<br />

Camii<br />

Sağlam<br />

Sağlam<br />

V.G.M.<br />

132 Bolvadin-Merkez Camii İhsaniye Camii Sağlam V.G.M.<br />

133 Bolvadin-Dişli<br />

Köyü<br />

Kırık<br />

Minare<br />

Kırık Minare<br />

134 Bolvadin Merkez Türbe Halil Dede Sağlam<br />

135 Bolvadin Merkez Türbe Yeşil Melek Sağlam<br />

136 Bolvadin-Merkez Türbe Sultan Carullah Türbesi Sağlam<br />

137 Bolvadin-Merkez Türbe Üstü Açık türbe Sağlam<br />

138 Bolvadin-Merkez Çeşme Cılklar Çeşmesi S. D. Osmanlı Sağlam Bolvadin<br />

Belediyesi<br />

139 Bolvadin-Merkez Çeşme Balta Çeşme S. D. Osmanlı Sağlam Bolvadin<br />

Belediyesi<br />

140 Bolvadin-Merkez Ceşme Hacı Ahmet Çeşmesi Osmanlı Y.D Sağlam Bolvadin Bel.<br />

209

141 Bolvadin-Merkez Çeşme Şıhlar (Ağılönü)<br />

Çeşmesi<br />

XVI II.<br />

Yy<br />

Osmanlı Sağlam Bolvadin<br />

Belediyesi<br />

142 Bolvadin-Merkez Çeşme İmaret Ceşmesi S. D. Osmanlı Sağlam Bolvadin<br />

Belediyesi<br />

143 Bolvadin-Merkez Hamam Rüstem Paşa Hamamı Osmanlı Y.Ç. Sağlam Bolva. Belediyesi<br />

144 Bolvadin-Merkez Köprü Kırkgöz Köprü Biz. Osmanlı Sağlam V.B.M.<br />

145 Bolvadin-Merkez Han Han<br />

146 Bolvadin-Merkez Çeşme Kışla Çeşmesi Sağlam<br />

147 Bolvadin-Merkez Çeşme Meydan Çeşmesi Sağlam<br />

148 Bolvadin-Merkez Çeşme Ecak Çeşmesi Sağlam<br />

149 Bolvadin-Merkez Çeşme Çeşme Sağlam<br />

150 Bolvadin-Merkez Okul Savaş İlkokulu Sağlam M.E.B.<br />

151 Bolvadin-Merkez Okul Akçeşme ilkokulu Sağlam M.E.B.<br />

152 Bolvadin-Merkez Kışla Yanık Kışla S. D. Osmanlı M.S.B.Askerlik<br />

Şubesi<br />

153 Bolvadin-Merkez<br />

Yakını<br />

Hazire Abdülkadir Ceylani<br />

Haziresi<br />

Sağlam<br />

154 Bolvadin-Merkez Köprü Köprü Sağlam<br />

155 Bolvadin-Merkez Hamam Hamam Sağlam<br />

156 Bolvadin-Merkez Camii Tahtalı Camii<br />

157 Bolvadin-Merkez Han Edici Han<br />

158 Bolvadin-Erkmen<br />

Mah.<br />

Camii Feriz Hoca Camii Sağlam V.G.M.<br />

159 Çay-Karamık Çeşme Karamık Çeşme Sağlam<br />

160 Çay-Karamık Çeşme KaramıkÇeşrne Sağlam<br />

161 Çay-Merkez Çeşme Taş Çeşme Osmanlı Sağlam Çay Bel.<br />

Başkanlığı<br />

162 Çay-Merkez Han Taş Han Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

163 Çay-Merkez Medrese Taş Camii-TaşMedrese Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

164 Çay- Merkez Cami-<br />

Çeş.<br />

Orta Camii ve Çeşmesi<br />

XIX.<br />

yy<br />

Osmanlı Sağlam Çay Bel.<br />

Başkanlığı<br />

165 Çay-Merkez Cami Hacı Mahmut (Yeni)<br />

Camii<br />

C. Dönemi Sağlam V.G.M.<br />

166 Çay-Merkez Cami-<br />

Çeş.<br />

Çengel Camii ve<br />

Çeşmesi<br />

G. D. Osmanlı Sağlam Çay Bel. Başkan<br />

lığ ı<br />

167 Çay-Merkez Türbe Isa (Ese) Dede Türbesi BeyNkler Sağlam V.G.M.<br />

168 Çay Eber<br />

Kasabası<br />

Çeşme Miralay Şemsettin –<br />

Çeşmesi<br />

XIX.yy Osmanlı Sağlam Eber Köyü Muhtarı<br />

210

169 Çay Eber<br />

Kasabası<br />

Türbe Ebheri Baba Kümbeti Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

170 Dazkırı-İdris Köyü Cami Idris Köyü Cami Sağlam V.G.M.<br />

171 Dazkırı-Kızılören<br />

Köyü<br />

Cami Kızılören Camii S. D. Osmanlı Sağlam Kızılören K.<br />

Tüz.Kişiliği<br />

172 Dinar-Merkez Camii Ulu (Bababey çarşı)<br />

Camii<br />

G. D. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

173 Dinar-Merkez Kemer<br />

Kop.<br />

Ilıca Osmanlı Sağlam Dinar Belediyesi<br />

174 Dinar-Yıprak Camii Yıprak Merkez Camii Sağlam<br />

175 Dinar-Dikici Köyü Hamam Hamam S. D. Osmanlı Sağlam<br />

176 Ernirdağ-Davulga<br />

Kasabası<br />

İlkokul<br />

Binası<br />

Eski ilkokul Binası<br />

I.D.cumhuriye<br />

l<br />

Davulga<br />

Başkanlığı<br />

Bel.<br />

177 Emirdağ-Daydalı<br />

Köyü<br />

Yatır Daydalı Köyü Yatırı Sağlam Köy Tüzel Kişiliği<br />

178 Emirdağ-Merkez Türbe Isa (Ese) Dede Türbesi Sağlam<br />

179 Emirdağ –Davulga Türbe Salihler Dede Türbesi Sağlam<br />

180 Emirdağ Cami Çarşı Cami Sağlam V.G.M.<br />

181 Hocalar-Ahurhisar<br />

Kas.<br />

Çeşme Yukarıpınar Çeşmesi Sağlam<br />

182 İhsaniye-<br />

Karacaahmet K.<br />

Tekke-<br />

Cami<br />

Karacaahmet<br />

Camii<br />

Tekke-<br />

G. Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

183 İhsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

Tekke Emre Tekke Osmanlı Sağlam Döğer Belediye<br />

Baş.<br />

184 İhsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

Tür.<br />

Tekke<br />

Çakırlar<br />

Kemal Sul)<br />

Tek.(Seyit<br />

XV. yy Osmanlı Sağlam ismail Aytar<br />

Sülalesi<br />

185 ihsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

Kervans<br />

aray<br />

Döğer Kervansarayı İ.D.Osmanlı Sağlam E. E ve<br />

Müz.G.Müd.<br />

186 Ihsaniye-Kayıhan<br />

Kas.<br />

Türbe Hayranveli Camii<br />

Güneyi. Türbe<br />

Sağlam<br />

187 İhsaniye Cami-<br />

Tekke<br />

Hayranveli<br />

veCamii<br />

Tekkesi<br />

Sağlam Kayıhan B.B.göz.<br />

V.G.M.<br />

188 ihsaniye-Döğer<br />

Kasaba<br />

Cami Döğ.Kas.Yeni Mah.<br />

Kayıtlı Cami<br />

Sağlam<br />

189 ihsaniye-Kayıhan<br />

Kas.<br />

Çeşme<br />

Sarıkız Dede Çeşme ve<br />

Yunağı<br />

Sağlam<br />

Kayıhan<br />

Bel.Başkanlığı<br />

190 İhsaniye-Kayıhan<br />

Kas.<br />

191 İscehisar-Alanyurt<br />

Kas.<br />

Camii Merkez Cami Sağlam V.G.M.<br />

Mez.Alan Alanyurt Köy Mezarlığı Sağlam Alanyurt Bel.<br />

Başkanlığı<br />

192 İscehisar-Alanyurt Çeşme Demokrat Çeşmesi Sağlam Alanyurt Bel. Bşk.<br />

211

193 Iscehisar-Alanyurt<br />

Kas.<br />

194 İscehisar-Alanyurt<br />

Kas.<br />

Çeşme Karacaahmet Çeşmesi Sağlam Alanyurt Bel.<br />

Başkanlığı<br />

Cami Karacaahmet Camii Sağlam Alanyurt Bel.<br />

[Başkanlığı<br />

195 İscehisar-Konarı<br />

Köyü<br />

Köy<br />

Odası<br />

Köy Odası (Goca<br />

Odası)<br />

Sağlam<br />

Köy Tüzel Kişiliği<br />

196 İscehisar-Merkez Köprü Antik Köprü Sağlam Isçehisar Bel.<br />

Başkan,<br />

197 Sandıklı-<br />

Başkuyucak Kö.<br />

198 Sandıklı-Ekinhisar<br />

Köyü<br />

Cami Köy Camii G. Osmanlı Sağlam Köy Tüzel Kişiliği<br />

Camii Ekinhisar Köyü Camii Sağlam V.G.M.<br />

199 Sandıklı-Merkez Camii Ulu Camii Sağlam V.G.M.<br />

2<strong>00</strong> Sandıklı-Kusura<br />

Kas.<br />

201 Sandıklı-Sorkun<br />

Kas.<br />

Türbe Dede başı Türbesi Sağlam Kusura Bel.<br />

Başkanlığı<br />

Hamam Sorkun Hamamı Sağlam V.G.M.<br />

202 Sandıklı-Merkez Hamam Ece Hamamı Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

2<strong>03</strong> Sincanlı-Merkez Külliye Sinan Paşa Külliyesi XVI.<br />

yy<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

204 Sincanlı-Merkez Sibyan<br />

Mek.<br />

Sinan Peşa Sibyan<br />

Okulu<br />

XVI.<br />

yy<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

205 Sincanlı-Merkez imaret Sinan Paşa İmareti XVI.<br />

yy<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

206 Sincanlı-Merkez Hamam Sinan Paşa Hamamı Osmanlı Sağlam<br />

207 Sincanlı-Merkez Camii Sinan Paşa Camii XVI.<br />

yy<br />

208 Sincanlı-Merkez Türbe Sinan Paşa Türbesi XVI.<br />

yy<br />

Osmanlı Sağlam y.G.M.<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

209 Sincanlı-Boyalı<br />

Köyü<br />

210 Sincanlı-Boyalı<br />

Köyü<br />

211 Sincanlı -Boyalı<br />

Köyü<br />

2<strong>12</strong> Sincanlı-Boyalı<br />

Köyü<br />

213 Sincanlı -Ahmet<br />

Paşa Ks.<br />

214 Sincanlı-Kırka<br />

Kasabası<br />

Medrese Hanikah (Medrese) Sel. Beylikler Sağlam V.G.M.<br />

Külliye Soyalı Külliyesi Sel. Beylikler Sağlam Hazine<br />

Türbe Kureyş Baba Kümbeti Sel. Beylikler Sağlam Maliye Hazinesi<br />

V.G.M.<br />

Türbe Eyyanlı Türbe Sel. Beylikler Sağlam V.G.M.<br />

Çeşme Çeşme (Ahmet Paşa) Osmanlı Sağlam Ahmet Paşa<br />

Belediyesi<br />

Hamam Kırka Hamamı Sağlam V.G.M.<br />

215 Sincanlı-Akören Köprü iki Göz Köprü Sağlam Akören Bld. Bşk.<br />

2<strong>12</strong>

21 6 Sincanlı- Kayadibi Ham<br />

Çeşme<br />

Kayadibi<br />

Haman,Çeşme<br />

Sağlam<br />

Köy Tüzel Kişiliği<br />

217 Sultandağı-Merkez Çeşme Laleli Çeşme Osmanlı Sağlam Sultandağı Bel.<br />

218 Sultandağı-<br />

Yeşilçiftlik<br />

Camii Kethüda Ahmet Ağa<br />

Camii<br />

XVI 1.<br />

yy<br />

Sağlam<br />

V.G.M.<br />

219 Sultandağı-Merkez Camii Çarşı (Aşağı) Camii XX. yy<br />

Başı<br />

Sağlam<br />

Seberoğlu Vakfı<br />

220 Sultandağı-Merkez Kervans<br />

aray<br />

İshaklı (Sahipata)<br />

Kervansarayı<br />

Selçuklu Sağlam V.G.M.<br />

221 Sultandağı-Merkez Hamam Taş Ambar (Çifte )<br />

Hamam<br />

Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

222 Sultandağ-<br />

Yeşilçiftlik<br />

223 Sultandağı-<br />

Yeşilçiftlik<br />

Çeşme Sığıreli Çeşmesi Sağlam V.G.M.<br />

Çeşme Halilağa Çeşmesi Sağlam V.G.M.<br />

224 Sultandağı-Merkez Çeşme Çavuş Çeşme Sağlam V.G.M.<br />

225 Sultandağı-<br />

Dereçine Ks.<br />

Camii Elif Hatun Camii Sağlam V.G.M.<br />

226 Sultandağı Cami Elif Hatun Carnii-Çavuş<br />

Mah.<br />

Sağlam<br />

V.G.M.<br />

227 Sultandağı-<br />

Dereçine Ks.<br />

228 Sultandağı-<br />

Dereçine Ks.<br />

Mescit Orta Mescit Sağlam V.G.M.<br />

Cami Camii Kebir Sağlam V.G.M.<br />

229 Şuhut-Merkez Camii Ulu Camii (Çarşı Camii) XIX,yy Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

230 Şuhut-Merkez Çeşme Kamber (Kubbeli)<br />

Çeşme<br />

S. D. Osmanlı Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

231 Şuhut-Merkez Çeşme Helvacı Çeşme XVI.yy Osmanlı Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

232 Şuhut-Merkez Çeşme Çukur Çeşme XIX.yy<br />

Başı<br />

Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

233 Şuhut-Merkez Çeşme Karabekir Çeşmesi Cumhuriyet Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

234 Şuhut-Merkez Çeşme Ala (Ali) Çavuş Çeşme Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

235 Şuhut-Merkez Çeşme Meydanlık Çeşme XX.yy<br />

Başı,<br />

236 Şuhut-Merkez Çeşme Cafer Çeşme XIX.<br />

yy<br />

Başı<br />

237 Şuhut-Merkez Çeşme Esas Çeşme XX.yy<br />

Başı<br />

Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

213

238 Şuhut-Merkez Çeşme Kader Çeşme XX. yy<br />

Başı<br />

Sağlam Şuhut Belediye<br />

Baş.<br />

239 Şuhut-Merkez Hamam Hamza Paşa Hamamı XV. yy Osmanlı Sağlam V.G.M.<br />

240 Şuhut-Merkez Köprü İki Göz (Üç Göz) Köprü Osmanlı Sağlam T.C.Kara<br />

Yol.G.Müd.<br />

241 Şuhut-Merkez Köprü Dört Göz Köprü Osmanlı Sağlam T.C.Kara<br />

Yol.G.Müd.<br />

242 Şuhul-Merkez Hamam Eski Hamam Sağlam V.G.M.<br />

ŞEHİTLİKLER<br />

S.NO YERLEŞİM ES. ESER TARİHİ DÖNEMİ ÖZELLİĞİ KULLANNIM<br />

ADI TÜRÜ ADI<br />

1 Afyon-<br />

Merkez<br />

Anıt<br />

Mezar<br />

Hava Şehitliği 1933-1936 Cumhuriyet Sağlam Afyon<br />

Belediyesi<br />

Anıt-<br />

Mezar<br />

2 Afyon-<br />

Merkez<br />

Anıt-<br />

Heykel<br />

Kocatepe Anıtı Cumhuriyet Sağlam Afyon<br />

Belediyesi<br />

Anıt-<br />

Heykel<br />

3 Afyon-<br />

Merkez<br />

Anıt Utku Anıtı 24.04.1936 Cumhuriyet Sağlam Afyon<br />

Belediyesi<br />

Anıt<br />

4 Afyon-<br />

Merkez-<br />

Büyükkalecik<br />

Şehitlik<br />

Al.<br />

Yüzbaşı Agah,<br />

Kurtkaya Şehit.<br />

Cumhuriyet Sağlam Başkom. Tar.<br />

Mil. Park Md<br />

Şehitlik<br />

Al<br />

5 Afyon-<br />

Merkez-<br />

Anıtkaya<br />

Anıt Park Eğret (Anıtkaya)<br />

Höyük Şehitlik<br />

Cumhuriyet D Sağlam Milli Park<br />

Müdürlüğü<br />

Anıt<br />

Park<br />

6 Emirdağ-<br />

Suvermıez<br />

Köyü<br />

Anıt Suvermez Şehitliği Cumhuriyet Sağlam Suvermez<br />

Köyü<br />

Muhtarlığı<br />

Anıt<br />

7 İscehisar-<br />

Doğanlar<br />

Köyü<br />

Şehitlek Giresun şehitliği Cumhuriyet Sağlam Hazine Şehitlik<br />

8 Sandıklı-<br />

Merkez<br />

Anıt-<br />

Mezar<br />

Miralay Reşat<br />

Ciğittepe Şehitliği<br />

Cumhuriyet Sağlam Sandıklı Bel<br />

Başkanlığı<br />

Anıt-<br />

Mezar<br />

9 Sincanlı-<br />

Yıldırım<br />

Kemal<br />

Şehitlek Yıldırım Kemal<br />

Şehitliği<br />

Cumhuriyet Sağlam Milli Parklar<br />

Müd.<br />

Şehitlik<br />

10 Şuhut-<br />

Merkez<br />

Şehitlik Cumhuriyet Sağlam K.K.K. Şuhut<br />

Ask. Şb. Bşk<br />

Şehitlik<br />

214

S.NO YERLEŞİM ADI ES.TÜRÜ ESER ADI TARİHİ ÖZELLİĞİ DURUMU KİME AiT KULL.<br />

1 Çay Tarihi Sit Mirya Kefelon Savaş<br />

Alanı<br />

2 Afyon-Merkez Tarihi Sit Kurtuluş Savaşı<br />

3 Afyon-Merkez-Büyük<br />

kalecik<br />

Siper-<br />

Savunma<br />

Kocatepe Şehitliği Cumhuriyet Sağlam Milli Park<br />

Müdürlüğü<br />

Sit<br />

Alan<br />

4 Bolvadin-Hamidiye Siper Ahmet Dede Tepesi<br />

Siperleri<br />

Mil.<br />

Mücadele<br />

5 Bolvadin-Hamidiye Siper Pazar Tepesi Siperleri Mil.<br />

Mücadele<br />

6 Sincanlı-Ahmet Paşa<br />

Ks.<br />

Savun.<br />

Sip.<br />

Çiğiltepe Siperleri Cumhuriyet Sağlam Milli Parklar<br />

Müd.<br />

Sit<br />

Alanı<br />

7 Sincanlı-Tınaztepe Kas. Savun.<br />

Sip.<br />

Tınaztepe Siperleri Cumhuriyet Sağlam Milli Parklar<br />

Müd.<br />

Sit<br />

Alanı<br />

8 Afyon-Merkez-Sülün Sarlık Pınarı Siperi<br />

F.5.17.1.2. Yapı Toplulukları:<br />

S.N<br />

O<br />

YERLEŞİM ADI<br />

ES.<br />

TÜRÜ<br />

ESER ADI TARİHİ DURUMU KİME AİT KUL. DRM.<br />

1 Afyon-Merkez Konut 25 Kapı Nolu Konut Cum.Dön.Av. Sağlam T.C.D.D.Y.<br />

Genel Müd.<br />

Konut<br />

2 Afyon-Merkez Ev Emin Tokman Evi T. C. İlk Dönen Sağlam Emin Tokman Ev<br />

3 Afyon-Merkez Ev Mollaoğlu Yurt Evi T.C.İlk Dön.A Sağlam T.C.D.D.Y.<br />

İsçileri Sen.<br />

Yurt<br />

4 Afyon-Merkez Konak Alibey Konağı Sağlam Yılmaz TURUNÇ Ev<br />

5 Afyon-Merkezlnaz<br />

Köyü<br />

Ham.<br />

Evleri<br />

Hamam Evleri Ömer-<br />

Gecek<br />

sağlam<br />

Ham.<br />

6 Bolvadin-Merkez Konut 68 Adet Konut Sağlam Konut<br />

7 Bolvadin-Merkez Konut Hacı Mecittin<br />

Karahan Evi<br />

Sağlam<br />

Konut<br />

8 Bolvadin-Merkez Konut Çakmaklı Evi l. D. Osmanlı Sağlam Konut<br />

215

Şekil 25: Büyük Taarruz Şehitliği<br />

Şekil 26: Büyük Taarruz Şehitliği<br />

216

Şekil 27: İlimizden Mimari Örnekler<br />

217

9 Pınar Uluköy<br />

Kasabası<br />

Konut Tataç Ahmet<br />

Konağı<br />

XVIII. yy II. Yar Sağlam Konut Sahibine Konut<br />

10 D i n a r-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Mehmet Göbekli<br />

Evi<br />

C. ilk Dönemu Sağlam Konut<br />

11 Sandıklı<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Taşdelioğlu<br />

Bitişiğindeki Ev<br />

Sağlam<br />

Konut<br />

<strong>12</strong> Sandıklı-<br />

Merkez<br />

Ev Başdefioğlu Evi Sağlam Ev<br />

13 Şuhut-<br />

Merkez<br />

Konut Hacıveli Oğlu<br />

(Atatürk) Evi<br />

D.Cumhuriyet Sağlam Şahıs Mülkü Konut<br />

14 Afyon-Merkez Konut 1.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

15 Afyon-Merkez Konut 2. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

16 Afyon-Merkez Konut 3. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

17 Afyon-Merkez Konut 4. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

18 Afyon-Merkez Konut 5. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

19 Afyon-Merkez Konut 6. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

20 Afyon-Merkez Konut 7. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

21 Afyon-Merkez Konut 8. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

22 Afyon-Merkez Konut 9. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

23 Afyon-Merkez Konut 10. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

24 Afyon-Merkez Konut 11. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

25 Afyon-Merkez Konut <strong>12</strong>. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

26 Afyon-Merkez Konut 13.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

27 Afyon-Merkez Konut 14. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

28 Afyon-Merkez Konul: 15. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

29 Afyon-Merkez Konut 18.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

30 Afyon-Merkez Konut 17.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

31 Afyon-Merkez Konut 18. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

32 Afyon-Merkez Konut 19. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

33 Afyon-Merkez Konut 20. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

34 Afyon-Merkez Konut 21. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

35 Afyon-Merkez Konut 22.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam__ Konut Sahibi Konut<br />

36 Afyon-Merkez Konut 23.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

37 Afyon-Merkez Konut 24.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

38 Afyon-Merkez Konut 25. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

218

39 Afyon-Merkez Konut 26. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

40 Afyon-Merkez Konut 27. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

41 Afyon-Merkez Konut 28. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahipleri Konut<br />

42 Afyon-Merkez Konut 29. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

43 Afyon-Merkez Konut 30.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

44 Afyon-Merkez Konut 31. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

45 Afyon-Merkez Konut 32.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahipleri Konut<br />

46 Afyon-Merkez Konut. 33.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahiplen Konut<br />

47 Afyon-Merkez Konut 34. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

48 Afyon-Merkez Konut 35. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

49 Afyon-Merkez Konut 36.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

50 Afyon-Merkez Konut 37. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

51 Afyon-Merkez Konut 38. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

52 Afyon-Merkez Konut 39. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahipleri Konut<br />

53 Afyon-Merkez Konut 40. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

54 Afyon-Merkez Konut 41. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

55 Afyon-Merkez Konut 42. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

56 Afyon-Merkez Konut 43. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

57 Afyon-Merkez Konut 44. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

58 Afyon-Merkez Konut 45. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

59 Afyon-Merkez Konut 46. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

60 Afyon-Merkez Konut 47. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

61 Afyon-Merkez Konut 48. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

62 Afyon-Merkez Konut 49. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

63 Afyon-Merkez Konut 50.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

64 Afyon-Merkez Konut 51. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

65 Afyon-Merkez Konut 52. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

66 Afyon-Merkez Konut 53. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

67 Afyon-Merkez Konut 54. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

68 Afyon-Merkez Konut 55. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

69 Afyon-Merkez Konut 56. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

70 Afyon-Merkez Konut 57. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

71 Afyon-Merkez Konut 58.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

219

72 Afyon-Merkez Konut 59.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

73 Afyon-Merkez Konut 60.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

74 Afyon-Merkez Konut 61.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

75 Afyon-Merkez Konut 62.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

76 Afyon-Merkez Konut 63. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahipleri Konut<br />

77 Afyon-Merkez Konut 64.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

78 Afyon-Merkez Konut 65.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

79 Afyon-Merkez Konut 66. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

80 Afyon-Merkez Konut 67. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

81 Afyon-Merkez Konut 68. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

82 Afyon-Merkez Konut 69. Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

83 Afyon-Merkez Konut 70.Nolu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

84 Afyon-Merkez Konut 71.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

85 Afyon-Merkez Konut 72. Notu Konut S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

86 Afyon-Merkez Konut 73.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

87 Afyon-Merkez Konut 74.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

88 Afyon-Merkez Konut 75.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

89 Afyon-Merkez Konut 76.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

90 Afyon-Merkez Konut 77.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

91 Afyon-Merkez Konut 78.Nolu Kınut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

92 Afyon-Merkez Konut 79.NoIu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

93 Afyon-Merkez Konut 80. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

94 Afyon-Merkez Konut 81.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

95 Afyon-Merkez Konut 82.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

96 Afyon-Merkez Konut 83.Nolu Konut Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

97 Afyon-Merkez Konut 84.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

98 Afyon-Merkez Konut 85.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

99 Afyon-Merkez Konut 86.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

1<strong>00</strong> Afyon-Merkez Konut 87.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

101 Afyon-Merkez Konut 88.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

102 Afyon-Merkez Konut 89.Nolu Konut Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

1<strong>03</strong> Afyon-Merkez Konut 90.Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

104 Afyon-Merkez Konut 91. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

220

105 Afyon-Merkez Konut 92.Nolu Konut Konut Sahibi Konut<br />

106 Afyon-Merkez Konut 93. Nolu Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

107 Afyon-Merkez Konut XX.yy.Başı S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

108 Afyon-Merkez Konut. S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

109 Afyon-Merkez Konut XX.yy Başı S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

110 Afyon-Merkez Konut S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

111 Afyon-Merkez Fırın XX.yy Başı Cumhuriyet Sağlam Sahibi Fırın<br />

1<strong>12</strong> Afyon-Merkez<br />

113 Afyon-Merkez Konut XX.yy Başı S.D.Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

114 Afyon-Merkez Konut S.D. Osmanlı Sağlam Kıraathane Konut<br />

115 Afyon-<br />

Merkez-<br />

Gebeceler<br />

Ev Sağlam Köyodası<br />

116 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

117 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

118 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

119 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>0 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>1 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>2 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>3 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>4 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>5 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>6 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>7 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

<strong>12</strong>8 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut.<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

221

<strong>12</strong>9 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

130 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

131 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

132 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

133 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

134 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

135 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

136 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

137 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

138 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

139 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

140 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

141 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

142 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

143 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut Adliye Sokak<br />

No:55<br />

Konut Kadriye Sokak<br />

No:51<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

144 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:59<br />

Konut<br />

145 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:88<br />

Konut<br />

146 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:41-43<br />

Konut<br />

147 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:42<br />

Konut<br />

148 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No: 38<br />

Konut<br />

149 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

II. Balta Sokak<br />

No: 17/A<br />

Konut<br />

222

150 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

II. Balta Sokak<br />

No:18-1i9/A<br />

Konut<br />

151 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:36<br />

Konut<br />

152 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:32-34<br />

Konut<br />

153 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No: 16<br />

Konut<br />

154 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No: 10<br />

Konut<br />

155 Boilvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:8<br />

Konut<br />

156 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:8<br />

Konut<br />

157, Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Kantaroğlu<br />

Sokak No:4,4/Â<br />

Konut<br />

158 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

159 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut Rüştiye Camii<br />

Yanı,No:8<br />

Konut Vahdet Sokak<br />

No: 18<br />

Konut<br />

Konut<br />

160 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

161 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

162 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

163 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

164 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut Vahdet Sokak Konut<br />

Konut Vahdet Sokak Konut<br />

Konut Vahdet Sokak Konut<br />

Konut İnsaniye No:52 Konut<br />

Konut İhsaniye No:50 Konut<br />

165 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut İskit PTT<br />

Caddesi No: <strong>12</strong><br />

Konut<br />

166 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Demircileriçi<br />

Sokak No:39<br />

Konut<br />

167 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut Ali Efendi<br />

Sok,No:1<br />

7,21,23<br />

Konut<br />

168 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Ali Efendi Sokak<br />

No:26<br />

Konut<br />

169 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Ali Efendi Sokak<br />

No:28<br />

Konut<br />

170 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut Cılkoğlu Sokak<br />

No:56<br />

Konut<br />

223

171 Bollvadin-<br />

Merkez<br />

172 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

173 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

174 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut Anaoğlu Sokak<br />

No: 14<br />

Konut Cılkoğlu Sokak<br />

No:2<br />

Konut Cılkoğlu Sokak<br />

No:23<br />

Konut Cılkoğlu Sokak<br />

No:66<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

175 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

İstasyon<br />

Caddesi No:58<br />

Konut<br />

176 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

İstasyon<br />

Caddesi No:56<br />

Konut<br />

177 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut<br />

Coturoğlu Sokak<br />

No:6-8<br />

Konut<br />

178 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

179 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

180 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

181 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

182 Bolvadin-<br />

Merkez<br />

Konut Cılkoğlu Sokak<br />

No:17<br />

Konut Cılkoğlu Sokak<br />

Mo:76<br />

Konut Dere Sokak<br />

No:3<br />

Konut Zafer Caddesi<br />

No:85<br />

Konut Zafer Caddesi<br />

No: 142<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

Konut<br />

183 Afyon Merkez Konut Hacıaftal Mah. S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

184 Afyon Merkez Konut Hacıaftal Mah. S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

185 Afyon Merkez Konut Hacıaftal Mah. S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

186 Afyon Merkez Konut Hacıaftal Mah. S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

187 Afyon Merkez Konut Hacıaftal Mah. S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

188 Afyon Merkez Konut Hacıaftal Mah. S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

189 Afyon Merkez Konut Mollabahşi Mah. S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

190 Afyon Merkez Konut Mollabahşi Mah. S. D. Osmanlı Sağlam Konut Sahibi Konut<br />

F.5.17.1.3. Sitler:<br />

YERLEŞİM ADI ES.TÜRÜ ESER ADI ÖZELLİĞİ DURU<br />

MU<br />

Çay Tarihi Sit Mirya Kefelon Savaş Alanı<br />

Afyon-Merkez Tarihi Sit Kurtuluş Savaşı<br />

KİME AiT<br />

KULL.<br />

Afyon-Merkez-<br />

Büyükkalecik<br />

Siper Kocatepe Şehitliği Cumhuriyet Sağlam Milli Park<br />

Müdürlüğü<br />

Sit alan<br />

224

Bolvadin-<br />

Hamidiye<br />

Siper Ahmet Dede Tepesi<br />

Siperleri<br />

Mil. Mücadele<br />

Bolvadin-<br />

Hamidiye<br />

Sincanlı-Ahmet<br />

Paşa Ks.<br />

Sincanlı-<br />

Tınaztepe Kas.<br />

Afyon-Merkez-<br />

Sülün<br />

Siper Pazar Tepesi Siperleri Mil. Mücadele<br />

Savun. Sip. Çiğiltepe Siperleri Cumhuriyet Sağlam Milli Parklar<br />

Müd.<br />

Savun. Sip. Tınaztepe Siperleri Cumhuriyet Sağlam Milli Parklar<br />

Müd.<br />

Sarlık Pınarı Siperi<br />

Sit alanı<br />

Sit alanı<br />

F.5.17.2.Doğal Miras Kapsamına Giren Alanlar:<br />

Kaplıcalar başlığı altında verilmiştir.<br />

F.5.18. Akdeniz de Ortak Öneme Sahip Kıyısal Tarihi Sit Alanları:<br />

İlimizin Denize kıyısı bulunmamaktadır<br />

F.5.19. Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği'ne Göre Belirlenen " Kıta İçi Yüzeysel<br />

Suları Kapsayan İçme ve Kullanma Suyu Rezervuarları"<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.19.1. Mutlak Koruma Alanları:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.19.2. Kısa Mesafeli Koruma Alanı:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.19.3. Orta Mesafeli Koruma Alanı:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.19.4. Uzun Mesafeli Koruma Alanı:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.20.<br />

Bölgeleri:<br />

Hava Kalitesi Kontrol Yönetmeliği'nde Belirlenen Hassas Kirlenme<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

F.5.21.Jeolojik ve Jeomorfolojik Oluşumların Bulunduğu Alanlar:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

Şekil 28:AFYONKARAHİSAR VE CİVARININ DEPREMSELLİK HARİTASI<br />

225

AFYON İLİ DEPREM HARİTASI<br />

DEPREM ARAŞTIRMA DAİRESİ ANKARA<br />

O 5 Km<br />

LDerece<br />

2.Derece i<br />

3.Derece<br />

^.Derece D<br />

5.Derece<br />

• İl merkezi<br />

« İlçe merkezi<br />

• Bucak merkezi<br />

------ DiriFaylar(MTA)<br />

------ Yol<br />

—— Otoban • ı ı<br />

Demiryolu Nehir<br />

------ İlçe sınırı<br />

İl sınırı<br />

226

Şekil 29: AFYON VE CİVARININ FAY HARİTASI<br />

Doğrultu Atımlı Fay<br />

Muhtemel Fay<br />

Bindirme<br />

Normal Fay<br />

**Konu ile ilgili ayrınlılı açıklama A.4. ve A.5 bölümlerinde verilmiştir.<br />

227

AFYON İLİ JEOTERMAL ALANLARI<br />

1.ÖMER-GECEK-KIZIK-UYUZ JEOTERMAL ALANI YER BULDURU<br />

Saha K24-b3 paftasında Afyon iline bağlı Ömer ve Gecek mevkiindedir.<br />

BÖLGE JEOLOJİSİ<br />

Sahada en yaşlı birim Paleozoyik’e ait metamorfik şistlerdir. Bu metamorfik temelde mikaşist, şistel kuvarsit, kalkşist, kuvarslı şist ve fillit<br />

egemendir. Metamorfik şistlerin üzerinde geçişli olarak kristalize kireçtaşları (mermerler) yer alır. Yer yer mikaşist ve kalkşistlerle de ardalanan<br />

kristalize kireçtaşları (mermer)’nın kalınlığı en fazla 80 m dir.<br />

Metamorfik şist ve/veya kristalize kireçtaşları (mermer)’nın üzerine açısal uyumsuzlukla Neojen çökelleri oturur. Konglomera,<br />

kumtaşı, kil, kireçtaşı, mam, tüfit-aglomera, çört ve lahar ile temsil edilen birimin maksimum kalınlığı 3<strong>00</strong> m dolayındadır. Traverten çökelleri ve<br />

alüvyon en genç birimlerdir.<br />

Magmatik etkinlikle ilgili en yaşlı kayaçlar; Afyon trakitik volkanizmasına bağlı trakitik, traki-andezitik ve andezitik volkanitler ile bunların tüfit,<br />

aglomera ve lahar gibi kırıntılı ürünleridir. Alanda daha genç volkanizmayı bazalt lavlarına ilişkin volkanik etkinlik oluşturur. Söz konusu bazalt lavlarını<br />

en genç kırık zonlarına bağlı olarak yüzeylenirler.<br />

Kırık çizgilerinin genel istikameti KD-GB, KB-GD ve B-D olup, bunlar Neojen sonu ve sonrası yaşlıdırlar.<br />

Yapılan arazi etütleri ve sondajlı çalışmalara göre Paleozoyik yaşlı kuvarsit, kalkşist, kuvarslı şist ve kristalize kireçtaşiarı (mermerler),<br />

Neojen yaşlı konglomera, kumtaşı, bazalt, kireçtaşı ve yöredeki tüm fay zonları rezervuar kaya niteliğindedir.<br />

SICAKSU KAYNAKLARI<br />

Ömer Hamamı kaynakları; kuzey ve kuzeybatısında 3 kaynak mevcuttur. Sıcaklık : 53-66°C, Debi : 0,33-1,33 It/sn (Toplam Debi : 2,16<br />

It/sn) Gecek Hamamı kaynakları; kuzeyinde 2 kaynak mevcut olup, çok sayıda da sızıntı kaynaklar vardır.<br />

Sıcaklık : 52-55°C, Debi : 0,<strong>12</strong>-0,80 !t/sn (Toplam Debi : 1,5 It/sn) Kızık-Uyuz Hamamı kaynakları; dokuz kaynak halinde yüzeyler. Sıcaklık<br />

: 46-71 °C, Debi : 0,40-1,10 It/sn (Toplam Debi : 2,10 It/sn)<br />

SICAKSULARIN KULLANIMI<br />

Gerek Ömer-Gecek alanındaki kuyulardan elde edilen sıcak akışkandan gerekse Kızık-Uyuz yöresindeki doğal kaynaklardan öncelikle<br />

kaplıcacılıkta yararlanılmaktadır. Ayrıca Ömer-Gecek yöresinde bir resort otel ve 35 villa tipli motelin yanısıra 0,35 ha sera ısıtmacılığı<br />

yapılmaktadır. Ayrıca Afyon kentinin ısıtılması projesine başlanılmış olup, şu anda yaklaşık 5<strong>00</strong>0 konutluk şehir ısıtmacılığı<br />

yapılmaktadır.<br />

SU KİMYASI<br />

Kaynaklardan ve kuyulardan alınan su örneklerine göre hepsinin toplam mineralizasyonu 1<strong>00</strong>0 mg/lt nin çok üzerindedir. Yine<br />

hepsinde Na + , HCOa, CF ve Ca iyonları hakimdir. Bazı sularda ise SCU iyonu da fazladır. Fakat %20 lik limitin altındadırlar. Bunlardan HCOa<br />

ve Ca + iyonunun fazla olması mermerler ve kireçtaşları ile olan temasa, Na + ve özellikle Cl” iyonlarının fazla olması da volkanik kayaçlar ile<br />

temasa işarettir. SO4 iyonun fazla olması da mermerler ve kireçtaşlan içerisindeki kanal akımlarına işaret olabilir. Çünkü, yağmur suyunda SCU<br />

azdır. Yine sularda B,Lİ, F elementleri yüksek değerlerde olup, limit değerlerin altındadır. Bor değerinin yaklaşık 10 mg/lt dolayında olması<br />

bitkilere zarar verebilecek değerlerdedir. Ancak, bor’un alt sınır değeri <strong>12</strong> mg/lt dir.<br />

Sahadaki toplam mineralizasyon değerleri yaklaşık 3<strong>00</strong>0-5<strong>00</strong>0 mg/lt değerleri arasındadır. İyonların sıralanışı ise şöyledir;<br />

Na>K>Ca>Mg, Cl> HCO3> SO4 dır.<br />

AÇILAN SONDAJLAR<br />

KUYU NO TARİH DERINLIK(m) SICAKLIK(°C) DEBÎ (It/sn) ÜRETiM ŞEKLi<br />

R-240 1971 117 DEVRE DIŞI<br />

R-260 1971 165 92 20 A<br />

AF- 1 1974 905 107 20 A<br />

228

AF- 2 1991 56,5 98 >1<strong>00</strong> DEVRE DIŞI<br />

AF - 3 1975 250 97 35 A<br />

AF - 4 1982 <strong>12</strong>5,7 95 80 A<br />

AF- 5 1982 207,4 79 15 A<br />

AF- 6 1983 211,4 92 10 A<br />

AF- 7 1983 210 93 6 A<br />

AF- 8 1984 250 91 5 A<br />

AF - 9 1990 320 49,5 17 A<br />

AF- 10 1990 320 96 1<strong>00</strong> A<br />

AF- 11 1995 185 98 >1<strong>00</strong> A<br />

AF- <strong>12</strong> 1995 59 98 15 DEVRE DIŞI<br />

AF- 13 1996 560 81 4,7 A<br />

AF- 14 1996 <strong>12</strong>2 96 >1<strong>00</strong> A<br />

AF- 15 1996 170,7 97 4,5 A<br />

AF- 16 1996 218 96 >1<strong>00</strong> A<br />

AF- 17 1996 260,5 107 >50 A<br />

AF- 18 1996 363,6 92 >40 A<br />

AF- 19 1996 305 81 5 A<br />

AF- 20 1997 230 >90 >1<strong>00</strong> A<br />

AF- 21 1997 2<strong>12</strong> 91 45 A<br />

AF- 22 1997 227 95 50,7 A<br />

AF- 23 1997 235,3 90 ASKILI<br />

ARTEZYEN<br />

KOMPRESÖ<br />

RDE 50<br />

A<br />

A: Artezyen P: Pompaj<br />

2.GAZLIGÖL JEOTERMAL ALANI YER BULDURU<br />

Saha K24-b2, K25-a1 paftasında Afyon iline bağlı Gazlıgöl kasabasında yer almaktadır.<br />

229

BÖLGE JEOLOJİSİ<br />

Yörede temeli, şist ve kuvarsitlerin yer aldığı Paleozoyik yaşlı metamorfitler oluşturur.<br />

Metamorfitlerin üzerine, uyumsuz olarak Neojen yaşlı kil, kumtaşı ve konglomera ardışıklı çökeller oturur. En genç oluşuklar<br />

Kuvatemer yaşlı traverten ve alüvyonlardır.<br />

Kırık çizgilerin genel istikameti KD-GB, KD ve KB-GD olup Neojen sonu ve/veya sonrası yaşlıdırlar.<br />

Paleozoyik temele ilişkin kuvarsitler, kuvarslı şistler ile bunları kesen fay zonları rezervuar kaya özelliği taşırlar.<br />

SICAKSU KAYNAKLARI<br />

Gazlıgöl mahallesi doğusu ile Akçin Çayı arasında 4-5 adet sıcak su kaynağı bulunmaktadır.<br />

Sıcaklık : 31-70°CDebi: 0,1-2 It/sn<br />

AÇILAN SONDAJLAR<br />

KUYU NO TARİH DERINLIK(<br />

m)<br />

C)<br />

SICAKLIK(°<br />

DEBÎ (It/sn)<br />

ŞEKLİ<br />

ÜRETİM<br />

A : Artezyen<br />

G 1 1974 138 66 4-6 A<br />

G 2 1990 3<strong>00</strong>,1 51 0,5 A<br />

G 3 1995 206,5 74 28 A<br />

BAŞAK 1995 135 43 3 A<br />

GÜNGÖRLE 1995 174 46 8 A<br />

DSİ 1995 60 57 4,3 A<br />

KHZ. 1995 68 63 6 A<br />

KHZ-3 1997 <strong>12</strong>0 66,5 6-8 A<br />

SICAKSULARIN KULLANIMI<br />

Gazlıgöl yöresinde tüm sıcak sular, kaplıcacılıkta kullanılmaktadır. Şehir ısıtmacılığı için fizibilite çalışmaları devam etmektedir.<br />

SU KİMYASI<br />

Kaynaklardan ve kuyulardan alınan su örneklerine göre hepsinin toplam mineraiizasyon değeri, 1<strong>00</strong>0 mg/lt nin üzerinde<br />

olduğundan termal sular sınıfına girmektedir. Tüm kaynakların ve kuyuların kimyasal analiz sonuçlarına göre suiarın sınıfı ,” Sodyumlu<br />

bikarbonatlı termal sular” sınıfındadır. DSİ kuyusu, G-1 kuyusu ve G-2 Kuyusunda F değeri yüksek olmakla beraber, alt sınır değeri<br />

aşağısındadır. B değerleri düşüktür.<br />

Sularda toplam mineraiizasyon değeri 2381,2-4409,6 mg/lt değerleri arasında olup mineral değerlerinin sıralanışı şöyledir;<br />

Na>Ca>Mg>K, HCO3>CI>CO3>SO4<br />

3.HEYBELİ (KIZILKİRSE)-ÇAY JEOTERMAL ALANI BULDURU<br />

Saha K25-c1 paftasında Afyon iline bağlı Çay ilçesi -Heybeli mevkiindedir.<br />

BÖLGE JEOLOJİSİ<br />

Alanda en yaşlı birim Paleozoyik’e ait epimetamorf şistlerdir. Söz konusu metamorfik temeli killi şist, mika şist, kalk şist, fillit, kuvarsit,<br />

kuvarslı şist ve kuvarsit şistler oluşturur. Epimetamorf şistlerin üzerinde .geçişli olarak kristalize kireçtaşı (mermer) ve kalkşistler yer alır.<br />

Epimetamorf şist ve/veya kristalize kireçtaşı (mermer) ve kalkşistleri açısal uyumsuzlukla Neojen çökelleri örter. Gözenekli gölsel<br />

230

kireçtaşı killi kireçtaşı, marn, tüfit, konglomera, kumtaşı, kil ve şilt ile temsil edilen birimin maksimum kalınlığı 3<strong>00</strong> m dir. Traverten çökelleri<br />

ve alüvyon örtüsü en genç birimlerdir.<br />

Genç volkanik etkinliğe ilişkin kayalar Neojen çökelleri arasındaki tüfıtler ile Neojen sonu ve/veya sonrası yaşlı bazaltlardır.<br />

Sahada kırık istikametleri KD-GB ve KB-GD dur. Eğim atımlı normal faylarla temsil edilen bu kırık çizgileri, Neojen sonu ve/veya sonrası<br />

yaşlıdır.<br />

Paleozoyik yaşlı kuvarsit, kalkşist, kristalize kireçtaşı (mermer) ve kalkşistler ile Neojene ilişkin konglomera, kumtaşı, kireçtaşı kaya<br />

birimleri ve yöredeki tüm fay zonları rezervuar kaya niteliğindedir.<br />

SICAKSU KAYNAKLARI<br />

Heybeli kaplıcalarının bulunduğu yörede 3 kaynak halinde yüzeylenirler.<br />

Sıcaklık : 36,5-50°C<br />

Debi : 0,1-3,8 It/sn (Toplam debi: 6,9 It/sn)<br />

Karaburun sıcaksu kaynakları;Heybeli kaplıcalarının yaklaşık 6 km güneydoğusundadır.<br />

Sıcaklık :30°C<br />

Debi :0,5 It/sn Çobanhamamı sıcaksu kaynakları; Karaburun kaynağının 8<strong>00</strong>m kuzeydoğusundadır.<br />

Sıcaklık : 30°C<br />

Debi : 0,7 It/sn<br />

Karaburun Tepe kuzey kaynağı; Karaburun kaynağının 8<strong>00</strong> m kuzeydoğusunda yer alır.<br />

Sıcaklık : 30°C<br />

Debi : 0,2 It/sn<br />

AÇILAN SONDAJLAR<br />

KUYU NO TARİH DERİNLİK (m) SICAKLIK (°C) DEBÎ (lt/sn) ÜRETİM ŞEKLİ<br />

H-1 1978 252 56,5 64 A<br />

H-2 1989 292 50 6 P<br />

K-1 1984 394,9 37,5 38 A<br />

AÇ-1 2<strong>00</strong>0 146,60 53 2-3 A<br />

AÇ-2 2<strong>00</strong>0 263,30 57 50 A<br />

H-4 2<strong>00</strong>1 252,<strong>00</strong> 56 30 A<br />

H-5 2<strong>00</strong>1 257 56,3 73 A<br />

SICAKSULARIN KULLANIMI<br />

Heybeli H-1 sondaj kuyusundan üretilen sıcak sulardan kaplıcacılıkta yararlanılmaktadır. K-1 kuyusu henüz üretime geçmemiştir.<br />

SU KİMYASI<br />

Alınan su numunelerinin kimyasal analiz sonuçlarına göre tüm kuyu ve kaynakların suları “Sodyumlu bikarbonatlı sıcak sular” sınıfına<br />

girmektedir.<br />

231

4.SANDIKLI JEOTERMAL ALANI YER BULDURU<br />

Saha, L24-b1 paftasında Afyon iline bağlı Sandıktı ilçesi, Hüdai mevkiindedir.<br />

BÖLGENİN JEOLOJİSİ<br />

Yörede Paleozoyik temeli dolomitik kalker, kalkşist, yeşilşist, milonitik kalker, kuvarsit ve silisifiye konglomera oluşturur.<br />

Paleozoyik temelin üzerine uyumsuzlukla Mesozoyik yaşlı kalker ve mamlı plaket kalker oluşturur.<br />

Neojen’e ait oolitik göl kalkeri, tebeşirli mam, kalker, trakiandezit tüf, gevşek konglomeralarla devam eden istif, traverten ve alüvyon ile<br />

tamamlanır.<br />

Kırık çizgilerinin genel istikameti K-G, KB-GD ve KD-GB dır,<br />

Paleozoyik yaşlı kuvarsit, silisifiye konglomera, kalkşist ve kalkerler ile Mesozoyik’e ait kalker ve marnlı plaket kalkerler rezervuar kaya<br />

niteliklidir.<br />

SICAKSU KAYNAKLARI<br />

Hamamca vadisi kaynakları; çok sayıdadır. Bunlar kükürtlü banyo, erkek çamur banyosu, Köprüaltı kaynakları, Madensuyu<br />

kaynağı, Buhar banyosu kaynağı olarak adlandırılır Sıcaklık: 57-68 °C<br />

Debi: Toplam 90 It/sn<br />

AÇILAN SONDAJLAR<br />

KUYU TARİH DERİNLİK (m) SICAKLIK (°C) DEBİ (lt/sn) ÜRETİM ŞEKLİ<br />

AFS-1 1994 226 70,5 39 P<br />

AFS-2 1994 139,4 69 59 P<br />

AFS-3 2<strong>00</strong>1 301,<strong>00</strong> 39 - -<br />

AFS-4 2<strong>00</strong>1 70,<strong>00</strong> 66 7,7 P<br />

AFS-5 2<strong>00</strong>1 76,50 67 10 P<br />

AFS-6 2<strong>00</strong>1 49,15 68 14 P<br />

AFS-7 2<strong>00</strong>1 79,<strong>00</strong> - - Terk<br />

P: Pompaj<br />

SICAKSULARIN KULLANIMI<br />

Sıcak sulardan ısıtmacılıkta ve balneolojide yararlanılmaktadır,<br />

SU KİMYASI<br />

Alınan su numunesi analiz sonuçlarına göre Batı Alman Kaplıcaları Birliği sınıflamasına göre AFS-1, AFS-2 sondaj kuyuları işletme<br />

önü ve kaptaj kaynak suları “Florür içeren, sodyumlu, kalsiyumlu, sütfatlı, bikarbonat!» sıcak sular”sınıfındadır.<br />

Toplam mineralizasyon değerleri 1802,71-2<strong>03</strong>8,38 mg/lt değerleri arasındadır.<br />

Mineral değerlerinin sıralanışı şöyledir;<br />

Na>Ca>Mg>K, SO4>HCO3>CO3>CI<br />

232

F.5.22.<br />

Tarım Alanları:<br />

İlimizin ekonomisi ağırlıklı olarak tarıma dayalıdır. İl toplam nüfusunun %54.22’si kırsal alanda yaşamaktadır. İlin hayvan varlığı<br />

yönünden potansiyeli oldukça iyi durumdadır.<br />

Sanayileşme yolunda bu güne kadar ilimizde önemli adımlar atılmış olmasına rağmen ulaşılan nokta yeterli değildir.<br />

Afyon İli tarımsal potansiyeli itibariyle Türkiye’de sayılı illerimizden biri olup, nüfusun yaklaşık % 50’si tarımla uğraşmaktadır. Afyon<br />

yoğun olarak üretimini yaptığı hububatı, pancarı ve haşhaşı ile ülkede önemli merkezlerden birisi haline gelmiştir. 2<strong>00</strong>0 yılından buyana ,<br />

hayvancılığın desteklenmesi kapsamında yem bitkileri ekilişine getirilen teşvik priminden dolayı, yem bitkileri ekilişinde de gözle görülür bir artış<br />

olmuştur. İlimizde sulanan tarım arazisinin yetersiz olması tarımsal ürünlerin verimlerinin düşmesine neden olmakta ve ürün çeşitliliğinin de<br />

sınırlı olmasına yol açmaktadır. Bu açıdan sulanan tarım alanlarının artırılması ve bu konuda yeni projelerle alt yapı yatırımlarının yapılmasına<br />

ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun yanında gübreye verilen desteklemenin kaldırılması çiftçide hoşnutsuzluğa yol açmıştır. Hayvancılıkta olduğu gibi<br />

tarımsal üretimde de mazot, sürüm, ekim gibi girdi fiyatlarının yüksek oluşu üretimde olumsuzluklara ve eleştirilere yol açmıştır. 2<strong>00</strong>1 yılında<br />

uygulamaya başlanan Doğrudan Gelir Desteği Projesi ile çiftçilerimize dekar başına destekleme verilmek suretiyle girdi maliyetlerindeki yükü bir<br />

nebze olsun hafifletmiştir. Bunların yanında İlimiz meyvecilikte kiraz, vişne, elma üretimiyle önemli bir paya sahip olup, kiraz üretiminin önemli<br />

bölümünü ihraç etmektedir.<br />

İlimiz üretmiş olduğu bitkisel ve hayvansal ürünleriyle ülke ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. Çiftçilerimiz gün geçtikçe modern<br />

tekniklerle tarım yapmaya önem vermekte, kaliteli ürün ve birim sahadan daha çok verim elde etmeye gayret gösterilmekte olup, ülke<br />

ekonomisine her geçen yıl daha fazla katkı sağlanmaktadır.<br />

F.5.22.1. Tarımsal Gelişim Alanları<br />

2<strong>00</strong>7<br />

YILI İTİBARİYLE TARIMSAL ÜRETİMLERİN MİLLİ EKONOMİYE<br />

kATKISI<br />

HAYVANSAL 296.734<br />

TARLA+YEM BİTKİLERİ 444.091 END. BİTKİLERİ 119.134<br />

MEYVELER 68.428<br />

SEBZELER 66.849<br />

Afyonkarahisar İli 2<strong>00</strong>7 Üretim miktarları<br />

6%<br />

6%<br />

19% Bugdaygil<br />

31%<br />

Yem Bitki<br />

End. Bitki<br />

Meyve<br />

Sebze<br />

22%<br />

16%<br />

Süs Bitki<br />

Tarımsal Üretim Dağılımı<br />

233

F.5.22.2. 1.2.3. Sınıf Tarım Alanları<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır<br />

F.5.22.3. Özet Mahsul Plantasyon Alanları:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır<br />

234

G.1. Yörenin Turistik Değerleri:<br />

G. TURİZM<br />

İlimiz binlerce yıllık medeniyetlerin kültür ve sanatını yansıtan arkeolojik kalıntılarıyla, asırlık yapılarıyla, milyonlarca yılda oluşmuş<br />

mağaralarıyla, termal zenginlik ve doğal güzellikleriyle, ören yerleriyle yüzyıllardır alın teri ve göz nuru ile süre gelen el sanatlarıyla, peri<br />

bacalarıyla, açık hava tapınaklarıyla ve mutfağıyla turizm potansiyeli fazla olan bir yöremizdir. İlimiz, yerli ve yabancı turistler için “deniz dışında”<br />

aranan pek çok tarihî ve tabiî güzelliklerin bulunduğu bir turizm cenneti konumundadır. Ancak ilimizin çağdaş turizm sektörünün yaratmış olduğu<br />

imkânlardan tam anlamıyla yararlanabildiğini söyleyemeyiz. Bunun başlıca sebeplerinden biri, İlimizin geçici tur güzergâhı üzerinde olmasıdır.<br />

İkinci sebep ise toplumda turizm bilincinin tam olarak oluşmaması, çağdaş turizm sektörünün ihtiyaç duyduğu yatırımlara yönelinmemiş<br />

olunmasıdır.<br />

Son yıllarda turizmin yıl boyunca yoğunluk kazanması için Turizm Bakanlığınca, turizmi çeşitlendirme politikası uygulanmıştır. Turizm<br />

çeşitlerinden en önemlisi olan “TERMAL TURİZM” yıl boyu aktivitesini sürdürebilmektedir. Afyon Türkiye’de kaplıca ve ılıca yönünden sayılı iller<br />

arasındadır. Bu sebeple son yıllarda fertler ve şirketler ve kooperatifler termal turizme yönelik yatırımlara yönelmişlerdir. Yapılan ve yapılacak<br />

olan bu yatırımlardan sonra gelişerek, nihayetinde Afyon turizmde hak ettiği yerini alacaktır.<br />

Kaplıcaları, zengin doğal yapısı, tarihi eserleri, alternatif turizm çeşitliliği, kültür ve inanç turizmi,festival ve şenlikler gibi çeşitli turizm<br />

değerlerine sahip olan Afyonkarahisar Anadolu’nun batı yakasında bir kavşak noktası olup, doğuyu batıya, kuzeyi güneye bağlayan doğal bir<br />

kapı konumunda olması sebebiyle turizm potansiyeli yönünden ülkemizin sayılı illeri arasındadır.<br />

G.1.1. Yörenin Doğal Değerleri :<br />

G.1.1.1.Konum:<br />

Afyon, Türkiye'nin coğrafi bölgelerinden üçü üzerinde (Ege, Akdeniz, İç Anadolu) yayılan bir ildir. Büyük kısmı Ege bölgesinin İçbatı<br />

Anadolu bölümünde bulunur. Güneyde bulunan Başmakçı, Dazkırı, Dinar ve Evciler ilçelerinin bazı toprakları Akdeniz Bölgesi sınırları içine<br />

girer. İlin doğu ve kuzeydoğu kısımlarındaki bazı topraklar da İç Anadolu Bölgesine taşar. Önemli merkezleri birbirine bağlayan kara ve<br />

demiryolları Afyon'dan geçer. Bu özellikleri sebebiyle Afyon, yolların kesiştiği, bölgelerin birbirine bağlandığı bir merkez konumundadır.<br />

G.1.1.2.Fiziki Özellikleri:<br />

Afyon topraklarının büyük bölümü akarsu vadileriyle yoğun bir biçimde yarılmış yaylalardan oluşur. Denizden ortalama yüksekliği 1<strong>00</strong>0-<br />

<strong>12</strong><strong>00</strong> m. arasındaki bu yayla yüzeylerinin üzerinde bir bölümü volkanik oluşumlu dağlar yer alır. Bunlar Bolvadin ilçesinin kuzeydoğusundaki<br />

Emirdağ (2307 m.) ve Beydağ (1750 m.); Güneybatı Torosların uzantılarında Sultandağları (Topraktepe 2531 m.); Sandıklı ilçesinin Kumalar<br />

dağı (2250 m.) Güneybatıda Akdağ (2449 m.), Burgaz Dağı (1754 m.) ve il merkezinin güneybatısındaki Kocatepe (19<strong>03</strong> m.)'dir. İl Merkezi<br />

içinde, üzerinde ünlü Afyon Kalesinin yer aldığı volkanik kayalardan oluşan 1.2<strong>00</strong> m. yükseltideki Sivritepe de bunların arasında sayılır.<br />

Kuzeydoğudan kuzeybatıya uzanan İlimiz arazisinde bazı özellikler görülür. İlin güneybatısında Dazkırı Ovası yer alır. Kuzeydoğuya<br />

doğru dağlar arasındaki engebeli yöre geçilerek iki bölümden meydana gelen Dinar Ovası'na gelinir. Sandıklı yöresi, etrafı dağlarla çevrili bir<br />

ovanın bulunduğu yüzey şekillerine sahiptir. Sandıklı'nın Başağaç yöresindeki tepeleri geçtikten sonra Küçük Sincanlı Ovası'na gelinir. Bu<br />

ovanın çok yerleri çayırlıktır. Kuzeybatısında Tınaztepe ve Çiğiltepe arasındaki Damlalı Boğazı geçilerek Büyük Sincanlı Ovası'na gelinir. Bu<br />

ova, doğuya doğru çok hafif bir eğimle uzanarak Afyon Ovası ile birleşir.<br />

İl merkezi, eski bir yanardağın krateri üzerine kurulmuştur. Şehir merkezinde Afyon Kalesi, Sarıkız Tepesi ile Cirit Tepe yer almaktadır.<br />

Ovanın etrafını çeviren dağlar çıplaktır. Erozyon yüzünden kayalar açığa çıkmıştır. Ova, Eber ve Akşehir Göllerine doğru çok az bir eğimle<br />

alçalmaktadır. İl toprakları, çeşitli özellikler arz etmesine rağmen, çoğu volkanik topraklardan meydana gelmiştir. Volkanik maddelerin<br />

oluşamadığı veya silindiği yerlerden neojen topraklar ve yer yer çernozen topraklar görülür. Batı ve kuzey bölgelerinde kahverengi orman<br />

toprakları hâkimdir. Çukur düzlüklerde ise alüvyonlu topraklar yer alır.<br />

G.1.2. Kültürel Değerler:<br />

Folklorik Değerlerimiz :<br />

Yöresel Giyim Kuşam :Yurdumuzda il ve yöresine göre halk oyunlarında günlük Türk giyisilerinin dışında alan eski giysilerin yer alması<br />

bir gelenek olarak sürdürülmektedir. Mahalli giysilerimizde efe, zeybek, kabadayı, kızan, seyman, ağa gibi giysilerinde bazı parçaları oyun<br />

giysilerimizde görülmektedir. Yapılan araştırmalara göre beldemizde giysi olarak ençok özellik taşıyanları, Emirdağ ve Dinar yörelerinde<br />

bulunmaktadır. Bu yörelerde yaşayan halkın çoğu Türkmen aşiretinden oluşmaktadır.<br />

235

Kadın Giysileri:<br />

Göynek: Özellikle sarı bürümcük ve şile bezi denilen kumaştan bol, yakasız, önden düğmeli bir giysidir. Kalçaları örtecek uzunlukta,<br />

yanları ufak işlemelidir. Şalvarın dışında kalır. Halk arasında kara boyalı göynek de denir.<br />

Şalvar: Kırmızı desenli kumaştan dikilir. Şalvarın içine bazı yörelerimizde kaput bezinden yapılmış ayrıca bir şalvarın giyildiği de görülür.<br />

Her yerde olmasa bile yanlarında işlemeleri vardır. Belden topuğa kadar uzanır.<br />

Şekil 30: Döğer Kasabası Kaya Anıt<br />

236

Zıbın: Bazı yörelerimizde cepken de denilmektedir. Bir adı da kolçaklı zıbındır. Bazılarının kol ağızlarında hayvan figürü olduğu<br />

görülmektedir. Gögüs altında tek düğmelidir. Kolları ve önü hep işlemelidir.<br />

Birzak: Emzikli kadınlar kullanır. Zıbının üzerinden bele kadar takılır. Boyundan ve sırttan bağlanır ve göğüs üstü sıkı aşağısı boldur.<br />

Kadının rahatça çocuğunu emzirmesini sağlar. İpek basma veya parça kumaştan dikilir.<br />

Kuşak: Şalvarın üstünde bele arkadan bağlanır. Arkadan üçgen görünümü verir.Kumaşın belli bir özelliği yoktur.<br />

Peştamal: Boyuna çizgili ipekli kumaştan yapılmış ve bel büzgülüdür. Arkadan öne sarılır. Belden 3-4cm. genişlikte kola geçecek kısmı<br />

vardır. Dizin altına kadar uzanır. Önde iki katlıdır, büzgüleri bele eşit aralıklı şekilde dağıtılır ve kolun arkasında bağlanır. Kuşağın şalvarın<br />

bolluğu potluk verir ve günlük giysi olarak kullanılmaktadır.<br />

Alaca: Peştemalin başka bir türüdür.Alakoyun yününden kadınlar kendileri dokurlar. Önce koyunun yünü incecik iğrilir, kök boyası ile<br />

yıkanır ve yumak yapılır. Mısırlara sarılır ve döğende dokunur. Düz ve baklava şeklindedir.<br />

Çorap: Kadınlar çeşitli motiflerden ördükleri çorapları giyerler. Motifler kadının iç dünyasını yansıtır ve üzerine çarık giyilir.<br />

Baş: Çuhadan yapılmış kırmızı fesin üzerine çeki adı verilen işlemeli, oyalı, pullu örtü takılır. Fes üzerine iki sıra altın dizilir. Buna “Penz”<br />

adı verilir. Fesin tepesinde (tam ortasında) tepelik denilen gümüşten bürgüyü tutacak aksesuarlar vardır. Üzerinde “Neil” veya “bürgü” adı<br />

verilen örtü bulunur. Bazı yörelerde ardına pullu çiçek takılır.<br />

Pullu Çiçek: Puldan veya kuru karanfilden yapılır. Karanfiller ıslatılarak ipliğe dizilir ve ufak boncuklarda bulunur.Pullu çiçeğin dik<br />

durması kadının mutluluğunu, zülüfle birlikte sarkması evlenmek istediği anlamına gelmektedir.<br />

Takı: Gök boncuktan altın veya gümüşten takılar takılır. Her genç kız gümüş küpe takar, ayrıca kuru karanfil ve çiçeklerle bezenmiş<br />

kolyeler takılır.Bunların arasında paralar bulunur. Genç kız ve kadınlarda özenle takılan zülüfler vardır. Ancak yaşlı kadınlarda bırakılan zülüf<br />

pek hoş karşılanmaz ayıplanır.<br />

Üç etek: Genelde kına gecelerinde giyilir. Özellikle dikine çizgili kumaştan yapılır. İkisi önde, biri arkada olmak üzere 3 tane etekten<br />

yapıldığı için bu adı almıştır. Üç eteğe “Enteri” de denilmektedir. Yırmaçları ve öne gelen dilimleri bulunur. Simli ipekle veya kaytanla işlenir.<br />

Erkek Giysileri :<br />

Dinar ve Emirdağ yörelerinde özellikle erkek giysilerinde efe, kızan ve zeybek giysileri önümüze çıkmaktadır.Eski giysilerde<br />

Afyonkarahisar’lı erkeklerin başında fes, fesin üzerinde ince koyu renkli sarık, üzerine de yine koyu renkli yazma bağlarlar ve yanda<br />

düğümleyerek omuz üzerine düşürürlerdi. Bazılarında yarım kilodan fazla ağırlıklı olan püskülde sallanırdı. Erkeğin tamamen saçları kesilir ve<br />

saç gözükmezdi. İçte içlik(işlik) kullanılır üzerine kolsuz bir yelek giyilir ve kuşak içine sokulur, önden ilikli yapılır ve düğmeleri iplikten oluşur.<br />

Yeleğin ilikli kullanılması gerekir. Onun üstüne kolu ve kol uçları geniş bir cepken giyilir, parmakların ikinci boğumuna kadar kol uzar. Cepkenin<br />

üzerinde de kolsuz bir cameden bulunur. Altta bol kumaşlı kenarları işli geniş ve kısa bir şalvar giyilir. Dize kadar uzanan bu şalvar diz kapağı<br />

altına kadar uzanır. İçte bel kuşağı beli sıkı tutmak için kullanılır.<br />

Dışta şalvar ve yelek cepken uçları içine alacak genişlikteki dış kuşak kullanılır. Bunun içine gümüş tabaka(sigaralık) kehribardan sigara<br />

ağızlığı, sapları gümüşten işlenmiş kama ve yatağan veya çift kulaklı adı verilen kesici silahlar bulunur. Ayrıca yün, yapağı bol miktarda arasına<br />

sokulur. Üzerine tek bağla(kayışla) bağlanan efe silahlığı takılır. Meşinden yapılmıştır. Göbek altından gögüs boşluğuna kadar bir genişlikte olur.<br />

Vücudun yan kısımlarına kadar uzanır. Bu iki kısmı ince arkadan tutturulmuş tek kayış birleştirir. Üzerine yağlık(büyük el mendili) veya dışa<br />

yarısı sarkacak biçimde silahlık üzerinden kuşağa sokulur.<br />

Ayakta tozluk ile dizlik kullanılır. Bunlar uzun yün üzerine giyilir. Dizlik, diz kapağı altına kadar gelir ve ön kesiminde dizin yere teması<br />

durumunda yerde bulunan çizici ve kırıcı şeylerden korunması için kalkan gibi çıkıntılı yapılır. Ayaklarda uzun konçlu, altı tabanlı kundura veya<br />

küçük boy mes gibi çizme kullanılmaktadır.<br />

Bazılarında idonlar uzun olup, tozluk içine sokularak dizler örtülür. Diğerlerinde ise, dizleri açıkta bırakan ”topdon” giyilmektedir. Bir kısmı<br />

da uzun ağızlı çizme kullanarak goncu diz kapaklarına kadar çıkartır. Bu ayakkabı nedeniyle dizlik yada tozluk kullanılmamış olur. Erkek<br />

giysileri; mavi, lacivert, dekani renkte çuha üstüne kaytan işlenerek yapılmaktadır.<br />

OYUNLARIMIZ :<br />

Afyonkarahisar’da eskiden mahalli halk oyunlarını oynayanlar, kılıç-kalkan, ve zeybek oyunlarını sergileyenler, özel giysilerini giyerler<br />

ve görünüm itibariyle heybetli, alımlı bir efeler grubunu temsil ederlerdi.<br />

Beldemizde oynanan Kırık havalar aşağı yukarı aynı ritimde seyreder. Örneğin 9/8’lik Aksak usulünde olan “Hezin Hezin Gir Kapıdan”<br />

adlı türtümüze sazlar çalarken; karşılıklı iki oyuncu, çoğu kez ellerinde şimşir ağacından yapılmış kaşıklarla, sazın melodisine uyarak,<br />

kaşık vuruşları da aynı anda ritm tutar oynarlar.<br />

237

Kırık Oyun Havaları Oynarken; kesinlikle ayaklar dizden arkaya bükülerek veya hoplayıp zıplayarak oynanmaz. Ayrıca göbek de<br />

hareket ettirilmez. Gerdan kırma, omuz silkme(oynatma) gibi hareketler kesinlikle yapılmaz.<br />

Oyun oynarken, dizler hafif öne doğru bükülür. Gövde de arkaya doğru dik olarak eğilir. Sol ayak yana açılırken, sağ ayak da onun<br />

yanına getirilir. Aynı hareket sağ ayak açılırken sol ayak da yanına getirilmek suretiyle oyun devam eder.<br />

Bu hareketlerle her iki oyuncu da aynı anda, sazın ritmine uyarak tatlı ve yumuşak hareketlerle yapılır.<br />

Gövde; dizlerin hafif bükülmesi ile sağa ve sola gene sallanarak oynanır. Kollar ise, dirsekten yukarı ve aşağı hafif hareketlerle<br />

bükülerek oyun aynı figürlerle seyrini devam ettirir. Kırık oyun havalarını erkekler oynadığı gibi kadınlar da erkek elbisesi giyerek<br />

oyunlarını sergilerler.<br />

DÜĞÜN VE DİĞER GELENEKLER :<br />

Afyonkarahisar’da evlenme törenleri sırasıyla şöyle oluşmaktadır. Dünür gezme(görücülük), söz kesilip kahve içme, nişan(yavuklu<br />

olma), şerbetinin içilmesi, karşılıklı sini( tepsiyle baş üstünde nişan hediyesi olan şeker, çerez, iç çamaşırı, mendil, çorap v.b. hafif<br />

eşya) gönderilmesi, sini ardı(nişan tepsilerinin karşılıklı gönderilmesinden sonra kız evince yapılan yemek ziyafeti), kandillikler(kandil<br />

günlerinde gönderilen kına ve kandil helvası, buna karşılık kız evinden oğlan evine bir tepsi ağzıaçık, bir çeşit börek veya lokma)<br />

gönderilmesi, Hıdrellez daveti(nişanlık zamanı hıdrelleze rastlarsa oğlan tarafından “Hıdrellezlik” gönderilir. Kuzu kesilen yemekli kır<br />

daveti yapılır. Bayramlık(kız evinden oğlan evine, oğlan evinden kız evine karşılıklı çamaşır), kurban bayramında ise süslenmiş<br />

koç(oğlan evinden kız evine) gönderilir.<br />

Nişandan düğün haftasına kadar bu töre ve gelenekler ailelerin maddi durumuna göre yapılır.<br />

Düğün haftasından önce iki aile, düğün, nikan ve esvap kesme gününü tesbit eder, hazırlıklara başlar. Gelini oğlan evi tarafı tanınmış<br />

bir mağazaya davet eder. Mağazada gelin için alınacak giysi ve gelinlik v.b. eşyaya bakılır. Buna “Esvap Kesme” adı verilir.<br />

Esvap kesmeyle beraber, her iki taraf düğün için yakınları (eş,dost ve akraba) davet etmek üzere “Okuyucu” adı verilen birer davetçi<br />

tutarlar ve davetiye kartı gönderirler. Bu kadın okuyucular düğün sahibinin yakınlarını ev ev dolaşarak düğüne davet ederler. Böylece<br />

düğün başlamış olur.<br />

Düğün 3 gün devam eder. Çarşamba günü devam eden düğünde oğlan evinde yemek davetleri öğleden itibaren başlar.<br />

Akşam yemeğine daha çok gençler(damadın arkadaşları) davet edilir. Aynı gün öğleden sonra “Saç kesme”yapılır. Oğlan evinden<br />

kaynananın başkanlığında kalabalık bir kadın grubu kız evine gider. Kız evinden en az iki tefçi kadın oğlan evinden gelen kadın<br />

grubunu ayakta def çalarak ve türkü söyleyerek düğün evinin merdiveni başında veya taşlığında karşılar. Misafirler kız evinden<br />

çağrılmış olup, davetlilerle birlikte toplanır. Çengiler durmadan türkü söylemeye devam eder. Gelin kız, kaynananın bulunduğu yere<br />

gelir. Kaynananın ve misafirlerin ellerini öptükten sonra kaynananın önüne diz çöker. Önce kaynana, görümce, teyze,yenge(amca,<br />

dayı hanımları) birer ikişer saç telini kesmek suretiyle “Saç Kesme” töreni yerine getirilir. Bu törende kaynana geline ziynet olarak ne<br />

takacaksa (altın, inci, gerdanlık, küpe, bilezik v.b.) sırasıyla takar. Tören bittikten sonra gelişlerinde olduğu gibi giderlerken de çengiler<br />

ayakta çalaraktan uğurlarlar. Saç kesme töreninin akşamı kına gecesi yapılır.<br />

Oğlan Evinde Kına Gecesi:Oğlan evinde bir miktar kına ile gerekli mumlar hazırlanarak kız evine gönderilir. Bu gecede damadın<br />

arkadaşları çoğunluktadır. Kına gecesinde sağdıcın görevi çoktur. Misafirleri sağdıç karşılar, ağırlar.<br />

Kız evinden bir grup oğlan evine hayırlı olsun diye gelir. Bir odada içkili sofra ve saz heyeti kurulur. Vakit yatsıyı geçince kına yakma<br />

törenine başlanır. Bir tas içinde karılmış kına önce damadın, sonra sağdıcın sağ elinin üç parmağına(yarım el) yakılır. Kına yakılmaya<br />

başlarken saz heyeti ve düğünde bulunan gençler Kına Türküsü söylerler. Kına yakıldıktan sonra damat ile sağdıç babanın ve aile<br />

büyüklerinin ellerini öperler.<br />

Kız Evinde Kına Gecesi: Saç kesme töreni gecesi, oğlan evinden yine başlarında kaynana kalabalık bir grup kız evine gelir. Karşılama<br />

gündüzkü gibidir. Gelin kız ile sağdıç el öperler. Gelin kızın avcuna bir parça kına konularak, bunun üzerine bahşişler verilir.<br />

Kız evinde eğlence oğlan evi gittikten sonra daha çok olur. Kızın arkadaşları etrafını sararlar ve binbir özentiyle ellerine ve ayaklarına<br />

kına yakarlar. Kızlar defçinin eşliğinde kına türküsü söyleyerek geç saatlere kadar eğlenirler. Kız tarafı kına yakanlara haşhaşlı pide,<br />

238

öğme, reçel, peynir, zeytin gibi yiyecekler ikram eder.<br />

Oğlan ve kız evinin ileri gelenlerinden birer grup birbirlerini ziyaret ederek hayırlı olmasını dilerler.<br />

Gelin Alma:Perşembe sabahı her iki tarafta da hareketlidir. Oğlan evinden kız evine bir kamyon gönderilir. Bu kamyona çeyizler<br />

yüklenir. Kızın çeyizi sandık, yatak odası takımı, halı, koltuk takımı, battaniye, yatak takımı ve mutfak takımından(tencere, tabak, çatal<br />

bıçak takımı, çay takımı, fincan takımı, su takımı, su ve ocak güğümleri, tepsi v.b.) oluşur. Çeyizle beraber kız evinden giden kadınlar<br />

çeyizleri asar ve gelin odasını hazırlar.<br />

Gelin hazırlanır, gelin almak üzere oğlan evinin akrabaları ve kaynana kız evine giderler. Gelin kızın babası, yakın akrabaları duvak<br />

örterler, görümlük para verirler. Bu tören çok hüzünlü olur. Duvak örtülünce kaynana gelini arabaya bindirir. Hareket etmeden önce<br />

dua okunur. Akrabalar oğlan evine giderler. Oğlan akrabaları va kayınpeder gelini beklemektedir. Gelin evin önüne gelince arabadan<br />

inmeden bir kurban kesilir. Gelini arabadan kayınpederi indirir. Gelin orada bulunanların elini öper. Duvağı örtülüdür. Oğlan evinin<br />

akrabaları el öpme sırasında geline görümlük hediyeler verirler, ziynet eşyası takanlarda olur.<br />

Cuma: Cuma günü öğleden sonra kadın misafirler gelin görmeye gelirler. Kız evi üzüntülü, oğlan evi neşelidir, gülünür, eğlenilir.<br />

Böylece düğünün bir kısmı bitmiş olur.<br />

El Öpme Daveti: Pazar günü kız evi oğlan evine bir tepsi baklava(Pazar baklavası) gönderir. Baklavayı götüren kadınlar, kadınları<br />

öğle yemeğine, erkekleri akşam yemeğine davet eder. El öpme daveti Pazartesi günü yapılır. Bu yemek çok çeşitlidir. Yemekten<br />

sonra kahve içilir, kız evinin yeniden aldığı dürüler dağıtılır.<br />

Çeyiz İndirme Daveti:El öpme davetinden birkaç gün sonra oğlan evi kız evinin kadınlarını öğle, erkeklerini akşam yemeğine davet<br />

eder. Bu davetin amacı asılı duran çeyizlerin indirilmesiyle düğünün bittiğini gösterir.<br />

EL SANATLARI:<br />

Keçecilik: Eskiden insan gücü ile hamamda pişirilerek yapılan keçe, bugün makinalarda pişirilerek yapılmaktadır. Yapılan keçeye,<br />

yapan ve yaptıran kişilerin adları yazılmakta, keçelerin üzerine mavi, kırmızı, yeşil renklerden oluşan motif ve şekiller işlenmektedir.<br />

Demiryolu, göbek, yıldız, tavan, ay yıldız Afyon keçelerinin üzerine işlenen motiflerden bazılarıdır. Keçe çeşitlerinin bazıları şunlardır:<br />

Kepenek, nakışlı keçe, bebe keçesi, belleme, fes, mevlevi zikkesi, yelek, at keçesi, seccade. Geçim kaynağı keçecilik olan keçelerini<br />

eski usül ile yapan keçeci esnafı bu mesleğini “Keçeciler Çarşısı’nda sürdürmektedir.<br />

Koşumculuk: Afyon’un kökü çok eskilere dayanan el sanatlarından biridir. Atların arabaya koşulması için gerekli olan amut, paldım,<br />

dizgin, şeker, ok kayışı, sırım gibi deri ürünlerinin yapımı ile uğraşan bir el sanatı dalıdır. Afyon’daki koşumcular, kasaplardan aldıkları<br />

manda(camız) derilerini şapladıktan sonra, kayış haline getirmekte ve daha sonra koşum eşyalarını yapmaktadır. Koşumların üzerine<br />

dökümden yapılmış saçak ve püsküller süs için konulmaktadır. Koşumculuğa olan ilgi bugün yok denecek kadar azdır.<br />

At Arabacılığı: Koşumculuğa paralel olarak gelişmiş el sanatıdır. Şehirdeki çeşitli atölyelerden son derece sağlam ve özenle<br />

boyanarak, manzara resimleriyle süslü arabaları yapılmaktadır. Çevre illerde satışı yapılan at arabaları, yaylı tatar arabası, fayton<br />

olmak üzere çeşitli biçimlerde üretilmektedir. Yaylı arabalar genellikle tek atlı olarak yapılmakta ve tekerleklerine lastik<br />

kaplanmaktadır. Arabanın önünde ve arkasında sarsıntıyı önlemek amacıyla yaylar bulunmaktadır. Yaylı arabanın üzerine yapan<br />

kişinin adının yazılması gelenektir. Tatar arabası çift atlı olarak yapılır. Kasa dingil üzerine oturur ve tekerlekleri demirle kaplıdır. Bu<br />

yüzden çok sarsıcıdırlar. Faytonlar ise geçmiş zamanların lüks taşıt araçları olduğundan, alabildiğine süslü, ince, zarif ve hafiftirler.<br />

Çift atlıdır. Üzerine körüklü bir kaplama ile dilendiğinde açılabilecek bir şekilde yapılır. Boyadan başka pirinç çakma düğmelerle de<br />

süsleme zenginleştirilir.<br />

Demircilik ve Bakırcılık: Eskiden çok önemli olmalarına rağmen bugün özelliklerini yitirmiş olan el sanatıdır. Endüstrileşme bu iki el<br />

sanatını büyük ölçüde etkilemiştir. Afyon’daki demirciler başlıca gecenez kapı zinciri, toka, fırdöndü, kaşağı, kullap, frank ve törpüsü,<br />

gem, hıltar, düğme gibi pek çok eşya yaparlar. Bakırcılarında üzerinde en çok çalıştığı eşyalar güğüm, kazan, tabak, tencere gibi<br />

çeşitlidir.<br />

Yemencilik: Afyon yemenilerinin en büyük özelliği, kısa ve uzun yüzlü olarak dikilmesi, dikilip içinin dışına çevrilmesi ve kıyısından<br />

çevrilmesidir (Dikilmesidir). İyi yapılmış yemen normal koşullarda yaz kış iki yıl giyilebilmektedir.<br />

239

Kilimcilik: Emirdağ köylerinde kilim ve zilinin yanı sıra çuval, gelin harharı, seccade, terki heybesi, yastık, cicim gibi eşyalar<br />

dokunmaktadır. Bu dokumalarda kullanılan motiflere verilen benzetme adlar ve belirli anlatıma dayalı kompozisyonlar adeta kilimlerin<br />

dilidir. Gelin parmağı, kız farı, kız yanağı, turna katrı, seher kuşlu, kirli yanışlı, koç boynuzu, aman kız, eli belinde, yıldız, zülüf, yaryare<br />

küstü, çapraz Emirdağ kilimlerinde kullanılan bazı motiflerin adlarıdır. Dokunan kilim ve benzeri eşyaların yünleri yine Türkmen<br />

kadınlarınca eğrilir ve kök boya ile boyanır. Basit tezgahlarda dokunan Türkmen Kilimleri benzersiz el sanatı ürünleri arasındadır. Son<br />

yıllarda kök boya ile üretime başlayan Afyon-Bayat-Dinar-Sincanlı-Hocalar İlçeleri Sosyal Yardımlaşma Kurumları ve Afyon Kocatepe<br />

Üniversitesi Emirdağ Meslek Yüksek Okulu Halı-Kilim Bölümü talebi karşılamada zorluk çekmektedir. Bilhassa Bayat ilçesinde<br />

dokunan kilimlerin ünü yurt dışına uzanmıştır.<br />

Afyon Valiliği Sos. Yar. Day. Vakfı-Hükümet Konağı AFYON Tel: 2156273<br />

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı –Hükümet Konağı BAYAT Tel:49<strong>12</strong>118<br />

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı –Hükümet Konağı HOCALAR Tel:55<strong>12</strong>262<br />

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı –Hükümet Konağı SİNCANLI Tel:3117466<br />

Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfı –Hükümet Konağı DİNAR Tel:3534910<br />

Afyon Kocatepe Üniversitesi/ Emirdağ Meslek Yüksek Okulu Halı-Kilim Bölümü EMİRDAĞ Tel: 4425467<br />

Hasır ve Boyra Örücülüğü:İlçemiz Yakasinek kasabası ve Taşköprü’de bazı yaşlı kişilerce hasır ve boyra örücülüğü<br />

yapılmaktadır.Hasır, daha çok Akşehir ve Eber göllerinde yetişen Kındıra adı verilen bir çeşit su bitkisinin işlenerek basit tezgahlarda<br />

dokunması ile halı ve kilim altlarına serilerek kullanılır. Boyra(kamış hasırı) Akşehir ve Eber göllerinde yetişen kamışın işlenmesinden<br />

sonra tezgahında örülerek, ahşap evlerin tavan kısımlarında üzerine atılacak talaş ve toprakların içlerine sızmasını önlemek için<br />

kullanıldığı gibi çeşitli yerlerde dekorasyon ve kamufle malzemesi olarak da kullanılmaktadır. Ancak, gelişen teknolojik yenilikler<br />

yukarıda anlattığımız hasır ve boyraya karşı olan ilginin azalmasına sebep olmuştur.<br />

Mermercilik:Mermerler klasik billurlardan oluşmuş taşlardır. Bunlar kalkerlerin ve bazende dalomitik sıcaklı ve basınç etkisiyle<br />

değişikliğe(metamorfizm) uğraması sonunda meydana gelmişlerdir. Mermerlerin bileşimi kalsiyum karbonat ve pek azda kalsiyum ve<br />

magnezyum karbonattır.<br />

Tarihi çok eskilere M.Ö.313 yılına rastlayan mermer ocakları Afyon’a 25 km. uzaklıkta bulunan İscehisar ilçesinde yoğunluk<br />

kazanmıştır. Miladi tarihlerde kullanılan bu mermer ocakları hala işletilmektedir. Eskiden ilkel metotlarla parçalanan taşlar, bugün<br />

modern araçlarla (elmas tellerle) kesilerek bloklar halinde çıkarılarak zaiyat önlenmiştir.<br />

Antik çağlarda da çıkartılan mermerlerin; karayolu ile Efes antik kentine, oradan da gemiler ile Roma’ya taşındığı; Vatikan ve Roma’da<br />

bir çok yapıda kullanıldığı ve bu mermerlerin İscehisar’dan gittiği belgelenmiştir.<br />

Mermercilik son yıllarda farkına varılmaya çalışılan, gelişen ülkemizde kullanım alışkanlığı ve yaygınlığı artan konumdadır.<br />

Türk mermerinin içte ve dışta tanınmasıyla mimaride estetik ve tabi malzeme olarak kıymeti kavranmıştır. Turistik tesislerde çevre<br />

tanzimi, şehirlerde peyzaj mimari, anıt ve süslemecilikte kullanımıyla estetik kazandırmaktadır. Mermer yekpare kullanıldığı gibi bakır,<br />

alüminyum, metal, ahşap, çini, mozaik ve çelikle kullanımı sonucunda değişik şekilde de kullanıldığı yere otantik görünüş<br />

sağlamaktadır. Turizm sanayini etkilemekte ve aynı paralelde gelişmektedir.<br />

Hediyelik eşya ve el sanatlarında ocak, lavabo, mutfak tezgahı, masa ve masa üstü sehpa(yuvarlak, oval, elips, dikdörtgen, kare<br />

asimetrik) , süs ve büro malzemesi, satranç takımı, abajur, aplik, avize, saksı, vazo, metalli ve metalsiz sigara küllüğü, şekerlik, fincan,<br />

likör takımı, çerçeveler, kurnalar ve daha çok çeşitli eşyalar üstün kabiliyetli ustalar eliyle şaheserler yapılmaktadır.<br />

Afyon mermerinin tane çapları, damarları ve görünüşleri de yer yer değişiktir. Bu farklara göre taşlara beyaz, pamuk beyaz, beyaz<br />

sarı, pembe sarı, gri, menekşe, kaplanpostu, güvercin göğsü ve gök mermer gibi adlar verilmiştir. Bunlar arsında en çok işlenen<br />

cinsler Afyon kremi, Afyon sarısı, Afyon sumakisi, Afyon dumankiri, Afyon bulgurlusu ve kaplan postu çeşitleridir. Bacasız sanayi<br />

olarak adlandırılan mermer işlemeciliği her geçen gün gelişmekte, mermer sanayii dallarına bilinçli bir şekilde yatırım yapılmakta ve<br />

artık beyaz altının değeri daha iyi anlaşılmaktadır.<br />

240

Halıcılık:Seccade, yastık, heybe, torba, Kur’anlık gibi eşyalar dokunmaktadır. Son yıllarda kooperatifçiler ve Sümerbank aracılığı ile<br />

Isparta tipi halı dokumacılığı gelişmiştir. Halkın dokuduğu halılarda kilim motifleri hakimdir. Ticari amaçlı halılar ise halıcıların verdikleri<br />

desenle işlenmektedir. Dazkırı, Dinar, Sandıklı ve Şuhut ilçelerinde halıcılık bir aile ekonomisi haline gelmiş, gelir kaynağı olmuştur.<br />

Dazkırı bölgesinde özel sektöre ait yapağıdan başlayarak, halı dokunması dahil tüm evleri otantik ortam içinde gösteren halı satış<br />

reyonları turistlerin büyük ilgisini çekmektedir.<br />

MURATKÖY HALICILIK: Bozanköy DAZKIRI Tel:(272)4211059<br />

AHMET HOCA HALICILIK: DAZKIRI Tel:(272) 4213047<br />

Örgücülük: İnsanların koyun yününü en ilkel biçimde kullandıkları çalışma alanı olan örgücülük de Afyon’da yaygın el sanatlarından<br />

biridir. Koyun yününü kirman, tarak, şiş, iğ gibi basit araçlar kullanılarak çorap, eldiven, kazak, içlik gibi eşyalar haline getirilir.<br />

Örülecek erkek çorabı olduğu zaman çoğunlukla düz örgü yada kendinden motifli örgü çeşitleri kullanılır. Çoraplar diz yüksekliğinde<br />

örülür. Kadın çorapları ise nakışlı olur. Renk renk motifler ve nakışlar zengin ve güzeldir. Çoraplar beş şişle örülür.<br />

Dantel ve Oyalar: Kadınların boş zamanlarını değerlendirmek amacıyla yaptıkları, süslemeye yönelik el sanatı ürünleridir. Danteller<br />

beyaz veya krem ip kullanılarak örülür. Motifler halinde tek tek örülüp birleştirilen veya bir bütün olarak örülen danteller, çarşaf, yastık,<br />

sandık örtüsü gibi eşyaların kenarlarına geçirildiği gibi, su takımı, oda takımı, sehpa örtüsü, karyola takımı, masa örtüsü olarak da<br />

yapılmaktadır. Bamyalar, yelpaze, örümcek, laleler, demiryolu, kaz bacağı, elti eltiye küstü, kaynana yumruğu, dantellerde kullanılan<br />

sayısız örneklerden bazılarıdır.<br />

Oyalar; tığ, iğne, mekik, firkete gibi araçlarla örülür. Çok gösterişlidir. Renkli ipliklerle bazıları boncuklar ve pullar kullanılarak yapılan<br />

oyalar, tülbent ve yazma kenarlarına geçirilir. Oyalarda kullanılan örneklerden bazılarının adları şöyledir. Sarhoş bacağı, bülüç gözleri,<br />

karanfil, bademler, ortancalı, günlük oya, pul oya gibi.<br />

Danteller ve oyalar kızların vazgeçilmez çeyiz eşyalarındandır. Afyon’da kız çocuklarının çeyizleri beşikteyken hazırlanmaya başlanır.<br />

YEMEKLER:<br />

Afyonkarahisar’da yapılan yemekler şöyle sıralanabilir.<br />

BUĞDAYDAN YAPILAN YİYECEKLER:<br />

Bulgur Yemekleri<br />

Düğün Yemekleri(çullama köfte, sulu köfte,ilibada dolması,<br />

sırt dolması)<br />

Göce Yemekleri(göce köftesi, göce tarhanası, keşkek)<br />

Hamur İşleri(arabaşı, ağzıaçık, bükme, börek, bazlama,<br />

börek kenarı, haşhaşlı börek, ikiz börek, katmer, ocak<br />

bükmesi, şepit, cızdırma, cücü, çörek, nohut çöreği, ev<br />

hamuraşı, ev makarnası, nuska hamurası, sakala çarpan,<br />

velense hamuraşı, miyane çorbası, övme, peksimet, ak<br />

pide, haşhaşlı pide, katkılı pide, yalım pidesi, halka pişi,<br />

lokma pişi, düz pişi)<br />

ET YEMEKLERİ:<br />

Parça et, yoğurtlu et<br />

İşkembe yemekleri(çorba, kıyma, kızartma,söğüş, tas eti)<br />

Özbek Pilavı<br />

Paçık<br />

C)SEBZE YEMEKLERİ:<br />

Afyon salatası<br />

Patlıcan yemekleri( patlıcan böreği, bütün(parça) et<br />

patlıcan, yanı yarma, nohutlu patlıcan, kavurmalı patlıcan<br />

kebabı, patlıcan küllemesi, patlıcan dolması, yoğurtlu<br />

sarmısaklı patlıcan kızartması, imam bayıldı, patlıcan<br />

köftesi, patlıcan çöp kebabı, patlıcan ezmesi, patlıcan<br />

pilakisi, etli patlıcan sarması, etli patlıcan yahnisi, Patlıcan<br />

doğraması, patlıcanlı pilav, patlıcan oturtma, hünkar<br />

beğendi, patlıcan gömmesi, patlıcan turşusu, patlıcan sırt<br />

dolması.)<br />

İlibada dolması<br />

Sırt dolması<br />

Şakşuka<br />

Zürbiye<br />

D)TATLILAR<br />

Çeşitli Tatlılar : Ekmek tatlısı, haşhaş helvası, incir dolması,<br />

kara helva, kaymaklı şeker, kaymaklı lokum, saksağan<br />

beyni, yumurta tatlısı.<br />

241

Hamur Tatlıları : Bisküvi, erişte baklavası, fırma baklavası,<br />

kara helva, kırmaz helva, kurabiye, höşmerin, kedi<br />

külümbe, pandispanya, tel helva.<br />

Sütlü Tatlılar : Ağız, palize, yepinti.<br />

FESTİVAL VE ŞENLİKLER:<br />

AYAZİNİ TURİZM ŞENLİĞİ<br />

Yeri ve Tarihi:İhsaniye- Nisan 4.Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: İhsaniye Kaymakamlığı-Ayazini<br />

Kasabası Belediye Başkanlığı Tel: (272) 278 80 46<br />

Fax: 278 80 <strong>03</strong><br />

MARSYAS MÜZİK VE SANAT ŞENLİĞİ<br />

Yeri ve Tarihi: Dinar – 6 <strong>May</strong>ıs (Hıdrellez)<br />

Düzenleyen Kuruluş:Dinar Kaymakamlığı –Belediye<br />

Başkanlığı – Milli Eğitim Müdürlüğü - Halk Eğitim<br />

Müdürlüğü – Gençlik ve Spor Müdürlüğü<br />

Tel: 353 17 71 – 353 60 53Fax:353 60 37 – 353 66 22<br />

UÇURTMA ŞENLİĞİ<br />

Yeri ve Tarihi: Merkez – 6 <strong>May</strong>ıs (Hıdırellez)<br />

Düzenleyen Kuruluş: Afyon Belediye Başkanlığı<br />

Tel: (272) 214 42 55 Fax:2<strong>12</strong> 09 74<br />

H<strong>AM</strong>ZA ŞEYH DEDE’Yİ ANMA VE HIDIRELLEZ KÜLTÜR<br />

BAYR<strong>AM</strong>I<br />

Yeri ve Tarihi: Şuhut/Kayabelen köyü – <strong>May</strong>ıs 1.Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: Kayabelen Köyü Muhtarlığı – Folklor<br />

Araştırma Derneği<br />

Tel: (272) 738 62 57 – 738 64 20<br />

KATMER VE AYRAN ŞÖLENİ<br />

Yeri ve Tarihi: Emirdağ – <strong>May</strong>ıs 2. Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: Tez Köyü Muhtarlığı ve Güzelleştirme<br />

Derneği<br />

Tel: (272) 471 <strong>12</strong> 20<br />

KARAADİLLİ GELENEKSEL YAĞLI GÜREŞLERİ<br />

Yeri ve Tarihi: Şuhut/Karaadilli kasabası – <strong>May</strong>ıs 4.Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: Karaadilli Belediye Başkanlığı<br />

Tel: (272) 748 76 70Fax:748 76 60<br />

SANDIKLI – TERMAL – KÜLTÜR – SANAT – SPOR VE<br />

TURİZM FESTİVALİ<br />

Yeri ve Tarihi: Sandıklı – Ağustas 2. Hafta<br />

Düzenleyen Kuruluş: Sandıklı Kaymakamlığı – Belediye<br />

Başkanlığı<br />

Tel: (272) 5<strong>12</strong> 69 46 Fax: 5<strong>12</strong> 61 <strong>12</strong><br />

YÖRÜK AYRANI ŞÖLENİ<br />

Yeri ve Tarihi: Sincanlı – Temmuz 1.Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: İğdeli – Çatkuyu Köyü Muhtarlıkları –<br />

Afyon Yörükler Kültür Dayanışma Derneği<br />

Tel: (272) 215 38 31 – 215 36 47<br />

KİRAZ FESTİVALİ<br />

Yeri ve Tarihi: Sultandağı – Temmuz 1. Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: Sultandağı Belediye Başkanlığı<br />

Tel: (272) 656 10 21Fax:656 10 16<br />

VİŞNE FESTİVALİ<br />

Yeri ve Tarihi: Çay – Temmuz 2.Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: Çay Kaymakamlığı – Belediye<br />

Başkanlığı<br />

Tel: (272) 631 20 25Fax:631 29 51<br />

VİŞNE ŞENLİĞİ<br />

Yeri ve Tarihi: Dinar – Temmuz 1. – 2. Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: Avşar Köyü Muhtarlığı<br />

Tel: (272) 367 <strong>12</strong> 20<br />

KAYMAK VE KÜLTÜR ŞENLİKLERİ<br />

Yeri ve Tarihi: Bolvadin – Ağustos 1.Haftası<br />

Düzenleyen Kuruluş: Bolvadin Belediye Başkanlığı<br />

Tel: (272) 6<strong>12</strong> 52 34Fax:6<strong>12</strong> 48 29<br />

242

ZAFER BAYR<strong>AM</strong>I<br />

Yeri ve Tarihi: Merkez – 26-30 Ağustos<br />

Düzenleyen Kuruluş: Afyon Valiliği – Belediye Başkanlığı<br />

Tel: (272) 215 <strong>12</strong> 46 – 214 42 55Fax: 2<strong>12</strong> 09 74–2<strong>12</strong> 04 53<br />

MERMER VE KÜLTÜR FESTİVALİ<br />

Yeri ve Tarihi: İscehisar – 15 Haziran<br />

Düzenleyen Kuruluş: İscehisar Kaymakamlığı – Belediye<br />

Başkanlığı<br />

Tel: (272) 341 20 01Fax:341 30 96<br />

AŞURE BAYR<strong>AM</strong>I<br />

Yeri ve Tarihi: Merkez – Muharrem Ayı 10. Günü<br />

Düzenleyen Kuruluş: Afyon Belediye Başkanlığı<br />

Tel: (272) 214 42 55Fax:2<strong>12</strong> 09 74<br />

AT YARIŞLARI<br />

Yeri ve Tarihi: Başmakçı<br />

Düzenleyen Kuruluş: Başmakçı Belediye Başkanlığı –<br />

Başmakçı Eğitim, Öğretim İle Sosyal ve Kült.Faal.Yayg.<br />

Geliştirme ve Koruma Derneği Başkanlığı<br />

Tel: (272) 411 20 47 – 411 35 06Fax:411 20 <strong>03</strong><br />

BAŞA DÖN<br />

G.2. Turizm Çeşitleri:<br />

İlimizde öncelik sırasına göre aşağıdaki turizm çeşitleri bulunmaktadır.<br />

1- Termal Turizm<br />

2- Kültür Turizmi<br />

3- İnanç Turizmi<br />

4- Doğa Turizmi<br />

5- Av Turizmi<br />

G.3. Turistik Altyapı:<br />

Afyon ilinde bulunan belediye belgeli otel sayısı : 37<br />

Turizm bakanlığından işletme belgeli konaklama tesisleri sayısı :6<br />

Turizm bakanlığından işletme belgeli yeme-içme tesisleri sayısı:8<br />

Turizm bakanlığı’ndan yatırım belgeli konaklama tesisleri (inşaat halinde) sayısı:5<br />

G.4. Turist Sayısı:<br />

2<strong>00</strong>7 yılında Turim Danışma Bürosuna gelen yabancı turist sayısı 465 kişi olup, ülke olarak Almanya 98, Amerika <strong>12</strong>, Avusturya 2,<br />

Belçika 6, Çekoslavakya 2, Fransa 42, Hollanda 20, Irak <strong>12</strong>, İngiltere 83, İsveç 9, İspanya 8, İtalya 35, Japonya 18, Kanada 16, Kore 3, Güney<br />

Kore 58, Macaristan 2, Norveç 9, Portekiz 3, Romanya 17, Yeni Zelanda 10 kişi ilimize ziyaret etmiştir. Yerli turist sayısı ise 2579 dur.<br />

G.5. Turizm Ekonomisi:<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır.<br />

G.6. Turizm - Çevre ilişkisi:<br />

243

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

244

H.1. Genel Tarımsal Yapı:<br />

H. TARIM VE HAYVANCILIK<br />

Afyonkarahisar il genelinde polikültür tarım yapılmakla beraber tarla bitkileri üretimi ağırlıktadır. İlçeler bazında tarım,sanayi,turizm v.b.<br />

sektörler açısından önemli bir fark bulunmamaktadır. Master Plan çalışmasında il; tarımsal çeşitlilik ve iklim verileri dikkate alınarak 4 agroekolojik<br />

alt bölgeye ayrılarak incelenmiştir. Alt bölgeler içerisinde yer alan ilçeler ve bazı iklim verileri aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.<br />

Afyonkarahisar İlinin Agro-Ekolojik Zonları<br />

Agro<br />

ekolojik<br />

bölge<br />

İlçeler<br />

İklimsel Faktörler<br />

Alt bölgedeki İlçeler<br />

İlde<br />

Kap.<br />

Alan(%)<br />

Şubat<br />

Ayı ort.<br />

Sıcaklık<br />

(C)<br />

Yıllık<br />

yağış<br />

(mm)<br />

I. Alt<br />

Bölge<br />

Merkez,<br />

Hocalar<br />

Bolvadin,Çobanlar,Kızılören,Sincanlı,Şuhut,Sandıklı<br />

45,70 1,25 407<br />

II.Alt<br />

Bölge<br />

III. Alt<br />

Bölge<br />

IV. Alt<br />

Bölge<br />

Başmakçı, Dazkırı,Dinar,Evciler 14,90 3,90 444<br />

Bayat,Emirdağ,İhsaniye,İscehisar 28,80 0,75 402<br />

Çay, Sultandağı 10,60 1,60 580<br />

İl Ortalaması 1<strong>00</strong>,<strong>00</strong> 1,88 458<br />

Kaynak:Meteoroloji Bölge Müdürlüğü,KHİM<br />

Afyonkarahisar İli Arazi Kullanımı (2<strong>00</strong>7 Yılı)<br />

KULLANIM ŞEKLİ<br />

1-Kültüre elverişli arazi<br />

a- Sulu tarım arazisi<br />

b-Kuru tarım arazisi<br />

2-Kültüre elverişli olmayan arazi<br />

a- Çayır – Mera<br />

b- Orman – Fundalık<br />

c- Diğerleri<br />

ALANI<br />

( Ha )<br />

184.518<br />

433.186<br />

399.442<br />

296.819<br />

75.537<br />

TOPL<strong>AM</strong> ALAN<br />

( Ha )<br />

TOPL<strong>AM</strong> ALANA ORANI<br />

( % )<br />

617.704 44<br />

771.798 56<br />

T O P L A M 1389 5<strong>03</strong> 1<strong>00</strong><br />

Kaynak:Afyonkarahisar İl Tarım Müdürlüğü<br />

245

H.2. Tarımsal üretim:<br />

Tarım Alanlarının Kullanılış Amaçlarına Göre Dağılımı 2<strong>00</strong>7 Yılı (da)<br />

Tarla Sebze Meyve Bağ Süs Nadas Diğer Toplam<br />

İLÇELER Alanı Alanı Alanı Alanı Bitkileri Alanı Alan Alan<br />

Merkez 546.397 27.381 7.067,5 0 0 8.6<strong>00</strong> 24.174 613.619,5<br />

Başmakçı 60.341 970 4.020 0 752 28.020,5 30.860 <strong>12</strong>4.963,5<br />

Bayat 75.563 420 1.080 0 0 17.652,5 20.813 115.528,5<br />

Bolvadin 198.831 875 1.7<strong>00</strong> 0 0 155.284 41.022,8 397.7<strong>12</strong>.8<br />

Çay 291.826 3.732 15.650 0 0 89.962 54.426 455.596<br />

Çobanlar 1<strong>00</strong>.374 582 1.102 0 0 7.928 1.499,5 111.485<br />

Dazkırı 86.420,5 939 4.510 0 220 26.051,5 49.157,9 167.298,9<br />

Dinar 474.350 8.350 <strong>12</strong>.546 0 350 7.256 847,9 5<strong>03</strong>.699,9<br />

Emirdağ 8<strong>12</strong>.159 1.933 3.050 0 0 282.<strong>03</strong>8 4.763,2 1.1<strong>03</strong>.943,2<br />

Evciler 145.697 766,2 82 0 0 19.267,2 13.966,2 179.778,6<br />

Hocalar 55.3<strong>12</strong> 965 1.130 0 0 10.460 6.525,9 74.392,9<br />

İhsaniye 153.085 1.302 2.592 0 0 2.399 2.352.8 161.730,8<br />

İscehisar 302.855 1.605 770 0 0 54.990 48.231 408.451<br />

Kızılören 52.722 1.338 1.195 0 0 9.268 5.021,1 69.544,1<br />

Sandıklı 505.790 3.370 7.010 0 0 5.<strong>00</strong>0 11.507,1 532.677.1<br />

Sinanpaşa 230.540 8.329 5.235 0 0 110.306 68.996,8 423.406,8<br />

Sultandağı 218.448 615 47.635 0 0 130.295 26.938,5 423.931,6<br />

Şuhut 249.515 6.735 28.4<strong>00</strong> 0 0 14.810 9.823,7 309.283,7<br />

TOPL<strong>AM</strong>: 4.560.225,5 70.207,2 144.774,5 0 1.322 979.587,8 420.927,4 6.177.044,4<br />

NOT: Bağ ürünleri meyveciliğin içinde yer almıştır.<br />

246

Afyonkarahisar ilinin ilçelere göre sulanabilirlik durumu (2<strong>00</strong>7 Yılı)<br />

İlçeler Yüzöl Tarım Alanı Sulanabilir Devlet Sulamaları(ha) Halk Sulamaları Toplam Sulama Alanı<br />

çümü<br />

Alan<br />

(ha) (ha) (ha) DSİ KHİM Alan (Ha) Alan (ha) Oran<br />

(%)<br />

Merkez <strong>12</strong>0.847 61.362 60.492 58 5.377 5.562 10.997 17,6<br />

Başmakçı 37.625 <strong>12</strong>.496 5.4<strong>00</strong> 0 1.663 150 1.813 33,57<br />

Bayat 41.981 11.552 6.<strong>00</strong>0 184 802 271 1.257 7,73<br />

Bolvadin 89.607 39.771 28.<strong>00</strong>0 0 1.942 838 2.780 9,98<br />

Çay 79.4<strong>00</strong> 45.560 36.<strong>00</strong>0 7.844 3.608 9.787 21.289 58,16<br />

Çobanlar 19.184 11.148 <strong>12</strong>.<strong>00</strong>0 2.930 1.358 570 4.858 39,25<br />

Dazkırı 42.544 16731 11.<strong>00</strong>0 0 1.843 3.725 5.568 49,81<br />

Dinar <strong>12</strong>3.434 50.370 58.<strong>00</strong>0 4.186 5.984 37.<strong>03</strong>7 47.202 80,48<br />

Emirdağ 205.026 110.394 <strong>12</strong>4.<strong>00</strong>0 2.8<strong>00</strong> 2.721 9.611 15.132 11,91<br />

Evciler 22.430 17.977 9.<strong>00</strong>0 0 311 3.293 3.604 40,04<br />

Hocalar 47.424 7.440 10.<strong>00</strong>0 0 415 1.501 1.916 19,16<br />

İhsaniye 84.183 16.173 30.<strong>00</strong>0 183 1.133 1.057 2.373 6,92<br />

İscehisar 42.819 40.845 8.<strong>00</strong>0 0 87 4<strong>03</strong> 490 6,<strong>12</strong><br />

Kızılören 13.865 6.955 9.<strong>00</strong>0 0 252 327 579 6,43<br />

Sandıklı <strong>12</strong>7.773 53.268 44.<strong>00</strong>0 3.959 2.971 13.677 20.607 46,83<br />

Sinanpaşa 96.408 42.339 30.<strong>00</strong>0 2.096 4.0<strong>12</strong> 16.550 22.658 75,47<br />

Sultandağı 85.423 42.393 30.<strong>00</strong>0 4.230 3.774 1.<strong>00</strong>0 9.<strong>00</strong>4 45,68<br />

Şuhut 101.566 30.928 30.<strong>00</strong>0 1.669 4.990 5.777 <strong>12</strong>.436 37,15<br />

TOPL<strong>AM</strong> 1.389.702 617.704 540.892 30.139 43.243 111.136 184.518 34,25<br />

2<strong>00</strong>7 Yılı sulanabilir tarım alanları toplamı olan 540.892 hektar alanın; 30.139 hektarı DSİ ,43.243 hektarı KHİM 184.518 hektarı<br />

halk tarafından sulanmaktadır.<br />

H.2.1. Bitkisel Üretim<br />

H.2.1.1.Tarla Bitkileri<br />

H.2.1.1.1.Buğdaygiller:<br />

Bunların üretilmeleri; tohumlarının mibzerle veya elle serpilerek tarlaya ekilmeleriyle yapılır.<br />

Üreticiler ürettikleri ürünlerin bir kısmını kendileri tüketmekte bir kısmını da satmaktadırlar.<br />

Afyonkarahisar İli Son 6 Yıllık Tarla Bitkileri Üretim Alanı Ve Üretim Miktarları<br />

ÜRÜN<br />

CİNSİ<br />

YILLAR<br />

2<strong>00</strong>2 20<strong>03</strong> 2<strong>00</strong>4 2<strong>00</strong>5 2<strong>00</strong>6 2<strong>00</strong>7<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş<br />

Al (Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Buğday 196.055 516.308 207.842 579.217 206.751 6<strong>03</strong>.634 199.6<strong>00</strong> 554.940 205.616 594.751 204.834 436.135<br />

Arpa 169.350 482.423 162.9<strong>00</strong> 468.398 166.510 506.060 161.732 461.291 164.758 490.979 164.689 334.817<br />

Mısır Da 925 3.635 408 1.682 336 1483,3 249 1.245 405 2.686 301 1880<br />

H.2.1.1.2.Baklagiller:<br />

Bu konuya H.2.1.1 de değinilmiştir.<br />

247

H.2.1.1.3.Yem Bitkileri:<br />

İlimizde üretimi yapılan yem bitkileri, silajlık mısır, fiğ, hayvan pancarı, yonca, korunga ve tritikaledir.<br />

Bunların üretilmeleri; tohumlarının mibzerle veya elle serpilerek tarlaya ekilmeleriyle yapılır.<br />

Üreticiler ürettikleri ürünlerin hemen hemen tamamını kendi hayvancılık işletmelerinde kullanmaktadırlar.<br />

Afyonkarahisar İli Son 6 Yıllık Yem Bitkileri Üretim Alanı Ve Üretim Miktarları<br />

ÜRÜN<br />

CİNSİ<br />

YILLAR<br />

2<strong>00</strong>2 20<strong>03</strong> 2<strong>00</strong>4 2<strong>00</strong>5 2<strong>00</strong>6 2<strong>00</strong>7<br />

Ekiliş<br />

Al (Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş<br />

Al (Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

S.Mısır 1.952 <strong>12</strong>2.5<strong>00</strong> 2.744 159.202 3.075 185.050 3.199 177.625 3.650 2<strong>12</strong>.105 3.767 244.095<br />

Fiğ Dane 652 757 1.650 1.655 3.955 4.455 2.833 3.205 3.<strong>00</strong>0 3.540 2.987 2.468<br />

Fiğ K.Ot 4.638 6.629 5.960 13.252 4.260 <strong>12</strong>.4<strong>00</strong> 5.981 7.045 9.368 21.785 10.5<strong>00</strong> 19.044<br />

H.Pancarı 207 13.725 226 11.969 450 20.4<strong>00</strong> 531 44.080 6<strong>03</strong> 38.230 638 38.2<strong>00</strong><br />

YoncaK.Ot 5.875 63.<strong>12</strong>0 5.270 60.130 5.330 42.5<strong>00</strong> 6.579 50.890 7.380 56.539 7.560 73.270<br />

Korunga 588 2.460 540 1.906 553 1.586 547 2.596 553 2.161 611 2.172<br />

Triticale 3.540 9.580 1.515 5.459 2.186 7.338 1.640 5.1<strong>00</strong> 1.618 5.057 1.704 5.264<br />

H.2.1.1.4.Endüstriyel Bitkiler:<br />

Şeker Pancarı, Haşhaş, Patates, Ayçiçeği başlıcalarıdır.<br />

Afyonkarahisar İlinin Son 6 Yıllık Tarla Bitkileri Üretim Alanı Ve Üretim Miktarları<br />

ÜRÜN<br />

CİNSİ<br />

YILLAR<br />

2<strong>00</strong>2 20<strong>03</strong> 2<strong>00</strong>4 2<strong>00</strong>5 2<strong>00</strong>6 2<strong>00</strong>7<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş<br />

Al (Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ş.Pancar 16.401 778.183 14.567 690.844 13.447 595.<strong>03</strong>5 13.281 571.399 11.668 557.344 10.920 493.454<br />

Ayçiçeği 11.021 15.322 11.4<strong>12</strong> 14.472 10845 14.625 10.999 13.718 11.704 14.778 10.601 11.905<br />

HaşhaşK <strong>12</strong>.241 8.642 18.898 14.752 13232 8708 14.239 3.737 11.082 6.299 10.201 5.410<br />

HaşhaşD<br />

9.2<strong>12</strong><br />

16.305<br />

8252<br />

3.664<br />

6.497<br />

5.647<br />

Susam 150 94 190 92 152 71 202 111 140 97 3<strong>00</strong> <strong>12</strong>3<br />

Anason 2.370 1.472 1.827 1.072 739 480 410 239 431 275 430 255<br />

Kimyon 2.682 1.555 1.187 618 864 533 505 284 514 305 472 247<br />

248

H.2.1.2. Bahçe Bitkileri<br />

H.2.1.2.1.Meyve Üretimi:<br />

TÜR ÜRETİLME METODLARI DEĞERLENDİRME VE<br />

PAZARL<strong>AM</strong>A<br />

Armut Aşı Taze Sofralık, kurutmalık, iç<br />

tüketim<br />

Ayva Aşı Taze Sofralık, kurutmalık, iç<br />

tüketim<br />

Elma Aşı Sofralık iç tüketim ve ihracat<br />

Muşmula Aşı Sofralık iç tüketim<br />

Erik Aşı Sofralık, kurutmalık, iç tüketim<br />

İğde Çelikle Sofralık, kurutmalık, iç tüketim<br />

Kayısı Aşı İç Tüketim ihracat kurutmalık<br />

meyve suyu<br />

Kızılcık Çelikle İç tüketim sofralık sanayilik<br />

Kiraz Aşı Sofralık sanayilik ihracat<br />

Şeftali Aşı Sofralık iç tüketim<br />

Vişne Aşı Sofralık şoklama sanayilik ve<br />

ihracat<br />

Zerdali Tohumla Meyve suyu san. Kurutma ve<br />

iç tüketim<br />

A.Fıstığı Aşı İhracat iç tüketim<br />

Ceviz Aşı ve Tohumla Sofralık iç tüketim<br />

Badem Aşı ve Tohumla İç tüketim<br />

Dut Aşı Toh. Ve Çelikle Sofralık, kurutmalık, iç tüketim<br />

Nar Çelik ve Dipsürgünü Sofralık, kurutmalık, iç tüketim<br />

Üzüm Aşı, çelik, daldırma Sofralık, kurutmalık, şıra,<br />

pekmez, iç tüketim<br />

Çilek Yavru bitki ile Sofralık iç tüketim<br />

Kestane Tohum ve Aşı Sofralık iç tüketim<br />

249

Afyonkarahisar İli Son 6 Yıllık Meyve Veren Ağaç Sayıları ve Üretim Miktarları<br />

2<strong>00</strong>2 20<strong>03</strong> 2<strong>00</strong>4 2<strong>00</strong>5 2<strong>00</strong>6 2<strong>00</strong>7<br />

ÜRÜN CİNSİ<br />

Mey.Ver.Ağa<br />

ç Sayı.<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Mey.Ver.Ağa<br />

ç Sayı.<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Mey.Ver.Ağa<br />

ç Sayı.<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Mey.Ver.Ağa<br />

ç Sayı.<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Mey.Ver.Ağa<br />

ç Sayı.<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Mey.Ver.Ağa<br />

ç Sayı.<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Armut 99.740 3.661 98.360 4.508 96.885 4.177 94.615 4.286 93.905 4.253 93.975 3891<br />

Ayva 26.690 1.207 26.<strong>00</strong>5 1.275 25.1<strong>03</strong> 1.215 25.358 1.244 25.568 1.256 25.678 1193<br />

Elma 591.713 22.426 574.155 31.338 562..2<strong>12</strong> 39.104 565.057 39.858 550.043 35.309 542.488 19.637<br />

Muşmula 24.<strong>12</strong>0 696 31.217 1.082 22.1<strong>12</strong> 608 16.2<strong>00</strong> 425 16.450 463 186.92 530<br />

Erik 179.970 6.060 176.380 6.740 176390 7985 179.2<strong>00</strong> 8.360 187.104 6.611 189.354 8708<br />

İğde 7.975 210 8.<strong>12</strong>5 232 8<strong>12</strong>0 204 11.195 284 11.535 333 11.095 314<br />

Kayısı 88.805 3.664 87.<strong>00</strong>5 2.531 87265 3182 81.350 3.109 88.668 2.530 95.918 3.266<br />

Kızılcık 6.750 145 6.108 207 4263 97 6.<strong>03</strong>8 146 5.837 135 4.617 114<br />

Kiraz 291.<strong>03</strong>5 10.940 332.895 15.331 365190 19640 406.970 19.135 437.839 25.433 441.559 44.380<br />

Şeftali 14.625 432 13.710 388 13670 382 13.970 396 15.950 494 16.808 419<br />

Vişne 8<strong>12</strong>.1<strong>00</strong> 19.538 807.325 25.253 75<strong>03</strong><strong>03</strong> 26549 879.135 21.901 9<strong>12</strong>.567 30.661 1.109.267 43.791<br />

Zerdali 25.620 948 24.720 801 14309 509 13.389 467 <strong>12</strong>.264 406 <strong>12</strong>.789 444<br />

A.Fıstığı 4.3<strong>00</strong> 9 4.7<strong>00</strong> 14 45<strong>00</strong> 13,5 2.7<strong>00</strong> 8 2.7<strong>00</strong> 8 3<strong>00</strong>0 9<br />

Ceviz 39.595 1.330 41.435 1.282 44820 1577 50.320 1.848 52.540 1.873 58.<strong>00</strong>0 1.984<br />

Badem 96.340 1.679 94.810 1.6<strong>00</strong> 83280 1673 67.175 1.214 68.238 1.302 86.738 1.976<br />

Dut 10.629 234 10.415 231 10139 232 8.019 2<strong>00</strong> 7.911 199 8.316 194<br />

Nar 5.451 176 5.450 183 44<strong>00</strong> 156 4.3<strong>00</strong> 152 4.3<strong>00</strong> 152 4.4<strong>00</strong> 111<br />

Üzüm(Ha.) 1.271 5.957 1.298 6.982 1394 8287 1.541 8.340 1.544 8.618 130 7776<br />

Çilek (Ha) 6 27 5 36 4,7 37,5 5 38 5 43 5 42<br />

Kestane 170 6 270 4 8<strong>00</strong> 16 8<strong>00</strong> 36 830 36 1830 86<br />

H.2.1.2.2.Sebze Üretimi:<br />

TÜR ÜRETİLME METODLARI DEĞERLENDİRME VE PAZARL<strong>AM</strong>A<br />

Lahana Tohum, fide Sofralık, iç tüketim<br />

Marul Tohum, fide Sofralık, iç tüketim<br />

Ispanak Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

Pırasa Tohum, fide Sofralık, iç tüketim<br />

<strong>May</strong>danoz Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

Nane Çelik ve Kardeş bitki Sofralık, iç tüketim<br />

Sakız Kabak Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

Bal Kabağı Tohum Sofralık, iç tüketim, çerezlik<br />

250

Hıyar Tohum, fide Sofralık, iç tüketim, Sanayilik, ihracat<br />

Patlıcan Tohum, fide Sofralık, iç tüketim<br />

Domates Tohum, fide Sofralık, iç tüketim, Sanayilik, ihracat<br />

Sivri Biber Tohum, fide Sofralık, iç tüketim, Sanayilik, ihracat<br />

Dolmalık Biber Tohum, fide Sofralık, iç tüketim<br />

Karpuz Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

Kavun Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

Taze Fasulye Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

Taze Soğan Tohum, arpacık ve baş soğan Sofralık, iç tüketim<br />

Havuç Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

Turp Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

Barbunya Tohum Sofralık, iç tüketim<br />

251

ÜRÜN CİNSİ<br />

1.YILLAR<br />

2<strong>00</strong>2 20<strong>03</strong> 2<strong>00</strong>4 2<strong>00</strong>5 2<strong>00</strong>6 2<strong>00</strong>7<br />

Ekiliş<br />

Al (Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş<br />

Al (Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Ekiliş Al<br />

(Ha)<br />

Üretim<br />

(Ton)<br />

Lahana<br />

292 7.709<br />

279 8.861 277 8.421 281 9.044 288 9.252<br />

291 8316<br />

Marul<br />

116 1.766<br />

119 1.789 1<strong>12</strong> 1.649 113 1.534 131 1.842<br />

138 1745<br />

Ispanak<br />

164 1.504<br />

171 1.548 161 1.634 150 1.568 172 1.635<br />

178 1565<br />

Pırasa<br />

422 7.568<br />

410 7.183 399 6.991 390 6.640 383 6.657<br />

371 6<strong>03</strong>2<br />

<strong>May</strong>danoz<br />

10 29<br />

8 25 7 42 13 420 11 17<br />

<strong>12</strong> 6<strong>03</strong>2<br />

Nane<br />

4 9<br />

3 7 2 5 2 6 2 6.5<br />

2 6<br />

S.Kabak<br />

30 632<br />

24 455 26 528 30 564 31.8 632<br />

31 567<br />

B.Kabak<br />

69 919<br />

77 978 73 1.176 75 1.173 76 1.341<br />

76 567<br />

Hıyar<br />

2.670 54.779<br />

2.336 46.072 2.335 44.483 2.257 43.381 2.405 48.662<br />

2486 45755<br />

Patlıcan<br />

179 3.064<br />

160 2.749 153 2.751 133 2.363 <strong>12</strong>5 2.173<br />

<strong>12</strong>7 2064<br />

Domates<br />

837 25.164<br />

847 22.304 881 24.757 856 23.223 895 27.5<strong>00</strong><br />

935 26168<br />

S.Biber<br />

274 3.088<br />

257 3.238 271 3.870 247 3.435 262 3.508<br />

263 3194<br />

D.Biber<br />

146 1.718<br />

136 1.545 <strong>12</strong>5 1.793 109 2.827 <strong>12</strong>2 1.698<br />

134 1724<br />

Karpuz<br />

182 3.686<br />

207 3.206 186 3.567 2<strong>03</strong> 5.165 227 7.017<br />

259 1724<br />

Kavun<br />

411 9.881<br />

441 10.685 411 3.440 428 4.827 440 <strong>12</strong>.184<br />

430 10464<br />

T.fasulye<br />

999 8.556<br />

1.1<strong>00</strong> 10.066 925 44.451 909 9.314 854 10.727<br />

974 11636<br />

T.Soğan<br />

170 2.455<br />

137 2.214 137 2.391 134 2.445 145 2.890<br />

147 2480<br />

Havuç<br />

102 1.452<br />

95 1.350 89 1.345 92 1.369 114 2.069<br />

114 1814<br />

Turp<br />

50 651<br />

43 517 49 668 43 558 43 75<br />

43 567<br />

T.Barbunya<br />

6 19<br />

5 20 3 10 3 11 3 10<br />

2 10<br />

252

H.2.1.2.3.Süs Bitkileri:<br />

2<strong>00</strong>7 yılında 1478 dekar arazide toplam 446,976 ton yağlık gül üretimi gerçekleşmiş olup, alımı Başmakçı Gül Kooperatifi tarafından<br />

yapılmaktadır.<br />

H.2.2. Hayvansal Üretim<br />

Hayvan Türlerinin İlçelere Göre Dağılımı(2<strong>00</strong>7)<br />

Yerli Koyun<br />

Merinos Koyun<br />

Kıl Keçisi<br />

Tiftik Keçisi<br />

Sığır(Saf Kültür)<br />

Sığr(Kültür<br />

Melezi)<br />

Sığır(Yerli)<br />

Manda<br />

At<br />

Katır<br />

Eşek<br />

Yumurtacı<br />

Tavuk<br />

Broiler Tavuk<br />

Ördek<br />

Kaz<br />

Hindi<br />

Arı<br />

Kovanı(Fenni)<br />

MERKEZ 624<strong>00</strong> 0 630 <strong>12</strong>10 <strong>12</strong>521 22310 85<strong>00</strong> <strong>12</strong>38 490 53 825 38845<strong>00</strong> 5<strong>00</strong>0 <strong>12</strong><strong>00</strong> <strong>12</strong><strong>00</strong>0 11<strong>00</strong>0 5<strong>12</strong>0<br />

BAŞMAKÇI 14682 0 <strong>12</strong>3<strong>00</strong> 0 7523 6<strong>03</strong> 90 1 138 32 958 1424743 0 0 6<strong>00</strong> 8<strong>00</strong> 335<br />

BAYAT 33950 2350 4<strong>00</strong>0 0 235 9087 2<strong>00</strong> 2 130 0 306 0 0 50 150 13<strong>00</strong> 85<br />

BOLVADİN 584<strong>00</strong> 2950 2<strong>00</strong>0 0 11023 <strong>12</strong>869 3510 84 342 14 195 662220 0 8<strong>00</strong> <strong>12</strong><strong>00</strong> 850 880<br />

ÇAY 59326 510 750 289 8130 <strong>12</strong><strong>12</strong>3 5423 894 295 0 162 8<strong>00</strong>0 0 850 8<strong>00</strong> 6<strong>00</strong> 1950<br />

ÇOBANLAR 14230 2840 743 101 2840 3680 178 2 29 0 74 0 0 4<strong>00</strong> 32<strong>00</strong> 9<strong>00</strong> 0<br />

DAZKIRI 15423 0 3865 0 3895 854 162 0 74 14 59 135<strong>00</strong>5 0 150 130 3<strong>00</strong> 245<br />

DİNAR 7<strong>12</strong>92 04750 20150 0 7620 9855 657 2 181 25 340 0 0 1<strong>00</strong>0 3<strong>00</strong>0 2<strong>00</strong>0 2420<br />

EMİRDAĞ 756<strong>00</strong> 6535 17<strong>00</strong> 0 4510 8821 2849 0 102 0 <strong>12</strong>13 0 0 250 1450 850 350<br />

EVCİLER 85<strong>00</strong> 0 0 0 4940 1450 110 1 14 0 21 185<strong>00</strong> 0 0 0 0 0<br />

HOCALAR 25677 0 147<strong>00</strong> 2423 <strong>12</strong>3 4450 1875 0 105 42 1046 0 0 0 50 3<strong>00</strong> 5<strong>00</strong><br />

İHSANİYE 14932 5260 11850 0 4850 6840 3788 <strong>12</strong> <strong>12</strong>3 0 220 0 0 1<strong>00</strong>0 4.<strong>00</strong>0 2.<strong>00</strong>0 4<strong>00</strong><br />

İSCEHİSAR 313<strong>00</strong> 0 7930 0 1860 3223 24<strong>00</strong> 2 80 0 2<strong>03</strong> 0 0 0 0 1<strong>00</strong>0 0<br />

KIZILÖREN 59<strong>00</strong> 355 585 0 560 <strong>12</strong>44 158 0 2<strong>00</strong> 0 181 0 0 1<strong>00</strong> <strong>12</strong>0 3<strong>00</strong> 385<br />

SANDIKLI 52460 0 1750 0 <strong>12</strong><strong>00</strong>0 91<strong>00</strong> 5560 7 192 44 1175 459<strong>00</strong>0 0 0 0 0 1840<br />

SİNCANLI 49755 0 3480 0 11<strong>12</strong>0 158<strong>00</strong> 39<strong>12</strong> 1<strong>03</strong> 625 0 286 174750 0 850 22<strong>00</strong> 24<strong>00</strong> 2<strong>00</strong>0<br />

SULTAND. 263<strong>00</strong> 0 3568 210 2897 1850 1856 5 116 0 <strong>12</strong>4 3<strong>00</strong>0 135<strong>00</strong>0 2<strong>00</strong> 3<strong>00</strong> 7<strong>00</strong> 2150<br />

ŞUHUT 498<strong>00</strong> 78<strong>00</strong> 1680 1130 3983 152<strong>03</strong> 71<strong>00</strong> 29 154 0 213 1022<strong>00</strong> 0 1<strong>00</strong> 150 5<strong>00</strong> 950<br />

TOPL<strong>AM</strong> 669930 3<strong>03</strong>80 91681 5363 101730 133362 48328 2382 3390 224 7601 6875218 14<strong>00</strong><strong>00</strong> 6950 28050 258<strong>00</strong> 19610<br />

253

YILLAR<br />

Ürün Cinsi<br />

20<strong>03</strong> 2<strong>00</strong>4 2<strong>00</strong>5 2<strong>00</strong>6 2<strong>00</strong>7<br />

Süt (Ton) 140.160 182.014 237.945 109.680 113.368<br />

Kırmızı Et(Ton) 14.469 16.569 <strong>12</strong>.645 11.486 13.604<br />

Afyonkarahisar İli<br />

Son 5 Yıllık Hayvansal<br />

Ürünler Üretim Miktarları<br />

Beyaz Et(Ton) 1.825 811 1.361 1.356 1.998<br />

Deri (Adet) 81.911 1<strong>12</strong>.495 70.186 130.<strong>00</strong>0 90.985<br />

Yapağı (Ton) 1.080 1.202 1.260 1.250 1.235<br />

Kıl(Ton) 43 96 93 85 83<br />

Tiftik(Ton) 17 3 7 7 7<br />

Yumurta (Ton) 81.540 51.761 79.<strong>12</strong>5 81.250 90.040<br />

Kültür Balıkçılığı (Kg) 42.580 1.898 <strong>12</strong>0.<strong>00</strong>0 <strong>12</strong>8.<strong>00</strong>0 431.<strong>00</strong>0<br />

Tatlı Su Ürünleri (kg) 18.580 7.3<strong>00</strong> 32.083 14.375 15.242<br />

Bal (Ton) 307 341 347 345 274<br />

Bal Mumu (Ton) 17 18 18 17 14<br />

H.2.2.1 Büyükbaş Hayvancılık:<br />

Bölgemizde yerli kara denilen yerli ırklarımız çoğunluktadır. Islah edilmiş bölgemize adapte olmuş kültür ırklarımız Mantofon İsviçre<br />

esmeri Simentel Hostein Frisian ırkları bulunmaktadır. İlimizde Holstein Frision Damızlık Süt Sığırı yetiştiricileri birliği bulunmaktadır.<br />

Süt sığırcılığı yapılan bölgeler Bolvadin, Şuhut, İhsaniye, Afyonkarahisar Merez başta olmak üzere tüm ilçelerimizde aile işletmesi<br />

şeklinde yapılmaktadır.Et sığırcılığı Şuhut, İhsaniye, Dinar, Dazkırı, afyonkarahisar, Emirdağ, Bolvadin canlı hayvan ihracatı yoktur. İç pazarda<br />

tüketilmektedir.Üretim faaliyetleri sonucunda oluşan atıklar yem veya gübre olarak değerlendirilir.<br />

H.2.2.2. Küçükbaş Hayvancılık:<br />

Bölgemizdeki koyun ırkları yerli ırklar: Akkaraman, Dağlıç’ tan oluşur. Kültür ırkları Romlıç, Almanyapağı Merinosu, Rombulilet Alman<br />

etçi Meninos Kıl ve Tiftik keçisi yetiştiriciliği hızla azalmıştır.<br />

Üretim yönü, süt, et, tiftik, yapağı şeklindedir. Koyun, keçiliğin yapıldığı bölgeler; Bolvadin, Emirdağ, Dinar, Dazkırı, İhsaniye,<br />

İscehisar, Bayat ilçelerinde yoğun olmakla birlikte tüm ilçelerimizde yetiştirilmektedir.Üretim faaliyetleri sırasında oluşan atıklar, Gübre olarak<br />

değerlendirilmektedir.<br />

H.2.2.3. Kümes Hayvancılığı (Kanatlı Üretimi):<br />

Bölgemizde bilhassa tavukçuluk ve yumurta tavukçuluğu oldukça yaygınlaşmıştır. 6875218 köy tavuğu mevcuttur.Üretim sırasında<br />

oluşan atıklar tarlada gübre olarak kullanılmakta yada çevre illere pazarlanmaktadır.<br />

H.2.2.4. Su Ürünleri:<br />

- Yapağılı Alabalık Tesisi<br />

Adres: Yapağılı Köyü / DİNAR<br />

Kapasite: Fiili Kapasite <strong>12</strong>0 ton/yıl<br />

254

Değerlendirme: İç Piyasa ve füme balık olarak ihracat<br />

- Özburun Alabalık Tesisi<br />

Adres: Özburun Kasabası / BOLVADİN<br />

Kapasite: 8 ton/yıl<br />

Değerlendirme: Canlı ve pişirerek İç Piyasaya<br />

- Gezler Alabalık Tesisi<br />

Adres: Gezler Köyü / SİNANPAŞA<br />

Kapasite: 8 ton/yıl<br />

Değerlendirme: Canlı ve pişirerek İç Piyasaya<br />

-Kaya Tarla Balıkçılığı (Aynalı Sazan)<br />

Adres: Cumhuriyet Köyü / ÇAY<br />

Kapasite: 14 ton/yıl<br />

Değerlendirme: İç Piyasaya<br />

- Bağlıca Alabalık Tesisi<br />

Adres: Bağlıca Köyü / EMİRDAĞ<br />

Kapasite: 6 ton/yıl<br />

Değerlendirme: İç Piyasaya<br />

H.2.2.5. Kürk Hayvancılığı:<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunamamıştır<br />

H.2.2.6. Arıcılık ve İpekböcekçiliği:<br />

İlimiz bitki çeşitliliği iklim ve flora durumuna göre değişmekle beraber besleyebileceği arılı kovan sayısı 65<strong>00</strong>0 adettir.İlimizde kayıtlı<br />

bizzat arıcılıkla geçinen arıcı sayısı 304, toplam arılı kovan sayısı 22709 ortalama bal üretimi 274 ton, ortalama yıllık balmumu üretim, 14 ton ve<br />

kovan başına ortalama yıllık bal verimi 13.5 kg’ dır.Arıcılarımız ekseriyetle gezginci arıcılık yapmaktadır.Ağustostan mart sonuna kadar çam balı<br />

üretmek ve aynı zamanda kışlatmak maksadıyla Aydın, Muğla, Tekirdağ, Edirne, Antalya illerine gitmektedirler.Bu illerden de ilimize çok sayıda<br />

gezginci arıcılar baharda(bölgemizin polen kaynağı zengin olduğundan)ilimizi yoğun olarak tercih etmektedirler.<br />

H.3. Organik Tarım:<br />

Türkiye'de organik tarım uygulamalarının en fazla yapıldığı il olan İzmir'in yakın ulaşım bölgesinde yer alan ilimiz bu özelliği yanında kirlenmemiş<br />

doğal kaynaklan yönünden de bir potansiyeldir. İl tarımsal yapısında mevcut üretim potansiyeline göre kimyasal kullanım oranı da düşüktür. Afyon'da<br />

organik tarım uygulamasını 1991 yılından bu yana oldukça başarılı bir şekilde ve kurumsal olarak uygulayan "S.S. Başmakçı LNolu (Gül) Tarımsal<br />

Kalkınma Kooperatifi" vardır. Kooperatif Almanya,İsviçre ve Fransa'da dört değişik firma ile çalışmaktadır. Talebe göre gül kurusu ihracatı da<br />

yapılmaktadır. Üreticilerin birçoğunun üretimde kaldırılan kimyasal girdilerin yerine organik kökenli girdileri ikame etmemeleri verim kayıplarını<br />

beraberinde getirmektedir. Bu konuda çiftçi eğitim çalışmalarında organik gübre kullanımı,toprak iyileştiricileri.organik kökenli pestisitler vb. alternatif<br />

materyallerin tanıtılması gereklidir.<br />

H.4. Tarımsal İşletmeler<br />

255

H.4.1. Kamu işletmeleri:<br />

H.4.2. Özel işletmeler:<br />

Ülkemiz genelinde olduğu gibi Afyonkarahisar ilinde de tarımsal işletmeler küçük ve çok parçalı yapıdadır. Devlet İstatistik Enstitüsü<br />

2<strong>00</strong>1 yılında yapılan VII.Genel Tarım Sayımı,Tarımsal İşletmeler Araştırma Sonuçlarına göre , ilde 45.133 adet tarımsal işletme bulunmaktadır.<br />

Bunların dağılımı aşağıda verilmekte ve Grafikde gösterilmektedir.<br />

< 9 da. 6.711 adet (%14,9)<br />

10-19 da. 5.880 adet (%13)<br />

20-49 da. 14.483 adet (%32)<br />

50-99 da. 8.787 adet (%19,5)<br />

1<strong>00</strong>-199 da. 5.969 adet (%13,3)<br />

2<strong>00</strong> > da. 3.3<strong>03</strong> adet (%7,3)<br />

Afyonkarahisar İlinde Tarımsal İşletmelerin Büyüklüklerine Göre Dağılımı<br />

(DİE-2<strong>00</strong>1)<br />

1<strong>00</strong>-199 da<br />

14%<br />

2<strong>00</strong> da ><br />

8%<br />

Afyonkarahisar İlinde Tarım İşletmelerinin Faaliyet Alanlarına Göre Dağılımı (DİE-<br />

1991)<br />

BİTKİSEL ÜRETİM<br />

26%<br />

HAYVANSAL ÜRETİM<br />

3%<br />

BİTKİSEL+HAYVAN<br />

SAL ÜRETİM<br />

%71<br />

Grafik ‘ten Afyonkarahisar’da da Türkiye genelinde olduğu gibi, tarım işletmeleri karma işletme tipindedir. Başta tabiat şartları olmak<br />

üzere; ekonomik,politik ve kültürel vb. problemler bu durumu zorunlu kılmaktadır.<br />

Afyonkarahisar ilinde tarımsal işletme tipine göre arazi büyüklükleri ve işletme sayıları<br />

(DİE 1991)<br />

18.<strong>00</strong>0<br />

16.<strong>00</strong>0<br />

bitkisel üretim<br />

14.<strong>00</strong>0<br />

<strong>12</strong>.<strong>00</strong>0<br />

(adet)<br />

10.<strong>00</strong>0<br />

8.<strong>00</strong>0<br />

6.<strong>00</strong>0<br />

hayvansal üretim<br />

4.<strong>00</strong>0<br />

2.<strong>00</strong>0<br />

0<br />

<br />

bitkisel+hayvansal<br />

üretim<br />

Arazi Büyüklüğü (da)<br />

Grafiklerde görüldüğü gibi, Afyonkarahisar ilinde bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte yapan işletme sayısının oranı ¾’tür. Sadece<br />

bitkisel ya da sadece hayvansal üretim yapan işletme sayısı azdır.<br />

21 Haziran 2<strong>00</strong>1 tarih ve 24439 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren ÇKS ve DGD Projesi kapsamında; 639.131 ha<br />

tarım alanı bulunan ilimizde,20<strong>03</strong> yılında bu alanın 346.169 ha.’lık kısmı (%54,16) kayıt altına alınmıştır.20<strong>03</strong> yılı DGD ve ÇKS Projesi<br />

çerçevesinde, İl Müdürlüğümüze müracaat eden çiftçi sayıları, arazi büyüklüğüne göre aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.<br />

Afyonkarahisar İli İşletme Büyüklükleri (ÇKS & DGD – 20<strong>03</strong> )<br />

Büyüklüğü<br />

İşletme<br />

(da)<br />

Toplam<br />

Arazi Miktarı (ha)<br />

Sayısı<br />

İşletme<br />

(Ad.)<br />

Oransal Arazi<br />

Büyüklüğü<br />

( % )<br />

< 10 2.678 3.884 0,77<br />

257

10-20 <strong>12</strong>.717 8.463 3,67<br />

20-50 66.570 19.971 19,23<br />

50-1<strong>00</strong> 102.271 14.443 29,55<br />

1<strong>00</strong>-2<strong>00</strong> 102.899 7.539 29,73<br />

2<strong>00</strong> -5<strong>00</strong> 56.351 2.010 16,28<br />

5<strong>00</strong>> 2.683 51 0,77<br />

TOPL<strong>AM</strong> 346.169 56.361 1<strong>00</strong><br />

H.5. Tarımsal Faaliyetler:<br />

AFYONKARAHİSAR ilindeki arazi dağılımı<br />

Toplam Alan: 3397145,698 - Toplam Çiftçi sayısı: 52917<br />

Beyan edilen arazi<br />

Arazi Çiftçi sayısı Alan (da)<br />

5 dekardan kucuk 307 (%0,58) 1.189,4 (%0,04)<br />

>=<strong>00</strong>05 da, =<strong>00</strong>10 da, =<strong>00</strong>20 da, =<strong>00</strong>50 da, =01<strong>00</strong> da, =02<strong>00</strong> da,

=05<strong>00</strong> da, =1<strong>00</strong>0 da, =<strong>00</strong>05 da, =<strong>00</strong>10 da, =<strong>00</strong>20 da, =<strong>00</strong>50 da, =01<strong>00</strong> da, =02<strong>00</strong> da, =05<strong>00</strong> da, =1<strong>00</strong>0 da, =<strong>00</strong>05 da, =<strong>00</strong>10 da, =<strong>00</strong>20 da, =<strong>00</strong>50 da, =01<strong>00</strong> da, =02<strong>00</strong> da, =05<strong>00</strong> da,

Taahhütname2 ile verilen arazi<br />

5 dekardan kucuk 299 (%54,46) 863,2 (%7,09)<br />

>=<strong>00</strong>05 da, =<strong>00</strong>10 da, =<strong>00</strong>20 da, =<strong>00</strong>50 da, =01<strong>00</strong> da, =02<strong>00</strong> da, =1<strong>00</strong>0 da,

H.5.3. Toprak Kullanımı:<br />

Tarım arazileri kullanım durumu Genel tarımsal yapı bolumunde verilmistir.<br />

261

İ. MADENCİLİK<br />

Şekil 31: Afyonkarahisar İli Maden Haritası<br />

262

İ.1. Maden Kanununa Tabi Olan Madenler ve Doğal Malzemeler<br />

İ.1.1. Sanayi Madenleri:<br />

Bu konuya B.5.1 de değinilmiştir.<br />

İ.1.2. Metalik Madenler:<br />

Bu konuya B.5.2 de değinilmiştir.<br />

İ.1.3. Enerji Madenleri:<br />

Bu konuya B.1.3 ve B.1.4 de değinilmiştir.<br />

İ.1.4. Maden Kanunu’ na Tabi Olan Doğal Malzemeler:<br />

İlimiz Özel İdare Müdürlüğü tarafından kayıt altında tutulan ocakların listesi ve özellikleri aşağıya çıkartılmıştır.<br />

Malzemenin<br />

(Ruhsatın)bulunduğu<br />

Yer<br />

Malzemenin Türü<br />

İşletme Sahibinin Adı<br />

ve Soyadı<br />

Rezerv Miktarı<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Akbor Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez Toprak Ocağı Anataş Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Uysallar Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Afyon Toprak Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Sülümenli<br />

Afyon/Merkez Toprak Ocağı Taç Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Kral Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Üçyıldız Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Sülümenli<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Akdağ Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Bereket Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Sülümenli Kasabası<br />

263

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Petek Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Sülümenli Kasabası<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı İpek Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Hisar Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Batı Toprak Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Özçağ Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Has Avcı Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Sülümenli Kasabası<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Örnek Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Sülümenli Kasabası<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Emek Toprak Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Toprak Ocağı Örnekler Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Sülümenli Kasabası<br />

Afyon/Merkez<br />

Mıcır – Kum Kolsan İnş.Tic.A.Ş. Bilinmiyor<br />

Karaaslan Köyü<br />

Afyon/Merkez<br />

Kum Ocağı Gebeceler Belediye Başkanlığı Bilinmiyor<br />

Gebeceler Kasabası<br />

Afyon/Merkez Taşocağı Karayolları 3.Böl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Başmakcı/Merkez Taşocağı Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Bolvadin /Merkez Toprak Ocağı Baykan Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Bolvadin/Merkez Toprak Ocağı Yazıcılar Tuğla Fabrikası Bilinmiyor<br />

Bolvadin/Merkez Sıva Kumu Beşir Özçal Bilinmiyor<br />

Bolvadin/Merkez Taşocağı Karayolları 3.Böl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Çay Kum Ocağı Karayolları 3.Böl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dazkırı/Söğütlü Köyü Ariyet Alkim Alkali A.Ş. Bilinmiyor<br />

Dazkırı Ariyet Karayolları 3.Böl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Tatarlı Kum Ocağı Cafer Tayyar ÇİÇEK Bilinmiyor<br />

Dinar/ Aktoprak Köyü Üstübeç Bünyamin UYAN Bilinmiyor<br />

264

Dinar/Kılıçkaya Taşocağı TCDD Yolları-Afyon Bilinmiyor<br />

Dinar/Araz Kum Ocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Nebikısığı Taş Ocağı Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Küçüktepe Ariyet Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Kısıkderesi Taş Ocağı Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Alacaltısırtı Taş Ocağı Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Akalan Taş Ocağı Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Harmanyeri Stabilize Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Uzunsay Stabilize Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Palamuttepe Ariyet Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Köyaltı Ariyet Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Dinar/Evlenkaya Ariyet Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Emirdağ/Merkez Kireç Ocağı Komkisan Kombassan AŞ Bilinmiyor<br />

Emirdağ/ Merkez Taşocağı Türkiye Şeker Fab A.Ş. Bilinmiyor<br />

Emirdağ/A.Piribeyli Taşocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Emirdağ/Kuzkaya Taşocağı Karayolları 3.Bl.Md. Bilinmiyor<br />

Emirdağ/Kayalarönü Taşocağı Karayolları 4.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Emirdağ/Boztepe Taşocağı Karayolları 4.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Emirdağ/Kolanşam Taşocağı Karayolları 3.B:l.Md.ğü Bilinmiyor<br />

İhsaniye/Kayıhan Ksb.ı Taşocağı Afyon Çimento Fab. A.Ş. Bilinmiyor<br />

İhsaniye/ Ayazini Ksb. Taşocağı Ayazini Belediye Başk.ğı Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Merkez Kum Ocağı Gen - Han A.Ş. Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Çatkuyu Köyü Kum Ocağı Gen - Han A.Ş. Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Merkez Kum Ocağı Gen - Han A.Ş. Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Ahmetpaş Ksb. Kum Ocağı Kumcuoğlu Ltd.Şti. Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Ahmetpaşa Ksb. Kum Ocağı Kumcuoğlu Ltd.Şti. Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Çatkuyu Köyü Taşocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Çatkuyu Köyü Taşocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Çatkuyu Köyü Taşocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Çatkuyu Köyü Taşocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Ahmetpaşa Ksb. Kum Ocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Kırka Ksb. Kum Ocağı DSİ.18.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Taşoluk Ksb. Kum Ocağı DSİ.18.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

265

Sincanlı/Çobanözü Köyü Kum Ocağı DSİ.18.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sincanlı/Çayhisar Köyü Kum Ocağı Köy Hiz.İl Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sandıklı/Kuzcayaylası Taşocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sandıklı Taşlıdere Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sandıklı/Örenkaya Ariyet Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sandıklı/Kestelçayı Kum Ocağı Karayolları 13.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sandıklı/Cuma Mah. Taş Ocağı DSİ.18.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sandıklı/Selvi Tepesi Toprak Ocağı DSİ.18.Bl.Bd.ğü Bilinmiyor<br />

Sandıklı/Karadirek Kum Ocağı DSİ.18.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

Sultandağı/Yeşilçiftlik Kum Ocağı Musa AYDOĞMUŞ Bilinmiyor<br />

Sultandağı/Yeşilçiftlik Sıva Kumu Ahmet AYDOĞMUŞ Bilinmiyor<br />

Sultandağı/Yeşilçiftlik Kum Ocağı Hasan GÖKMEN Bilinmiyor<br />

Sultandağı/Adazalı Taşocağı TCCDD Yolları Afyon Bilinmiyor<br />

Şuhut/Kocaçaltepe Taşocağı Karayolları 3.Bl.Md.ğü Bilinmiyor<br />

İ.2. Madencilik Faaliyetlerinin Yapıldığı Yerlerin Özellikleri:<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır.<br />

İ.3. Cevher Zenginleştirme:<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır.<br />

İ.4 Madencilik Faaliyetlerinin Çevre Üzerine Etkileri:<br />

Madencilik isletmeleriyle doğal kaynaklar olan madenler ve mineraller insan refahı icin bir taraftan ekonomiye kazandırılırken, diğer<br />

taraftan ekoloji cevreye buyuk tahribat ve zarar vermektedirler.<br />

Soz konusu faaliyetler hakkında CED Yonetmeliği doğrultusunda, hazırlanan, CED ve proje Tanıtım Dosyaları kapsamında, cevreye<br />

verilen zararın minimuma indirilmesi amacıyla cevrenin korunması ile ilgili taahhut altına alınan onlemlere uyulup uyulmadığı konusunda<br />

gerekli denetimler Mudurluğumuzce yapılmaktadır<br />

İ.5 Madencilik Faaliyetleri Sonucunda Arazi Kazanım Amacıyla Yapılan<br />

Rehabilitasyon Çalışmaları:<br />

Madencilik faaliyetlerinin, cevreye olabilecek olumsuz etkilerin Cevresel Etki Değerlendirme surecinde kontrol altına alınmaktadır. "CED<br />

Gerekli Değildir Kararı" verilen madencilik faaliyetlerinde asağıda belirtilen kriterler cercevesinde denetimler yapılmaktadır.<br />

- Ocaklarda ayna yuksekliği, sev acılan arazi yapısına gore belirlenerek, hafriyat malzemeleri gerekli yukseklik ve sev acıları ile<br />

depolanması, meydana gelen atıkların duzenli olarak toplanması, malzeme alımının kademeli yapılması, ocaklarda kayma ve cokme riskini<br />

azaltacak miktarda malzeme alınmasının sağlanması,<br />

- Ruhsatlandırma asamasında, ruhsat verilecek sahaların koordinatları belirlenmesi, calısma alanlarını belirten yerlere gorulebilir nirengi<br />

noktaları konması ve denetimlerde belirlenen koordinatlarda calısılıp calısılmadığı surekli kontrol edilmesi,<br />

- Nakliye asamasında tarım alanları, bağ-bahce, mevcut su kaynakları ve yerlesim yerlerinin etkilenmemesi icin kamyonlara tasıma sınırı<br />

ustunde yukleme yapılmayıp, malzemenin dusmeyecek, akmayacak, sızmayacak, tozmayacak ve gurultu cıkarmayacak sekilde tasınması<br />

amacıyla tum tedbirlerin alınmasının sağlanması,<br />

- Arazilerin tekrar eski haline getirilerek yeniden kullanıma kazandırılması amacıyla yapılması dusunulen gerekli rehabilitasyon calısmaları,<br />

faaliyetin sona ermesini beklemeden isletme asamasındayken baslatılması,<br />

266

- İşletme asamasında ve sonrasında can ve mal kaybını onlemek icin taskın, yangın, kayma, gocuk vb. olumsuz etkilerin olusmaması icin<br />

sağlık koruma bandı bıraktırılması, gerekli tum guvenlik onlemlerinin alınması, uyarıcı tabelaların asılması,<br />

- İcme suyu kaynaklarına ve yer altı sularına muhtemel olumsuz etkileri onlemek icin, arazi sekli ve malzeme cinsine gore gerekli hallerde<br />

Tabii malzeme ocaklarında drenaj kanalları actırılması, cokturme havuzları ve foseptikler standartlara uygun sekilde projelendirilmesi,<br />

isletme sahiplerinden ve Ozel İdare Mudurluklerinden istenmektedir.<br />

Şekil 32: İlimizdeki Mermer Ocaklarından Biri<br />

267

268

J.1. Birincil Enerji Kaynakları<br />

J.1.1. Taşkömürü:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.2. Linyit:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.3. Asfaltit:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.4. Bitümlü Şist:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.5. Hampetrol:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.6. Doğalgaz:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J. ENERJİ<br />

J.1.7. Nükleer Kaynaklar (Uranyum ve Toryum):<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.8. Orman:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.9. Hidrolik:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.10. Jeotermal:<br />

A - ISIL DEĞER : Şu anda mevcut bulunan (ısıtılan) bölgenin ısı değeri 36.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 kcal/saat tir.<br />

B - JEOTERMAL ENERJİNİN KAPASİTESİ : Ömer - Gecek havzasında Afjet Aş.’ye ait, 8 adet kuyu mevcuttur. Bu kuyuların jeotermal su<br />

kapasiteleri 402 lt/sn, olarak M.T.A.’nın 2<strong>00</strong>0 yılında yaptığı çalışmalar sonucu tespit edilmiştir.<br />

Toplam ısıl kapasite 72.360.<strong>00</strong>0 kcal/saattir. Mevcut şebekede 36.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 kcal/saat ısı kullanımı vardır. Geriye kalan 36.360.<strong>00</strong>0 kcal/saat lik<br />

ısı enerjisi yeni yapılacak bölgede kullanılabilir.<br />

C - YAPILACAK ÇALIŞMALAR : Mevcut bölge harici; Yeşilyol, Alparslan Türkeş Bulvarı, Kadınana Caddesi, Kurtuluş Caddesi ve Gazlıgöl<br />

Caddesi arasında kalan 2 adanın ve Cumhuriyet Mahallesinin jeotermal enerji ile ısıtılması için çalışmalar yapılmaktadır. İki bölgeninde projeleri<br />

hazırlanmıştır.<br />

269

Bu bölgelerin her ikisinde ısıtılabilmesi için, Ömer — Gecek havzasında yeni kuyular açılarak su kapasitesinin yükseltilmesi gerekmektedir. Yeni<br />

açılacak kuyuların lokasyon noktalan M.T.A. tarafından belirlenmekte olup, kuyuların açılması için gerekli çalışmalar yapılmaktadır.<br />

Gerekli maddi olanakların sağlanması durumunda, bu bölgelerde altyapı çalışmalarıda başlatılacaktır.<br />

D – MEVCUT DURUM :Bölgede şu anda jeotermal enerjiden faydalanan konut ve işyeri sayısı 1<strong>00</strong> m 2 bazında 4.760 adettir.<br />

E - EKONOMİYE KATKISI : Afyon’ da konut ısıtmacılığında jeotermal enerji kullanımının ekonomiye katkısının, fosil yakıt tüketimindeki azalma<br />

ve onun ülke ekonomisine sağladığı parasal katkı olarak gösterebiliriz.<br />

Afyon’da kış aylarındaki ortalama sıcaklık Türk Standartları TS 2164’e göre yapılan ısı hesabında, her 1<strong>00</strong> m 2 net alanın ısıtılması için<br />

8.484 kcal/saatlik bir ısı enerjisine ihtiyaç duyulmaktadır. Buradan hareketle halen jeotermal enerji ile ısıtılan 4.760 konut ve eşdeğeri 476.<strong>00</strong>0 m 2 konut alanı<br />

için harcanan enerji 4.760 X 8,484 = 40.383.840 kcal/saattir.<br />

Bu enerji saatte yaklaşık 9 ton Tunçbilek kömürünün yakılması ile elde edilen ısı enerjisine eşdeğer bir enerjidir. Konutların 24 saat süreyle<br />

ısıtıldığı ve Afyon’da kış sezonunun 6 ay sürdüğü dikkate alındığında tasarruf edilen kömür miktarı yaklaşık 39.<strong>00</strong>0 tondur. Bunun parasal boyutu 2<strong>00</strong>2<br />

yılı rakamlarına göre 3.9 trilyon TL.dir.<br />

Yukarıda yapılan hesaplarla , binaların jeotermal ısı ile ısıtılması durumunda, her 1<strong>00</strong> m 2 daire aylık ödemesi 30.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 TL. olduğuna<br />

göre; 4.760 X 30.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 X <strong>12</strong> ay = 1.7 trilyon TL. dir. Buda küçümsenemeyecek bir rakamdır.<br />

Ayrıca, fosil yakıtlarının nakliyesi, yakılması, atıkları (kül ve duman) ve atıkların nakliyeside maliyeti artıran sebeplerdendir.<br />

Birde jeotermal enerjinin çevre kirliliğinin azaltılmasına katkısıda göz önüne alınmalıdır.<br />

J.1.11. Güneş:<br />

METEROLOJİK RASAT S. AYLAR<br />

ELEMANLAR I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII<br />

Günlük ort. Gün.sür<br />

(saat,dak)<br />

Günlük ort.gün<br />

sidt(cal/cm 2 dak)<br />

Aylık en yuk gun sidt<br />

(cal/ cm 2 dak)<br />

02:58 04:07 05:16 06:14 08:<strong>12</strong> 10:02 11:09 10:37 08:52 06:22 04:39 02:38<br />

175,43 251.97 359.53 435.72 510.40 576.87 581.34 530.19 440.95 3<strong>00</strong>.21 197.3 375.47<br />

1.25 1.34 1.60 1.71 1.72 1.64 1.56 1.53 1.34 1.19 1.10 1.72<br />

J.1.<strong>12</strong>. Rüzgar:<br />

Bu Konuda çalışma bulunmamaktadır.<br />

J.1.13. Biyokütle:<br />

J.2. ikincil Enerji Kaynakları:<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır<br />

J.2.1. Termik Enerji:<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır.<br />

270

J.2.2. Hidrolik Enerji:<br />

İlimizde çalışmakta olan tek hidroelektrik santral DİNAR II HES olup bu baraja Tahsis edilen su: 83,0 hm 3 /yıl ve Üretim kapasitesi:<br />

22,3 GWh/yıl’dır<br />

J.2.3. Nükleer Enerji:<br />

Bu konuda bilgi bulunamamıştır.<br />

J.2.4. Yenilebilir Elektrik Enerjisi Üretimi:<br />

J.3. 2<strong>00</strong>7 Yılı İtibarıyla Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı:,<br />

Elektrik (kwH)<br />

Mesken 222.791.242<br />

Ticaret 116.251.808<br />

Sanayi 336.134.170<br />

Resmi Daire 44.402.801<br />

Diğer 254.947.067<br />

Toplam 974.527.088<br />

J.4. Enerji Tasarrufu İle İlgili Yapılan Çalışmalar:<br />

Köylerimizde sokak aydınlatmada 110 W – <strong>12</strong>5 W gibi yüksek sarfiyatlı aydınlatma armatürleri yerine 3x11 W gücünde aynı<br />

aydınlatmayı sağlayan armatürler seçilerek, yine pek çok yerleşim birimimizde aydınlatma armatürlerimiz bir direk atlamalı olarak (bir direkte<br />

aydınlatma armatürü varsa bir sonraki direkte armatür kullanılmayarak) tesis edilerek, refüj aydınlatmalarında ise 23:30’a kadar tamamen<br />

yanan armatürlerin bu saatten sonra birer atlamalı yanacak şekilde otomasyonu sağlanarak enerji tasarrufu sağlanmaktadır.<br />

Tarımsal sulama amaçlı kullanılan trafoların enerjisi sulama sezonu sınunda tamamen kesilerek oluşabilecek trafo kayıpları<br />

önlanmektedir.<br />

Yine ülkemizde teknik kayıp olarak ifade edilen elektrik şebekesinde elektrik enerjisinin ısı enerjisine dönüşmesi neticesinde<br />

oluşan kayıpların asgariye indirilerek tasarruf sağlanması amacıyla özellikle eski olan şebekelerde bakım ve yenileme çalışmaları<br />

yapılmakta, bölgenin durumuna göre ilave şebekeler tesis edilerek teknik kayıpların azaltılmasına çalışılmaktadır. Ayrıca Afyonkarahisar ili<br />

ve Sandıklı ilçesi merkezinde şebeke, ödenekler parelelinde kısım kısım yer altına alınarak yine aynı şekilde teknik kayıpların azaltılması<br />

neticesi tasarruf sağlanmaktadır.<br />

271

K. SANAYİ VE TEKNOLOJİ<br />

K.1 İl Sanayiinin Gelişimi, Yer Seçimi Süreçleri ve Bunu Etkileyen<br />

Etkenler:<br />

İlimiz coğrafi konumu itibariyle önemli bir yere sahiptir. Çünkü iller ve Bölgeler arası önemli karayolları ve demiryolları İlimizden<br />

geçmektedir. Türkiye genelinde dört ayrı demiryolu hattının birleştiği tek il konumundadır. İlimizin bu coğrafi konumu yatırımcılar için tercih<br />

nedeni olmaktadır.<br />

İlimizde özellikle 1950 ‘ li yıllarda tarım ve hayvancılığa dayalı yem, un, makarna, malt ve ayçiçek yağı fabrikaları kurulmuştur.<br />

Daha sonraki yıllarda kamu yatırımları olarak Çimento, Beton Travers, Kızılay Madensuyu İşletmesi, Alkoloid, Seka, Şeker Fabrikası ve<br />

Makina Fabrikası kurulmuştur. Bu fabrikaların kurulması ildeki işsizliği önlediği gibi ekonomiye de olumlu katkılar sağlamıştır.<br />

Yatırımların artması yan sanayinin gelişmesinde öncü olmuş ve Küçük Sanayi Sitelerinin kurulmasını sağlamıştır. Yukarıda<br />

belirtilen fabrikalar belli yörede yoğunlaşmayıp ilin geneline yayılmıştır.<br />

Sermaye birikiminin artması ve teknolojik gelişmeler sayesinde İlimiz İscehisar İlçesi ve Afyonkarahisar – Ankara Karayolu<br />

üzerinde mermer fabrikalarının, Afyonkarahisar – Konya karayolu üzerinde ise tuğla – kiremit fabrikalarının kurulması ile sonuçlanmıştır. Bu<br />

fabrikalar bir plan dahilinde kurulmadığı için görünüm ve çevre kirliliğine neden olmaktadır.<br />

1980’ li yıllardan sonra sanayideki bu dağınıklığı gidermek, çevre ve görüntü kirliliğini önlemek ve sanayinin belli bir plan<br />

çerçevesinde gelişmesini sağlamak, sanayiciye alt yapısı hazır arsalar temin etmek amacıyla Organize Sanayi Bölgelerinin kurulmasına<br />

önem verilmiş olup bu kapsamda Afyonkarahisar, Merkez İlçe, Bolvadin, Sandıklı, Dinar, Dazkırı ve Emirdağ İlçelerinde Organize Sanayi<br />

Bölgeleri kurulmuştur. Bu Organize Sanayi Bölgelerinden sadece Afyonkarahisar Merkez İlçede Çapakkırı Mevkiinde bulunan<br />

Afyonkarahisar Organize Sanayi Bölgesinde 431 sanayi parseli üretilerek sanayicilere tahsisi edilmiştir. Bu Organize Sanayi Bölgesinde 225<br />

fabrika işletmeye geçmiştir.<br />

K.2 Genel Anlamda Sanayi Gruplandırılması:<br />

İlimizde bulunan kamu ve özel sektör sanayi kuruluşlarının sektörel dağılımı aşağıdadır;<br />

- Madencilik ve Taş Ocakçılığı Sanayi: 281 Adet<br />

- Gıda, İçki ve Tütün Sanayi: 107 Adet<br />

- Tekstil, Giyim ve Deri Sanayi: 025 Adet<br />

- Orman Ürünleri Sanayi: 016 Adet<br />

- Kağıt ve Kağıt Ürünleri Sanayi: <strong>00</strong>1 Adet<br />

- Kimya Sanayi: 010 Adet<br />

- Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi: <strong>03</strong>3 Adet<br />

- Metal Ana Sanayi: ---<br />

- Metal Eşya, Makine ve Teçhizat İmalat Sanayi: 040 Adet<br />

- Diğer İmalat Sanayi: 053 Adet<br />

GENEL TOPL<strong>AM</strong>: 566 Adet<br />

272

Şekil 33: Mermer Ocağı<br />

273

K.3 Sanayiinin İlçelere Göre Dağılımı:<br />

AFYONKARAHİSAR İLİNDEKİ RESMİ VE ÖZEL SEKTÖR<br />

SANAYİ İŞLETMELERİNİN İLÇELERE GÖRE SEKTÖREL DAĞILIMI<br />

A B C D E F G H I İ<br />

İLÇE<br />

MADENCİLİK<br />

VE TAŞ<br />

OCAKÇILIĞI<br />

GIDA İÇKİ<br />

VE<br />

TÜTÜN<br />

TEKSTİL<br />

GİYİM VE<br />

DERİ<br />

ORMAN<br />

ÜRÜNLERİ<br />

KAĞIT VE<br />

KAĞIT<br />

ÜRÜNLERİ<br />

KİMYA<br />

TAŞ VE<br />

TOPRAĞA<br />

DAYALI<br />

METAL ANA<br />

METAL<br />

EŞYA<br />

MAKİNA VE<br />

TECHİZAT<br />

İMALAT<br />

DİĞER<br />

İMALAT<br />

TOPL<strong>AM</strong><br />

MERKEZ 98 49 13 6 --- 6 30 --- 20 33 255<br />

BAŞMAKÇI --- 1 1 --- --- 1 --- --- --- 1 4<br />

BAYAT 2 --- --- --- --- --- --- --- --- --- 2<br />

BOLVADİN 3 7 --- 6 --- 1 1 --- 3 2 23<br />

ÇAY 4 3 --- --- 1 --- --- --- 2 --- 10<br />

ÇOBANLAR --- 1 --- --- --- --- --- --- 1 1 3<br />

DAZKIRI --- --- 2 --- --- 1 --- --- --- 1 4<br />

DİNAR --- 5 8 --- --- --- 1 --- 3 2 19<br />

EMİRDAĞ 4 1 --- --- --- --- 1 --- --- 1 7<br />

EVCİLER --- --- --- --- --- --- --- --- --- --- ---<br />

HOCALAR --- 1 --- --- --- --- --- --- --- --- 1<br />

İHSANİYE --- 7 --- --- --- --- --- --- --- --- 7<br />

İSCEHİSAR 162 --- --- --- --- --- --- --- 2 --- 164<br />

KIZILÖREN --- --- --- 1 --- --- --- --- --- --- 1<br />

SANDIKLI 2 7 1 2 --- 1 --- --- 7 7 27<br />

SİNANPAŞA 6 13 --- 1 --- --- --- --- 1 3 24<br />

SULTANDAĞI --- 1 --- --- --- --- --- --- --- --- 1<br />

ŞUHUT --- 11 --- --- --- --- --- --- 1 2 14<br />

TOPL<strong>AM</strong> 281 107 25 16 1 10 33 --- 40 53 566<br />

274

K.4. Sanayi Gruplarına Göre İşyeri Sayılan ve İstihdam Durumu:<br />

İlimizde Özel Sektöre Ait Sanayi Kuruluşları<br />

Unvanı Yeri Üretim Konusu Fiili Üretim İsçi Sayısı<br />

A- Madencilik Ve Taş Ocakçılığı Sanayi<br />

Mermer Ocakları Ve<br />

Mermer<br />

Afyon<br />

İscehisar<br />

Blok Plaka 99.506 M 3 3. 11 2.8<strong>00</strong> M 2 2.018<br />

İşleme Fabrikaları (135<br />

Adet)<br />

Emirdağ<br />

Dinar Bayat<br />

Fayans Dekorasyon<br />

901. 31 5 M 2 15.21 2 Adet<br />

A-2<br />

Taş, Kum Ocağı<br />

İşletmeleri<br />

(Sadet)<br />

Bolvadin<br />

İscehisar<br />

Sincanlı<br />

Taş Ocağı Malzemesi Kum-Çakıl 336.6<strong>00</strong>. Ton 40.<strong>00</strong>0 M 3 44<br />

B-Gıda Sanayi<br />

Afyon<br />

Sincanlı<br />

Sandıklı<br />

Bolvadin<br />

Çay Şuhut<br />

Hocalar İh<br />

San İye<br />

.Un İrmik Kepek 157.5<strong>00</strong> Ton 55.<strong>00</strong>0 Ton 82.5<strong>00</strong><br />

Ton<br />

901<br />

B-2 Yağ Fabrikaları (9<br />

Adet)<br />

Afyon Şuhut<br />

Sincanlı<br />

Ham Yağ Rafine Yağ Küspe 33.520 Ton 39. 184 Ton<br />

35.063 Ton<br />

336<br />

B-3 Et Ürünleri Ve<br />

Kombinaları (10 Adet)<br />

Afyon Şuhut<br />

Bolvadin<br />

Et Sucuk Deri İşlenmiş Beyaz Et 19.<strong>00</strong>0 Ton 3.<strong>00</strong>0 Ton<br />

205.341 Adet 2<strong>00</strong> Ton<br />

272<br />

B-4 Kaynak Suyu<br />

Maden Suyu Meşrubat<br />

Sanayi (5adet)<br />

İhsaniye<br />

Sincanlı<br />

Sandıklı<br />

Şişelenmiş Kaynak Suyu Maden<br />

Suyu Muhtelif Meşrubat<br />

41 .520.988 İt.<br />

157<br />

6.584.508 İt 15.228.<strong>00</strong>0 İt.<br />

B-5 Unlu Mamuller<br />

Sanayi (4adet)<br />

Afyon Ekmek 20.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 Adet 63<br />

B-6 Süt Ürünleri (3 Adet) Afyon Şuhut Süt, Tereyağı Yoğurt, Peynir Ayran 14.874 Ton 34<br />

275

Başmakçı<br />

B-7 Şekerleme Sanayi<br />

(10 Adet)<br />

Afyon Lokum, Helva Pişmaniye, Reçel<br />

Cezerye Şekerleme<br />

17.414 Ton 153<br />

B-8 Diğer Gıda İmalat<br />

Sanayi<br />

I- R\Arakoı Rvaraeşıer<br />

Tınaztepe Bulgur A.Ş.<br />

Sincanlı Bulgur 10.368 Ton 24<br />

2- Çelik Gıda<br />

Fermantasyon San. İç<br />

Ve Dıştic.Ltd.Şti.<br />

Sandıklı Turşu 604 Ton 7<br />

3- Özbak Gıda Ve<br />

İht.Mad.San.Tic.A.Ş.<br />

Afyon K.Şeker 6.4<strong>00</strong> Ton 20<br />

4- Çalışkan Gıda Su<br />

Ürünleri San.Tic.Ltd.Şti.<br />

Dinar İşlenmiş Balık Kerevit Kurbağa<br />

Salyangoz<br />

774 Ton 17<br />

5- Cari Kühne Fer. Ve<br />

Gıda San.Tic.A.Ş.<br />

S.Dağı Alkol Üzüm Ve Elma Sirkesi 8.520 Ton 20<br />

6-Sanpa<br />

San.Tic.A.Ş.<br />

Gıda<br />

Sandıklı Dondurulmuş Patates 6.480 Ton 36<br />

7- Tınaztepe Makarna<br />

Taş.San.Tic.Ltd.Şti.<br />

Sincanlı Makarna 4.590 Ton 14<br />

C- Tekstil Giyim Sanayi Afyon<br />

Dazkırı<br />

Pantolon Pijamat-Şhirt İş Elbisesi İş<br />

Çamaşırı Etek<br />

5<strong>00</strong>.<strong>00</strong>0 Adet 166<br />

C- Lastik Ayakkabı Fb.<br />

(4adet)<br />

Afyon Lastik Ayakkabı 3.6<strong>03</strong>.604 Çift 214<br />

276

C- 3 Pamuklu Ham.<br />

Bez. Dokuma (4adet)<br />

Dinar Pamuklu Ham Bez 443.2<strong>00</strong> M 27<br />

C- 3 Propilen İplik Ve<br />

Çuval Doku. (2adet)<br />

Dinar P. P Çuval Ve İplik 61 4 Ton 56<br />

C-Diğerleri 1- Ağsan<br />

Göller Bölgesi Balık Ağ.<br />

Ve İp.San.Tic.A.Ş.<br />

Dinar Naylon Bağlık Ağı Ve İpliği 33.8<strong>00</strong>kg 13<br />

2- Reis Tekstil<br />

San.Tic.A.Ş.<br />

Afyon Karde-Penye Pamuk İpliği 4.933.555 Kg 114<br />

3- Başteks Başmakçı<br />

Teks San. Tic.Ltd.Şti.<br />

Başmakçı Bez Boyama 36<strong>00</strong> Ton 55<br />

D-Orman<br />

Sanayi<br />

Ürünleri<br />

1 Kereste Fabrikaları<br />

(5adet)<br />

Bolvadin<br />

Sincanlı<br />

Sandıklı 15<br />

Kereste<br />

Ahşap Doğrama<br />

19376 M 3 39<br />

D-2 Diğerleri<br />

End.Vetic.San. A. Ş. Kızılören Müh.Döşeme Tavan Tahtası, Profil<br />

Veokul Sırası Yemek Ve Yatak Odası<br />

2.905 M 2<br />

13192 Adet<br />

1314 Takım<br />

42<br />

2. Çağlayan Parke<br />

Orman<br />

Ür.Nak.San.Tic.Ltd.Şti.<br />

Afyon Ahşap Parke 46.080 M2 <strong>12</strong><br />

E-Kimya Sanayi<br />

277

1-Pakimsan Palalı<br />

Kimya San.Tic.A.Ş.<br />

29<br />

Afyon<br />

Alkid Polyester Ve Kolofan Reçinesi Neft<br />

Dop., Gres Yağları Ve Jeller<br />

34. 160 Ton<br />

2-S.S. Başmakçı 1nolu<br />

(Gül) Tarımsal<br />

Kalkınma Koop.<br />

Başmakçı İnce Gül Yağı <strong>12</strong>6.2 Kg 7<br />

3- Alkim Alkali Kimya<br />

A.Ş.<br />

Dazkırı An H İd R Rafine Sodyum Sülfat 135.205 Ton 97<br />

4- Palkim Palah Kimya<br />

San. Tic. Lîd.Şti.<br />

Afyon<br />

Alkid Polyester Ve Kolofan Reçinesi Neft<br />

Dop., Gres Yağları Ve Jeller<br />

2. 1<strong>00</strong> Ton 29<br />

5- Kimend Kimya<br />

Endüstri Ve Tic. Ltd.<br />

Şti.<br />

Afyon Bitkisel Gelişim Düzenleyici 1<strong>12</strong> Ton 5<br />

F.Taş Ve Toprağa<br />

Dayalı Sanayi<br />

Afyon Blok Tuğla 77.274.<strong>00</strong>0 Adet 473<br />

F- 1 Tuğia Fabrikaları<br />

(14 Adet)<br />

F-2 Beton Mamulleri<br />

Sanayi (6 Adet)<br />

Afyon Hazır Beton Muh. Beton Mam. 164.360 M3 323.<strong>12</strong>0m3 87<br />

F-3 Diğerleri 1 -Afyon<br />

Çimento San.Ta.Ş.<br />

Afyon Klinker Çimento 41 5.074 Ton 425.450 Ton 132<br />

G-Metal Eşya Makina<br />

Ve Teçhizat İmalat<br />

Sanayi<br />

Çay Dinar<br />

Afyon<br />

Sandıklı<br />

Müh. Tarım Alet Ve Makinaiarı 83.470 Adet 91<br />

278

G-1 Tarımsal Ve Zirai<br />

Aletler İmalatı (<strong>12</strong><br />

Adet)<br />

G-2 Mermer Ve İnşaat<br />

Makinaiarı İmalatı<br />

(4adet)<br />

Afyon<br />

İscehisar<br />

Müh.Mermer Ve İnşaat Makinaları 923 Adet 96<br />

G-3 Emaye Mutfak<br />

Eşyası İmalatı (2 Adet<br />

Bolvadin Müh.Emaye Mtfak Eşyası 4.397.<strong>00</strong>0adet 463<br />

G- 4 Metal Döküm<br />

Sanayi (2 Adet)<br />

Afyon Müh. Dökümler 3.347 Ton 22<br />

G- 5 Teneke Kutu Ve<br />

Metal Ofset Baskı (2<br />

Adet)<br />

Afyon<br />

Sandıklı<br />

Renkli Ofset Baskılıteneke Kutu 2.648.715 Adet 35<br />

G-7 Diğerleri 1- Kesici<br />

Metal San. Tic. Ltd. Şti.<br />

Sandıklı Direk.Çelik Çatı 85 Adet, 5 Adet 10<br />

2- Gökay Makina San.<br />

Tic. Ltd. Şti.<br />

Afyon 25 Tonluk Gezer Vinç 31 Adet 19<br />

3-İsmail Erkan Varçın Afyon Asansör Mon. 16 Adet <strong>12</strong><br />

4-Salt Elektrik Müh.<br />

San.Tic.Ltd.Şti.<br />

Afyon Ayırıcı Demir Direk Elek. Panosu 280 Adet <strong>12</strong>5 Adet 5<strong>00</strong> Adet 19<br />

5- Osman Gümüş Şuhut Güneş Enerjisi 160 Adet 5<br />

6- Sayip Çağlar Çay Demir Tel 150 Ton 5<br />

H- Diğer Muhtelif İmalat<br />

Sanayi<br />

Afyon<br />

Sandıklı<br />

Sincanlı<br />

Şuhut<br />

Karma Yem Balık Yemi Kanatlı Hay.<br />

Yemi. Soya Unu (Yem Katkı Mad. Yem<br />

Konsantresi Kemik Et Unu Organik<br />

Gübre<br />

201.681 Ton 2.346 Ton 28.381<br />

Ton 6.480 Ton 4.31 2 Ton 452<br />

Ton 250 Ton<br />

316<br />

279

H-1 Yem Fabirakaları<br />

(17 Adet)<br />

Başmakçı<br />

H-2 Plastik Ambalaj<br />

Sanayi (Sadet)<br />

Afyon Muh.Plastik Ambalaj Ve Kaplar 1 .970 Ton 74<br />

H-3 Pvc Doğrama Sanayi<br />

(2 Adet)<br />

Afyon Pvc Doğrama İmalatı 65.5<strong>00</strong> Mtül 25<br />

H-4 Karoser Sanayi (2<br />

Adet)<br />

Sandıklı<br />

Damperli Ahşap Sac Karoser.Dorse.Tr<br />

Ayler<br />

285 Adet 76<br />

H-5 Kireç Sanayi (2<br />

Adet)<br />

Afyon<br />

Emir-dağ<br />

Sönmüş Ve Sönmemiş Kireç 50,340 Ton 110<br />

H- 6 Diğerleri<br />

1-Özer Konveyör Band<br />

Tur.San.Tic.A.Ş.<br />

Afyon Konveyör Band. Kauçuktu Karışım<br />

Konveyör Bez<br />

175.058m 2 90 Ton 1 .460.620m 2 140 29<br />

2. Diler İnşaat San.<br />

Tic.Tur Ltd.Şti.<br />

Afyon Renkli Cam Mozaik 65. 1<strong>00</strong> M 2<br />

3. Genelioğlu<br />

İnş.San.Tic.Ltd.Şti.<br />

Afyon Styropor 24.<strong>00</strong>0m 3 10<br />

4-Taşbaş<br />

Cam<br />

Ürn.Züc.San.Tic.Ltd.Şti<br />

Afyon Dekoratif Cam Bardak 61 2.3<strong>00</strong> Adet 7<br />

5- Özen Cam İşleme<br />

San.Ticaş.<br />

Sandıklı Çift Cam (Isıcam) 48.<strong>00</strong>0m 2 20<br />

6- Bünyamin Uyan Dinar Üstübeç 1 .350 Ton 8<br />

7- Özdemir Hobas Boru<br />

Üretim San.Tıc.A.Ş.<br />

Afyon Cam Elyaf Katkı!) Boru 1.189 Adet 34<br />

280

8- Özer Mak.Pal.Las.<br />

Ve Kauçuk San.<br />

Tıc.A.Ş.<br />

Afyon Kauçuk Kaplama 1.1 79 Ton 16<br />

9- Zeynep Gülgün<br />

Savcın<br />

Afyon Kauçuk Kaplama 725 Ton 13<br />

10-Hoca Elektrik San.<br />

Tic.Ltd.Şti.<br />

Afyon Her Ebatta Elektrik Panosu 376 Ton 6<br />

Öztaşlar Ofset Afyon<br />

Basım Amb. San. Tic.<br />

Ltd. Şti.<br />

Afyon Karton Kutu Baskı <strong>12</strong>.850.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 Adet 5<br />

K.5 Sanayi Gruplarına Göre Üretim Teknolojisi ve Enerji Kullanımı:<br />

Bu konuda bilgi bulunmamaktadır.<br />

K.6. Sanayiden Kaynaklanan Çevre Sorunları ve Alınan Önlemler<br />

K.6.1. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Hava Kirliliği:<br />

Afyon Set Çimento Fabrikasının baca gazları elektro statik filitrelerden geçirilerek temizlenmektedir.<br />

Fabrikada mevcut durumda toplam 4 adet elektrofiltre bulunmaktadır.<br />

Elektrofiltre bulunan üniteler :<br />

Farin değirmeni 2,<br />

Çimento değirmeni 3,<br />

Döner fırın 1<br />

Döner fırın 2<br />

Elektrofiltreler aşağıdaki kısımlardan meydana gelir: ( Bk. Resim 2 )<br />

1- Gövde : Rijit bir çerçevedir. Korozyon ve ısıya taş yünü ile izole edilir.<br />

2- Gaz dağıtım sistemi<br />

3- Toplama sistemi<br />

4- Deşarj sistemi<br />

5- Toz nakil sistemi<br />

6- Yüksek gerilim sistemi<br />

Elektrofiltrelerin Çalışma prensibi 3 ana kısımdan oluşur:<br />

281

1- toz taneciklerine elektrik şarj edilmesi<br />

2- şarj edilen taneciklerin bir elektrik alanı içinde toplanması<br />

3- toplanan taneciklerin elektrodlar üzerinden çekiçleme ile ayrılması<br />

K.6.2. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Su Kirliliği:<br />

İlimiz genelinde 46 adet iletmede arıtma tesisi bulunmakta olup,bunlardan 30 adetinin atıksu arıtma tesislerine deşarj izni verilmiştir.<br />

Diğer tesisler atıksu arıtma tesislerine deşarj izni alma aşamasındadırlar. 2<strong>00</strong>6 yılında 8 adet işletme, 2<strong>00</strong>7 yılında ise 6 adet işletme deşarj<br />

izni almıştır.<br />

İlimizde Çevre Kirliliği Açısından Özelliği olan Arıtma Tesisleri.<br />

Bolvadin Alkoloid Fabrikası: Daha önce arıtma tesisi var olan bu tesis,arıtma sisteminin yetersizliği nedeniyle yeni bir arıtma tesisi<br />

kurmak için ihale açmış ve inşaata başlamış olup,%95 oranında inşaat bitmiştir.Arıtma tesisi şu anda ön test aşamasındadır<br />

Afyon Şeker Fabrikası: Şeker fabrikasınsının günlük olarak prosesten kaynaklanan 2-3 ton atık suyu mevcut olup, atıksu arıtma<br />

tesisinin proje ihalesi mart 1997 tarihinde yapılmış olup ; yatırım programına alınma ve ödenek işlemlerinin uzun sürmesi nedeniyle montaj<br />

işlemlerine Temmuz 2<strong>00</strong>7 de başlanabilmiştir.<br />

Afyonkarahisar Organize Sanayi Bölgesi: Organize Sanayi Bölge Müdürlüğünce arıtma tesisi yapılması planlanmış ve plana göre<br />

arazi tahsisi gerçekleşmiş olup tesisisin yağ tutucu kısmı tamamlanmıştır.Projenin 2<strong>00</strong>9 yılına kadar faaliyete alınacağı taathüt<br />

edilmiştir.Ayrıca OSB içerisinde faaliyet gösteren ve proses atık sularında kirlilik özelliği yüksek olan tesislere ön arıtma ve arıtma tesisi<br />

yaptırılmaktadır.<br />

K.6.3. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Toprak Kirliliği:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

K.6.4. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Gürültü Kirliliği:<br />

İlimizde trafiğin yoğun olduğu, sanayinin yoğun olduğu, ticarethanelerin yoğun olduğu, gurultunun yoğun olmadığı yerlerde İl Sağlık<br />

Mudurluğunce yapılan gurultu olcum değerleri incelendiğinde trafiğin yoğun olduğu yerler ile sanayinin yoğun olduğu yerlerden kaynaklanan<br />

gurultu olcum değerlerinin yuksek seyrettiği fakat olcum değerlerinin coğunluğunun yonetmelikte verilen 90 dBA sınırının altında olduğu<br />

gorulmektedir.<br />

K.6.5. Sanayi Tesislerinden Kaynaklanan Atıklar:<br />

İlimize has olarak mermer atıkları,mezbaha atıkları, besihane ve kümes atıkları ile ilgili çalışmalar yaplmaktadır.Mermer atıkları için<br />

belirlenen 3 ayrı mekanda depolama yapılmaktadır.Özellikle mermer çamurları kurutulduktan sonra çimento sanayisinde % 30 oranında<br />

kullanılmaktadır.besihane ve kümes atıklarının biogaz ve enerji üretimi için kullanılması yolunda çalışmalar yürütülmektedir.Evsel katı atıklar<br />

için yerl yönetim birlikleri kurdurularak düzenli depolama yapılması sağlanacaktır.<br />

K.7. Sanayi Tesislerinin Acil Durum Planı:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

282

L. ALTYAPI VE ARAZİ KULLANIMI<br />

L.1. Altyapı<br />

L.1.1. Temiz Su Sistemi:<br />

İçme ve Kullanma su kapasitesi:<br />

Şehrimizin içme–kullanma su ihtiyacı Küçük çobanlı mevkii ile Kalegörünmez mevkii’nde 33 Adet sondaj kuyusu ile kadınana<br />

memba suyundan sağlanmaktadır.<br />

Şehrimizin Su kapasitesi: 631 lt/sn (%96 sondaj kuyuları, % 4 Kadınana kaynak suyu)<br />

Depo kapasitesi : <strong>12</strong>.8<strong>00</strong> m 3<br />

Şebeke uzunluğu yaklaşık olarak : 431 km, dir.<br />

İçme ve kullanma suyu dağıtım şebekesi:<br />

İçme – kullanma suyu şebekesi yaklaşık olarak 431 km’dir. Şebeke ; 60 km.si Ø 80-150 mm Çapında muhtelif miktarlarda PİK<br />

Boru olup diğer kısmın projesi gereği Ø <strong>12</strong><strong>00</strong>-3<strong>00</strong> mm 2.231 mt Çelik Boru, Ø 6<strong>00</strong>-<strong>12</strong>5 mm 82904 mt AÇB boru, Ø 1<strong>00</strong>-90 mm 284.865 mt<br />

PVC boru cinsindendir.<br />

İçme, Kullanma Suyunun dezenfektesi ve Tahlilleri:<br />

Şehir içme suyu ve kaynak suyu Afyonkarahisar Halk Sağlığı Laboratuarında ve Belediyemiz Çevre – Arıtma Şube Müdürlüğü<br />

laboratuarında kimyasal ve bakteriyolojik yönden periyodik olarak tahlil edilmektedir.Tahlil sonuçları değerlendirilerek kirlenme söz konusu<br />

ise gerekli önlemler alınarak tesisler denetlenmektedir. İçme suları sondaj tipi derin kuyulardan sağlanmakta olup kapalı sistem ile temin<br />

edilmektedir. Ayrıca sertlik derecesi Gıda Maddeleri Tüzüğüne uygun bulunmaktadır.İçme suyu tortu ve demir oranının düşürülmesi için<br />

Hıdırlık havalandırma tesisinde havalandırıldıktan sonra şehir içme suyu deposuna verilmektedir.<br />

Şehir içme suyu otomatik klorlama cihazı ile 24 saat kesintisiz 3 mg/lt miktarında mayi klor ve sıvı klor ile klorlama yapılarak<br />

dezenfekte edilmekte olup bakiye klor ölçümleri ile 24 saat kontrol altında bulundurulmaktadır.Klor miktarı 0.5 ppm miktarda muhafaza<br />

edilmektedir.<br />

(Bu konu kaynağı Afyonkarahisar Belediye Başkanlığıdır.)<br />

L.1.2 . Atık Su Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi:<br />

Afyonkarahisar Belediyesi kanalizasyon ( Evsel atık suları ) ve yağmursuyu hatları ayrı şebekeler halinde projelendirilerek inşa<br />

edilmiştir. Kanalizasyon şebeke hatlarına bağlı olan parsel atık suları muhtelif bölgelerdeki toplayıcı hatlar sayesinde akarçayın iki tarafında<br />

bulunan kollektör hatları vasıtasıyla Belediye Atık su arıtma tesisine deşarj olmaktadır.<br />

Yağmursuyu şebekesi mevcut olan bölgelerin yağmur atık suları ise yağmursuyu kollektör hatları vasıtasıyla akarçay ve ona bağlı<br />

çaylara deşarj olmaktadır.<br />

2<strong>00</strong>7 yılı sonu itibariyle Belediyeye ait toplam 379.349 metre kanalizasyon kollektör, toplayıcı ve şebeke hattı; 27.261 metre de<br />

Yağmursuyu kollektör, toplayıcı ve şebeke hattı bulunmaktadır.<br />

Afyonkarahisar Atık su sistemi atık su arıtma tesisi ile sonlanmaktadır. Şehrin evsel nitelikteki atık sularının arıtılması maksadı ile<br />

yapılmıştır.<br />

Şehir atık suları iki kanalizasyon kollektör hattı ile arıtma tesislerine gelmektedir. 358 km.(Tamamlanması halinde 8<strong>00</strong> Km.<br />

Olacaktır.) ‘si kurulu ve işletmede olan kanalizasyon şebekesi mevcuttur.<br />

283

Arıtma tesisi evsel nitelikte. 40 <strong>00</strong>0 ton/gün atık suyu arıtmak üzere biyolojik damlatmalı filitre prosesi olarak planlanmıştır. Şehir<br />

nüfusunun 174.<strong>00</strong>0 kişi hesapları ile 2<strong>00</strong>2 yılı hedeflerine göre birinci bölümü inşa edilmiş, 2017 yılı içinde 3<strong>00</strong>,5<strong>00</strong> nüfusa hizmet verecek<br />

şekilde ikinci bölüm inşaası için yer ayrılmıştır.<br />

Tesis 2<strong>00</strong>0 yılında şehir atık suları tamamen kanalizasyon sistemine alınması sebebiyle devreye sokularak atık su arıtımına<br />

başlamıştır.<br />

Tesis değerleri şu şekildedir.<br />

Günlük kapasite: 40.<strong>00</strong>0 Ton/gün<br />

Saatlik debi: l.6<strong>00</strong> Ton/saat<br />

Arıtma çamur miktarı: 8<strong>00</strong>0 Ton/yıl kurutulmuş<br />

Yıllık elektrik sarfiyatı: 1.320.2<strong>00</strong> KWh.<br />

Çalışan personel sayısı: 24<br />

Çalışma: 24 saat, 3 vardiya<br />

Arıtılan su; Akarçaya deşarj edilmektedir.<br />

Atık çamur; 40 adet kurutma havuzunda kurutulup saha içersimde depolanmaktadır.<br />

(Tarım il Müdürlüğünden analiz bulunmaktadır.) (Bu konu kaynağı Afyonkarahisar Belediye Başkanlığıdır.)<br />

L.1.3. Yeşil Alanlar:<br />

1- PARK VE YEŞİL ALAN DETAYLARI<br />

S.NO:PARK-YEŞİL ALANLAR : Net Yeşil Alan: Diğer Alanlar: Toplam Alan:<br />

1. Zafer park 3.501 M 2 - 3.501 M 2<br />

2. Kocatepe parkı 5.580 M 2 - 5.580 M 2<br />

3. Yeşil Camii parkı ve çocuk oyun alanı 2.<strong>00</strong>0 M 2 - 2.<strong>00</strong>0 M 2<br />

4. Hıdırlık Türk Dünyası parkı 25.975 M 2 13.754 M 2 39.729 M 2<br />

5. Devlet parkı 38.850 M 2 45.882 M 2 84.732 M 2<br />

6. T.Özal piknik ve rekreasyon alanı-Kır kahvesi 21.520 M 2 - 21.520 M 2<br />

7. Kültür park ve Fuar alanı yeşil alanları 94.152 M 2 - 94.152 M 2<br />

8. Eğitim Gönüllüleri parkı 17.550 M 2 10.544 M 2 28.094 M 2<br />

9. Güvenevler parkı ve çocuk oyun alanı 2.801 M 2 - 2.801 M 2<br />

10. Örnekevler parkı ve çocuk oyun alanı 2.<strong>00</strong>0 M 2 - 2.<strong>00</strong>0 M 2<br />

11. Sahipata (Mec.) park ve çocuk oyun alanı 5<strong>00</strong> M 2 - 5<strong>00</strong> M 2<br />

<strong>12</strong>. İmam-Hatip parkı ve çocuk oyun alanı 2.<strong>00</strong>0 M 2 - 2.<strong>00</strong>0 M 2<br />

13. İmaret camii bahçesi ve eski müze önü 11.6<strong>00</strong> M 2 - 11.6<strong>00</strong> M 2<br />

14. Devrane parkı ve çocuk oyun alanı 2.5<strong>00</strong> M 2 - 2.5<strong>00</strong> M 2<br />

15. Şehit Mete SARAÇ parkı 3.<strong>00</strong>0 M 2 - 3.<strong>00</strong>0 M 2<br />

16. Özkan Hancıoğlu parkı ve çocuk oyun alanı 4.171 M 2 - 4.171 M 2<br />

17. Şehit İsmail Karcı parkı ve çocuk oyun alanı 3.2<strong>00</strong> M 2 - 3.2<strong>00</strong> M 2<br />

18. Şehit Ahmet Şık parkı ve çocuk oyun alanı 8.<strong>00</strong>0 M 2 - 8.<strong>00</strong>0 M 2<br />

19. Şehit Oğuz Akdağ parkı ve çocuk oyun alanı 1.850 M 2 - 1.850 M 2<br />

20. Şehit Yzb.E.Şatırer parkı ve çocuk oyun alanı 8.<strong>00</strong>0 M 2 - 8.<strong>00</strong>0 M 2<br />

21. Şh.Mustafa Sezer parkı ve çocuk oyun alanı 2.<strong>00</strong>0 M 2 - 2.<strong>00</strong>0 M 2<br />

22. Büyük Kanlıca parkı ve çocuk oyun alanı 3.2<strong>00</strong> M 2 - 3.2<strong>00</strong> M 2<br />

23. Küçük Kanlıca parkı ve çocuk oyun alanı 2.750 M 2 - 2.750 M 2<br />

24. Sahipata parkı ve çocuk oyun alanı 2.4<strong>00</strong> M 2 - 2.4<strong>00</strong> M 2<br />

25. Otogar Lokal önü park sahası 5.510 M 2 - 5.510 M 2<br />

26. Fatih Semti I. park ve çocuk oyun alanı 2.6<strong>00</strong> M 2 - 2.6<strong>00</strong> M 2<br />

27. Et-Balık yolu üzeri I. park ve çocuk oyun alanı 2.3<strong>00</strong> M 2 - 2.3<strong>00</strong> M 2<br />

28. Et-Balık yolu üzeri II. Park-çocuk oyun alanı 2.5<strong>00</strong> M 2 - 2.5<strong>00</strong> M 2<br />

29. Dumlupınar mah. parkı ve çocuk oyun alanı 672 M 2 - 672 M 2<br />

284

30. M.F.Çakmak mah. camii yanı parkı 1.<strong>00</strong>0 M 2 - 1.<strong>00</strong>0 M 2<br />

31. Gazi mah.Bel.evleri yanı parkı 1.2<strong>00</strong> M 2 - 1.2<strong>00</strong> M 2<br />

32. A.İhsan Paşa mah.park ve çocuk oyun alanı 1.<strong>00</strong>0 M 2 - 1.<strong>00</strong>0 M 2<br />

33. Karakatip parkı ve çocuk oyun alanı 650 M 2 - 650 M 2<br />

34. İbni Sina parkı ve çocuk oyun alanı 2.<strong>00</strong>0 M 2 - 2.<strong>00</strong>0 M 2<br />

35. Yenice mah. piknik alanı 2.6<strong>00</strong> M 2 - 2.6<strong>00</strong> M 2<br />

36. Siteler parkı ve çocuk oyun alanı 1.<strong>00</strong>0 M 2 - 1.<strong>00</strong>0 M 2<br />

37. Örnekevler mah. F.Gümüş ve Üçgen park 1.150 M 2 - 1.150 M 2<br />

38. Olucak mah. Esentepe parkı 950 M 2 - 950 M 2<br />

39. Hasan Karaağaç mah. İkbal cami yanı parkı 9<strong>00</strong> M 2 - 9<strong>00</strong> M 2<br />

40. Hoca Ahmet Yesevi mah. parkı 5<strong>00</strong> M 2 1.1<strong>00</strong> M 2 1.6<strong>00</strong> M 2<br />

41. Gökçe mah. Parkı ve çamlık 250 M 2 4.250 M 2 4.5<strong>00</strong> M 2<br />

42. Ulugüllük parkı 1.5<strong>00</strong> M 2 8<strong>00</strong> M 2 2.3<strong>00</strong> M 2<br />

43. Mehmetçik parkı ve çocuk oyun alanı 750 M 2 1.5<strong>00</strong> M 2 2.250 M 2<br />

44. Ayşegül Arsoy parkı 2.<strong>00</strong>0 M 2 3.6<strong>00</strong> M 2 5.6<strong>00</strong> M 2<br />

45. Kemal Aşkar parkı 2.5<strong>00</strong> M 2 1.050 M 2 3.550 M 2<br />

46. Nuri Demirayak parkı ve piknik alanı 19.807 M 2 - 19.807 M 2<br />

47. Dr. Saadettin AYGEN parkı 2.<strong>00</strong>0 M 2 1.450 M 2 3.450 M 2<br />

48. Efecik mah. parkı ve çocuk oyun alanı 4.<strong>00</strong>0 M 2 - 4.<strong>00</strong>0 M 2<br />

49. Şehreküstüm Sultan türbe bahçesi yeşil alan 1.250 M 2 - 1.250 M 2<br />

50. Taşpınar piknik alanı ve çeşme çevresi 5.5<strong>00</strong> M 2 - 5.5<strong>00</strong> M 2<br />

51. Çavuşağa parkı ve çocuk oyun alanı 659 M 2 - 659 M 2<br />

52. Reisler parkı 1<strong>00</strong> M 2 4<strong>00</strong> M 2 5<strong>00</strong> M 2<br />

53. Hüseyin Tiryakioğlu Parkı ve Spor kompleksi 15.<strong>00</strong>0 M 2 - 15.<strong>00</strong>0 M 2<br />

54. Erdal AKAR parkı 5.6<strong>00</strong> M 2 - 5.6<strong>00</strong> M 2<br />

55. Yılmaz ÜSTÜN parkı 250 M 2 275 M 2 525 M 2<br />

56. Hafız İ.Söndürülmeyecek parkı 1.<strong>03</strong>0 M 2 650 M 2 1.680 M 2<br />

57. Hasan Altıntırmık parkı ve çocuk oyun alanı 392 M 2 2.774 M 2 3.166 M 2<br />

58. Mis Yapı Kooperatifi yanı parkı 396 M 2 888 M 2 1.284 M 2<br />

59. Ali Çetinkaya Gar parkı 1.716 M 2 984 M 2 2.7<strong>00</strong> M 2<br />

60. Sami Öznur parkı ve çocuk oyun alanı 2.<strong>00</strong>0 M 2 2.2<strong>00</strong> M 2 4.2<strong>00</strong> M 2<br />

61. Şehit Salih Sel parkı ve rekreasyon alanı 750 M 2 5<strong>00</strong> M 2 1.250 M 2<br />

62. İbni Sina Sağlık parkı 1.<strong>00</strong>0 M 2 3.<strong>00</strong>0 M 2 4.<strong>00</strong>0 M 2<br />

63. Çıracı Mahmut çocuk oyun alanı - 340 M 2 340 M 2<br />

64. M.F.Çakmak Manolya sit.çocuk oyun alanı - 2.<strong>00</strong>0 M 2 2.<strong>00</strong>0 M 2<br />

65. Esentepe Cezaevi arkası çocuk oyun alanı - 2.<strong>00</strong>0 M 2 2.<strong>00</strong>0 M 2<br />

66. Günhan siteleri parkı ve çocuk oyun alanı 150 M 2 1.170 M 2 1.320 M 2<br />

67. Polis parkı ve çocuk oyun alanı 2.294 M 2 1.656 M 2 3.950 M 2<br />

68. Karşıyaka mah. parkı ve çocuk oyun alanı 534 M 2 1.832 M 2 2.366 M 2<br />

69. Saraykent park ve çocuk oyun alanı 1.<strong>00</strong>0 M 2 1.230 M 2 2.230 M 2<br />

70. Çetinkaya sit. yanı parkı ve çocuk oyun alanı 964 M 2 1.783 M 2 2.747 M 2<br />

71. Hürriyet İlköğ.Okulu arkası çocuk oyun alanı - 5<strong>00</strong> M 2 5<strong>00</strong> M 2<br />

72. Orhangazi mah. Belmes Ev.çocuk oyun alanı - 4<strong>00</strong> M 2 4<strong>00</strong> M 2<br />

73. Osmangazi demiryolu yanı çocuk oyun alanı - 1<strong>00</strong> M 2 1<strong>00</strong> M 2<br />

74. Nakilci kırk merdiven üzeri çocuk oyun alanı - 2<strong>00</strong> M 2 2<strong>00</strong> M 2<br />

75. Karşıyaka S.Divani cami yanı oyun alanı - 567 M 2 567 M 2<br />

76. Fakıpaşa mah. II.Bel.çar. çocuk oyun alanı - 66 M 2 66 M 2<br />

77. Fatih mah. Hakan evleri önü çocuk oyun alanı - 3<strong>00</strong> M 2 3<strong>00</strong> M 2<br />

78. Orhangazi mh.Çetinkaya İlköğ.çocuk oyun al. - 7<strong>00</strong> M 2 7<strong>00</strong> M 2<br />

79. Taşpınar mah. minibüs yolu çocuk oyun alanı - 150 M 2 150 M 2<br />

80. R.Çiğiltepe Parkı ve Köy Hiz. yanı yeşil alan 1.450 M 2 - 1.450 M 2<br />

81. Erdal AKAR parkı dış kenar 2.<strong>03</strong>5 M 2 - 2.<strong>03</strong>5 M 2<br />

82. Turgut ÖZAL kavşağı orta refüj 5.<strong>00</strong>0 M 2 - 5.<strong>00</strong>0 M 2<br />

83. Kocatepe Mezarlığı duvar kenarı yeşil bant 1.<strong>00</strong>0 M 2 - 1.<strong>00</strong>0 M 2<br />

84. Kocatepe Mezarlık girişi ve şehitlik içi 9<strong>00</strong> M 2 - 9<strong>00</strong> M 2<br />

85. PTT kale gör. ve Sosyal Kon.önü yeşil alan 10.<strong>00</strong>0 M 2 - 10.<strong>00</strong>0 M 2<br />

86. Yürüyüş Yolu (İzmir yolunda) 8.370 M 2 1.630 M 2 10.<strong>00</strong>0 M 2<br />

87. Gazi E.M.L. önü yeşil bant 3.990 M 2 - 3.990 M 2<br />

88. Gazi E.M.L. önü orta refüj 1.169 M 2 - 1.169 M 2<br />

89. Karayolları kavşak ve refüjleri 1.672 M 2 - 1.672 M 2<br />

90. Özer kavşak ve refüjleri 3.850 M 2 - 3.850 M 2<br />

91. Fatih kavşak ve refüjleri 11.<strong>00</strong>0 M 2 - 11.<strong>00</strong>0 M 2<br />

92. Gazlıgöl kavşağı 3.4<strong>00</strong> M 2 - 3.4<strong>00</strong> M 2<br />

285

93. Sahipata-Fuar kavşağı yeşil alanlar 7.365 M 2 - 7.365 M 2<br />

94. Ankara yolu orta refüj yeşil alanları <strong>12</strong>.4<strong>00</strong> M 2 - <strong>12</strong>.4<strong>00</strong> M 2<br />

95. Ankara yolu Travers önü orta refüj 2.<strong>00</strong>0 M 2 - 1.<strong>00</strong>0 M 2<br />

96. Şuhut kavşağı üçgen refüjler 1.052 M 2 - 1.052 M 2<br />

97. Yeşilyol orta refüj 6.2<strong>00</strong> M 2 - 6.2<strong>00</strong> M 2<br />

98. İsmet İNÖNÜ bulvarı orta refüj 1.5<strong>00</strong> M 2 - 1.5<strong>00</strong> M 2<br />

99. Ordu bulvarı orta refüj 1.<strong>03</strong>6 M 2 - 1.<strong>03</strong>6 M 2<br />

1<strong>00</strong>. Kocatepe kavşağı yeşil alan 750 M 2 - 750 M 2<br />

101. Şehir çarşısı yanı Bedesten göbeği yeşil alan 583 M 2 - 583 M 2<br />

102. Yeni müze çevresi yeşil alanlar 1.534 M 2 - 1.534 M 2<br />

1<strong>03</strong>. DSİ önü-Cezaevi-Ataköy kavşağı arası 6.5<strong>00</strong> M 2 - 6.5<strong>00</strong> M 2<br />

104. Garnizon Komutanlığı önü yeşil bant 1.<strong>00</strong>0 M 2 - 1.<strong>00</strong>0 M 2<br />

105. Devlet ve Doğum Hastane önü yeşil bantlar 4.<strong>00</strong>0 M 2 - 4.<strong>00</strong>0 M 2<br />

106. Küçük sanayii girişi ve dükkan önleri 7.<strong>00</strong>0 M 2 - 7.<strong>00</strong>0 M 2<br />

107. Bayatcık su kuyusu çevresi yeşil alan 1.<strong>00</strong>0 M 2 - 1.<strong>00</strong>0 M 2<br />

108. Stad önü yeşil bant 3.<strong>00</strong>0 M 2 - 3.<strong>00</strong>0 M 2<br />

109. Mehmetçik Hobi evi bahçesi yeşil alan 650 M 2 - 650 M 2<br />

110. Meteoroloji önü yeşil alan 850 M 2 - 850 M 2<br />

111. Halil Ağa semt pazarı yeşil alanları 5<strong>00</strong> M 2 - 5<strong>00</strong> M 2<br />

1<strong>12</strong>. Makine ikmal yeşil alanları 3.2<strong>00</strong> M 2 - 3.2<strong>00</strong> M 2<br />

113. Ümit Davala Futbol Sahası 4.050 M 2 - 4.050 M 2<br />

114. Yenice mahallesi 139. sokak yeşil alan 170 M 2 - 170 M 2<br />

115. Uydukent 1<strong>03</strong>. sokak yeşil alan 70 M 2 - 70 M 2<br />

116. Sarıkız tepesi etekleri yeşil alan 652 M 2 - 652 M 2<br />

117. Turizm danışma önü 20 M 2 - 20 M 2<br />

118. Beşler su terfi merkezi 9<strong>00</strong> M 2 - 9<strong>00</strong> M 2<br />

119. Harb-iş semt pazarı 3<strong>00</strong> M 2 - 3<strong>00</strong> M 2<br />

<strong>12</strong>0. Atatürk caddesi opet karşısı yeşil alan 6<strong>00</strong> M 2 - 6<strong>00</strong> M 2<br />

<strong>12</strong>1. Ulu cami arkası yeşil alan 450 M 2 - 450 M 2<br />

<strong>12</strong>2. Belediye Lokal bahçesi yeşil alan 1<strong>00</strong> M 2 - 1<strong>00</strong> M 2<br />

<strong>12</strong>3. Yüntaş A.Ş. bahçesi yeşil alan 5<strong>00</strong> M 2 - 5<strong>00</strong> M 2<br />

<strong>12</strong>4. Fatih Hobievi bahçesi 1<strong>00</strong> M 2 8<strong>00</strong> M 2 9<strong>00</strong> M 2<br />

<strong>12</strong>5. Jandarma Alay Komutanlığı önü yeşil alan 1.063 M 2 - 1.063 M 2<br />

<strong>12</strong>6. Hükümet konağı önü ve arkası yeşil alan 1<strong>00</strong> M 2 - 1<strong>00</strong> M 2<br />

<strong>12</strong>7. Devrane yatır etrafı yeşil alan 1<strong>00</strong> M 2 - 1<strong>00</strong> M 2<br />

<strong>12</strong>8. BİM Market önü yeşil alan 50 M 2 - 50 M 2<br />

<strong>12</strong>9. Stad girişi yeşil alan 2<strong>00</strong> M 2 - 2<strong>00</strong> M 2<br />

130. Nene Hatun Ana Okulu bahçesi 1.5<strong>00</strong> M 2 - 1.5<strong>00</strong> M 2<br />

131. Yeni adliye Bahçesi 2.<strong>00</strong>0 M 2 - 2.<strong>00</strong>0 M 2<br />

132. Atık su arıtma tesisleri yeşil alanları 16.5<strong>00</strong> M 2 - 16.5<strong>00</strong> M 2<br />

133. A.MENDERES Bulvarı orta refüj çim ekimi 9.780 M 2 - 9.780 M 2<br />

134. Afyonkarahisar Konağı çevresi çim ekimi 750 M 2 - 750 M 2<br />

135. Ali ÇETİNKAYA Parkı çim ekimi 2.5<strong>00</strong> M 2 - 2.5<strong>00</strong> M 2<br />

136. Ali ÇETİNKAYA Bulvarı orta refüj çim ekimi 7.<strong>00</strong>0 M 2 - 7.<strong>00</strong>0 M 2<br />

137. Şeyh Ş<strong>AM</strong>İL Bulvarı orta refüj çim ekimi 850 M 2 - 850 M 2<br />

138. Bilali Habeşi Cami Bahçesi Yeşil alan 670 M 2 _ 670 M 2<br />

139. Stadyum Kavşağı Orta refüj yeşil alan 6<strong>00</strong> M 2 - 6<strong>00</strong> M 2<br />

140. Bayındırlık arkası Yeşil alan 950 M 2 _ 950 M 2<br />

141. Alparslan TÜRKEŞ Köprülü Kavşağı 1.2<strong>00</strong> M 2 _ 1,2<strong>00</strong> M 2<br />

142. Beton Travers Fabrikası önü yeşil alan 1.350 M 2 _ 1.350 M 2<br />

143. Egzoz Emisyon Ölçüm Merkezi önü yeşil alan 2.4<strong>00</strong> M 2 _ 2.4<strong>00</strong> M 2<br />

Kişi başına düşen aktif yeşil alan: 4,517 m²<br />

Kişi başına düşen pasif yeşil alan: <strong>12</strong>,494<br />

286

2<strong>00</strong>7 yılında oluşturulan park ve yeşil alanlar;<br />

1.Mevlana parkı: 4850 m²<br />

2.Kızılburun mevkii: 2050 m ²<br />

3.Fuar kavşağı ile fuar alanı: 11750m²<br />

4.Ankara yolu PTT önü Şehit Ahmet BAYR<strong>AM</strong> parkı 1<strong>00</strong>0m²<br />

5.İzmir yürüyüş yolunun devamı: 48<strong>00</strong>m²<br />

6.Şuhut kavşağı Şehit Ramazan BAŞER parkı: 35<strong>00</strong>m²<br />

7.Mecidiye parkı: 53<strong>00</strong> m²<br />

8.Ali İhsan Paşa Şehit Ömer Bayar parkı: 4250m²<br />

9.Kelebek mobiya yanı Şehit A. Gökhan KÖSEM parkı: 28<strong>00</strong>m²<br />

10.Sanayi cami yanı Şehit Kair TURUNÇ parkı:1870 m²<br />

11.Gümüşkent Şehit Osman BAŞER parkı: 4230m²<br />

<strong>12</strong>.Şeyh Şamil Bulvarı üzerinde yapılan küçük park: 6<strong>00</strong>m²<br />

Toplam 2<strong>00</strong>7 yılı içersnde 47<strong>00</strong><strong>00</strong>m² yeşil alan yapılmıştır.<br />

2- AĞAÇLANDIRMA SAHASI DETAYLARI<br />

S.NO:PARK-YEŞİL ALANLAR : Net Yeşil Alan: Diğer Alanlar: Toplam Alan:<br />

1. Arıma Tesisleri Fidanlık sahası 21.<strong>00</strong>0 M 2<br />

2. Hıdırlık ağaçlandırma Sahası 6<strong>00</strong>.<strong>00</strong>0 M²<br />

3. D.S.İ. arkası Hıdırlık ağaçlandırma sahası 40.<strong>00</strong>0 M 2<br />

4. DSİ arkası Jandarma ağaçlandırma sahası 24.5<strong>00</strong> M 2<br />

5. Asri Mezarlık Ağaçlandırma Sahası 136.<strong>00</strong>0 M²<br />

6. Asri Mezarlık üzeri Kızıl burun mevkii çamlık ve ağaçlandırma Sahası 150.<strong>00</strong>0 M²<br />

7. Alparslan Türkeş Parkı ve Mesire Yeri 4<strong>00</strong>.<strong>00</strong>0 M²<br />

8. Şehir içi cadde ve sokaklarda bulunan ağaç ve fidanlar (Yaklaşık) 52.<strong>00</strong>0 M 2<br />

9. Uydu kent ağaçlandırma sahaları 50.<strong>00</strong>0 M 2<br />

10. Eğitim parkı ağaçlandırma sahası 8.428 M 2<br />

11. Hasan Altıntırmık parkı ağaçlandırma sahası 1.190 M 2<br />

<strong>12</strong>. Kanlıca mah. Askeri Fabrika ve Depo Komutanlığı ağaçlandırma sahası 4.<strong>00</strong>0 M 2<br />

13. Ambar yolu orta refüj süs bitkileri 750 M 2<br />

14. Kurtuluş Caddesi orta refüj ve kaldırım kenarları süs bitkileri 1.750 M 2<br />

15. Yeşilyol Caddesi (Demiryalayan Türbesi ile Askerlik Şubesi arası) 250 M 2<br />

16. Selçuklu Mahallesi ilköğretim Okulu Arkası 3.<strong>00</strong>0 M 2<br />

17. Ali ÇETİNKAYA Parkı yanı Koruluk 1.750 M 2<br />

18. Karşıyaka Mah. Yunus EMRE cami yanı Koruluk 1.5<strong>00</strong> M 2<br />

19. Fatih Mah. Osman ATİLLA İlköğretim okulu yanı 7.<strong>00</strong>0 M 2<br />

20. Gümüşkent 2.5<strong>00</strong> M 2<br />

21. Fatih Mahallesi Hakan Evleri 7.5<strong>00</strong> M 2<br />

22. Şeyh Ş<strong>AM</strong>İL Bulvarı orta refüj 3.250 M 2<br />

23. Ankara Yolu orta refüj 5.150 M 2<br />

24. İzmir yolu orta refüj 5.250 M 2<br />

25. Tarım İl Müdürlüğü önü koruluk 6<strong>00</strong> M 2<br />

26. Tekel Binası yanı koruluk 3<strong>00</strong> M 2<br />

27. Yüntaş yanı koruluk 760 M 2<br />

28. Filli Kavşak-Organize yolu orta refüj ( Çevre yolu ) 21.<strong>00</strong>0 M 2<br />

287

29. Alparslan TÜRKEŞ köprülü kavşağı-Fen Lisesi önü arası orta refüj 1.250 M 2<br />

30. Şuhut Kavşağı koruluk 1.050 M 2<br />

31 .Taşlıdere Mah. Sırtları ağaçlandırma sahası 250.<strong>00</strong>0 M 2<br />

32. Arıtma Tesisleri önü ağaçlandırma sahası 6<strong>00</strong> M 2<br />

33. Karşıyaka Mah. Pazar yeri yanı koruluk 3<strong>00</strong> M 2<br />

34. Şahitler Kayalığı Rekreasyon alanı 20.<strong>00</strong>0 M 2<br />

35. Fuar Alanı ağaçlandırma sahası 10.<strong>00</strong>0 M 2<br />

2<strong>00</strong>7 yılı içersinde toplam 3711 adet fidan ve süs bitkisi dikilerek yeni ağaçlandırma sahaları oluşturulmuş , yapılan parklara ve daha<br />

önceki mevcut parklara 2<strong>00</strong>5 adet fidan ve süs bitkisi taşlıdere yamaçlarında yanan fidanların yerine 1040 adet fisan süs bitkisi daha önceki<br />

yıllarda oluşturulan koruluklara ise 6452 adet fidan ve süs bitkisi olmak üzere toplam 13208 adet fidan ve süs bitkisi dikilmiştir.<br />

L.1.4. Elektrik İletim Hatları:<br />

. Elektrik iletim hatlarının yer altında bölümleri olmayıp tamamı yer üstünde bulunmaktadır.<br />

L.1.5. Doğalgaz Boru Hatları:<br />

İlimizde ısınmaya ve sanayiye yönelik doğal gaz hattı uygulaması bulunmamaktadır.<br />

L2. Ulaşım:<br />

L.2.1. Karayolları:<br />

L.2.1.1. Karayolları Genel:<br />

İlin Ulaşımı ile ilgili çevresel değerlerin ve çevresel etkilerin ortaya çıkarılması ( il sınırları içinden geçen devlet yollarının toplamı, bu<br />

yolların yıllık taşımacılıkta( insan ve yük) kullanılması, yıllık hareket hareket halindeki taşıt sayısı, il sınırları içerisinde bulunan çevre yolu ve<br />

otoban toplamları ve bu faaliyetler sonucunda kullanılan yakıt miktarı)<br />

Devlet Yolları Toplamı = 421 km<br />

İnsan Taşımacılığında = 3 547 873 <strong>00</strong>0 Yolcu.km<br />

Yük Taşımacılığında = 3 659 314 <strong>00</strong>0 Yolcu.km<br />

SATHİ<br />

KAPL<strong>AM</strong>A<br />

TOPL<strong>AM</strong><br />

AFYONKARAHİSAR<br />

İLİNDE<br />

331 km 421 km<br />

BSK = Bitümlü Sıcak Karışım<br />

Tüketilen yakıt miktarı ile ilgili bilgi mevcut değildir.<br />

L.2.1.2. Ulaşım Planlaması:<br />

( İlde günlük olarak hareket eden insan sayısı, yolcuların taşınmasında kullanılan araç kapasiteleri ve türleri, sayım yapılan yollardaki<br />

insan ve araçların hareket sıklığı gibi bilgiler, ulaşım ve trafik planlaması)<br />

Taşıt Hareketinde = 936499<strong>00</strong>0 Taşıt.km<br />

288

Yolcu Hareketinde = 3547873<strong>00</strong>0 –Yolcu.km<br />

L.2.1.3. Toplu Taşım Sistemleri:<br />

(Kent içi taşımacılıkta kullanılan hafif metro, metro, tramvay, vapur, minibüs gibi toplu taşıma sistemleri , ayrıca kullanılan toplu<br />

taşıma sisteminin yolcu taşımasındaki ağırlığı ve yıllık olarak tükettikleri yakıtların cins ve miktarları)<br />

Kent içi taşımacılıkta kullanılan hafif metro, metro, tramvay, vapur vb toplu taşıma sistemleri olmayıp; otomobil, otobüs, minibüs gibi<br />

toplu ve ferdi taşıma araçları mevcuttur.<br />

Yakıt tüketimi ile ilgili bilgi mevcut değildir.<br />

L.2.1.4. Kentİçi Yollar:<br />

Kent içi yollar; Afyonkarahisar Merkez ilçede toplam alan 7<strong>00</strong>0 hektar olup bu alanın %17,86’sı (<strong>12</strong>50 hektar) kadarı kent içi<br />

yollardan oluşmaktadır.<br />

Toplam uzunluğu <strong>12</strong>50 Km. olan bu yolların yaklaşık olarak %30’u (375 Km.) ana arterlerden, %40’ı (5<strong>00</strong> Km.) toplayıcı ve<br />

dağıtıcı tali yollardan, %30’u (375 Km.) yaya yollarından oluşmaktadır.<br />

L.2.1.5. Araç Sayıları:<br />

YOLUN TANIMI K.K.NO OTOMOBİL OTOBÜS K<strong>AM</strong>YON TREYLER TOPL<strong>AM</strong><br />

Afyon - Emirdağ 260-01 1951 521 <strong>12</strong>74 104 3850<br />

Uşak-Sandıklı Ayr. 3<strong>00</strong>-07 2258 464 2376 297 5395<br />

Sandıklı Ayr.-Afyon 3<strong>00</strong>-07 5220 <strong>12</strong>32 5246 373 <strong>12</strong>071<br />

Afyon – İhsaniye 665-02 <strong>12</strong>51 163 743 16 2173<br />

Afyon Ayr.-Sandıklı 650-09 3781 611 2268 248 6908<br />

Afyon İli doğu, batı, kuzey ve güney illerini birbirine bağlayan bağlantı güzergahıdır. Bu nedenle her geçen gün trafik yükünde artış<br />

olmaktadır. Bu artan trafik yükünü azaltmak ve trafik güvenliğini sağlamak amacıyla Çevre Yolu yapımı çalışmaları devam etmektedir. Afyon<br />

Çevre Yolu çalışmaları tamamlanıp yol ulaşıma açıldığında şehir içi trafik yoğunluğu belirli bir ölçüde azalacağı gibi ayrıca taşıt<br />

hareketlerinden kaynaklanan ve çevreyi olumsuz etkileyen trafik gürültüsü, egzozlardan kaynaklanan hava kirliliği ve yakıt tüketimi gibi<br />

özelliklerde azalma sağlanacaktır.<br />

L2.2. Demiryolları :<br />

Bu Konuda Bilgi Bulunmamaktadır.<br />

L.2.2.1. Kullanılan Raylı Sistemler:<br />

İlimizden geçen TCDD’ye ait demiryolları haricinde raylı taşıma sistemi bulunmamaktadır.<br />

L.2.2.2. Taşımacılıkta Demiryolları:<br />

Bu Konuda Bilgi Bulunmamaktadır.<br />

L.2.3. Deniz Göl ve Nehir Taşımacılığı:<br />

Bu Konuda Bilgi Bulunmamaktadır.<br />

289

L.2.3.1. Limanlar:<br />

İlimizde liman bulunmamaktadır.<br />

L.2.3.2. Taşımacılık:<br />

Bu Konuda Bilgi Bulunmamaktadır.<br />

L.2.4.Havayolları:<br />

Afyon Hava Meydan Komutanlığı’na ait<br />

bulunmamaktadır.<br />

hava alanı aktif olarak kullanılmamaktadır. Bu yüzden konuşlanmış hava aracı<br />

Afyon İli Hava Yolu Kavşağında bulunmaktadır. Fakat transit geçen uçaklar en düşük 5<strong>00</strong>0 m ve üzerinde irtifalardan geçtiği için<br />

ilimizde gürülütü sorunu oluşturmamaktadır.<br />

L.3. Haberleşme:<br />

İlimizdeki yer altı ve yerüstü haberleşme hatları ve uzunlıuklarını gösterir liste aşağıya çıkarılmıştır.<br />

SIRA NO.<br />

İLÇESİ<br />

SANTRAL<br />

KAP.<br />

ŞEBEKE KAPASİTESİ<br />

PRENSİPAL<br />

LOKAL<br />

YER ALTI<br />

KABLO<br />

MİKTARI<br />

(Mt.)<br />

HAVAİ<br />

KABLO<br />

MİKTARI<br />

(Mt.)<br />

TOPL<strong>AM</strong><br />

KABLO<br />

MİKTARI<br />

(Mt.)<br />

YER<br />

ALTI<br />

KABLO<br />

%<br />

HAVAİ<br />

KABLO<br />

%<br />

1 MERKEZ 65437 <strong>12</strong>1010 180810 277089 341591 618680 44,79 55,21<br />

2 BAŞMAKÇI 2986 63<strong>00</strong> 76<strong>00</strong> 10150 47865 58015 17,50 82,50<br />

3 BAYAT 1843 3450 5450 3990 796<strong>00</strong> 83590 4,77 95,23<br />

4 BOLVADİN 11042 26650 363<strong>00</strong> 90185 <strong>12</strong>6794 186979 32,19 67,81<br />

5 ÇAY 8388 15250 206<strong>00</strong> 85621 54050 139671 61,30 38,70<br />

6 ÇOBANLAR 1907 4950 71<strong>00</strong> 17745 174<strong>12</strong> 35157 50,47 49,53<br />

7 DAZKIRI 3343 5070 6270 23728 54395 78<strong>12</strong>3 30,37 69,63<br />

8 DİNAR 14022 36230 43440 51647 164114 215761 23,94 76,06<br />

9 EMİRDAĞ 13171 28760 34470 197256 145262 342518 57,79 42,41<br />

10 EVCİLER 2<strong>12</strong>0 36<strong>00</strong> 5050 95<strong>00</strong> 39365 48865 19,44 80,56<br />

11 HOCALAR 2514 45<strong>00</strong> 55<strong>00</strong> 6650 42152 48802 13,63 86,37<br />

<strong>12</strong> İHSANİYE 56,21 11430 <strong>12</strong>330 33048 80417 113465 29,13 70,87<br />

13 İSCEHİSAR 4461 55<strong>00</strong> 7550 11610 58095 69705 16,66 83,34<br />

14 KIZILÖREN 867 19<strong>00</strong> 29<strong>00</strong> 36262 25949 62211 58,29 41,21<br />

15 SANDIKLI 16261 25280 305<strong>00</strong> 92974 <strong>12</strong>7305 220279 42,21 57,79<br />

16 SİNCANLI 88<strong>12</strong> 15950 2<strong>03</strong>50 40984 50571 91555 44,76 55,24<br />

17 SULTANDAĞI 5918 <strong>12</strong>250 17650 68683 52545 <strong>12</strong><strong>12</strong>28 56,66 43,34<br />

290

18 ŞUHUT 8986 175<strong>00</strong> 2<strong>00</strong>50 51815 106023 157838 32,83 67,17<br />

GENEL<br />

TOPL<strong>AM</strong> 177699 345580 463920 1705242 2574693 4279935 39,84 60,16<br />

L.4. İlin Plan Durumu:<br />

Afyonkarahisar ilimizde, kamu ve özel kurum ile gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, tesis ve işletmelerin, kullanımı öncesinde<br />

ve işletme ruhsatı alımı müracaatlarında;<br />

Herhangi bir şekilde çıkabilecek yangında can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlayacak yangın öncesi ve<br />

sırasında alınacak tedbirleri ve önlemleri 14.02.1985 Tarih ve 3152 Sayılı Kanun gereğince hazırlanan 23 Ağustos 1985 Tarih ve 18851<br />

Sayılı İtfaiye teşkillerinin kuruluş görev eğitim ve denetim esaslarına dair Yönetmelik ile 2<strong>00</strong>2/4390 Sayılı binaların yangından korunması<br />

hakkındaki yönetmeliğe göre aldırtmaktayız.<br />

Her iş yerinde;<br />

-Varolan durum ve risklere göre kuru kimyevi tozlu , sulu, karbondioksitli, köpüklü ve kuru metal tozlu taşınabilir yangın söndürme<br />

cihazlarının bulundurulması sağlanmaktadır.<br />

- Isı ve duman algılama dedektörlerinin gerekli görüldüğü tüm mahallerde ana hacimlere, içinde yanmaya elverişli ve yanma riski<br />

taşıyan maddeler bulunan işyerlerinde ısı, duman algılama ve uyarı cihazları bulundurtmaktayız.<br />

- İş yeri binalarının tüm bölümlerinde yaşayanları yangın ve benzeri bir durumdan haberdar etmek için sesli ve ışıklı uyarı cihazları<br />

bulundurtmaktayız.<br />

- Yangın ve acil durumlarda iletişim araçları ile İtfaiye Müdürlüğümüze (110) haber vermeleri sağlanmaktadır.<br />

- Aydınlatılması gerekli görülen kaçış yollarının her zaman aydınlatılmış durumda, birden fazla çıkışı olan bütün yapılarda<br />

kullanıcıların çıkışlara kolaylıkla ulaşabilmesi için acil durum yönlendirmeleri yaptırılmaktadır.<br />

- 2<strong>00</strong>0 m2’den büyük bütün binalar ile 1<strong>00</strong>0 m2’ den büyük imalat ve atölyelerde yangın dolapları yaptırılmaktadır.<br />

- Araçların giremeyeceği, büyük yangınlarda etkili müdahale ve itfaiye araçlarının su temini için yerleşim yerlerinde var olan yer altı<br />

ve yer üstü yangın vanalarına, takviye yangın vanaları şehrin ana su şebekesine montajı yaptırılmaktadır.( 2<strong>00</strong>5 yılı programında yangın<br />

önlemleri için 20 adet yer üstü yangın vanasının su şebekesine bağlantısı yaptırılacaktır.)<br />

- Yüksek katlı binalarda yangın durumunda binadaki insanların emniyetli olarak ve süratle tahliyesi için yangın merdivenleri<br />

yönetmeliğe uygun olarak yaptırılmaktadır.<br />

- Yangın önlemleri için bütün binaların çatı ve bodrumlarının amacı dışında kullanılmaması, eski eşya, elbise, fazla parça, yanıcı<br />

ve yakıcı eşyaların yok edilmesi amacıyla belediyemizce komisyon oluşturularak denetimlere başlanmıştır.<br />

- Okul, sinema, otel, eğitim-dinlenme tesislerinde, iş merkezlerinde, sıvılaştırılmış petrol gazı, doğal gaz gibi kolay yanıcı<br />

maddelerin üretildiği ve depolandığı yerlerde yıldırımdan korunma tesisatı (Paratoner) yaptırılmaktadır.<br />

- Yangın önlemleri için ilkbahar ve yaz mevsimlerinde piknik alanlarındaki cam ve şişe kırıklarının İtfaiye Müdürlüğümüzün<br />

önderliğinde okul öğrencilerinin, sivil örgüt kuruluşlarının ve temizlik şirketlerinin katılımı ile toplatılması yaptırılmaktadır.<br />

- 24143 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan araçların imal, tadil ve montaj hakkındaki yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair<br />

Yönetmelik hükümlerine göre LPG araçların kapalı yerlerde muhafazası yasaklandığından ve LPG li olan araçlar özellikle geceleri apartman<br />

giriş katlarındaki dükkanlarda bırakılmak suretiyle yangınlara neden olduğundan;<br />

Bina girişlerinde ikinci el araç satışı yapan iş yerlerinin gözden geçirilmesi ve oto galerilerinin şehrin belirli bir bölümünde<br />

291

elirlenecek yerlere taşınması yönünde çalışmalar başlatılmıştır.<br />

- Sivil Savunma ve İtfaiye haftalarında ilk ve orta dereceli okullarımızda yangından korunma için gerekli olan eğitimler İtfaiye<br />

Müdürlüğümüz tarafından verilmektedir.<br />

- Görsel ve yazılı basın aracılığı ile zaman zaman yangından korunma ve meydana gelen yangınlarda nelerin yapılması gerektiği<br />

hususlarında İtfaiye Müdürlüğümüzce vatandaşlarımız bilgilendirilmekte ve basın açıklamalarında bulunulmaktadır.<br />

- Kamu kurum ve Kuruluşları ile büyük yangınlarda, karşılıklı imkanlarımızdan yararlanmak için protokol düzenlenmekte ve ortak<br />

tatbikatlar yapılmaktadır.<br />

24 Saat aralıksız görevinin başında bulunan itfaiye teşkilatımız, 54 yangın personeli, 5 adet yangına müdahale arazozü, 3 adet<br />

merdivenli kurtarma ve yangına müdahale arazözü, l adet tıbbi donanımlı trafik kazalarına müdahale aracı, 2 adet hizmet aracı mevcudumuz<br />

ile asli görevimiz olan yangın önlemleri ve tedbirlerini aldırmak, yangınlara müdahale etmek ve söndürmek için merkez binamızda hazır kıta<br />

olarak beklemekteyiz.<br />

Meydana gelen yangınlarda ihbarı alan santral görevlimiz ihtiyaç olan bilgileri alır, teyit eder ( Yangın ihbarının doğru olup<br />

olmadığını öğrenmek için) hazır durumda bulunan ekip amirine ihbar formunu vererek, olay mahallini polis ve T.E.K.’na bildirir. Ekip amiri<br />

ihbar formundan yangın sınıfını öğrenir, süratle hazır durumda bekleyen yangın ekibine olay mahalline gidiş için gerekli talimatı verir.<br />

Hareket eden yangın ekibi kısa yolu kullanarak olay yerine çabuk varmasının önemini bilerek hareket eder çünkü itfaiyecilikte<br />

kural yangın daha çıkış noktasında iken söndürmektir. Aksi davranışlar yangının söndürülmesine değil büyümesine neden olur.<br />

Yangın yerine ulaşıldığında sorumlu;<br />

Yangının cinsini (Türü) binanın yapı tarzını, yangının cinsine göre ne tür söndürücü kullanacağını, rüzgarın yönünü, araçların olay<br />

yerinde ne şekilde yerleştirileceğinin değerlendirmesini yapar. Araçlarını belirli kurallara göre yangın yerine yanaştıran ekip müdahale için<br />

hazırlıklarını tamamlar. Emniyet şeridini oluşturur, bölgenin elektriğini kestirir ve insanların tahliyesini yaptırır.<br />

Sorumludan yangına müdahale emrini alan ekipte sürat ve çabukluluk başta gelir. İtfaiye eri yangına suyu tutarken yangından<br />

korkmayan, cesaretli, çok atik ve hareketli olurken kendisini de korumasını bilmektedir. Yangına çıkış noktasından değil, yayılma<br />

noktalarından müdahale ederek yangının ilerleme uçlarını kırar, yangının büyümesini ve ilerlemesini önler.<br />

Bina içlerinde yangın meydana gelmiş ise binanın iç kısmına hortum sererek yangına müdahale edilir. Yangın binanın çatısında<br />

meydana gelmiş ise, ekip koruyucu teçhizatları ile bina içinden ve binaya merdiven kurmak sureti ile yangına müdahalede bulunur. Yangına<br />

müdahale eden ekip yangının büyüklüğünü ve rüzgarın yönünü hesap ederek yangının başka alanlara sıçramasını önler. Söndürme işi en az<br />

zarar verecek şekilde yapılmaktadır. Araç ve teçhizatlar tutumlu kullanılarak, yangına isabetli su verilmektedir.<br />

Yangını söndüren itfaiyeciler araçlar ve üzerindeki malzemeleri yangını söndürdükten sonra kontrol ederek uygun şekilde toplarlar.<br />

Sağlam malzemeleri yerlerine, yıpranmış malzemeleri ayrı bir yere koyarak merkeze geldiklerinde tamiri yapılarak yerlerine konmaktadır.<br />

Yangını söndüren ekip olay yerini sahiplerine, bulamazlar ise güvenlik kuvvetlerine teslim ederler. Yangın söndürüldükten sonra<br />

guruba dönmeden olay yerinin son keşfi yapılarak, yangın raporuna esas teşkil edecek bilgiler toplanır ve yetkililerce yangınla ilgili rapor<br />

düzenlenir.<br />

Yangın alanından guruba dönen ekipler araç ve teçhizatların arıza ve eksikliklerini giderir yeni olaylar için hazır bekletilir.<br />

L.5. İldeki Baz İstasyonları:<br />

Türk Telekominikasyon Kurumu tarafından NMT ve GSM sistemleri baz istasyonları için meskun mahallerde 5 W ve üzeri güce<br />

sahip sistemler için istenen güvenlik serfitikaları Türk Telekom ve diğer firmalar tarafından ayrı ayrı alınmış olup sistemler üzerine bir<br />

suretleri asılmıştır.Yeni kurulacak baz istasyonları içinde meskun mahallerdeki 5 Watt ve üzeri güce sahip sistemler için güvenlik serfitikası<br />

alınması zorunluluğu vardır.<br />

292

AFYON İLİNDEKİ BAZ İSTASYON SAYILARI<br />

FİRMA<br />

SİSTEM<br />

TÜRK<br />

TELEKOM<br />

VODAFONE TÜRKCELL AVEA AÇIKL<strong>AM</strong>A<br />

NMT 8 İL GENELİNDE<br />

GSM 59 62 109 İL GENELİNDE<br />

TOPL<strong>AM</strong> 8 59 62 109 238<br />

293

M. YERLEŞİM ALANLARI VE NÜFUS<br />

M.1. Kentsel ve Kırsal Planlama<br />

M.1.1. Kentsel Alanlar<br />

AFYON KARAHİSAR KORUMA <strong>AM</strong>AÇLI İMAR PLANI<br />

Afyonkarahisar kenti geçiş bölgesi nitelikli konumu ile tarihin her döneminde önemli bir yerleşim merkezi olmuş sarp kalesi ile de her<br />

zaman güvenilir bir korunak olma özelliğini taşımıştır.<br />

Günümüzde Ege, Orta Anadolu, Akdeniz Bölgeleri arasında İç Batı Anadolu’da bir merkezdir. Tüm bu bölgeleri birbirine bağlayan<br />

kara ve demiryolu ulaşım akışlarının kesiştiği önemli bir merkez konumundadır. Kent bu özelliğini kurulduğu günden bugüne hiçbir zaman<br />

kaybetmemiştir.<br />

Ülkemizin günümüze kadar gelebilen sayısız güzelliklerinden biride Afyonkarahisar Kalesidir. 226 m yüksekliğe sahip bu trakhit kütle<br />

insanların savunmaya ihtiyaç duydukları günden Osmanlı Devletinin sonlarına kadar bu amaçla kullanılmıştır. Bu durum Hititler döneminden<br />

günümüze kadar izlenebilmekte olup belgelerle de kanıtlanmıştır.<br />

Tarihsel yolların kavşağında, savunmaya uygun konumu geçmiş dönemlerde şehrimizin bir kale ve kentsel merkez olarak yönetimsel,<br />

ticari ve giderek endüstriyel fonksiyonlar üstlenmesine neden olmuştur. Sırasıyla Karahisar-ı Sahip Sancağı (1453), Beylerbeylik (1668)<br />

Mutasarrıflık (Sancak 1867), Vilayet Merkezi (1919) olmuştur. Şehrimiz 1868 den bu yana belediye örgütüne sahiptir.<br />

M.1.1.1. Doğal Özelliklerin Kent Formuna Etkileri<br />

Afyonkarahisar kentinin bugünkü mekansal yapı organizasyonunda Topografya-Mikroklima-Toprak Verimliliği gibi doğal etkenler:<br />

Tarihsel Kentsel doku, geleneksel merkez ve bunun uzantısındaki kent merkezi ve konut alanlarının konumu yanı sıra, büyük alan kullanan<br />

kamu yatırımlarının yer seçimleri ile demiryolu ve karayolu kent içi geçişleri ve imar planlarının ilke kararları önemli belirleyiciler olarak<br />

sayılabilir. Birde mevcut doğal eşikler, Hıdırlık, Kızılburun tepesi mekansal yapının belirlenmesinde etken unsurlardır.<br />

Tarihi kent, kale çevresi ve kalenin Güney-Güneybatısında kurulmuş kale- Hıdırlık arasındaki vadi boyunca zamanla doğu ve kuzey<br />

yönünde büyüyerek gelişmiştir.<br />

Kentsel sit alanı içinde kalan kale çevresi ekonomik açıdan orta ve daha alt gelir guruplarının seçtikleri yerleşik alanlardır. Kale ve<br />

yakın çevresi aynı zamanda arkeolojik sit alanıdır.<br />

Tarihsel kent mekanı günümüzde mekan bütününde önemli bir yapısal değişim süreci göstermemiştir. (Bazı kamu yapıları dışında)<br />

Yerleşik tarihsel-kentsel konut dokusu, doğuya kent merkezine doğru uzantısında, geleneksel-çarşı ticaret merkezi dokusuyla<br />

bütünleşmektedir. Çarşı-ticaret merkezine yaklaştıkça yapısal değişiklikler de gözlenmektedir.<br />

M.1.1.2.Kentsel Büyüme Deseni<br />

Afyonkarahisar kenti kadastral anlamda bile olsa 1930 yıllarından beri planlı bir gelişme göstermektedir. Mekansal büyüme anayollar<br />

boyunca gelişme göstermektedir. Geçmiş yıllarda yeni konut alanları Konya Yolu çevresinde yoğunlaşmış olup, son yıllarda bu eğilim batı<br />

yönüne İzmir Yolu çevresine kaymıştır.<br />

Bugünkü Tarihsel-Kentsel konut dokusunun, kentin ticari ve sosyo-kültürel yönetim merkezine fiziksel yakınlığı, bu alanın konut<br />

bölgesi olarak değerini sürdürmesini sağlamaktadır. Halen devam etmekte olan kent merkezine ve ticari merkeze yürüyüş mesafesinde<br />

bulunan tarihsel doku içinde yaşayan insanların alt gelir düzeyinde olması nedeni ile bu kesimin hala önemsediği bir mekandır.<br />

TARİHSEL-KENTSEL DOKUNUN AFYON KENT BÜTÜNÜ İÇİNDEKİ YERİ VE İLİŞKİLERİ<br />

Afyonkarahisar Kalesi dışındaki ilk yerleşme ve pazar alanı olan Ulu Camii-Yukarı Pazar çevresinde doğu yönünde-vadi boyunca<br />

gelişen Kentsel-Tarihsel Konut dokusu ve bu dokuyu bütünleyen Otpazarı-Taşhan-Bedesten çevresindeki geleneksel çarşı, her iki tren<br />

istasyonunun geldiği (İzmir İstasyonu, Ali Çetinkaya Garı) 19. yüzyıl sonlarındaki kent bütününün çekirdeğini oluşturmuştur.<br />

Bu çerçevede kentin doğu ucunda yer alan İmaret Külliyesi (Gedik Ahmet Paşa) çevresinde Topografyanın elverdiği ölçüde önemli<br />

yerleşme alanları oluşmuştur.<br />

Tarihsel-Konut dokusu ile çevrelenmiş geleneksel çarşı alanları, Ot Pazarı, Taşhan, Bedesten, Eski Kasaplar, Kadınlar Pazarı<br />

294

çevresinden kentin dış yol bağlantıları ve İstasyonların yarattığı çekimle doğuya doğru gelişmiş tarihsel kentin ortasından akan dere<br />

kenarında bulunan tabakhanelerin kalkması ile derenin üzeri kapatılmış kentin gelişimi ivme kazanarak doğuya doğru gelişmiş bu alanlardaki<br />

eski mezarlıklar kaldırılarak kentin çağdaş yönetim-ticaret merkezi geleneksel çarşının uzantısında oluşmuştur.<br />

Günümüzde, tarihsel konut dokusu, kent bütünündeki konumu ile imar planlarının getirdiği yeni yaygın kentsel gelişme alanlarına<br />

uzaklığına karşın, merkeze yakınlığını sürdürmektedir.<br />

M.1.1.3. Planlı Kentsel Gelişme Alanları<br />

Afyonkarahisar Tarihsel-Kentsel dokusu 1988, 1993 ve 1994 yıllarında Konya K.T.V.K. Kurulu kararları ile bugünkü en son Kentsel<br />

Sit Alanı sınırları belirlenmiştir.<br />

Tarihsel Kentsel dokuda birbirinden farklı iki tür yerleşme görüntüsü tanımlanmaktadır.<br />

20. y.y. başında çıkan büyük yangın sonrasında (bu yangında yaklaşık <strong>12</strong><strong>00</strong> ev yanmıştır.) ‘Ebniye Nizamnamesi’ ne yeni yapılar<br />

oluşmuş küçük parsellerle ve küçük yapı adaları ile geometrik doku bu her yönde bütünleyen, dar sokaklar ve meydancıklar çevresinde<br />

oluşmuş olan organik konut dokusu yangın sonrası oluşan geometrik dokuda meydana gelen konutlar birbirinin aynısı değildir. Her konut<br />

kendine özgü mimari öğeler taşımaktadır.<br />

Tarihsel-Kentsel dokuda, planlama alanı sınırları içinde, kuruluşları çok eski olan yirmi mahalle bulunmaktadır. Nüfusları 5<strong>00</strong> ile <strong>12</strong><strong>00</strong><br />

kişi arasında değişen bu mahallelerde bitişik düzende yoğun bir yerleşme düzeni tanımlanır. Ortalama Kentsel nüfus yoğunluğu 261 kişi<br />

hektardır.<br />

Tarihsel-Kentsel yerleşmenin, mekan kullanımı ve genel biçimlenmesinde, yörenin genel morfolojisinin belirleyici etken olduğu<br />

söylenebilir. Kale ve Hıdırlık arasında uzanan vadinin her iki yamacına tepelere doğru yerleşilmiştir.<br />

Vadi tabanının ulaşılabilir oluşu, buna karşın yamaçların yokuşlu-merdivenli olması nedeni ile tabi olarak daha büyük planlı, zengin<br />

konutların vadi tabanına yakın daha küçük ve sade konutların yamaçlara doğru yer aldıkları izlenir.<br />

Organik dokuda yollar topografyaya uygundur.<br />

Geometrik dokuda ise birbirini dik kesen yollarda yamaçlara doğru sokaklar dikleştikçe merdiven görülür. Tanımlanan bu yerleşme<br />

biçimi tarihsel dokuda ilginç görünümler sunar, köşeler özgün bakış noktaları oluşturur. Tarihsel – Kentsel dokuyu oluşturan küçük konut<br />

parsellerinde avlu ve bahçe geleneği bulunmakla birlikte, özel mülkiyette konut bahçelerinde ağaç ve yeşil varlığı sınırlıdır. Özgün kent<br />

peyzajının önemli öğesi, avlu giriş kapıları üstüne sarılan asmalardır.<br />

TEK YAPI ÖLÇEĞİNDE ÖZELLİKLER<br />

Kentsel sit alanında tek yapı ölçeğinde yapılan ayrıntılı analiz ve değerlendirmeler şu şekildedir:<br />

Plan tipleri açısından değerlendirilmeye alınan toplam 359 yapıdan, 169 iç sofalı, 96 dış sofalı; 94 tipolojiye katkısı olmayan yapı<br />

saptanmış yörenin geleneksel konut mimarisinde iç sofalı tipin yaygın olduğu belirlenmiştir.<br />

Cephe tipolojisi açısından değerlendirilmeye alınan 321 yapıdan zemin üstünde 1 katta çıkma yapma geleneğinin yaygın olduğu; düz<br />

yada kat boyu çıkmalı 102 yapı; cephenin bir yanında çıkmalı düz yapı; cephe ortasında çıkmalı 29 yapı; cephenin iki yanında çıkmalı 26<br />

yapı; çıkmasız sade yapı sayısının 74 olduğu görülmüştür.Yapı cephelerinde yapılan bir diğer analiz ve değerlendirme ve geleneksel yapıda<br />

giriş katı özelliklerinin belirlenmesine yöneliktir. Buna göre değerlendirmeye alınan 410 yapıdan yol kotundan girişli 267; yoldan birkaç<br />

basamakla girişli 17; yükseltilmiş zeminli 68; zamanla değişerek özelliklerini yitirmiş 58 yapı bulunmuştur.<br />

Konfor durumuna göre farklı ölçütlerle değerlendirildiklerinde, tarihsel yapılardan, gusül hanesi olan 179 yapıdan 89’nun gusül<br />

hanesinin kullanıldığı; banyosu içerde 138 yapı; banyosu dışarıda 3 yapı; tuvaleti içerde 221 yapı, tuvaleti dışarıda 16 yapı bulunduğu<br />

belirlenmiştir.<br />

Tarihsel – Kentsel konut dokusunda gerçekleştirilen sosyal araştırma sonuçlarına göre, değerlendirmeye alınan 266 konut biriminden<br />

204’ünde ev sahibi (%77), 62’sinde kiracı (%23) oturanların büyük çoğunluğunun yerli (266 hane halkından 263’ü ) olduğu; ortalama aile<br />

büyüklüğünü (3,96 kişi) çekirdek aile tipi olduğu; değerlendirilmeleri yapılmıştır. Aile büyüklüklerinin ortalama konut m2 büyüklükleri ile<br />

karşılaştırılmasından, konutların küçük olmasına karşın, yaşam standartları açısından yeterli olduğu sonucuna varılmıştır.<br />

295

Şekil 34: Afyonkarahisar Kent Merkezi Mimari Örnekleri<br />

M.1.1.4 Kentsel Alanlarda Yoğunluk<br />

TARİHSEL KENTSEL DOKUDA KENTSEL ULAŞIM VE ALT YAPI<br />

Afyonkarahisar kent bütününde Tarihsel – Kentsel dokuyu oluşturan alanlar, Kale ve Hıdırlık Tepe arasında vadi boyunca batıdan<br />

doğuya uzanan yerleşik alanlardır. Bu alanlarda Afyon kent nüfusunun yaklaşık onikide biri yaşamaktadır. Yaşayanların büyük çoğunluğu<br />

yerli olup kent merkezi çarşı ve diğer kentsel kullanımlara yakınlığı ile burayı seçen İşçi, Esnaf, Memur ve Emekli kesimidir. Konuttan işe,<br />

okula, çarşı,pazara gidiş gelişlerde yaya ulaşımı ağırlıklıdır. Çarşı-İdari merkeze yakınlığı bu bölgede yaşayan alt gelir gurubundaki<br />

insanların tercih sebebidir.<br />

Tarihsel doku bütünündeki geleneksel çarşı hemen yakın çevredeki kent merkezi-iş alanları İmaret Külliyesi çevresinde odaklanan<br />

diğer ticari faaliyetler bu bölgeyi toplanma alanları konumuna getirmiştir. Kent merkezi doğu yönünde sürekli kaymasına rağmen bu merkez<br />

hala dünkü fonksiyonunu bugün de sürdürmektedir. Konut-İş ilişkilerinde tanımlanan hareketlilik, sabahları batıdan doğuya; akşamları<br />

doğudan batıya doğru gündelik sarkaç hareketi biçimindedir.<br />

Son yirmi yıl içinde iki kez yenilenen imar planları ile Afyon Kalesi güney-batısında yeni konut gelişme alanları açılmıştır. Giderek<br />

yapılaşarak dolmakta olan bu kent parçalarında düzenli bir nüfus artışı izlenmektedir. Bu yeni konut alanları, kentsel sit alanlarının batı ve<br />

kuzey batısında yer alırlar ve gündelik hareketlerini kentsel sit alanı üzerinden yaparlar.<br />

296

Bu mahallelerden çıkarak kentsel sit alanı içinde belirli arterleri kullanan, gidiş-dönüş güzergahında sit alanı içinde durak yerleri olan<br />

bir minibüs hattı vardır. (Çavuşbaş minübüsleri)<br />

Kentsel sit alanı içinden geçen otobüs güzergahı yoktur. Kent içi otobüs ve minibüslerin tarihsel kentsel dokuya en çok yaklaştığı yer<br />

Milli Egemenlik Caddesi boyunca, Belediye önü-anıtpark önüdür. Buradan kent bütününün doğu, kuzeydoğu, kuzey ve batı kesimlerine farklı<br />

toplu taşım araçları ile ulaşılır.<br />

Otpazarı, Taşhan, Bedesten çevresinde tarihsel yapılarını ve işlevlerini bir ölçüde sürdüren geleneksel çarşıda, farklı üretim ve<br />

pazarlama türlerinde çeşitlenmiş yapısına karşın, perakendeci niteliği ile hizmet götürdüğü sınıfların alım gücüne bağlı olarak sınırlı bir mal<br />

akımı izlenir.<br />

Tarihsel, kentsel doku içinde kale ve Hıdırlık sırtları ile kamu kuruluşlarına ait yapılı alanlar dışında, kamu mülkiyetinde başka bir alan<br />

bulunmamaktadır.<br />

Kapasiteleri açısından, tarihsel kentsel dokunun karekteristik yolları, yaya-atlı-atlı araba kullanımına elverişli, taşıt trafiği için dardır.<br />

Kentsel sit alanının geometrik düzendeki kesimine küçük dikdörtgen yapı adaları aralarındaki yol sayısının fazlalığı, göreli olarak geniş bir<br />

kapasite sağlar. Ancak yine de motorlu araç trafiği Tarihsel-Kentsel doku içinde ölçüleri zorlamakta ve çevrede huzursuzluk<br />

yaratmaktadır.Afyonkarahisar Tarihsel-Kentsel dokusundan kentsel teknik alt yapı, yol alt yapısı altında döşeli olup; önemli yoğunluk artışları<br />

izlenmeyen geleneksel konut-çarşı yerleşmelerinin günümüzdeki ihtiyacına yeterli düzeydedir. Kale ve Hıdırlık arasındaki vadinin ortasından<br />

geçen dere Tonoz sistemle kapatılarak günümüz ihtiyaçlarınada halen rahatlıkla da cevap vermektedir.<br />

Aydınlatma armatürleri sokaklarda aykırı görünümlü salkım saçak elektrik ve telefon kabloları çevreyle uyumlu değildir. ‘Kadınana<br />

suyu’ döneminden kalma tarihi sokak çeşmeleri artık akmamaktadır. Tarihsel yerleşme alanının vadi formasyonundaki ekseninde yağmur<br />

suyu akıntıları düzenli yolların eğimleri ve drenajı çalışır durumdadır.<br />

SENTEZ VE ARAŞTIRMA SONUÇLARININ DEĞERLENDİRİLMESİ<br />

SOSYO – EKONOMİK YAPI<br />

Afyon Kenti, Ege, Orta Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında geçiş bölgesi niteliğindeki İç Anadolu Bölgesinde yer alan bir<br />

merkezdir. Bu bölgeleri birbirine bağlayan kara demir yolu ulaşımı Afyon’da birleşmektedir.<br />

Bölgeleri birbirine bağlayan yolların birleştiği alanda ve savunmaya uygun konumda oluşu, geçmiş dönemlerde, Afyon’un bir kentsel<br />

merkez olarak, idari, ticari ve endüstriel birçok fonksiyon yüklenmesine neden olmuştur. 19. yüzyılda dışa açılma sürecinde sanayisi<br />

zayıflayan kent, kurtuluş savaşında da ekonomik ve fiziki olarak gerilemiştir. Cumhuriyet döneminin başlangıcında, idari ve ticari hizmet<br />

faaliyetlerine dayalı ekonomisi ile çevre kırsal ve yarı – kentsel yerleşmeleri etkileyen bir kent görünümünü 1950’lere kadar sürdürmüştür.<br />

1950’den sonra gerek ülkede görülen kırdan kente göç olgusunun yansıması, gerekse kentte çoğunluğu kamuca gerçekleştirilen<br />

sanayi yatırımları nüfus ve sosyo ekonomik etkinlikler de artmıştır.<br />

Afyon bugün 150.<strong>00</strong>0’e yaklaşan nüfusu, sanayi, k.sanayi, ticaret, sosyal ve kültürel hizmetler ile ulaştırma faaliyetlerinde gelişme<br />

gösteren merkezdir.<br />

Afyon ilinin parçalı coğrafyası, sosyo – ekonomik etkinlik düzeyi gibi etkenlerin yanı sıra, çevrede yer alan diğer kentsel merkezlerin<br />

etki alanını bölüşmesi sonucu, Afyon kentinin hinterlant İl sınırlarının tümünü dahi kapsayamamış olup, bu kentsel gelişmeyi ve kentsel<br />

fonksiyonları ve nüfus artışını da etkilemiştir.<br />

Kent nüfusu, ülke ve bölge kentsel nüfus artış hızlarının altında, ancak sürekli bir artış göstermektedir. Kent, merkezi ve ulaşım<br />

bakımından elverişli bir konumda olmasına rağmen, ekonomik bakımdan yeterli gelişmeyi sağlayamayışı nüfus artışını da etkilemiştir.<br />

Hinterlandın dar ve coğrafi eşiklerle sınırlı oluşu yanında, tarımsal gelişmenin yavaş olması nüfus artış hızının düşmesine neden olmaktadır.<br />

Kentin Sosyo- Ekonomik gelişmesinde,<br />

Kamu tarafından gerçekleştirilen, çimento, şeker, beton travers fabrikaları gibi büyük sanayi tesisleri,<br />

Kentin iç dinamiği ile gelişen ve bölgesel ham madde kullanan mermer, tuğla, kiremit gibi inşaat malzemesi sanayi, lastik ayakkabı ve<br />

gıda sanayi gibi orta boy sanayiler,<br />

Ulaşım olanaklarının da etkisiyle gelişen küçük sanayi ve küçük üretim,<br />

Ulaştırma hizmetleri de buna bağlı ticaret ve konaklama hizmetleri,<br />

İl merkezi oluşunun sağladığı; idari, sosyal ve kültürel hizmetler, faaliyetleri başlıca etken olmuştur. Bu faaliyetlerle görülen yatırım ve<br />

gelişmeler kentsel gelişmeyi de etkilemiştir.<br />

297

Plan döneminde kentin sosyo – ekonomik ve demografik gelişmesini etkileyecek önemli yatırım kararları vardır. Başlıcaları,<br />

Batı Anadolu Vagon Fabrikası<br />

Organize Sanayi Bölgesi<br />

2.Küçük Sanayi Sitesi<br />

Toplu Konut Alanı<br />

Yer seçimi bugünden yapılmış olan bu yatırımlar kentin gelecekteki gelişme yönü ve mali reformunu da etkileyecek önemli<br />

unsurlardır.<br />

M.1.1.5. Kentsel Yenileme Alanları<br />

MEKANSAL YAPI<br />

Afyon kentinin bugünkü mekansal yapı ve organizasyonun oluşmasında,<br />

Topografya, mikroklima, toprak verimliliği gibi doğal etkenler.<br />

Geleneksel fiziki doku ile Merkez, Kale, Konut alanlarının konumu<br />

Demiryolu ve karayolu kent içi geçişleri<br />

Büyük alan kullanan kamu ve sanayi tesislerinin yer seçimi<br />

İmar planı kararları gibi bazı faktörler belirleyici olmuştur.<br />

Kent, tarihi kalenin güneyinde kurulmuş, zamanla doğu yönünde ve Kale çevresinde büyümüştür. Batı ve güney-batıda topografya<br />

gelişmeyi önlediğinden, fiziki büyüme doğu yönüne kaymıştır. Karayolu çevre bağlantısının içinde kalan bölge gelişmesini tamamlamış olan<br />

nüfus ve faaliyeti yoğun olduğu bir alandır. Bu alanda Kale çevresi eski yerleşim bölgesi niteliğinde, organik dokuda gelişmesi durmuş,<br />

sosyal bakımdan erozyona uğrayan kent parçasıdır. Merkezin doğusundaki alan ise, merkeze yakınlık, imar planına göre yapılaşma sosyal<br />

ve teknik alt yapının yeterli oluşu gibi nedenlerle üst ve orta sosyal gurupların yarıştığı bir bölgedir.<br />

Bu alanın doğusunda, kamu kuruluşları, otogar, askeri alanlar ve sanayi, k.sanayi bölgelerinden oluşan bir kuşak, bunun doğusunda<br />

ise, çoğunlukla imar planına aykırı olarak gelişen sosyal donatım ve çevre koşulları yetersiz sağlıksız konut alanları yer almaktadır. Bu<br />

bölgeler ıslah imar planı yapılacak bölgeler olarak ele alınmaktadır.<br />

Mekansal büyümenin ana yolları boyunca ağırlık kazandığı Afyon’da Konya yolu çevresi nitelikli konut gelişmesinin yer aldığı aksdır.<br />

Kale’nin güney-batısında yer alan merkezi kullanışlarda kentin büyüme yönüne bağlı olarak doğu yönünde ana yollar boyunca<br />

gelişmektedir. Bu gelişme mekansal büyümenin yanısıra farklılaşma ve uzlaşmaya neden olmakta, geleneksel ve modern merkez ikilemini<br />

ortaya çıkarmaktadır.<br />

Son 15 yıllık gelişmeler sonucu, kentin yaya ulaşımına dayalı mekansal yapısı değişime uğrayarak, kent ovaya yayılmış, toplu taşıma<br />

sistemine geçilmiştir. Önerilen ve yer seçimi yapılan yatırımların gerçekleşmesi ile bugünkü yoğun kent dokusu yerine yaygın bir kentsel<br />

çevre oluşması beklenebilir.<br />

Yapay Eşikler<br />

Kentin dokusu, merkez, işyerleri ve konut alanlarının konumu, sosyal topografya kentsel arazi değerleri ve mekansal ilişki düzeyi bir<br />

bütün olarak kentsel gelişmeyi ve fiziki planlamayı etkileyecek unsurlardır.<br />

Yer seçimi yapılmış olan, Organize Sanayi Bölgesi 2. Küçük Sanayi Sitesi ve Batı Anadolu Vagon Fabrikası alanının konumu ile toplu<br />

konut alanı gibi yatırım talepleri planlamada veri olarak alınmaktadır.<br />

Kamuya ait arazilerin konum ve büyüklükleri, planla ve plan uygulamasında etken bir araç olarak değerlendirilmeleri de plan<br />

kararlarına etkileyecek bir faktördür.<br />

Kentte çevre sorunu yaratan Çimento Fabrikasının konumu çevresindeki gelişmeyi etkilemektedir.<br />

Kentin iç ve dış ana ulaşım bağlantıları ile bunların durak, garaj ve istasyon yerleri kentsel kullanımların yer seçimini etkileyen<br />

unsurlardır. Ana ulaşım bağlantılarına bağımlı olan ve yakın olma eğilimindeki kentsel fonksiyonların değerlendirilerek, planlamada göz<br />

önüne alınması yanında, ulaşımın doğurduğu, gürültü, toz, eksoz gibi kirletici faktörlerden ötürü bazı kullanışlar için olumsuz etkileri göz<br />

298

önüne alınmalıdır.<br />

Mevcut ulaşım bağlantılarının yanı sıra öneri güzergahları da planlamaya veri olarak girmektedir.<br />

Planlama alanında yer alan yüksek gerilimli enerji nakil hatları, kanallar, demiryolu güzergahı gibi kullanışlar göz önüne alınacak<br />

eşiklerdir.<br />

Mücavir alan sınırları yeterli genişliktedir.<br />

Bunun yanı sıra, yürürlükteki imar planı ile kazanılan haklar ile, ıslah planı bölgeleri plan kararlarına veri olmaktadır.<br />

Topografya:<br />

Kentin yerleşik alanı güney-batı-güney doğu doğrultusunda ova ile dağlık bölgeyi ayıran belirgin sınırın dağlık kesimi topografik<br />

açıdan yerleşmeye uygun değildir. Ova kesimi ise, Ciritler, Sarıkız ve Kale yükseltileri dışında tümü ile yerleşmeye uygun düz bir topografya<br />

oluşturmaktadır.<br />

Mikro klima:<br />

Eski kent dokusunun yer aldığı Kale çevresi kuzey – batı rüzgarlarından korunmuş olup, mikrokilimatik bakımdan yerleşmeye elverişli<br />

bir alandır.<br />

Güneyde, Konya ve Şuhut yolunun batısında ovadan dağlık alana geçişte yumuşayan topografya bu alanda da mikro klima<br />

bakımından elverişli bölgeler oluşturmaktadır.<br />

Jeolojik Yapı<br />

Planlama alanında, yerleşim dışı bırakılması gereken kaya düşmesi olasılığı bulunan alan vardır.<br />

Jeolojik formasyonlar yerleşmeye uygundur. Ancak alüvyon formasyonu zemin yönünden zayıf olduğundan özellikle yer altı su<br />

düzeyinin yüksek olduğu bölgelerde drenaj gerekmektedir.<br />

Alüvyon formasyonunda çok katlı ve ağır yapılar için temel etütleri yapılmalı ve gerekli mühendislik önlemleri alınmalıdır.<br />

Hidrolojik Yapı<br />

Planlama alanının kuzeyinden geçen Akarçay kanala alınmış olup, taşkın yapmaktadır.<br />

Akarçayla birleşen küçük derelerin taşkın etütleri yapılmıştır.<br />

Toprak kabiliyeti ve Sulu tarım alanları planlama alanında korunması gerekli 1. ve 2. sınıf topraklar Ankara ve İzmir yolunun bazı<br />

kesimlerinde yer almaktadır.<br />

D.S.İ.’nin raporuna göre kentin batısında Çakır ve Erkmen Köylerinin kuzeyi ile Ankara yolunun kuzeyinde kalan alanlar sulu tarım<br />

alanı olarak projelendirilmiştir. Bu alanlar harita dışındadır.<br />

KETSEL ALANDA MAHALLE BAZINDA KONUT VE<br />

NÜFUS YOĞUNLUK ÇİZELGESİ<br />

MAHALLE ADI NÜFUS KONUT SAYISI İŞYERİ<br />

SAYISI<br />

AKMESCİT 963 287<br />

AKSARAYLI 597 138 2<br />

ALİÇETİNKAYA 489 105<br />

ALİ İHSAN PAŞA 2662 757 36<br />

BADEMLİ 386 90 2<br />

BARBAROS 676 216<br />

BATTALGAZİ 141<br />

299

BEDRİK 869 175<br />

BEYAZIT 408 50<br />

BURMALI 907 206<br />

C<strong>AM</strong>İ KEBİR 854 187 9<br />

CUMHURİYET 16523 4070<br />

ÇAVUŞBAŞ 1401 290<br />

ÇAVUŞOĞLU 975 2<strong>12</strong> 10<br />

DAİRECEP 678 185<br />

DERVİŞPAŞA 4739 3261<br />

DOĞANCI 550 111 6<br />

DUMLUPINAR 18017 4461<br />

EFECİK 1<strong>00</strong>1 226<br />

ERTUĞRUL GAZİ 75 13<br />

ESENTEPE 5642 1365 39<br />

EŞREFPAŞA 3874 1048<br />

FAKIPAŞA 610 <strong>12</strong>3<br />

FATİH 5<strong>00</strong>7 1421<br />

GAZİ 4666 13<strong>03</strong><br />

GÖKÇE 943 190 8<br />

GÜNDOĞMUŞ 442 152 13<br />

GÜVENEVLER 2641 649<br />

H.ABDURRAHMAN 467 <strong>12</strong>5<br />

HACI AFTAL 683 323 46<br />

HACI ALİOĞLU 191 54<br />

HACI CAFER 785 240 10<br />

HACI EYÜP 297 86 4<br />

HACI MAHMUT 684 225<br />

HACI MUSTAFA 604 163 15<br />

HACI NASUH 637 184<br />

HACI NUH 284 83 16<br />

HACI YAHYA 458 152 2<br />

H<strong>AM</strong>İDİYE 18<strong>12</strong> 468 31<br />

3<strong>00</strong>

HASAN KARAAĞAÇ <strong>12</strong>53 272 35<br />

HATTAT KARAHİSARİ 1696 381 19<br />

HİSARALTI 715 193 9<br />

HOCA AHMET YESEVİ 1840 487 4<br />

İSTİKLAL 3102 852<br />

KALE 448 101 1<br />

KANLICA 3592 873<br />

KARAKATİP 666 <strong>12</strong>6 2<br />

KAR<strong>AM</strong>AN 838 308<br />

KAR<strong>AM</strong>ANOĞLU 329 69 1<br />

KARŞIYAKA 3420 757<br />

KASIMPAŞA 557 183<br />

KAYADİBİ 1667 409 30<br />

KOCATEPE 5807 1397<br />

KUBELİ 782 164 2<br />

MAREŞAL FEVZİ ÇAKMAK 52<strong>00</strong> <strong>12</strong>74<br />

MARULCU 3525 1070<br />

MECİDİYE 1854 6<strong>00</strong><br />

METLİ 530 152 4<br />

MEVLANA 932 269 7<br />

NAKİLCİ 477 141 3<br />

NAZMİ SAATÇİ 3821 1093<br />

OLUCAK 2108 465<br />

ORHANGAZİ 1106 543<br />

OSMAN GAZİ 1777 2706<br />

ÖRNEKEVLER 3408 769<br />

SAHİPATA 4983 <strong>12</strong>14<br />

SELÇUKLU 265 32<br />

SİNANPAŞA 507 160<br />

SÜMER 1020 263<br />

HACIAHMET <strong>12</strong><strong>03</strong> 346<br />

TAŞPINAR 1372 275<br />

301

UMURBEY 209 55<br />

VEYSEL KARANİ 2317 656<br />

YARENLER 2883 631<br />

YENİ C<strong>AM</strong>İ 607 142<br />

YENİCE 4232 1040<br />

YEŞİLYURT 187 40<br />

YUKARIPAZAR 880 2<strong>03</strong><br />

YUNUS EMRE 2152 524<br />

ZAFER 4168 905<br />

TOPL<strong>AM</strong> 161932 45675<br />

M.1.1.6. Endüstri Alanlarında Yer Seçimi<br />

Bu Konuda yeterli Bilgi Bulunmamaktadır.<br />

M.1.1.7. Tarihi, Kültürel, Arkeolojik ve Turistik Özellikli Alanlar<br />

TARİHSEL KENTSEL DOKUDA YAPI ÖZELLİKLERİ<br />

Planlama alanı kapsamında kentsel sit alanı ve yakın çevresinde tescilli, 44 adet Camii, Mescit, Türbe, Çeşme, Han, Hamam,<br />

Bedesten ve Anıtsal yapı dışında özgün nitelikleri nedeniyle korunmalarına karar verilmiş tescilli sivil mimarlık örneği yapıların toplamı 210<br />

adettir. Yapılan görsel ve çevresel analiz ve değerlendirme sonuçlarına göre Tarihsel-Kentsel çevreyi oluşturan yol ve meydan strüktürü<br />

boyunca belirlenen karekteristik cepheler ve bunları bütünleyen çevreye olumlu katkısı olan yapılardan, özelliklerini önemli ölçüde yitirmemiş<br />

olanlar ayrıca belirlenmiştir. Çevresel değerli bu yapılar toplamı 340 adettir.<br />

Tarihsel kentsel dokuda bozulma oranı bölgelere göre değişim göstermektedir. Tacıahmet, Mevlana, (Zaviye)Yukarıpazar, Kale, Yeni<br />

Camii mahallelerinde % 70 - 80 oranında iyi ve orta nitelikte olduğu kenarlara doğru gidildikçe bu oranın %60 dolaylarında kaldığı<br />

gözlenmektedir.<br />

Yapı düzeni, yükseklikleri, parsel büyüklükleri ve parselde dolu boş oranları açısından incelendiğinde tarihsel çevrede yerleşik konut<br />

dokusunda, bitişik düzende ortalama 2 katlı bir yapı düzeninin bulunduğu görülür. Kentsel-sit alanında ve yakın çevresinde iki katlı yapılar<br />

çoğunluktadır. 3 katlı yapılar ile üzerinde çatı katı ve ‘cihannüma’ bulunan 2 katlı yapıların tüm alanda homojen dağıldığı ve bunların bütün<br />

yapıların %20’si kadar olduğu görülür. Bodrum kat kullanımı tüm yapıların ancak %10’u kadardır.<br />

Tarihsel-Kentsel konut dokusu içinde tümü yeni yapı olmak üzere 4 kat ve daha fazla kat adedi olan yapılar, daha çok yapısal<br />

değişime uğrayan kent merkezine yakın kesime doğru toplanıp yoğunlaşmaktadır.<br />

Ancak tarihsel çevrenin karakteristiklerine aykırı bu yapılar bugün bile tek tek ve az sayıdadır. Tüm alanda 4 ve daha çok katlı yapı<br />

sayısı en çok 10-<strong>12</strong> dir. Bu yapıların tamamına yakını kamu yapılarıdır. Bu alanda parsel büyüklükleri çok değişken olup 28 m 2 den 180<br />

m 2 ’ye kadar değişiklik göstermektedir. K.A.K.S da 0.60 dan 0.94’e kadar değişkenlik göstermektedir.<br />

M.1.2. Kırsal Alanlar<br />

Bu Konuda yeterli Bilgiye Ulaşılamamıştır.<br />

M.1.2.1.Kırsal Yerleşme Deseni<br />

Bu Konuda yeterli Bilgiye Ulaşılamamıştır.<br />

302

M.1.2.2. Arazi Mülkiyeti<br />

Bu Konuda yeterli Bilgiye Ulaşılamamıştır.<br />

M.2. Altyapı:<br />

Bu Konuda Bilgi Bulunmamaktadır.<br />

M.3. Binalar ve Yapı Çeşitleri<br />

M.3.1. Kamu Binaları:<br />

Bu Konuda Bilgi Bulunmamaktadır.<br />

M.3.2. Okullar:<br />

İLKÖĞRETİM İLÇE VE KURUMLAR BAZINDA BASİT LİSTE<br />

SIRA<br />

NO<br />

İLÇE<br />

Kurum Adı<br />

3<strong>03</strong><br />

Öğrenci<br />

Sayısı<br />

1 BAŞMAKÇI Fatih İlköğretim Okulu 246<br />

2 BAŞMAKÇI Atatürk İlköğretim Okulu 259<br />

3 BAŞMAKÇI Çığrı Köyü İlköğretim Okulu 2<strong>03</strong><br />

4 BAŞMAKÇI Cumhuriyet İlköğretim Okulu 194<br />

5 BAŞMAKÇI Aşağı Beltarla İlköğretim Okulu 29<br />

6 BAŞMAKÇI Yassıören İlköğretim Okulu 27<br />

7 BAŞMAKÇI Yukarı Beltarla Karacaören İlköğ.ok. 0<br />

8 BAŞMAKÇI Yaka İlköğretim Okulu 132<br />

9 BAŞMAKÇI Akkeçili İlköğretim Okulu 140<br />

Şht.Öğretmen Birol İrfan Aşkar İlköğretim<br />

BAŞMAKÇI<br />

10<br />

Okulu<br />

182<br />

11 BAYAT İmrallı İlköğretim Okulu 236<br />

<strong>12</strong> BAYAT Derbent İlköğretim Okulu 189<br />

13 BAYAT Cumhuriyet İlköğretim Okulu 204<br />

14 BAYAT Yukarı Çaybelen İlköğretim Okulu 13<br />

15 BAYAT Mimar Sinan İlköğretim Okulu 142<br />

16 BAYAT Aşağı Çaybelen İlköğretim Okulu 38<br />

17 BAYAT Çukurkuyu İlköğretim Okulu 17<br />

18 BAYAT Akpınar İlköğretim Okulu 16<br />

19 BAYAT Sağırlı İlköğretim Okulu 10<br />

20 BAYAT İnpınar İlköğretim Okulu 14<br />

21 BAYAT Atatürk İlköğretim Okulu 323<br />

22 BAYAT Derbent Ceritli İlköğretim Okulu 18<br />

23 BAYAT Derbent Abdullahlı İlköğretim Okulu 11<br />

24 BOLVADİN Akçeşme İlköğretim Okulu 224<br />

25 BOLVADİN Özburun İlköğretim Okulu 241<br />

26 BOLVADİN Kurucaova İlköğretim Okulu 222<br />

27 BOLVADİN Büyükkarabağ İlköğretim Okulu 228<br />

28 BOLVADİN Bolvadin Hasan Gemici İlköğretim Okulu 533<br />

29 BOLVADİN Güney İlköğretim Okulu 25<br />

30 BOLVADİN Yörük Karacaören İlköğretim Okulu 117<br />

31 BOLVADİN Fatih Sultan Mehmet İlköğretim Okulu 386<br />

32 BOLVADİN Gazi İlköğretim Okulu 388

33 BOLVADİN Naciye Nurettin Taktak İlköğretim Okulu 218<br />

34 BOLVADİN Dişli Atatürk İlköğretim Okulu 181<br />

35 BOLVADİN Kemalettin Sami Paşa İlköğretim Okulu 304<br />

36 BOLVADİN Alkasan İlköğretim Okulu 192<br />

37 BOLVADİN Cırıt Şehit Ali Duman İlköğretim Okulu 145<br />

38 BOLVADİN Ceylan Emet İlköğretim Okulu 105<br />

39 BOLVADİN Alparslan İlköğretim Okulu 282<br />

40 BOLVADİN İbrahim Karasekreter İlköğretim Okulu 270<br />

41 BOLVADİN Atatürk İlköğretim Okulu 345<br />

42 BOLVADİN Kocatepe İlköğretim Okulu 230<br />

43 BOLVADİN Derekarabağ İlköğretim Okulu 161<br />

44 BOLVADİN Taşağıl 1<strong>00</strong>.Yıl İlköğretim Okulu 81<br />

45 BOLVADİN Dişli İlköğretim Okulu 333<br />

46 BOLVADİN Dipevler İlköğretim Okulu 65<br />

47 BOLVADİN Kutlu Birleştirilmişi Sınıflı İlköğretim Okulu 21<br />

48 BOLVADİN Taşlıdere İlköğretim Okulu 11<br />

49 BOLVADİN Orta Karabağ İlköğretim Okulu 28<br />

50 BOLVADİN Kemerkaya İlköğretim Okulu 322<br />

51 BOLVADİN Karayokuş İlköğretim Okulu 163<br />

52 BOLVADİN Hamidiye İlköğretim Okulu 36<br />

53 BOLVADİN Ahmet Emet İlköğretim Okulu 172<br />

54 BOLVADİN M.Kezban Bayramer İlköğretim Okulu 280<br />

55 BOLVADİN Hacı Ali ve Meryem Birdane İlk.Öğt.Oku. 196<br />

56 BOLVADİN Bolvadin Eğt. Uyg. Ok. ve İş eğt.Mer. 25<br />

57 BOLVADİN Özel gökkuşağı anafen ilköğretim okulu 213<br />

58 ÇAY Karacaören İlköğretim Okulu 255<br />

59 ÇAY Çağlayan İlköğretim Okulu 301<br />

60 ÇAY İnli İlköğretim Okulu 296<br />

61 ÇAY Koçbeyli İlköğretim Okulu 213<br />

62 ÇAY Pazarağaç İlköğretim Okulu 465<br />

63 ÇAY Atatürk İlköğretim Okulu 466<br />

64 ÇAY Deresinek İlköğretim Okulu 132<br />

65 ÇAY Doğan İlköğretim Okulu 78<br />

66 ÇAY Şehit Cengiz Karataş İlköğretim Okulu 168<br />

67 ÇAY Seka İlköğretim Okulu 155<br />

68 ÇAY Pınarkaya İlköğretim Okulu 20<br />

69 ÇAY Maltepe İlköğretim Okulu 25<br />

70 ÇAY Karamık İlköğretim Okulu 161<br />

71 ÇAY Çayırpınar İlköğretim Okulu 31<br />

72 ÇAY Çayıryazı İlköğretim Okulu 44<br />

73 ÇAY Çiçekli İlköğretim Okulu 50<br />

74 ÇAY Kadıköy İlköğretim Okulu <strong>12</strong><br />

75 ÇAY Bulanık İlköğretim Okulu 13<br />

76 ÇAY Aydoğmuş İlköğretim Okulu 29<br />

77 ÇAY Akkonak İlköğretim Okulu 214<br />

78 ÇAY Yeşilyurt İlköğretim Okulu 228<br />

79 ÇAY Karacaören Yunus Emre İlköğretim Okulu 237<br />

80 ÇAY Kurtuluş İlköğretim Okulu 458<br />

81 ÇAY Akkonak Cumhuriyet İlköğretim Okulu 94<br />

82 ÇAY Vali Ahmet Özyurt İlköğretim Okulu 320<br />

83 ÇAY Gazi Mustafa Kemal İlköğretim Okulu 409<br />

84 ÇOBANLAR Zafer İlköğretim Okulu 322<br />

85 ÇOBANLAR Kocaöz İlköğretim Okulu 416<br />

86 ÇOBANLAR Kale İlköğretim Okulu 145<br />

87 ÇOBANLAR Göynük İlköğretim Okulu 180<br />

304

88 ÇOBANLAR Fatih İlköğretim Okulu 3<strong>00</strong><br />

89 ÇOBANLAR Atatürk İlköğretim Okulu 340<br />

90 ÇOBANLAR Akkoyunlu İlköğretim Okulu 25<br />

91 ÇOBANLAR Ahmet Özyurt İlköğretim Okulu 257<br />

92 ÇOBANLAR çobanlar ilköğretim okulu 230<br />

93 DAZKIRI Alkim İlköğretim Okulu 677<br />

94 DAZKIRI Yüreğil Koralkim İlköğretim Okulu 249<br />

95 DAZKIRI Arıköy İlköğretim Okulu 34<br />

96 DAZKIRI Karaağaç Kuyusu İlköğretim Okulu 198<br />

97 DAZKIRI Kızılören İlköğretim Okulu 185<br />

98 DAZKIRI Bozan İlköğretim Okulu 46<br />

99 DAZKIRI Cumhuriyet İlköğretim Okulu 79<br />

1<strong>00</strong> DİNAR Tatarlı İlköğretim Okulu 227<br />

101 DİNAR Şakir Ünver İlköğretim Okulu 526<br />

102 DİNAR Uluköy İlköğretim Okulu 196<br />

1<strong>03</strong> DİNAR Haydarlı İlköğretim Okulu 162<br />

104 DİNAR Ocaklı Birleşmiş Sınıflı İlköğretim Okulu 56<br />

105 DİNAR Doğanlı İlköğretim Okulu 141<br />

106 DİNAR Ergenli İlköğretim Okulu 14<br />

107 DİNAR Yeşilhüyük İlköğretim Okulu 22<br />

108 DİNAR Kadılar İlköğretim Okulu 1<strong>03</strong><br />

109 DİNAR Çağlayan İlköğretim Okulu 22<br />

Çobansaray Birleşmiş Sınıflı İlköğretim<br />

DİNAR<br />

110<br />

Okulu<br />

30<br />

111 DİNAR Karabedir İlköğretim Okulu 19<br />

1<strong>12</strong> DİNAR Akgün İlköğretim Okulu 137<br />

113 DİNAR Okçular İlköğretim Okulu 18<br />

114 DİNAR Bağcılar Birleşmiş Sınıflı İlköğretim Okulu 26<br />

115 DİNAR Çakıcı İlköğretim Okulu 28<br />

116 DİNAR Sütlaç Şeh.Ramazan İlköğretim Okulu 24<br />

117 DİNAR Alpaslan Birleşmiş Sınıflı İlköğretim Okulu 69<br />

118 DİNAR Buluçalanı İlköğretim Okulu 18<br />

119 DİNAR Dikici Birleşmiş Sınıflı İlköğretim Okulu <strong>12</strong><br />

<strong>12</strong>0 DİNAR Kınık İlköğretim Okulu 119<br />

<strong>12</strong>1 DİNAR Akçaköy İlköğretim Okulu 15<br />

<strong>12</strong>2 DİNAR Burunkaya İlköğretim Okulu 21<br />

<strong>12</strong>3 DİNAR Çayüstü İlköğretim Okulu 22<br />

<strong>12</strong>4 DİNAR Tatarlı Cumhuriyet İlköğretim Okulu 231<br />

<strong>12</strong>5 DİNAR Akpınarlı Birleşmiş Sınıflı İlköğretim Okulu 14<br />

<strong>12</strong>6 DİNAR Çürüklü Birleşmiş Sınıflı İlköğretim Okulu 10<br />

<strong>12</strong>7 DİNAR Yelalan İlköğretim Okulu 13<br />

<strong>12</strong>8 DİNAR Pınarlı Birleşmiş Sınıflı İlköğretim Okulu 25<br />

<strong>12</strong>9 DİNAR Göçerli İlköğretim Okulu 186<br />

130 DİNAR Cerit Yaylası İlköğretim Okulu 13<br />

131 DİNAR Duman Birleşmiş Sınıflı İlköğretim Okulu 17<br />

132 DİNAR Bademli İlköğretim Okulu 42<br />

133 DİNAR Avdan İlköğretim Okulu 14<br />

134 DİNAR Yeşilçat İlköğretim Okulu 20<br />

135 DİNAR Çiçektepe İlköğretim Okulu 261<br />

Türkmetal Sendikası Avşar İlköğretim<br />

DİNAR<br />

136<br />

Okulu<br />

11<br />

137 DİNAR Atatürk İlköğretim Okulu 446<br />

138 DİNAR Yeniyol İlköğretim Okulu 851<br />

139 DİNAR Karahacılı İlköğretim Okulu 68<br />

140 DİNAR Cengiz Topel İlköğretim Okulu 374<br />

305

141 DİNAR Yıprak İlköğretim Okulu 295<br />

142 DİNAR Kızıllı İlköğretim Okulu 31<br />

143 DİNAR Fatih İlköğretim Okulu 968<br />

Sermaye Piyasası Kurulu Yatılı İlköğretim<br />

DİNAR<br />

144<br />

Bölge Okulu<br />

641<br />

Haydarlı IMKB Yatılı İlköğretim Bölge<br />

DİNAR<br />

145<br />

Okulu<br />

179<br />

146 EMİRDAĞ Güvecci İlköğretim Okulu 14<br />

147 EMİRDAĞ Bağlıca İlköğretim Okulu 101<br />

148 EMİRDAĞ Davulga İlköğretim Okulu 242<br />

149 EMİRDAĞ Aşağıpiribeyli İlköğretim Okulu 202<br />

150 EMİRDAĞ Bademli İlköğretim Okulu 102<br />

151 EMİRDAĞ Aziziye İlköğretim Okulu 246<br />

152 EMİRDAĞ Yeniköy İlköğretim Okulu 71<br />

153 EMİRDAĞ Gömü İlköğretim Okulu 206<br />

154 EMİRDAĞ Adayazı İlköğretim Okulu 145<br />

155 EMİRDAĞ Yüreğil Döneli Mah.İlköğretim Okulu 11<br />

156 EMİRDAĞ Veysel İlköğretim Okulu 21<br />

157 EMİRDAĞ Yukarı Kurudere İlköğretim Okulu 1<strong>00</strong><br />

158 EMİRDAĞ Türkmen Akören İlköğretim Okulu 19<br />

159 EMİRDAĞ Yüreğil İlköğretim Okulu 45<br />

160 EMİRDAĞ Türkmen İlköğretim Okulu 32<br />

161 EMİRDAĞ Çay Kışla İlköğretim Okulu 111<br />

162 EMİRDAĞ Çiftlik İlköğretim Okulu 46<br />

163 EMİRDAĞ Tez İlköğretim Okulu 46<br />

164 EMİRDAĞ Tabaklar İlköğretim Okulu 26<br />

165 EMİRDAĞ Demircili İlköğretim Okulu 18<br />

166 EMİRDAĞ Sığracık İlköğretim Okulu 21<br />

167 EMİRDAĞ Elhan İlköğretim Okulu 30<br />

168 EMİRDAĞ Eşrefli İlköğretim Okulu 39<br />

169 EMİRDAĞ Özkan İlköğretim Okulu 11<br />

170 EMİRDAĞ Güney Saray İlköğretim Okulu 61<br />

171 EMİRDAĞ Gözeli İlköğretim Okulu 17<br />

172 EMİRDAĞ Karacalar İlköğretim okulu <strong>12</strong><br />

173 EMİRDAĞ Çatallı İlköğretim Okulu 34<br />

174 EMİRDAĞ Büyük Tuğluk İlköğretim Okulu 9<br />

175 EMİRDAĞ Örenköy İlköğretim Okulu 16<br />

176 EMİRDAĞ Başkonak Hacıisalı İlköğretim Okulu 20<br />

177 EMİRDAĞ Emirdağ İlköğretim Okulu 256<br />

178 EMİRDAĞ Başkonak İlköğretim Okulu 26<br />

179 EMİRDAĞ Karaağaç İlköğretim Okulu 14<br />

180 EMİRDAĞ Yenikapı İlköğretim Okulu 20<br />

181 EMİRDAĞ Karakuyu İlköğretim Okulu 15<br />

182 EMİRDAĞ Atatürk İlköğretim Okulu 368<br />

183 EMİRDAĞ Aşağı Ali Çomak İlköğretim Okulu 20<br />

184 EMİRDAĞ Cumhuriyet İlköğretim Okulu 318<br />

185 EMİRDAĞ Mithat Paşa İlköğretim Okulu 334<br />

186 EMİRDAĞ Fatih İlköğretim Okulu 351<br />

187 EMİRDAĞ Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 540<br />

188 EMİRDAĞ İnkılap İlköğretim Okulu 305<br />

189 EMİRDAĞ Yarıkkaya İlköğretim Okulu <strong>12</strong><br />

190 EMİRDAĞ Şükrü Mola İlköğretim Okulu 2<strong>03</strong><br />

Perihan Kemal Çuna Yatılı İlköğretim<br />

EMİRDAĞ<br />

191<br />

Bölge Okulu<br />

295<br />

192 EVCİLER Nedim Turan İlköğretim Okulu 207<br />

306

193 EVCİLER Şehit Hüdayi Çınar İlköğretim Okulu 423<br />

Gökçek Doktor Sadık Ahmet İlköğretim<br />

EVCİLER<br />

194<br />

Okulu<br />

263<br />

195 EVCİLER Körkuyu İlköğretim Okulu 10<br />

196 EVCİLER Madenler İlköğretim Okulu 41<br />

197 EVCİLER Şehit Ali Serttaş İlköğretim Okulu 41<br />

198 HOCALAR Kozluca İlköğretim Okulu 17<br />

199 HOCALAR Kocagöl İlköğretim Okulu 25<br />

2<strong>00</strong> HOCALAR Örencik İlköğretim Okulu 25<br />

201 HOCALAR Davılgı İlköğretim Okulu <strong>12</strong>1<br />

202 HOCALAR Akçadere İlköğretim Okulu <strong>12</strong>7<br />

2<strong>03</strong> HOCALAR Yağcı Şeh.Yusuf Yıldırım İlköğretim Okulu 20<br />

204 HOCALAR Güre İlköğretim Okulu 43<br />

205 HOCALAR Çalca İlköğretim Okulu 208<br />

Devlethan Şeh.Murat Korkmaz<br />

HOCALAR<br />

206<br />

İlköğrt.Okulu<br />

73<br />

207 HOCALAR Yeşilhisar Yunus Emre İlköğretim Okulu 146<br />

208 HOCALAR Örtülü İlköğretim Okulu 29<br />

Avgancık Birleşitrilmiş Sınıflı İlköğretim<br />

HOCALAR<br />

209<br />

Okulu<br />

17<br />

210 HOCALAR Çepni İlköğretim Okulu 143<br />

211 HOCALAR Uluköy İlköğretim Okulu 42<br />

2<strong>12</strong> HOCALAR Yeşilhisar İlköğretim Okulu 68<br />

213 HOCALAR Hocalar Yatılı İlköğretim Bölge Okulu 511<br />

214 İHSANİYE Döğer İlköğretim Okulu 370<br />

215 İHSANİYE Kayıhan İlköğretim Okulu 293<br />

216 İHSANİYE Yaylabağı İlköğretim Okulu 356<br />

217 İHSANİYE Karacaahmet İlköğretim Okulu 294<br />

218 İHSANİYE Döğer Yunus Emre İlköğretim Okulu 286<br />

219 İHSANİYE Eynehan Öksüzler İlköğretim Okulu 21<br />

220 İHSANİYE Doger Fatih İlköğretim Okulu 232<br />

221 İHSANİYE Eynehan Kuzvıran İlköğretim Okulu 11<br />

222 İHSANİYE Üçlerkayası İlköğretim Okulu 48<br />

223 İHSANİYE Basirlar İlköğretim Okulu 10<br />

224 İHSANİYE Yukarıtandır İlköğretim Okulu 157<br />

225 İHSANİYE Kıyır İlköğretim Okulu 39<br />

226 İHSANİYE Gazlıgol İlköğretim Okulu 223<br />

227 İHSANİYE Osmanköy İlköğretim Okulu 137<br />

228 İHSANİYE Hacıbeyli İlköğretim Okulu 182<br />

229 İHSANİYE Muratlar İlköğretim Okulu <strong>12</strong>3<br />

230 İHSANİYE Gazlıgölakören İlköğretim Okulu 273<br />

231 İHSANİYE Kayıhan Kunduzlu İlköğretim Okulu 34<br />

232 İHSANİYE Ablak İlköğretim Okulu 33<br />

233 İHSANİYE Eskieymir İlköğretim Okulu 61<br />

234 İHSANİYE Demirli İlköğretim Okulu 14<br />

235 İHSANİYE Aşağıtandır İlköğretim Okulu 44<br />

236 İHSANİYE Bozhüyük İlköğretim Okulu 351<br />

237 İHSANİYE Ayazın İlköğretim Okulu 242<br />

238 İHSANİYE Beyköy İlköğretim Okulu 162<br />

239 İHSANİYE Gazlıgöl Belce İlköğretim Okulu 47<br />

240 İHSANİYE Bayramaliler İlköğretim Okulu 47<br />

241 İHSANİYE Ay.Yeşilyayla Mh.İlköğretim Okulu 11<br />

242 İHSANİYE Atatürk Yatılı İlköğretim Bölge Okulu 429<br />

243 İSCEHİSAR İscehisar İlköğretim Okulu 569<br />

244 İSCEHİSAR Atatürk İlköğretim Okulu 348<br />

307

245 İSCEHİSAR Calıslar İlköğretim Okulu 304<br />

246 İSCEHİSAR Cevizli İlköğretim Okulu 106<br />

247 İSCEHİSAR Fatih İlköğretim Okulu 445<br />

248 İSCEHİSAR Konarı İlköğretim Okulu 157<br />

249 İSCEHİSAR Karaağaç İlköğretim Okulu 389<br />

250 İSCEHİSAR Olukpınar İlköğretim Okulu 195<br />

251 İSCEHİSAR Karakaya Kavruklar Mah.İlköğretim Okulu 45<br />

252 İSCEHİSAR Seydiler İlköğretim Okulu 388<br />

253 İSCEHİSAR Olukpınar Öldümler İlköğretim Okulu 23<br />

254 İSCEHİSAR Alanyurt İlköğretim Okulu 2<strong>03</strong><br />

255 İSCEHİSAR Karakaya İlköğretim Okulu 56<br />

256 İSCEHİSAR Doğanlar İlköğretim Okulu <strong>12</strong>1<br />

257 İSCEHİSAR Mercan İlköğretim Okulu 472<br />

258 İSCEHİSAR Çatağıl Karşı İlköğretim Okulu 21<br />

259 İSCEHİSAR Çatağıl İlköğretim Okulu 14<br />

260 İSCEHİSAR Selçuklu İlköğretim Okulu 273<br />

261 KIZILÖREN Kızılören İsmet Atilla İlköğretim Okulu 207<br />

262 KIZILÖREN Gülyazı İlköğretim Okulu 59<br />

263 MERKEZ Gedik Ahmet Paşa İlköğretim Okulu 558<br />

264 MERKEZ Salar İlköğretim Okulu 542<br />

265 MERKEZ Işıklar Şeker İlköğretim Okulu 159<br />

266 MERKEZ Fatih İlköğretim Okulu 1023<br />

267 MERKEZ Susuz İlköğretim Okulu 357<br />

268 MERKEZ Çavdarlı Şehit Er Hüseyin Öğüt İlköğ. Ok. 198<br />

269 MERKEZ Osman Attila İlköğretim Okulu 723<br />

270 MERKEZ Kızıldağ İlköğretim Okulu 340<br />

271 MERKEZ Sülümenli İsmet Atilla İlköğretim Okulu 189<br />

272 MERKEZ Atatürk İlköğretim Okulu 1643<br />

273 MERKEZ Şemsettin Karahisarı İlköğretim Okulu 1169<br />

274 MERKEZ Özlem Özyurt İlköğretim Okulu 313<br />

275 MERKEZ Erkmen İlköğretim Okulu 377<br />

276 MERKEZ Yüksel Varlı İlköğretim Okulu 602<br />

277 MERKEZ Cumhuriyet İlköğretim Okulu 517<br />

278 MERKEZ Dumlupınar İlköğretim Okulu 549<br />

279 MERKEZ Hacı Hayriye Özsoy İlköğretim Okulu 957<br />

280 MERKEZ Hürriyet İlköğretim Okulu 207<br />

281 MERKEZ Hisarbank 1<strong>00</strong>.Yıl İlköğretim Okulu 744<br />

Yörükoğlu Atilla Millik Akçin İlköğretim<br />

MERKEZ<br />

282<br />

Okulu<br />

242<br />

283 MERKEZ Hüseyin Türkmen İlköğretim Okulu 268<br />

284 MERKEZ Ekrem Yavuz İlköğretim Okulu 516<br />

285 MERKEZ 27 Ağustos İlköğretim Okulu 679<br />

286 MERKEZ Yavuz Selim İlköğretim Okulu 170<br />

287 MERKEZ Sahipata İlköğretim Okulu 213<br />

288 MERKEZ Salim Pancar İlköğretim Okulu 401<br />

289 MERKEZ Kaplanlı İlköğretim Okulu 36<br />

290 MERKEZ İsmail İlköğretim Okulu 51<br />

291 MERKEZ Bozdoğan Halimoru İlköğretim Okulu 71<br />

292 MERKEZ Demirçevre İlköğretim Okulu 30<br />

293 MERKEZ Değirmenayvalı İlköğretim Okulu 396<br />

294 MERKEZ Çıkrık İlköğretim Okulu 419<br />

295 MERKEZ Küçük Kalecik İlköğretim Okulu 50<br />

296 MERKEZ Küçük Çobanlı İlköğretim Okulu 92<br />

297 MERKEZ Işıklar Kocatepe İlköğretim Okulu 896<br />

298 MERKEZ Erenler İlköğretim Okulu 289<br />

308

299 MERKEZ Köprülü İlköğretim Okulu 194<br />

3<strong>00</strong> MERKEZ Kadınana İlköğretim Okulu 630<br />

301 MERKEZ Kozluca İlköğretim Okulu 52<br />

302 MERKEZ Kocatepe İlköğretim Okulu 915<br />

3<strong>03</strong> MERKEZ Kışlacık İlköğretim Okulu 115<br />

304 MERKEZ Kazım Özer İlköğretim Okulu 664<br />

305 MERKEZ Karaaslan İlköğretim Okulu 164<br />

306 MERKEZ Hüseyin Sümer İlköğretim Okulu 584<br />

307 MERKEZ Sülün İlköğretim Okulu 365<br />

308 MERKEZ Büyükkalecik Çıngıraklı İlköğretim Okulu 7<br />

Saraydüzü Şeh.Er Oğuz Akdağ İlköğretim<br />

MERKEZ<br />

309<br />

Okulu<br />

92<br />

310 MERKEZ Sadıkbey İlköğretim Okulu 253<br />

311 MERKEZ Sülümenli Yavuz Selim İlköğretim Okulu 224<br />

3<strong>12</strong> MERKEZ Sülümenli İlköğretim Okulu 261<br />

313 MERKEZ Nuribey İsmet Atilla İlköğretim Okulu 458<br />

314 MERKEZ Işıklar Dumlupınar İlköğretim Okulu 280<br />

315 MERKEZ Sarık İlköğretim Okulu 114<br />

316 MERKEZ Değirmendere İlköğretim Okulu 48<br />

317 MERKEZ Çakır Birleştirilmiş sınıfı İlköğretim Okulu 33<br />

318 MERKEZ Alcalı İlköğretim Okulu 27<br />

319 MERKEZ B.Kalecik Bahçederesi İlköğretim Okulu 29<br />

320 MERKEZ Bostanlı Birleştirilmiş sınıfı İlköğretim Okulu 95<br />

321 MERKEZ Beyyazı İlköğretim Okulu 504<br />

322 MERKEZ Belkaracaören İlköğretim Okulu 73<br />

323 MERKEZ Ataköy İlköğretim Okulu 506<br />

324 MERKEZ Nurettin Karaman İlköğretim Okulu 248<br />

325 MERKEZ Namık Kemal İlköğretim Okulu 155<br />

Öğretmen Saniye Sayıoğlu İlköğretim<br />

MERKEZ<br />

326<br />

Okulu<br />

413<br />

327 MERKEZ Oruçoğlu İlköğretim Okulu 1188<br />

328 MERKEZ Kasımpaşa İlköğretim Okulu 229<br />

329 MERKEZ Hacı Ahmet Özsoy İlköğretim Okulu 525<br />

330 MERKEZ Yunus Emre İlköğretim Okulu 564<br />

331 MERKEZ Fethibey İlköğretim Okulu 447<br />

332 MERKEZ Çayırbağ İlköğretim Okulu 623<br />

333 MERKEZ Büyükkalecik İlköğretim Okulu 3<strong>03</strong><br />

334 MERKEZ Gebeceler İlköğretim Okulu 534<br />

335 MERKEZ Anıtkaya İlköğretim Okulu 249<br />

336 MERKEZ Beyazıt İlköğretim Okulu 173<br />

337 MERKEZ Özerler İlköğretim Okulu 243<br />

338 MERKEZ Methiye Dumlu İlköğretim Okulu 455<br />

339 MERKEZ Maraşal Fevzi Çakmak İlköğretim Okulu 785<br />

340 MERKEZ Ali Çetinkaya İlköğretim Okulu 513<br />

341 MERKEZ Salar Atatürk İlköğretim Okulu 161<br />

342 MERKEZ Susuz Atatürk İlköğretim Okulu 278<br />

343 MERKEZ Hoca Ahmet Yesevi İlköğretim Okulu 922<br />

344 MERKEZ Ticaret Borsası İlköğretim Okulu 593<br />

345 MERKEZ Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 365<br />

346 MERKEZ Selçuklu İlköğretim okulu 2<strong>03</strong><br />

347 MERKEZ Mehmet Yağcıoğlu İlköğretim Okulu 489<br />

BÜYÜKKALECİK KOCATEPE<br />

MERKEZ<br />

348<br />

İLKÖĞRETİM OKULU<br />

158<br />

349 MERKEZ <strong>12</strong>5. Yıl İlköğretim Okulu 263<br />

350 MERKEZ BAYRAKTEPE İLKÖĞRETİM OKULU 142<br />

309

351 MERKEZ HURİYE AŞKAR İLKÖĞRETİM OKULU 183<br />

Ayşegül Arsoy Yatılı İlköğretim Bölge<br />

MERKEZ<br />

352<br />

Okulu<br />

532<br />

353 MERKEZ 75.Yıl Yatılı İlköğretim Bölge Okulu 273<br />

Kadaifçioğlu Kız Yatılı İlköğretim Bölge<br />

MERKEZ<br />

354<br />

Okulu<br />

332<br />

355 MERKEZ Karahisar İşitme Engelliler İlköğ.Okulu 98<br />

Kocatepe Eğitim Uygulama Ok.ve İş<br />

MERKEZ<br />

356<br />

Eğt.Merk<br />

40<br />

357 MERKEZ ÖZEL ZAFER İLKÖĞRETİM OKULU 438<br />

TED AFYON KOLEJİ ÖZEL İLKÖĞRETİM<br />

MERKEZ<br />

358<br />

OKULU<br />

231<br />

359 SANDIKLI Sorkun İlköğretim Okulu 156<br />

360 SANDIKLI Ekinhisar Yusuf Oğuz İlköğretim Okulu 30<br />

361 SANDIKLI Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu 560<br />

362 SANDIKLI Başağaç İlköğretim Okulu 48<br />

363 SANDIKLI Örenkaya İlköğretim Okulu 187<br />

364 SANDIKLI Ali Çetinkaya İlköğretim Okulu 472<br />

365 SANDIKLI Karadirek İlköğretim Okulu 81<br />

Yavaşlar Şehit Teğmen Uğur Acar<br />

SANDIKLI<br />

366<br />

İlköğr.Ok.<br />

154<br />

367 SANDIKLI Çığıltepe İlköğretim Okulu 101<br />

368 SANDIKLI Çambeyli İlköğretim Okulu 89<br />

369 SANDIKLI Reşadiye İlköğretim Okulu 177<br />

370 SANDIKLI Baştepe İlköğretim Okulu 118<br />

371 SANDIKLI Bekteş İlköğretim Okulu 141<br />

372 SANDIKLI Alagöz İlköğretim Okulu 75<br />

373 SANDIKLI Yunusemre İlköğretim Okulu 111<br />

374 SANDIKLI Kınık İlköğretim Okulu 14<br />

375 SANDIKLI Atatürk İlköğretim Okulu 324<br />

376 SANDIKLI Karkın İlköğretim Okulu 27<br />

377 SANDIKLI Barbaros İlköğretim Okulu 167<br />

378 SANDIKLI Hırka İlköğretim Okulu 97<br />

379 SANDIKLI Karacaören İlköğretim Okulu 22<br />

380 SANDIKLI Ballık İlköğretim Okulu <strong>12</strong>8<br />

381 SANDIKLI Emirhisar İlköğretim Okulu 14<br />

382 SANDIKLI Çevrepınar İlköğretim Okulu 14<br />

383 SANDIKLI Akharım İlköğretim Okulu 261<br />

384 SANDIKLI Gürsu İlköğretim Okulu 9<br />

385 SANDIKLI Miralay Reşatbey İlköğretim Okulu 448<br />

386 SANDIKLI Menteş İlköğretim Okulu <strong>12</strong>5<br />

387 SANDIKLI Odaköy İlköğretim Okulu 13<br />

388 SANDIKLI Arızlar İlköğretim Okulu 32<br />

389 SANDIKLI Kozvan İlköğretim Okulu 37<br />

390 SANDIKLI Akharım Atatürk İlköğretim Okulu 105<br />

391 SANDIKLI Koçhisar İlköğretim Okulu 30<br />

392 SANDIKLI Alamescit İlköğretim Okulu 9<br />

393 SANDIKLI Kızılca İlköğretim Okulu 55<br />

394 SANDIKLI Kızık Mehmet Yaşar İlköğretim Okulu 138<br />

395 SANDIKLI Dodurga İlköğretim Okulu 11<br />

396 SANDIKLI 75.Yıl İlköğretim Okulu 294<br />

Kusura Şh.Mustafa Şimşek İlköğretim<br />

SANDIKLI<br />

397<br />

Okulu<br />

161<br />

398 SANDIKLI Cumhuriyet İlköğretim Okulu 473<br />

399 SANDIKLI Zafer İlköğretim Okulu 214<br />

4<strong>00</strong> SANDIKLI Yaşarlar Zekiye Ana İlköğretim Okulu 282<br />

310

401 SANDIKLI Mustafa Kemal İlköğretim Okulu 206<br />

402 SANDIKLI ÖZEL SANDIKLI İLKÖĞRETİM OKULU 2<strong>03</strong><br />

4<strong>03</strong> SİNANPAŞA Taşoluk Fatih İlköğretim Okulu 279<br />

404 SİNANPAŞA Düzağaç İlköğretim Okulu 151<br />

405 SİNANPAŞA Nuh İlköğretim Okulu 99<br />

406 SİNANPAŞA Kılıçarslan İlköğretim Okulu 217<br />

407 SİNANPAŞA Akören İlköğretim Okulu 465<br />

408 SİNANPAŞA Ahmetpaşa İlköğretim Okulu 172<br />

409 SİNANPAŞA Tokuşlar İlköğretim Okulu 261<br />

410 SİNANPAŞA Güney İlköğretim Okulu 3<strong>03</strong><br />

411 SİNANPAŞA Savran Kazım Özer İlköğretim Okulu 168<br />

4<strong>12</strong> SİNANPAŞA Çobanözü İlköğretim Okulu 174<br />

413 SİNANPAŞA Bulca İlköğretim Okulu 140<br />

414 SİNANPAŞA Tınaztepe Zafer İlköğretim Okulu 64<br />

415 SİNANPAŞA Çayhisar İlköğretim Okulu 26<br />

416 SİNANPAŞA Tınaztepe Atatürk İlköğretim Okulu 137<br />

417 SİNANPAŞA Küçükhüyük İlköğretim Okulu 304<br />

418 SİNANPAŞA Atatürk İlköğretim Okulu 241<br />

419 SİNANPAŞA Kılıçaslan Muzaffer Yılmaz İlköğretim Ok. 2<strong>00</strong><br />

420 SİNANPAŞA Kırka İlköğretim Okulu 291<br />

421 SİNANPAŞA Taşoluk İlköğretim Okulu 209<br />

422 SİNANPAŞA Ahmetpaşa Atatürk İlköğretim Okulu 182<br />

423 SİNANPAŞA Kınık İlköğretim Okulu 273<br />

424 SİNANPAŞA Eyice İlköğretim Okulu 29<br />

425 SİNANPAŞA Kayadibi İlköğretim Okulu 169<br />

426 SİNANPAŞA Karacaören İlköğretim Okulu 24<br />

427 SİNANPAŞA Balmahmut İlköğretim Okulu 45<br />

428 SİNANPAŞA Boyalı Şöhret Hanım İlköğretim Okulu 114<br />

429 SİNANPAŞA Yörükmezarı İlköğretim Okulu 23<br />

430 SİNANPAŞA Düzağaç İstiklal İlköğretim Okulu 239<br />

431 SİNANPAŞA Gezler İlköğretim Okulu 11<br />

432 SİNANPAŞA 27 Ağustos Sinanpaşa İlköğretim Okulu 406<br />

Tınaztepe A.Mesut Yılmaz İlköğretim<br />

SİNANPAŞA<br />

433<br />

Okulu<br />

345<br />

434 SİNANPAŞA Garipçe İlköğretim Okulu 215<br />

435 SULTANDAĞI Derecine İlköğretim Okulu 259<br />

436 SULTANDAĞI Üçkuyu İlköğretim Okulu 55<br />

437 SULTANDAĞI Yakasenek İlköğretim Okulu 109<br />

438 SULTANDAĞI Yeşilçiftlik İlköğretim Okulu 311<br />

439 SULTANDAĞI Selçuk İlköğretim Okulu 310<br />

440 SULTANDAĞI Çamözü İlköğretim Okulu 38<br />

441 SULTANDAĞI Çukurcak İlköğretim Okulu 45<br />

442 SULTANDAĞI Kırca İlköğretim Okulu 176<br />

443 SULTANDAĞI Karapınar İlköğretim Okulu 148<br />

444 SULTANDAĞI İshaklı İlköğretim Okulu 394<br />

445 SULTANDAĞI 75.Yıl İlköğretim Okulu 218<br />

446 ŞUHUT Kayabelen İlköğretim Okulu <strong>12</strong>0<br />

447 ŞUHUT Atlıhisar İlköğretim Okulu 330<br />

448 ŞUHUT Cumhuriyet İlköğretim Okulu 287<br />

449 ŞUHUT Efe İlköğretim Okulu 228<br />

450 ŞUHUT Karadilli İlköğretim Okulu 408<br />

451 ŞUHUT Zafer Yolu İlköğretim Okulu 215<br />

452 ŞUHUT Akyuva İlköğretim Okulu 167<br />

453 ŞUHUT Anayurt İlköğretim Okulu 38<br />

454 ŞUHUT Arızlı Kılıçkaya İlköğretim Okulu 39<br />

311

455 ŞUHUT Ağzıkara İlköğretim Okulu 115<br />

456 ŞUHUT Fatih İlköğretim Okulu 248<br />

457 ŞUHUT Yarışlı İlköğretim Okulu 268<br />

458 ŞUHUT Kavaklı İlköğretim Okulu 92<br />

459 ŞUHUT İsalı İlköğretim Okulu 43<br />

460 ŞUHUT Icıklı İlköğretim Okulu 77<br />

461 ŞUHUT Hallaç İlköğretim Okulu 47<br />

462 ŞUHUT Güneytepe İlköğretim Okulu 42<br />

463 ŞUHUT Dadak İlköğretim Okulu <strong>12</strong>9<br />

Çobankaya Şeh.Mesut Akpınar<br />

ŞUHUT<br />

464<br />

İlköğrt.Okulu<br />

42<br />

465 ŞUHUT Çakırözü İlköğretim Okulu 191<br />

466 ŞUHUT Başören Şehit Yusuf Erol İlköğretim Okulu 141<br />

Bademli Şeh.Abdurrahman Kılıçaslan<br />

ŞUHUT<br />

467<br />

İlköğrt.Okulu<br />

45<br />

468 ŞUHUT Aydın İlköğretim Okulu 118<br />

Ortapınar Şeh.Muammer Çanta İlköğrt.<br />

ŞUHUT<br />

469<br />

Okulu<br />

106<br />

470 ŞUHUT Senir İlköğretim Okulu 37<br />

471 ŞUHUT Paşacık İlköğretim Okulu 10<br />

Koçyatağı Şeh.Mevlüt Daldal İlköğretim<br />

ŞUHUT<br />

472<br />

Okulu<br />

38<br />

473 ŞUHUT Mahmut İlköğretim Okulu 293<br />

474 ŞUHUT Karacaören İlköğretim Okulu 101<br />

475 ŞUHUT Kurtuluş İhsan Küçükarslan İlköğretim O 562<br />

476 ŞUHUT Balçıkhisar İlköğ.Okulu 199<br />

477 ŞUHUT Gazi Paşa İlköğretim Okulu 196<br />

478 ŞUHUT Atatürk Yatılı İlköğretim Bölge Okulu 459<br />

İl Genel Toplamı<br />

Öğrenci<br />

Sayısı<br />

97.260<br />

SIRANO ANA TÜRLER İLÇE Kurum Adı<br />

Öğrenci<br />

Sayısı<br />

1<br />

MESLEKİ<br />

LİSE BAŞMAKÇI Başmakçı Çok Programlı Lise<br />

144<br />

2<br />

MESLEKİ<br />

LİSE BAYAT Bayat Çok Programlı Lisesi<br />

141<br />

3 GENEL LİSE BOLVADİN Bolvadin Anadolu Lisesi 222<br />

4 GENEL LİSE BOLVADİN Bolvadin Lisesi 306<br />

5<br />

6<br />

7<br />

8<br />

9<br />

10<br />

11<br />

Mustafa Hüsnü Gemici Anadolu<br />

Öğretmen Lis.<br />

GENEL LİSE BOLVADİN<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

BOLVADİN<br />

MESLEKİ<br />

LİSE BOLVADİN Dişli Çok Programlı Lisesi<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

BOLVADİN<br />

BOLVADİN<br />

Bolvadin İmam Hatip Lisesi ve Anadolu<br />

İ.H.L.<br />

Bolvadin Anadolu Meslek Lisesi,<br />

Teknik Lise ve Endüstri Meslek Lisesi<br />

Bolvadin Anadolu Kız Meslek ve Kız<br />

Meslek Lisesi<br />

LİSE BOLVADİN Bolvadin İşitme Engelliler Meslek Lisesi<br />

MESLEKİ<br />

LİSE BOLVADİN Sağlık Meslek Lisesi<br />

240<br />

226<br />

19<br />

435<br />

241<br />

66<br />

133<br />

3<strong>12</strong>

<strong>12</strong><br />

MESLEKİ<br />

Bolvadin Sıddıka Metin Adalet Meslek<br />

156<br />

LİSE<br />

BOLVADİN Lisesi<br />

MESLEKİ<br />

13<br />

142<br />

LİSE BOLVADİN Bolvadin Ticaret Meslek Lisesi<br />

14 GENEL LİSE ÇAY Çay İMKB Anadolu Lisesi 304<br />

15<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

ÇAY<br />

Çay İmam Hatip Lisesi ve Anadolu<br />

İmam Hatip Lisesi<br />

16<br />

MESLEKİ<br />

Çay Anadolu Teknik Lisesi, Teknik Lise<br />

LİSE<br />

ÇAY<br />

ve Endüstri Meslek Lisesi<br />

504<br />

17<br />

MESLEKİ<br />

LİSE ÇAY Çay Kız Teknik ve Kız Meslek Lisesi<br />

309<br />

18<br />

MESLEKİ<br />

LİSE ÇAY Sağlık Meslek Lisesi<br />

<strong>12</strong>5<br />

19<br />

MESLEKİ<br />

LİSE ÇAY Çay Çok Programlı Lisesi<br />

313<br />

20<br />

MESLEKİ<br />

LİSE ÇAY Çay Karacaören Çok Programlı Lise<br />

141<br />

21<br />

MESLEKİ<br />

LİSE ÇOBANLAR Çobanlar Çok Programlı Lise<br />

2<strong>03</strong><br />

22 GENEL LİSE DAZKIRI Dazkırı Anadolu Lisesi 1<strong>00</strong><br />

23 GENEL LİSE DAZKIRI Dazkırı Lisesi 116<br />

24<br />

MESLEKİ<br />

Dazkırı Meslekî ve Teknik Eğitim<br />

LİSE<br />

DAZKIRI Merkezi<br />

3<strong>00</strong><br />

25 GENEL LİSE DİNAR Dinar Anadolu Lisesi 227<br />

26 GENEL LİSE DİNAR Dinar Lisesi 409<br />

27 GENEL LİSE DİNAR Dinar Tatarlı Lisesi 75<br />

28 GENEL LİSE DİNAR Dinar Anadolu Öğretmen Lisesi 191<br />

29<br />

MESLEKİ<br />

LİSE DİNAR Dinar İmam Hatip Lisesi<br />

73<br />

30<br />

MESLEKİ<br />

LİSE DİNAR Haydarlı Çok Programlı Lisesi<br />

<strong>12</strong>2<br />

31<br />

MESLEKİ<br />

LİSE DİNAR Dinar Meslekî ve Teknik Eğitim Merkezi<br />

640<br />

32<br />

MESLEKİ<br />

LİSE DİNAR Sağlık Meslek Lisesi<br />

85<br />

33 GENEL LİSE EMİRDAĞ Metin-Zülbiye Sarı Anadolu Lisesi 236<br />

34 GENEL LİSE EMİRDAĞ Emirdağ Lisesi 247<br />

35 GENEL LİSE EMİRDAĞ Davulga Lisesi 55<br />

36 GENEL LİSE EMİRDAĞ Aşağı Piribeyli Lisesi 9<br />

37 GENEL LİSE EMİRDAĞ Emirdağ Anadolu Öğretmen Lisesi 194<br />

38<br />

MESLEKİ<br />

LİSE EMİRDAĞ Emirdağ İmam Hatip Lisesi<br />

63<br />

39<br />

40<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

EMİRDAĞ<br />

Emirdağ Anadolu Teknik Lisesi,Meslekî<br />

ve Teknik Eğitim Merkezi<br />

MESLEKİ<br />

LİSE EMİRDAĞ Gülsüm Hatun Sağlık Meslek Lisesi<br />

41<br />

MESLEKİ<br />

Şehit Uzman Onbaşı Atakan Birgül Çok<br />

LİSE<br />

EVCİLER Programlı Lisesi<br />

83<br />

42 GENEL LİSE HOCALAR Hocalar Lisesi 181<br />

43 GENEL LİSE İHSANİYE İhsaniye Lisesi 250<br />

44 GENEL LİSE İHSANİYE Döğer Lisesi 132<br />

45<br />

MESLEKİ<br />

LİSE İHSANİYE İhsaniye İmam Hatip Lisesi<br />

90<br />

46<br />

MESLEKİ<br />

LİSE İHSANİYE Sağlık Meslek Lisesi<br />

78<br />

47<br />

48<br />

GENEL LİSE İSCEHİSAR<br />

İscehisar Mehmet Çakmak Anadolu<br />

Lisesi<br />

MESLEKİ<br />

LİSE İSCEHİSAR İscehisar Çok Programlı Lisesi<br />

313<br />

217<br />

420<br />

135<br />

253<br />

264

49 GENEL LİSE KIZILÖREN Kızılören Lisesi 56<br />

50 GENEL LİSE MERKEZ Kocatepe Anadolu Lisesi 468<br />

51 GENEL LİSE MERKEZ Afyon Milli Piyango Anadolu Lisesi 533<br />

52<br />

Afyonkarahisar Anafartalar Anadolu<br />

GENEL LİSE MERKEZ Lisesi<br />

294<br />

53 GENEL LİSE MERKEZ Afyon Lisesi(A.L) 563<br />

54 GENEL LİSE MERKEZ Afyon Lisesi(G.L.) 3<strong>12</strong><br />

55 GENEL LİSE MERKEZ Süleyman Demirel Fen Lisesi 264<br />

56 GENEL LİSE MERKEZ Cumhuriyet Lisesi 1.151<br />

57 GENEL LİSE MERKEZ Salar Lisesi 69<br />

58 GENEL LİSE MERKEZ Fatih Lisesi 720<br />

59 GENEL LİSE MERKEZ Atatürk Lisesi 929<br />

60<br />

Afyonkarahisar Anadolu Öğretmen<br />

GENEL LİSE MERKEZ Lisesi<br />

448<br />

61 GENEL LİSE MERKEZ ÖZEL ZAFER LİSESİ 202<br />

62<br />

MESLEKİ<br />

LİSE MERKEZ İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İ.H.L.<br />

579<br />

63 MESLEKİ<br />

LİSE<br />

64 MESLEKİ<br />

LİSE<br />

65<br />

66<br />

67<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

MERKEZ<br />

MERKEZ<br />

MERKEZ<br />

MERKEZ<br />

Afyonkarahisar Anadolu Teknik Lisesi,<br />

Anadolu Meslek Lisesi, Teknik Lise ve<br />

Endüstri Meslek Lisesi<br />

Gazi Anadolu Teknik Lisesi, Anadolu<br />

Meslek Lisesi, Teknik Lise ve Endüstri<br />

Meslek Lisesi<br />

Ali Çetinkaya And. Kız Mes.ve Kız<br />

Mes.Lisesi<br />

Zübeyde Hanım Anadolu Kız Meslek<br />

ve Kız Meslek Lisesi<br />

1.292<br />

LİSE MERKEZ Atatürk Sağlık Meslek Lisesi<br />

68<br />

MESLEKİ<br />

Emir Murat Özdilek<br />

LİSE<br />

MERKEZ Ana.Ot.Tur.Mes.Lis.<br />

315<br />

69<br />

MESLEKİ<br />

LİSE MERKEZ Susuz Çok Programlı Lisesi<br />

1<strong>12</strong><br />

70<br />

MESLEKİ<br />

LİSE MERKEZ Ticaret Meslek Lisesi<br />

704<br />

71 GENEL LİSE SANDIKLI Sandıklı Anadolu Lisesi 192<br />

72 GENEL LİSE SANDIKLI Sandıklı Lisesi 448<br />

73 GENEL LİSE SANDIKLI Sandıklı Anadolu Öğretmen Lisesi 224<br />

74<br />

75<br />

76<br />

77<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

SANDIKLI<br />

SANDIKLI<br />

Sandıklı İmam Hatip Lisesi ve Anadolu<br />

İ.H.L.<br />

Sandıklı Anadolu Meslek Lisesi, Teknik<br />

Lise ve Endüstri Meslek Lisesi<br />

LİSE SANDIKLI Sandıklı Kız Meslek Lisesi<br />

MESLEKİ<br />

LİSE SANDIKLI Sağlık Meslek Lisesi<br />

78<br />

MESLEKİ<br />

Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek<br />

LİSE<br />

SANDIKLI Lisesi<br />

89<br />

79<br />

MESLEKİ<br />

LİSE SANDIKLI Sandıklı Ticaret Meslek Lisesi<br />

158<br />

80 GENEL LİSE SİNANPAŞA Tınaztepe Lisesi 102<br />

81 GENEL LİSE SİNANPAŞA Taşoluk Lisesi 66<br />

82<br />

MESLEKİ<br />

Sinanpaşa 75. Yıl Cumhuriyet Sağlık<br />

21<br />

LİSE<br />

SİNANPAŞA Meslek Lisesi<br />

MESLEKİ<br />

83<br />

202<br />

LİSE SİNANPAŞA Sincanlı Çiğiltepe Çok Programlı Lisesi<br />

84 GENEL LİSE SULTANDAĞI Sultandağı Lisesi 1<strong>03</strong><br />

984<br />

542<br />

372<br />

258<br />

155<br />

406<br />

223<br />

110<br />

314

85<br />

86<br />

87<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

SULTANDAĞI İmam Hatip Lisesi<br />

SULTANDAĞI Yunus Emre Çok Programlı Lisesi<br />

SULTANDAĞI<br />

Sultandağı Yunus Emre Anadolu<br />

Teknik Lisesi ve Endüstri Meslek Lisesi<br />

Dr.Halil İbrahim Özsoy Sağlık Meslek<br />

Lisesi<br />

88<br />

SULTANDAĞI<br />

146<br />

89 GENEL LİSE ŞUHUT Şuhut Anadolu Lisesi 55<br />

90<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

ŞUHUT Şuhut Çok Programlı Lise <strong>12</strong>0<br />

91 GENEL LİSE ŞUHUT Şuhut Lisesi 169<br />

92 GENEL LİSE ŞUHUT Karadilli Lisesi 111<br />

93<br />

MESLEKİ<br />

LİSE<br />

ŞUHUT<br />

İmam Hatip Lisesi ve Anadolu İmam<br />

Hatip Lisesi<br />

94 MESLEKİ<br />

Şuhut Anadolu Teknik Lisesi, Teknik<br />

Lise, Endüstri Meslek Lisesi ve Meslekî<br />

LİSE<br />

ŞUHUT Eğitim Merkezi<br />

95<br />

MESLEKİ<br />

LİSE ŞUHUT Kız Teknik ve Kız Meslek Lisesi<br />

96<br />

MESLEKİ<br />

LİSE ŞUHUT Sağlık Meslek Lisesi<br />

63<br />

10<br />

219<br />

248<br />

276<br />

234<br />

113<br />

İl Genel Toplamı<br />

Öğrenci<br />

Sayısı<br />

25.045<br />

YATILI İLKÖĞRETİM BÖLGE OKULLARI<br />

Sıra İLÇESİ OKULUN ADI Kapasitesi<br />

Barınan<br />

Öğrenci<br />

Kız Erkek<br />

1 Merkez 75. Yıl YİBO 1<strong>00</strong> 0 70<br />

2 Merkez Ayşegül Arsoy YİBO 1<strong>00</strong> 66 0<br />

3 Merkez Kadaifçioğlu Kız YİBO 102 51 0<br />

4 Emirdağ Perihan Kemal Çuna YİBO 252 0 190<br />

5 İhsaniye Atatürk YİBO 1<strong>00</strong> 0 76<br />

6 Şuhut Atatürk YİBO 3<strong>00</strong> 136 <strong>12</strong>0<br />

7 Dinar Haydarlı İMKB YİBO 240 60 98<br />

8 Dinar Sermaye Piyasası Kurulu YİBO 1<strong>00</strong> 50 50<br />

9 Hocalar Hocalar YİBO 144 50 56<br />

TOPL<strong>AM</strong> 1438 413 660<br />

PANSİYONLU ORTAÖĞRETİM OKULLARI<br />

Sıra İLÇESİ OKULUN ADI Kapasitesi<br />

Barınan<br />

Öğrenci<br />

315

Kız Erkek<br />

1 Merkez Anadolu Öğretmen Lisesi 180 107 0<br />

2 Merkez Süleyman Demirel Fen Lisesi 250 53 85<br />

3 Merkez Milli Piyango Anadolu Lisesi 2<strong>00</strong> 71 0<br />

4 Merkez Kocatepe Anadolu Lisesi 150 0 161<br />

5 Bolvadin Anadolu İmam Hatip Lisesi 2<strong>00</strong> 0 130<br />

6 Bolvadin Bolvadin İşitme Engelliler Meslek Lisesi 1<strong>00</strong> 0 71<br />

7 Çay Kız Meslek Lisesi 2<strong>00</strong> 183 0<br />

8 Çay İmam Hatip Lisesi 1<strong>00</strong> 0 99<br />

9 Çay Endüstri Meslek Lisesi 2<strong>00</strong> 0 2<strong>00</strong><br />

10 Dazkırı Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi 1<strong>00</strong> 0 98<br />

11 Dinar Mesleki ve Teknik Eğitim Merkezi 96 0 96<br />

<strong>12</strong> Dinar Haydarlı Ç.P.Lisei 98 0 22<br />

13 Emirdağ İmam Hatip Lisesi 60 0 52<br />

14 İhsaniye İhsaniye Lisesi 66 0 66<br />

15 Sandıklı İmam Hatip Lisesi 1<strong>00</strong> 0 1<strong>00</strong><br />

16 Sultandağı İmam Hatip Lisesi 70 0 44<br />

17 Şuhut Endüstri Meslek Lisesi 46 0 46<br />

18 Şuhut İmam Hatip Lisesi 117 0 117<br />

19 iscehisar Mehmet Çakmak Anadolu Lisesi 2<strong>00</strong> 61 53<br />

TOPL<strong>AM</strong> 2533 475 1440<br />

M.3.3. Hastaneler ve Sağlık Tesisleri:<br />

Sağlığa İlişkin Temel Bilgiler<br />

AFYONKARAHİSAR<br />

Hastane Sayısı 17<br />

Sağlık Merkezi Sayısı 1<br />

Sağlık Ocağı Sayısı 141<br />

Sağlık Evi Sayısı 426<br />

Dispanser Sayısı 3<br />

Toplam Yatak Sayısı 1932<br />

Yatak Başına Düşen Kişi Sayısı 345<br />

Yatak İşgal Oranı (%) 51,53<br />

Toplam Sağlık Personeli Sayısı 2164<br />

Hekim Sayısı 479<br />

Hekime Düşen Hasta Sayısı 1391<br />

Hemşire Sayısı 564<br />

Ebe Sayısı 502<br />

Eczane Sayısı 186<br />

Bebek Ölüm Hızı 21,77<br />

Dişhekimi<br />

316

M.3.4. Sosyal ve Kültürel Tesisler<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır.<br />

M.3.5. Endüstriyel Yapılar:<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır.<br />

M.3.6. Göçer ve Hareketli Barınaklar:<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır.<br />

M.3.7. Otel-Motel ve Turizm Amaçlı Diğer Yapılar:<br />

AFYONKARAHİSAR İLİNDE BULUNAN BELEDİYE BELGELİ OTELLER<br />

TESİSİN ADI ADRESİ TÜR/SNF ODA<br />

Sys<br />

YATAK<br />

TEL.VE FAKS NO<br />

KAPLICA<br />

Hüdai Kaplıcaları<br />

Termal<br />

32 64 Tel: 272- 5357320-21-26<br />

OTELİ/ SANDIKLI<br />

SANDIKLI/AFYON<br />

Otel Bel.Bel.<br />

Fax: 272- 5357319<br />

TERMAL YENİ<br />

Hüdai Kaplıcaları<br />

Termal<br />

132 264 Tel: 272-53573<strong>00</strong> (18 hat)<br />

OTEL/ SANDIKLI<br />

SANDIKLI/ AFYON<br />

Otel Bel.<br />

Fax: 272-5357319<br />

HÜDAİ KAPLICA<br />

Hüdai Kaplıcaları<br />

Termal<br />

372 16<strong>00</strong> Tel: 272- 5357327-28-29<br />

İŞLETMESİ/ SANDIKLI<br />

SANDIKLI/AFYON<br />

Özel B.<br />

Fax: 272- 5357319<br />

HEYBELİ KAPLICA<br />

İŞLETMESİ-BOLVADİN<br />

Afyon-Konya K.yolu<br />

30.Km<br />

BOLVADİN/ AFYON<br />

Termal<br />

Özel B.<br />

151 554 Tel: 272- 2483514<br />

Fax: 272- 2483457<br />

GAZLIGÖL KAPLICA<br />

Eskişehir K.yolu 23.km.<br />

Termal<br />

72 209 Tel: 272- 2736131-32-33<br />

İŞLETMESİ-İHSANİYE<br />

İHSANİYE/<br />

(Hasan Kaptan)<br />

AFYON<br />

Özel B.<br />

Fax: 272- 2736387<br />

ÖMER KAPLICA<br />

İŞLETMESİ-MERKEZ<br />

Kütahya K.yolu 15.Km.<br />

AFYON<br />

Termal<br />

Özel b.<br />

Tel: 272-2145315 -<br />

2515261<br />

Fax: 272-2140901<br />

GECEK KAPLICA<br />

İŞLETMESİ-<br />

MERKEZ<br />

Kütahya K.yolu 16.Km.<br />

MERKEZ (İşl.Md<br />

.Cemalettin Gülnaz)<br />

Termal<br />

Özel B.<br />

45 270 Tel: 272- 2515275-76-77-<br />

78<br />

Fax: 272- 2515016<br />

HAYAT TERMAL<br />

Kütahya Yolu 13.km.<br />

Termal<br />

Tel: 272-2515070 (4 hat)<br />

TESİSLERİ-<br />

MERKEZ<br />

MERKEZ<br />

CENGİZ)<br />

(Md.Mikail<br />

Özel belgeli<br />

Fax: 272-25151<strong>00</strong><br />

KARDEŞ HEYBELİ<br />

TERMAL<br />

Heybeli Kaplıcaları,<br />

Afyon-Konya k.yolu<br />

30.km.<br />

317<br />

Termal 25 53 Tel: 0-272-<br />

Fax:0-272-

TESİSLERİ<br />

BOLTAŞ TERMAL OTEL<br />

BOLVADİN<br />

BOLVADİN/AFYON<br />

Heybeli Kaplıcaları,<br />

Afyon-Konya k.yolu<br />

30.km.<br />

BOLVADİN/AFYON<br />

Termal 15 38 Tel: 0-272-<br />

Fax: 0-272-<br />

SOYDAN<br />

OTEL<br />

Turan Emeksiz Cad.<br />

No:2<br />

MERKEZ<br />

OTEL<br />

1/A<br />

40 80 Tel: 272- 2156070-<br />

2152323<br />

Fax: 272- 2<strong>12</strong>2111<br />

N<strong>AM</strong>AN<br />

Devlet Hastanesi Karşısı<br />

OTEL<br />

31 70 Tel: 272- 2<strong>12</strong>0948-49<br />

OTEL<br />

No:59 MERKEZ<br />

1/A-B<br />

Fax: 272-215<strong>12</strong>49<br />

SİNADA<br />

Kadınana Cd. No:25<br />

OTEL<br />

35 71 Tel: 272-2156530-2<strong>12</strong><strong>12</strong>50<br />

OTEL<br />

MERKEZ<br />

1/A-B<br />

Fax: 272-2136165<br />

HOCAOĞLU<br />

Kadınana Cd.No:<strong>12</strong><br />

OTEL<br />

16 32 Tel: 272- 2138182<br />

OTEL<br />

MERKEZ<br />

1.Sınıf<br />

Fax: 272-2130188<br />

MAYA<br />

OTEL<br />

Anbaryolu No: 174<br />

AFYON<br />

OTEL<br />

Lüks<br />

36 77 Tel: 272-2133622-(3 hat)<br />

Fax: 2156670<br />

MERT<br />

OTEL<br />

Dumlupınar<br />

Cd.<br />

MERKEZ<br />

mh.Atatürk<br />

OTEL<br />

Lüks<br />

10 58 Tel: 272- 2<strong>12</strong><strong>03</strong>64-<br />

21313<strong>12</strong><br />

Fax: 272-2<strong>12</strong>0<strong>12</strong>0<br />

LALE<br />

Milli Egemenlik Cd. N:23<br />

OTEL<br />

25 41 Tel: 272- 2151580<br />

OTEL<br />

MERKEZ<br />

1/A-B<br />

Fax: 272-<br />

KARACA<br />

OTEL<br />

Anbar Yolu Çıkışı no: <strong>12</strong><br />

MERKEZ<br />

OTEL<br />

2.Sınıf<br />

40 77 Tel: 272- 2152851-<br />

2152951<br />

Fax: 272-2130437<br />

BAŞAK OTEL<br />

Yonca altı cami civarı<br />

No: 15 MERKEZ<br />

OTEL/<br />

3.Sınıf<br />

24 50 Tel: 272- 2151618<br />

HİSAR OTEL PTT arkası N: 21<br />

AFYON<br />

KENT OTEL İmaret Cami yanı N: 1<br />

AFYON<br />

2.sınıf 11 28 Tel: 21522<strong>12</strong><br />

2.sınıf 8 21 Tel: 2136333<br />

GÜRKAN OTEL<br />

Hisar Mh. Emirdağ Cd.N:<br />

35 BOLVADİN<br />

OTEL 2.Sınıf 11 22 Tel: 272-6l28379<br />

FİDAN<br />

OTEL<br />

Çevre yolu üzeri 5.km.<br />

Otobüs garajı karşısı<br />

BOLVADİN/AFYON<br />

OTEL<br />

2.Sınıf<br />

10 30 Tel: 272- 6<strong>12</strong>9192<br />

Fax: 272- Yok<br />

BOLTAŞ OTEL Çevre yolu üz.BP<br />

Tesisleri Bolvadin<br />

Otel <strong>12</strong> 30<br />

FATİH OTEL Cumhuriyet Caddesi OTEL 1.Sınıf <strong>12</strong> 35 Tel: 272- 63<strong>12</strong>515-<br />

318

No.36 ÇAY/AFYN 6313786<br />

DÖRTYOL OTEL B.Evler Mh. İstasyon<br />

C.N.14/A ÇAY<br />

OTEL 3.Sınıf 14 26 Tel: 272-63<strong>12</strong>138<br />

EKİZ<br />

OTEL<br />

Yeniyol mah.Lütfi<br />

Sönmez cad. No: 28<br />

DAZKIRI/AFYON<br />

OTEL<br />

1.sınıf<br />

15 30 Tel: 0-272-<br />

Fax: 0-272-<br />

SUÇIKAN (MARSYAS)<br />

MOTEL<br />

Suçıkan Park<br />

DİNAR/AFYON<br />

Motel<br />

2.sınıf<br />

21 38 Tel: 272- 3535322-<br />

3536130<br />

Fax: 272- 3536531<br />

KANARYA OTEL<br />

GÖNEN OTEL<br />

Cami Kebir Mh. Dinamo<br />

Sk. DİNAR<br />

P.T.T.Cad.<br />

DİNAR/AFYON<br />

OTEL 3.Sınıf 14 28 Tel: 272- 35<strong>12</strong><strong>00</strong>2<br />

OTEL 3.snf. 22 44 Tel: 272- 35<strong>12</strong>234<br />

DEVRAN Otel H.Güvercin Cad.<br />

DİNAR/AFYON<br />

Otel 2.sınıf 10 20 Tel: 272-3532323<br />

ERENOĞLU<br />

OTEL<br />

İncili Mh.Eskişehir Cd.<br />

No: 23<br />

EMİRDAĞ/AFYON<br />

OTEL<br />

1.SINIF<br />

36 90 Tel: 272- 4426281<br />

Fax: 272- 4426576<br />

MEYDAN<br />

OTEL<br />

Cumhuriyet<br />

No:1<br />

EMİRDAĞ/AFYON<br />

Meydanı<br />

OTEL<br />

3.Sınıf<br />

21 49 Tel: 272-4424050<br />

Fax:<br />

ASYA<br />

OTEL<br />

Yeni Mah.Arabacılar Sk.<br />

No: 41<br />

EMİRDAĞ AFYON<br />

OTEL<br />

3.Sınıf<br />

16 44 Tel: 272-4426220<br />

Fax: 272-<br />

TUĞRUL PALAS<br />

Ece Mh.Dinar Cd. No. 58<br />

OTEL<br />

24 69 Tel: 272- 5<strong>12</strong>7011<br />

OTELİ<br />

SANDIKLI/AFYON<br />

l.Sınıf<br />

Fax: 272-<br />

SÖNMEZ PALAS OTELİ<br />

YENİ EFEM OTEL<br />

Ece Mh. Dinar Cd. No:22<br />

SANDIKLI/AF.<br />

Ece Mh. Dinar Cd. No:38<br />

SANDIKLI<br />

OTEL 1.SNF. 36 88 Tel: 272-5151836<br />

OTEL/1.Sınıf 29 76 Tel: 272-5153262 F:-<br />

5153952<br />

YILDIZ OTEL<br />

Çakır Mah.Hacıkadir sk.<br />

N:33 SANDIKLI<br />

OTEL<br />

/2.Sınıf<br />

14 40 Tel: 272-5153729<br />

SİNANPAŞA BELEDİYE<br />

OT.<br />

Cumhuriyet Meydanı,<br />

Zafer cd. SİNCANLI<br />

OTEL/<br />

3.SNF.<br />

5 20 Tel: 272- 3117130 –<br />

3117107<br />

GOLDEN STAR otel İstasyon Cad. No:96<br />

SULTANDAĞI/AFY.<br />

Otel/<br />

2/A-B<br />

<strong>12</strong> 33 Tel: 272- 65631<strong>12</strong><br />

MEHTAP (Doğan) OTEL Kayran Mh. Kocatepe<br />

Cd. Sultandağı<br />

DEMİRHAN Otel İstasyonCd.No: 23<br />

Sultandağı<br />

OTEL 2.Snıf 18 36 Tel: 272- 6562873-<br />

6563142<br />

Otel/ 2.Sınıf 17 30 Tel: 272-656<strong>12</strong>27<br />

319

EFES OTEL<br />

Pazar Mh. Hacıbey Sk.<br />

ŞUHUT/AFYON<br />

OTEL 3.Sınıf 6 18 Tel: 272-71814<strong>03</strong><br />

UĞUR PALAS OTEL Cumhuriyet Cd. PTT<br />

Yanı ŞUHUT<br />

OTEL 3.Sınıf 5 10 Tel: 272-<br />

TURİZM BAKANLIĞINDAN İŞLETME BELGELİ KONAKL<strong>AM</strong>A TESİSLERİ<br />

TESİSİN ADI<br />

TÜRÜ<br />

SINIFI<br />

ODA<br />

S.<br />

SUİT<br />

ODA<br />

S.<br />

YATA<br />

K<br />

S.<br />

İşletme<br />

Müdürü<br />

TEL.VE FAKS NO<br />

ADRESİ<br />

İKBAL OTEL<br />

Sağlık ve Termal<br />

Tesisi<br />

Termal<br />

Ot.5<br />

yıldız<br />

270 16 604 Serdar<br />

TÜTÜNCÜ<br />

Genel<br />

Müdür<br />

T: 0-272-25256<strong>00</strong> 20 hat<br />

Fax: 272-2525524<br />

Afyon-İzmir K.yolu 9.km.<br />

AFYON<br />

THERMAL<br />

RESORT<br />

ORUÇOĞLU<br />

OTELİ<br />

Termal<br />

Ot.****<br />

294 <strong>12</strong> 624 Ahmet<br />

ÇAKAR<br />

Genel<br />

Müdür<br />

Tel: 272-2515050 (10<br />

hat)<br />

Fax: 272-2515060<br />

Kütahya Karayolu l4.km.<br />

AFYON<br />

AFYON (GRAND)<br />

ÖZER<br />

OTEL<br />

OTEL<br />

****<br />

90 10 210 Özcan<br />

ÖZNUR<br />

Genel<br />

Müdür<br />

Tel: 272- 21433<strong>00</strong><br />

Fax: 272- 2143309<br />

Süleyman Gönçer Cd.<br />

No:2<br />

AFYON<br />

DEĞERLİ<br />

VE<br />

DİNLENME<br />

TESİSLERİ<br />

OTEL<br />

Otel<br />

**<br />

32 10 94 Ahmet<br />

MERMER<br />

Otel Müdürü<br />

Tel: 272- 2525551-54-<br />

55-56<br />

Fax: 272- 2525553<br />

Afyon-İzmir K.yolu 9.km.<br />

Kedilik mev. AFYON<br />

BÜYÜK R<strong>AM</strong>A<br />

OTEL<br />

OTEL<br />

**<br />

26 4 64 Sahibi :<br />

Şakir ve<br />

Hidayet<br />

DAŞTAN<br />

Tel: 272-5<strong>12</strong>7351-<br />

5<strong>12</strong>8720-<br />

Fax: 272-5<strong>12</strong>9880<br />

Çakır Mh.İstasyon Cad.<br />

No:<strong>12</strong> SANDIKLI/AFYON<br />

EKİZ OTEL<br />

OTEL<br />

*<br />

15 -- 30 Osman EKİZ Tel: 272-<br />

4213325/4214741<br />

Fax:--<br />

Yeniyol mh.Lütfü<br />

Sönmez Cd. No:28<br />

Dazkırı/Afyon<br />

TURİZM BAKANLIĞINDAN İŞLETME BELGELİ YEME-İÇME TESİSLERİ<br />

TESİSİN ADI<br />

TÜRÜ<br />

SINIFI<br />

KAPASİTES<br />

İ<br />

İŞLETME<br />

MÜDÜRÜ<br />

TEL.VE FAKS NO<br />

ADRESİ<br />

VARAN<br />

KONAKL<strong>AM</strong>A<br />

TESİSLERİ<br />

1.Sınıf<br />

Lokanta<br />

515<br />

Kiş.Kapalı<br />

215 Kiş.Açık<br />

Aslan BATI Tel: 272- 3132191-<br />

92-93<br />

Fax: 272- 3132193<br />

Gecek Gediği Mevki<br />

Akören Ksb. SİNCANLI<br />

KOLAYLI<br />

TURİSTİK<br />

TESİSLERİ<br />

2.Sınıf<br />

Lokanta<br />

240 Kişilik<br />

Lokanta<br />

Yılmaz<br />

SAYAR<br />

Tel: 272- 2155301<br />

Fax: 272- 2131483<br />

Afyon-İzmir K.yolu<br />

4.Km. AFYON<br />

320

ÖZDİLEK<br />

ALIŞVERİŞ<br />

MERKEZİ<br />

2.Sınıf<br />

Lok. Kaf.<br />

3<strong>00</strong><br />

Kiş.Lok.<br />

130 Kiş.<br />

Kafet.<br />

Hüseyin<br />

Alparslan<br />

ÖZDEMİR<br />

Tel: 272- 25254<strong>00</strong><br />

(10 Hat)<br />

Fax: 272- 2525446<br />

Afyon-İzmir K.yolu 9.Km.<br />

Çakırköy AFYON<br />

DEREÇİNE KİRAZLI<br />

DİNLENME<br />

TESİSLERİ<br />

Kafeterya<br />

210 Kişilik<br />

Kafeterya<br />

Tel: 272- 6964020-<br />

6964544<br />

Fax: 272- 6964545<br />

Dereçine<br />

Akyer<br />

Kasabası<br />

Mevki SULTANDAĞI<br />

KADAİFÇİOĞLU<br />

LOKANTASI<br />

1.Sınf.lok.<br />

1<strong>00</strong> Kiş.Lok.<br />

55<br />

Kiş.Öz.Yem.<br />

S<br />

İşletme<br />

Müdürü<br />

Vedat<br />

ALPATA<br />

Tel: 272-2155086<br />

Fax: 272-2<strong>12</strong>3420<br />

Turgut Özal Bulvarı NO:<br />

109/A<br />

AFYON<br />

AKBAY ALABALIK<br />

TESİSLERİ<br />

2.Sınıf<br />

Lokanta<br />

60 Kişilik<br />

lokanta<br />

Tel: 272- 6561437<br />

Fax: 272-<br />

Yeşilçiftlik Kasabası<br />

SULTANDAĞI<br />

ÇETİNGÜL (NOKTA-<br />

OPET<br />

RESTAURANT<br />

2.Sınıf<br />

Lokanta<br />

85 Kişilik<br />

Lokan.<br />

55 Kiş.<br />

Ame.Bar<br />

0-272-2137682 /<br />

2136385<br />

Faks: 272- 2130558<br />

Ankara-İzmir K. yolu<br />

3.Km.<br />

AFYON (Opet)<br />

YARIMAY<br />

LOKANTASI<br />

(TESİS KAPALI)<br />

2.Snf.Lok. <strong>12</strong>0<br />

Kiş.Lokanta<br />

0-272-3132241 –<br />

2133720<br />

Milli Park içi<br />

SİNCANLI/AFYON<br />

(Tesis Kapalı)<br />

TURİZM BAKANLIĞI’NDAN YATIRIM BELGELİ KONAKL<strong>AM</strong>A TESİSLERİ (İNŞAAT HALİNDE)<br />

TESİSİN ADI TÜR-SINIFI ODA<br />

SUİT<br />

YATAK<br />

TEL.VE FAKS NO<br />

ADRESİ<br />

Sa .<br />

ODA<br />

Sayısı<br />

KAR<strong>AM</strong>EHMETOĞLU<br />

3 Yıldızlı Otel<br />

46 4 104 T: 0-272-2152066<br />

Ankara-İzmir K.yolu<br />

TURİSTİK TESİSLERİ<br />

2.Sınıf<br />

Lokanta<br />

49<strong>12</strong>9<strong>00</strong><br />

Köroğlu Mev.Bayat/Afyon<br />

AFYON SALUTARİS<br />

OTEL<br />

5 Yıldızlı Otel 316 208 1492 T: 0-272-2133783-84<br />

Şantiye: 2515257-58-59<br />

Köprülü köyü, Ömer<br />

Kaplıcaları AFYON<br />

ÇAVUŞOĞLU OTEL 2 Yıldızlı otel 28 56 T: 0-272-2153606<br />

Cep: 0-532-3476917<br />

Turan Emeksiz cd. No: 14<br />

AFYONKARAHİSAR<br />

ERSÖZ OTEL<br />

2 Yıldızlı otel<br />

2.Sınıf<br />

Lokanta<br />

40 4 92 T: 272-2153818<br />

2132657<br />

Bozkır mevki, Boyalı köyü<br />

SİNCANLI/Afyonkarahisar<br />

TÜRKER OTEL 3 Yıldızlı otel 47 6 <strong>12</strong>0 T: 272-2168723 İnaz köyü mevki, Ömer<br />

Kaplıcaları AFYON<br />

M.3.8. Bürolar ve Dükkanlar:<br />

İlimiz merkezinde bürolar,dükkanlar sanayi ve organize bölgelerindeki işyerlerinin büyüklüğü ve faaliyetlerinin araştırılmasında<br />

kent merkezinin gelişim yönü ana arterlerde aşağıdaki şekildedir.<br />

321

Basın Caddesi: Fotoğrafçı,büro ,.beyaz eşya işyeri büyüklükleri 20 m2 ile 2<strong>00</strong> m2 arası<br />

Uzunçarşı: Sarraf ve şekerleme 20 ile 1<strong>00</strong> m2 arası<br />

Saraçlar Çarşısı:Gıda ,eczane,giyim,ayakkabı<br />

Bankalar Caddesi: Banka ve bürolar<br />

Ambaryolu :İnşaat malzeme satış yerleri <strong>12</strong>0-2<strong>00</strong> m2 arası<br />

Gazlıgöl Caddesi: Un,yem,gıda 10-2<strong>00</strong> m2 arası<br />

Atatürk caddesi ve İnönü Caddesi: Lokanta,gıda,şekerleme<br />

Ordu Bulvarı: Hastane,tatlı,<br />

Tuzpazarı Caddesi:Giyim,Züccaciye,manifatura,muhtelif<br />

Milli Birlik Caddesi: Bakkal,Berber,fırın<br />

Kurtuluş caddesi: Mobilya,züccaciye,giyim,gıda, 1<strong>00</strong>-5<strong>00</strong> m2 arası<br />

Dumlupınar : Beyaz eşya,gıda ,kırtasiye 1<strong>00</strong>-2<strong>00</strong> m2 arası<br />

Yeşilyol caddesi: Cafe,internet,pastane1<strong>00</strong>-3<strong>00</strong> m2 arası<br />

Sanayi: Tüm tamirhane ve atölyeler 60-2<strong>00</strong> m2 arası<br />

Organize: 1.sınıf gayrisıhhi müessese kapsamına giren işyerleri (fabrikalar)<br />

Kent merkezindeki gelişme yönü özellikle bölgemiz yerel ürünlerinin sanayi ve dönüşüm yeri olan organize sanayiye doğru<br />

yönelmiş olup,et ve et ürünleri,şekerleme ürünleri.mermercilik,yağ,entegre tesisler oluşturulmuş olup;bu yönde ilerlemeler kaydedilmiştir.<br />

Özellikle İzmir-Kütahya ve Eskişehir karayolu Belediyemiz mücavir alanları termal kent olma özelliğine sahiptir.Yatırımlar bu yönde<br />

çoğalmıştır.Yıldızlı termal turistik oteller mevcuttur.Yeterli dinlenme tesisleri de bulunmaktadır.<br />

M.3.9. Kırsal Alanda Yapılaşma:<br />

Bu Konuda Yeterli Bilgiye Ulaşılamamıştır.<br />

M.3.10. Yerel Mimari Özelikler:<br />

İlimizdeki yapılanmaları iki kısıma ayırmak mümkündür.<br />

Cumhuriyet öncesi ahşap ve kerpiç yapılardır. Bunlardaki genel karakteristikler iç sofalı, dış sofalıdır. Baskın olan tip ise iç sofalıdır.<br />

Cepheler ise zemin üstü birinci kat çıkmalıdır. Bunlar ise düz yada kademelidir. Ara parsellerde tek cephede cephe ortası biçiminde, köşe<br />

parsellerde tek veya iki cephede kenar, orta veya cepheler boyunca devam eden çıkma şeklindedir. Bunlar yaklaşık 80 yıllık süreçte günün<br />

ihtiyaçlarına göre yığma, betonarme olarak tek veya çok katlı olarak yeni yapılanma bölgelerinde yapılmıştır.<br />

M.3.11. Bina Yapımında Kullanılan Yerel Materyaller:<br />

Ahşap ve kerpiç yapılarda kullanılan ahşap genelde çevre il ve ilçelerden temin edilmektedir. Kerpiç ve tuğla ise 1980 yılına kadar<br />

ilimiz Gazlıgöl Yolu, Şahitler Kayası, Altıgöz Köprüsü arasında yerel topraklardan daha sonraki yıllarda Konya Yolu üzerine yapılan blok<br />

tuğla fabrikalarında yakın köy arazilerinin toprakları ile yapılmıştır<br />

.<br />

322

M.4. Sosyo-Ekonomik Yapı:<br />

M.4.1. İş Alanları ve İşsizlik<br />

İşsiz sayısı<br />

Meslek Grup Erkek Kadın<br />

Bilinmeyen 5 0<br />

Silahlı kuvvetlerde çalışanlar 0 0<br />

Kanun yapıcılar üst düzey yön. 13 2<br />

Profesyonel meslek mensupları 154 98<br />

Yardımcı profesyonel meslek mensupları 941 261<br />

Büro ve müşteri hizmetlerinde çalılşan 290 176<br />

Hizmet ve satış elemanları 162 23<br />

Tarım hayvancılık orman 9 0<br />

Sanatkarlar 281 6<br />

Makine öperatörleri ve montaj 271 5<br />

Vasıfsız çalışanlar 3134 320<br />

Genel toplam 5260 891<br />

İşgücünün ay içindeki durumu<br />

M.4.2. Göçler<br />

GÖÇMENLER AİLE NÜFUS<br />

1951 YILINDA ISKAN EDİLENLER 242 997<br />

1989 YILINDA GELENLER <strong>12</strong>7 436<br />

TOPL<strong>AM</strong> • 369 1433<br />

M.4.3. Göçebe İşçiler (Mevsimlik):<br />

Bu Konuda Yeterli Bilgiye Ulaşılamamıştır.<br />

M.4.4. Kent Toprağının Mülkiyet Dağılımı:<br />

Bu Konuda Yeterli Bilgiye Ulaşılamamıştır.<br />

M.4.5. Konut Yapım Süreçleri:<br />

İlimiz Halkı 1970’li yıllara kadar müstakil evde yaşama geleneği nedeniyle genelde kendi konutunu kendisi yapmış veya yaptırmıştır.<br />

1970’e kadar kamu çalışmalarınca oluşturulan yapı kooperatifleri sayısı 3 olup bunlarda tek katlı konut yapmışlardır.<br />

1970 yılından sonra başlayan apartman hayatı ile birlikte yap satcılar ( müteahhitler) oluşmuş bunlar şehrin yapılanmasında oldukça<br />

etkili olmuşlardır. Ayrıca yapı kooperatiflerinin sayısı da devletin kooperatiflere konut kredisi vermesi nedeniyle artış göstermiştir.<br />

İlimiz hazine veya Belediye arsaları üzerine yapılmış gecekondu yoktur. 1980 – 1985 arası ise kendi parselleri üzerine Sahipata,<br />

Çetinkaya, Kanlıca, Maraşal Fevzi Çakmak, Esentepe, Fatih ve Eşrefpaşa mahallelerinde kaçak yapılaşmalar oluşmuş bunlarda yapılan<br />

323

ıslah imar planları ile disiplin altına alınmıştır.<br />

Kentteki konut ihtiyacının karşılanması için kooperatif alanları üretilmekte, yap-sat şeklinde inşaatlar yapılmakta ve bireysel olarak<br />

konutlar yapılmaktadır.<br />

M.4.6. Gecekondu Islah ve Önleme Bölgeleri:<br />

Yeni imar alanları açacak 3194 Sayılı İmar Kanununun 18. maddesi uygulanmak suretiyle bina yapımına hazır imarlı arsalar<br />

üretilmektedir.<br />

M.5. Yerleşim Yerlerinin Çevresel Etkileri<br />

Bu Konuda Yeterli Bilgiye Ulaşılamamıştır.<br />

M.5.1. Görüntü Kirliliği:<br />

Bu Konuda Yeterli Bilgiye Ulaşılamamıştır.<br />

M.5.2. Binalarda Ses izolasyonu:<br />

İlimizde uygulanan ısı yönetmeliği uyarınca özellikle yeni yapılan Özel ve Resmi binalarda dış duvarların izolasyonlu olarak ,<br />

pencereler ise ısı camlı olarak yapılmaktadır. Buna göre yapılan binalar dış etkenlere karşı aynı zamanda ses izolasyonunu sağlamaktadır.<br />

Ancak çok katlı binalarda , zemin kat hariç bütün kat döşemelerinde kullanılan mekanın konforunun gerektirdiği hallerde ses yalıtımı<br />

yapılmalıdır.Apartman , hastane , okul, sinema, büro binaları ve otellerde ses yalıtımı yapılabilir. Bununla beraber yalıtım derecesi farklı<br />

olabilir.Hava içinde yayılan sesi yalıtmamız için ;<br />

Bu mekanı çeviren elemanların narin ve rijit olması, yani ses dalgalarının çarpması neticesi titreşmemesi gerekir.<br />

Mekanı dışarı ile bağlayacak hiçbir delik olmaması.<br />

Malzemenin darbe neticesi doğan ve malzemenin içinde yayılan sesi yalıtmak içinde mümkün olduğu kadar darbenin kaynağına<br />

yakın bir yerde darbe neticesi doğacak titreşimin dağılmasına mani olmak gerekir.Bu işlem üç türlü yapılabilir.<br />

Birincisi döşemenin üstüne halı, mantar , lastik gibi yumuşak bir yalıtım malzemesiyle bağlamak bu darbenin şiddetini düşürür.<br />

İkinci olarak taşıyıcı döşemeyi boşluklu yapmak gerekir.(asmolen döşeme v.b.)<br />

Üçüncü olarak da döşeme kaplamasını taşıyıcı döşemeden bir ses yalıtımı malzemesiyle tamamen ayırmaktır.Bunun içinde mantar,<br />

yüklenebilen cam yünü , polistiren köpüğü gibi malzemeler kullanılarak ses izolasyonu yapılabilir.<br />

M.5.3. Havaalanları ve Çevresinde Oluşturulan Gürültü Zonları:<br />

Hava Meydan Komutanlığına ait Hava alanımızın pisti 310 ve 130 dereceler istikametinde yer almaktadır. Meydan aktif olduğunda<br />

310 derece istikametindeki kalkışlarda yerleşim yeri, okul, hastane, sanayi mevcuttur. Ancak 130 dereceye kalkışlarda herhengi bir yerleşim<br />

yeri bulunmamaktadır. Bu yüzden herhangi risk oluşturmamaktaır.<br />

M.5.4. Ticari ve Endüstriyel Gürültü:<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır.<br />

M.5.5. Kentsel Atıklar:<br />

Kentsel atıklar Afyonkarahisar İli mahalli çevre kurulu tarafından tespit edilen bölgelere dökülmektedir.<br />

324

M.5.6. Binalarda Isı Yalıtımı:<br />

Isı yalıtımı ile ilgili olarak imar kanunu ve ilgili yönetmeliklere uygun imalatlar yapılmaktadır. Yerel yönetim olarak Afyon Belediyesinin<br />

yaptırım gücü bulunmamaktadır.<br />

M.6. Nüfus :<br />

M.6.1. Nüfusun Yıllara Göre Değişimi:<br />

Nüfus ve Vatandaşlık Genel Müdürlüğü tarafından adrese dayalı nüfus sayımlarının sonuçlarına göre, Afyonkarahisar’ın nüfusu %<br />

9 azaldı. Edinilen bilgiye göre, Afyonkarahisar’ ın nüfusu 766018 den 701572 ye düşerken, Afyonkarahisar Belediyesi sınırları içersindeki<br />

nüfus <strong>12</strong>9<strong>00</strong>0 den 159967 ye çıkarak % 24 arttı.İl merkezinin nüfusu ise 234807 olarak belirlendi.<br />

M.6.2. Nüfusun Yaş, Cinsiyet ve Eğitim Guplarına Göre Dağılımı:<br />

Nüfus sayımlarının sonuçlarına göre, il genelinde kadın sayısı erkek sayısından fazla çıktı. Sonuçlara göre 701 bin 572 olan<br />

nüfusun 352 bin 983'ü kadın, 348 bin 589'u ise erkek olarak belirlendi.<br />

M.6.3. İl ve ilçelerin Nüfus Yoğunlukları:<br />

1990 Genel Nüfus Sayımı sonuçlarına göre İlin nüfus (km2/kişi) yoğunluğu 52 İken 2<strong>00</strong>0 Genel Nüfus sayınıma göre ise nüfus<br />

yoğunluğu 57 2<strong>00</strong>7 yılı sonunda açıklanan nüfus sayımına göre ise 49 dur.<br />

M.6.4. Nüfus Değişim Oranı:<br />

1990 Genel Nüfus Sayımı ile 2<strong>00</strong>0 Genel Nüfus Sayımı sonuçları karşılaştırıldığında; Nüfus değişim oranı, yıllık genel nüfus artışı<br />

9.47, yıllık şehir nüfus artışı % 19.47, yıllık köy nüfus artışı % 1.78 olduğu görülmektedir.2<strong>00</strong>7 yılında ise Afyonkarahisar’ın nüfusu % 9<br />

azalmıştır.<br />

325

N. ATIKLAR<br />

N.1. Evsel Katı Atıklar:<br />

Afyonkarahisar İli Merkez ilçe dahil Toplam 18 İlçe ve 90 Kasaba belediyesinden oluşmaktadır. Hiçbir belediyenin düzenli katı atık<br />

depolama tesisi bulunmamaktadır. Afyonkarahisar Merkez ve 17 ilçede (Belde Belediyeleri ve köyler hariç) 2<strong>00</strong>2 yılı rakamları ile<br />

371.466.<strong>00</strong>0 nüfusun bulunduğu ve buradan yaklaşık olarak 720 ton/gün evsel nitelikli katı atık üretimi olduğu bilinmektedir. Bu<br />

atıkların yaklaşık %98’i belediyeler tarafından toplanmaktadır. İlimiz sınırları içinde kaynağında ayırma işlemi yapılmamakta olup, çöp<br />

döküm sahalarında şahıslar tarafından bir miktar ayrıştırma yapılmaktadır. Belediyelerin Katı atık depo alanlarının yönetmeliğe uygun<br />

olmaması, düzensiz depolama yapılması çevre kirliliğine neden olmaktadır.<br />

İller Bankası ile ortak yapılan çalışmalarda Bakanlığımız genelgeleri doğrultusunda Afyonkarahisar 5 bölge olarak planlanmış ve her<br />

bölgede alternatif Katı Atık Bertaraf alanları belirlenmiştir. Belirlenen alanlar için belediye birlikleri oluşturma sonucu Afyonkarahisar<br />

Belediyesi ile birlikte 81 adet İlçe ve Belde belediyesinin katılımı ile 25.11.2<strong>00</strong>5 tarih ve 2<strong>00</strong>5/9705 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile<br />

Afyonkarahisar ili Çevre Hizmetleri Birliği kurulmuştur.Katı atık bertaraf sisiteminin kurulması için planlanan Afyon Akçin<br />

KöyüTavşanuçurağı mevkiindeki bir alan belirlenip söz konusu yerde kurulacak tesis için Çevre ve Orman Bakanlığı tarfından<br />

06.11.2<strong>00</strong>6/1170 tarihinde “ÇED OLUMLU” kararı verilmiş ve uygulama projesi Çevre ve orman Bakanlığınca onaylanmıştır.<br />

Dinar ve çevresindeki toplam 11 ilçe ve belde belediyeleri de Dinar ve Çevresi Sürdürülebilir Çevre Hizmetleri Birliğini kurmuşlar be<br />

birlik 05.<strong>03</strong>.2<strong>00</strong>7 tarih ve 11826 sayılı Bakanlar kurulu kararı ile tüzel kişilik kazanmıştır.Birlik katı atık bertaraf tesisi ile ilgili olarak yer<br />

seçimi aşamasında olup İş Temrin planlarını Valiliğe sunmuşlardır.<br />

Sultandağı İlçesi ve 4 belde belediyesi ise Akşehir Gölü Çevre Koruma Birliğine üye olmuşlardır.<br />

İlimizde katı atıklar ile ilgilİ yapılan diğer bir çalışmada, TEMA Vakfı Afyonkarahisar İl Temsilciliği aracılığı ile düzenlenen. Kağıt<br />

toplama kampanyasıdır. “KAĞITLAR ÇÖPE GİTMESİN FİDANA DÖNÜŞSÜN” sloganı ile yürütülen çalışmalarda yaklaşık 55 ton atık<br />

kağıt toplanmıştır. Kampanya Süresince elde edilen gelir ile TEMA Vakfı Afyonkarahisar İl Temsilciliği tarafından Valiliğimiz tarafından<br />

daha önceden belirlenmiş olan Atık Kağıt Ormanına fidan dikimi sağlanacaktır. Elde edilen gelir ile bu ormana şu ana kadar 25<strong>00</strong> ağaç<br />

dikimi yapılmıştır.<br />

Evsel atıklar il genelinde konutlardan çıkartılan tüm atıklar ayrıştırılmadan Ankara Yolu 14.km'de bulunan çöp deponi alanına<br />

götürülmektedir. Burada ekonomiye kazandırılacak atıklar ayrıştırılmaktadır.<br />

Çöp deponi alanına hafriyat ve kalorifer curufları götürülmemektedir. Bu tür atıklar şehir genelinde dolgu malzemesi olarak<br />

kullanılmaktadır.<br />

Katı Atık Türleri ve Yüzdeleri :<br />

Plastik % 20,<br />

Cam % 15,<br />

Metal % 5,<br />

Kağıt % 5,<br />

Organik Madde %35,<br />

Diğerleri %20.<br />

Afyonkarahisarın önemli bir sorunu da Mermer sanayisinden kaynaklanan atık mermer çamurları ve kullanım dışı parça mermer<br />

kırıklarıdır. İlimizde yaklaşık 5<strong>00</strong>-550 Mermer Fabrikası ve atölyesi mevcuttur. Bu fabrika ve atölyelerden kaynaklanan atıklar çevre ve<br />

görüntü kirliliğine neden olmaktadır. İlimizde mermer artıklarını (kırık mermer) işleyen ( geri dönüşümünü sağlayan) fabrikalar tüm<br />

atıkları işleme kapasitesine sahip değildir. Ayrıca proseste oluşan mermer çamurlarının bir kısmını çimento fabrikası hammadde olarak<br />

kullanmakta ancak atığın çok fazla olması nedeniyle yeterli geri dönüşüm sağlanamamaktadır.<br />

Afyonkarahisarda Merkez Organize Sanayi Bölgesinde, Afyonkarahisar Merkeze bağlı Susuz Kasabası sınırlarında ve İscehisar<br />

İlçesinde yoğun olarak bulunan mermer işletmelerinin oluşturduğu atıkların Afyonkarahisar Merkez Köselelik mevkiindeki alana ve<br />

Afyonkarahisar Merkez Örnekevler Kızılbeyli Mevkiindeki eski malzeme ocağına, İscehisarda ise Kaymakamlığın belirlediği bir atık<br />

bölgesine atılmasına karar verilmiştir. Afyonkarahisar Merkezde atık taşıyan araçların meskun mahal içinden geçmesi ve atıkları<br />

döküm alanına götürmeden yol güzergahlarına ve şahıs arazileri üzerine gelişigüzel dökmeleri, İscehisar İlçesinde ise Kaymakamlığın<br />

belirlediği yer dışında başka bölgelere atık dökülmesi nedeniyle sorunlar yaşanmaktadır.<br />

Afyonkarahisar Merkezde yaşanan kaçak atık dökme sorununa çözüm olarak; Müdürlüğümüz koordinatörlüğünde kurulan kontrol<br />

ekibi 24 saat denetim yapmaktadır.<br />

326

İlimizde hayvancılığın yaygın olması ve Afyonkarahisar Merkez içinde hayvancılık yapılan mahallelerin olması nedeniyle gübre<br />

atıkları, koku ve sinek üremesi önemli diğer bir sorundur. Özellikle ilimizde tavukçuluğun çok yaygın olması, Afyonkarahisarda yaklaşık<br />

4.5<strong>00</strong>.<strong>00</strong>0-5.<strong>00</strong>0.<strong>00</strong>0 tavuk yetiştirilmesi; tavuk gübrelerinden kaynaklanan çevre kirliliğinin artmasına neden olmaktadır. Sorunun<br />

çözümü amacıyla yaz aylarında Müdürlüğümüz, Afyonkarahisar Belediyesi, İl Tarım Müdürlüğü ve İl Sağlık Müdürlüğü personellerinden<br />

ekip oluşturularak denetimler yapılmaktadır.<br />

N.2. Tehlikeli Atıklar:<br />

İlimizde faaliyet gösteren Anadolu Efes Biracılık ve Malt Sanayi A.Ş.’ne ait (Bileşenleri Bilinmeyen Atık ) İzaydaş/ İzmit Fabrikası<br />

tarafından yakma yöntemiyle bertaraf edilmiştir.<br />

N.3. Özel Atıklar :<br />

N.3.1.Tıbbi Atıklar:<br />

İlimizde tıbbi atıklarla ilgili yapılan çalışmalarda Afyonkarahisar merkezde 8, ilçelerde 10 olmak üzere toplam 18 sağlık kuruluşu<br />

(hastahane) denetimimiz altında olup 16 kuruluşta tıbbi atıkların ayrı toplanması işlemi yapılmaktadır. Tüm ilde günde yaklaşık 70 torba<br />

( 394 kg ) tıbbi atık oluşmaktadır.<br />

Tıbbi atıkların hastanelerde evsel atıklardan ayrı olarak toplanmasına rağmen geçici depolanmasının uygun olmayan tekniklerle<br />

yapılmasından dolayı evsel ve tıbbi atıklar birbirine karışmaktadır Bu atıkların tümü belediyelerce toplanarak, Düzensiz Katı Atık<br />

Bertaraf tesislerinde depolanarak, kireçlenip gömülerek veya açıkta yakılarak bertaraf edilmektedir. Düzenli Katı Atık bertaraf Tesisleri<br />

yapıldığında tıbbi atıkların bertarafındaki sorunlar çözülecektir.<br />

N.3.2. Atık Yağlar:<br />

İlimizde bulunan yetkili araç tamir servisleri ve atık motor yağı üreten işletmelerden 2<strong>00</strong>6 yılı içerisinde 81<strong>00</strong> lt. ve 6520 kg atık motor<br />

yağı ve 2<strong>00</strong>7 yılı içerisinde 13.930 litre + 665<strong>00</strong> kg atık motor yağı lisanslı toplayıcı firmalara verilmiştir.<br />

N.3.3. Bitkisel ve Hayvansal Atık Yağlar:<br />

Bitkisel atık yağlar ulusal atık taşıma formları düzüenlenerek yetkili firmlar tarafından toplatılmaktadır. ATIK YAGLARI YAZ<br />

N.3.4. Pil ve Aküler:<br />

İlimizde bir adet firmaya geçici izin belgesi düzenlenmiş olup.2<strong>00</strong>6 yılı içerisinde 6.670 kg atık akü ve 2<strong>00</strong>7 yılında ise toplam<br />

105.640 kg atık akümülatör AKÜDER tarafından ulusal atık taşıma formları tanzim edilerek toplatılmıştır.<br />

N.3.5. Cips ve Diğer Yakma Fırınlarından Kaynaklanan Küller:<br />

İlimizde Cips ve Diğer Yakma Fırınları bulunmamaktadır.<br />

N.3.6. Tarama Çamurları:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

N.3.7. Elektrik ve Elektronik Atıklar:<br />

İlimizde elektrik ve elektronik atık bulunmamaktadır.<br />

N.3.8. Kullanım Ömrü Bitmiş Araçlar:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

327

Şekil 35: Mezbahada Büyükbaş Hayvanlar<br />

Şekil 146: Sucuk İmalathanesi<br />

Şekil 37: Pastırma İmalthanesi<br />

328

N.4. Diğer Atıklar :<br />

N.4.1. Ambalaj Atıkları:<br />

30.07.2<strong>00</strong>4 tarih ve 25538 sayılı Resmi Gazete’de yaımlanan Ambalaj ve Ambalaj Atıklarının Kontrolu Yonetmeliği hukumleri<br />

cercevesinde calısmalar yapılmaktadır. Ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması Belediye Baskanlıklarınca yapılmaktadır.<br />

N.4.2 Hayvan Kadavraları:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

N.4.3. Mezbaha Atıkları:<br />

İlimizde 14 adet Kırmızı Et Kombinası, 2 adet Kanatlı Et Kombinası, <strong>12</strong> adet Belediye Mezbahası mevcuttur.<br />

Kombinalardan kaynaklanan sıvı atıklar arıtma tesisinde arıtıldıktan sonra deşarj edilmekte, Sosyal tesislerden kaynaklanan evsel<br />

atık sular şehir kanalizasyon şebekesine verilmekte, diğer katı atıklar ve gübre günlük olarak tesis sahiplerince kombina ve mezbahalardan<br />

uzaklaştınlmaktadır.<br />

Kemik ve yenilmeyen et kısımları İlimizde bulunan Rendering tesislerine (Et-Kemik Unu fabrikalarında değerlendirilmektedir.<br />

Kombina ve Mezbaha atıkları tamamen organik yapıdadır.<br />

N.5. Atık Yönetimi:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

N.6. Katı Atıkların Miktar ve Kompozisyonu:<br />

İl merkezinde Afyon Belediyesi tarafından toplanan çöplerin kompozisyonları ve miktarları aşağıdadır.<br />

Yazlık – Günlük çöp miktarı yaklaşık olarak = 282 ton / gün ( 15 <strong>May</strong>ıs – 15 Ekim )<br />

Kışlık – Günlük çöp miktarı yaklaşık olarak = 383 ton / gün ( 15 Ekim – 15 <strong>May</strong>ıs )<br />

Yıllık çöp miktarı yaklaşık olarak = ( 282 x 154 + 383 x 211 ) = <strong>12</strong>4.241 ton / gün<br />

Katı Atık Türleri ve Yüzdeleri :<br />

Plastik% 20<br />

Cam% 15<br />

Metal % 5<br />

Kağıt% 5<br />

Organik Madde % 35<br />

Diğerleri% 20<br />

N.7.Katı Atıkların Biriktirilmesi, Toplanması, Taşınması ve Aktarma<br />

Merkezleri:<br />

Toplama, taşıma ve biriktirme işlemlerinin yürütülmesi görevi Belediyeye aittir. Bazı mahallelerde atıkların kaynağında ayrı<br />

toplanması ( plastik, cam, kağıt, organik madde) çalışmaları devam etmektedir. Ayrıca şehrin muhtelif yerlerine yerleştirilen aparatlarla da (<br />

plastik, teneke, cam, kağıt ) toplama işlemi yürütülmektedir. Atıklar sıkıştırmalı çöp kamyonları ve traktörlerle toplanmaktadır.Taşımadan<br />

kaynaklanan problemler bulunmamaktadır.Tıbbi atıklar evsel atıklardan ayrı toplanmaktadır. 1 adet tıbbi atık aracımız toplama işini<br />

sürdürmektedir. Transfer istasyonu mevcut değildir.<br />

329

İlimizde katı atıklar şehir merkezinde çöp poşetlerinde konularak günün belirli saatlerinde dışarıya bırakılmaktadır.Bunlar çöp<br />

toplama ekipleri tarafından bekledilmeden toplanmaktadır. Kenar mahalle ve sokaklarda ise çöp konteynerleri ve çöp bidonlarında<br />

biriktirilmekte olup; sıkıştırmalı çöp kamyonları ve traktörler vasıtası ile buralardan toparlanıp, direkt olarak çöp deponlama alanına nakliyeleri<br />

yapılmaktadır.<br />

Biriktirme aşamasında meydana gelen sorunlar. Çöp üreten kurum, kuruluşlar veya vatandaşlar ürettikleri çöpleri, poşetleme<br />

yapmış olmalarına rağmen standart çöp poşetleri kullanmamaları sonucu çöp toplanıncaya kadar sokak hayvanları tarafından poşetler<br />

yırtılmaktadır. Ayrıca çöp bidonu ve çöp konteryerleri olan mahallelerde vatandaşın çöplerini direkt olarak biriktirme kaplarına dökmeleri,<br />

biriktirme kaplarının kapaklarının kapatılmaması ve araç parkı nedeniyle biriktirme kaplarının sürekli yerleri değiştirilmeside diğer bir<br />

sorundur.<br />

Taşımadan kaynaklanan problemler : Biriktirme kaplarına katı atıkların ayrıştırılmadan atılmaları nedeniyle metal türü atıklar katı atık nakil<br />

araçlarına zarar vermektedir.<br />

Taşıma Yöntemleri : Evsel ve mutfak türü atıklar sıkıştırmalı çöp kamyonları hafriyat ve kalorifer atıkları traktörler, tıbbi atıklar,<br />

yönetmeliğe uygun dizayn edilmiş araçlarla toplanıp nakilleri yapılmaktadır. Transfer istasyonu kullanılmamaktadır. Mahallinde toplanan<br />

atıklar ayrıştırılmadan, direkt çöp deponi alanına götürülmektedir. Ayrıştırma çöp deponi alanında yapılmaktadır.<br />

N.8. Atıkların Bertaraf Yöntemleri :<br />

Katı atıklar Afyon İl Merkezinde Afyon Belediyesi tarafından toplanmakta ve bertaraf edilmektedir. Katı Atıkların Depolanması : Geçici<br />

depolama alanında ( tescil harici ) şimdilik düzensiz depolama yapılmaktadır. Kalıcı çöp alanı tamamlanana kadar döküme devam<br />

edilecektir. Geçici sahaya 2 yıldır döküm yapılmaktadır. ( evsel, endüstriyel, tıbbi atık ) Saha en yakın yerleşim birimine ( Akçin Köyü ) 6 km<br />

uzaklıktadır. Şehir merkezine uzaklığı <strong>12</strong> km’ dir.Depo sahasının yüzölçümü 70.<strong>00</strong>0 m2’ dir. Sahanın toplam kapasitesi ( 10 yıllık ) 1.198.8<strong>00</strong><br />

ton’dur. Sahanın çevreye ve insan sağlığına herhangi bir olumsuz etkisi bulunmamaktadır.Sahaya ilçe ve köylerden döküm<br />

yapılmamaktadır.<br />

N.8.1. Katı Atıkların Depolanması:<br />

Afyonkarahisar İlinde 1 adet çöp deponi alanı bulunmaktadır. Bu alan geçici olarak tahsis edilmiş olup ; vahşi depolama yöntemi<br />

uygulanmaktadır. Düzenli çöp depolama alanı yapım hazırlıkları Belediyemizce sürdürülmektedir.<br />

N.8.2. Atıkların Yakılması<br />

İlimizde merkez belediye dahil olamk üzere hiçbir belediyemize ait atık yakma tesisi bulunmamaktadır.<br />

N.8.3. Kompost:<br />

İlimizde kompost tesisis bulunmamaktadır.<br />

N.9. Atıkların Geri Kazanımı ve Değerlendirmesi:<br />

Geri kazanım tesisi bulunmamaktadır.<br />

N.10. Atıkların Çevre Üzerindeki Etkileri:<br />

İlimizde son yıllarda yeni mahallelerimn oluşması yeni yerleşim alanlarının üretilmesi sonucu katı atık sorunu büyük bir çevre<br />

problemi haline gelecektir. Çöplerin ilçe ve belde belediyeleri tarafından gelişigüzel bir şekilde su kaynakları civarına, ormanlık alanlara ve<br />

yol kenarlarına atılması neticesinde çevresel açıdan su, toprak ve hava kirliliği problemleri ortaya çıkmıştır.<br />

İAfyonkarahisar Katı Atık Bertaraf Tesisinin ihalesinin henüz yapılmamış olması nedeniyle evsel atıklar halen eski depolama alana<br />

götürülmekte atıkların kaynağında ayırma işlemi de gerşekleşmediğinden çöpler cam,plastik,kağıt gibi niteliklerine ayrılmadan<br />

biriktirilmektedir.<br />

Çöp depolama alanında organik atıkların oksijensiz ortamda mikrobiyolojik olarak ayrışması sonucu metan gazı ağırlıklı olmak üzere<br />

karbondioksit, hidrojensülfür, amonyak , azotlu bileşikler vb. gazlar oluşmakta; bunlar önlem alınmadan atmosfere verildiğinden patlamalara<br />

ve zehirlenmelere neden olan çevre ve insan sağlığını olumsuz yönde etkilemektedir.<br />

Çöplerden hastalık taşıyan diğer bir etkende sinek ve farelerdir. Çöp depolama alanlarında barınan kuşlar, fareler ve diğer hayvanlar<br />

mikrop ve bulaşıcı hastalıkları çevreye yayabilirler Sinakler çabuk üreme kabiliyetine sahiptirler. Sineklerin dizanteri ve benzeri birçok salgın<br />

hastalığı taşıyabilirler. Fareler direk insanlarla temas etmekle kalmaz ayrıca hastalık taşıyan pek çok böceği vücutlarında taşıyarak zararlı<br />

olabilirler.Bu nedenle çöp sahaları sağlığımızı tehdit eden en büyük üreme ve yayılma kaynaklarını oluşturmaktadırlar<br />

330

Üretilen katı atıklar her belediyenin kendine ait çöp döküm alanında toplanmaktadır. Bu sebeple çöp biriktirme alanlarının lokal<br />

etkileri olması tabidir. Ancak mümkün olan koruma yöntemleri kullanılarak (yer seçiminde düşük permeabiliteli zemin, çevrenin çitle çevrilip<br />

hayvan girişinin önlenmesi, aynı zamanda rüzgar etkisi ile saçılmanın azaltılması vb.) çevreye olabildiğince az zarar verilmesine<br />

çalışılmaktadır.<br />

Sonuç olarak atıkların çevre üzerinde oluşturdukları bu olumsuzlukların giderilmesi için çöplerin insan ve çevreye verdiği zararlar<br />

dikkate alınarak düzenli çöp toplama ,depolama ve bertaraf yöntemleri geliştirilmelidir.<br />

O.1. Gürültü:<br />

O.1.1Gürültü Kaynakları<br />

O.1.1.1.Trafik Gürültüsü:<br />

O. GÜRÜLTÜ<br />

İlimiz için gürültü ölçüm değerleri mevcut değildir. Ayrıca, gürültünün yüksek olduğu karayolu kenarlarında gürültünün etkisini<br />

azaltmak amacıyla herhangi bir çalışma yapılmamakla birlikte, şehir içi trafik gürültüsünün azaltmak ve şehir içi trafik güvenliğini sağlamak<br />

amacıyla Afyonkarahisar Çevre Yolu yapım çalışmaları tamamlanmıştır. Böylece Ankara-İzmir karayolu bağlantısı ile Konya-İzmir karayolu<br />

bağlantısı şehir merkezine girmeden çevre yolunda sağlanmaktadır. Bununla birlikte ileriki yıllarda yapılacak proje çalışmalarında gürültünün<br />

etkisini azaltmak amacıyla gereken çalışmalar yapılacaktır<br />

O.1.1.2.Endüstri Gürültüsü:<br />

İl merkezi dışında bulunan Organize Sanayi Bölgesi ve dağınık durumda bulunan mermer işleme fabrikaları gibi sanayi tesislerinin,<br />

oluşturduğu bir miktar gürültü bulunmaktadır. Bununla birlikte yapılan gürültü ölçümü bulunmamaktadır.<br />

O.1.1.3.İnşaat Gürültüsü:<br />

İl merkezinde yapılan inşaatlarda gürültüyü önlemek için önlemler inşaat sahipleri tarafından alınmaktadır.<br />

O.1.1.4.Yerleşim Alanlarında Oluşan Gürültüler:<br />

Bu konuda yeterli bilgi bulunmamaktadır.<br />

O.1.1.5.Havaalanları Yakınında Oluşan Gürültü:<br />

İlimizde bulunan askeri hava alanı aktif değildir. Bununla birlikte zaman zaman eğitim için gelen uçakların iniş ve kalkışları esnasında<br />

gürültü oluşmaktadır.<br />

O.1.2. Gürültü İle Mücadele:<br />

Emniyet Müdürlüğü Trafik Tescil ve Denetleme Şube Müdürlüğü ekiplerince; 2<strong>00</strong>4 yılı içerisinde gürültü kirliliği yaptığı tespit edilen<br />

219 araç hakkında işlem yaparak trafikten men etmiştir.<br />

Ayrıca saat 24.<strong>00</strong>’den sonra gürültü kirliliği oluşturduğu tespit edilen 6 araca tutanak tutularak cezai işlem uygulanmıştır.<br />

331

O.1.3. Gürültünün Çevreye Olan Etkileri :<br />

O.1.3.1.Gürültünün Fiziksel Çevreye Etkileri:<br />

İlimiz genelinde çeşitli madencilik faaliyetleri sırasında patlayıcı maddeler kullanılarak atmodferde şok dalgaları ve yüksek ses<br />

düzeyi oluşturmaktadır.Bu da yer içersinde sarsıntı yaratmakta ve çevredeki binaları da etkilemektedir.<br />

O.1.3.2 .Gürültünün Sosyal Çevreye Olan Etkileri:<br />

Gürültülü ve sakin hastanelerde tedavi gören hastaneler üzerinde yapılan araştırmalar, gerek dahili ve gerekse dışarıdan gürültüye<br />

maruz hastanelerde hastaların tedavi için daha uzun süre yatmaları gerektiğini ortaya koymuştur. Bu, açıkça para olarak gürültünün<br />

maliyetini ortaya koymaktadır. Bununla beraber, alınan uyku hapları, sanayide kaybedilen zaman ve apartmanlar için gerekli olan gürültü<br />

izolasyonlarına yapılan harcamaların değerlendirilmesi oldukça zordur. Ayrıca gürültünün hayat standardı üzerindeki tesirlerinin ölçülmesi de<br />

zordur. Fakat bu zorluk, problemin mevcudiyetini etkilemez. Gürültünün insanlar üzerinde ruhi bunalımlara yol açtığı da bir gerçektir.<br />

O.1.4.Gürültünün insanlar Üzerine Olan Etkileri<br />

Gürültü Türü Db Psikolojik Etkisi<br />

Uzay Roketleri 170 Kulak ağrısı, sinir hücrelerinin bozulması<br />

Canavar Düdükleri 150 Kulak ağrısı, sinir hücrelerinin bozulması<br />

Kulak dayanma sınırı 140 Kulak ağrısı, sinir hücrelerinin bozulması<br />

Makineli delici <strong>12</strong>0 Sinirsel ve psikolojik bozukluklar (III.Basamak)<br />

Motosiklet 110 Sinirsel ve psikolojik bozukluklar (III.Basamak)<br />

Kabare Müziği 1<strong>00</strong> Sinirsel ve psikolojik bozukluklar (III.Basamak)<br />

Metro gürültüsü 90 Psikolojik belirtiler (II.Basamak)<br />

Tehlikeli bölge 85 Psikolojik belirtiler (II.Basamak)<br />

Çalar Saat 80 Psikolojik belirtiler (II.Basamak)<br />

Telefon zili 70 Psikolojik belirtiler (II.Basamak)<br />

İnsan sesi 60 Psikolojik belirtiler (I.Basamak)<br />

Uyku gürültüsü 30 Psikolojik belirtiler (I.Basamak)<br />

O.1.4.1.Fiziksel Etkisi:<br />

İnsanların fiziksel ve ruhsal sağlığı için uykunun bozulmaması çok önemlidir ve kronik uyku rahatsızlıkları çeşitli hastalıkların<br />

kaynağı olabilmektedir. Gürültü nedeniyle uykunun kalite ve kantite yönünden bozulması durumu uzun yıllardan beri araştırılmaktadır.Uyku<br />

sırasında gürültü nedenli ani uyanmalar ortaya çıkabilir. İnsanlar ani ve erken uyanmalardan, uykunun gecikmesine göre daha fazla şikayet<br />

ederler ve gürültünün; gecenin başlangıcına göre sabaha karşı daha çok rahatsız ettiği bilinmektedir.Uyku sonrası gürültü etkileri ise,<br />

uyanma sırasındaki ruhsal durum değişimi, dinlenememiş olma duygusu, yorgunluk baş ağrıları ve genel olarak insan performansının<br />

düşmesi şeklinde görülebilir.<br />

O.1.4.2. Fizyolojik Etkileri:<br />

İnsan vücudu, ani ve yüksek seslere karşı otomatik ve bilinçsiz olarak tepki göstermektedir. Sürekli fizyolojik parametreleri (frekans<br />

kardiyak) ve elektroansefalogramları kaydedilen kişilerde yapılan bilimsel değerlendirmeler, gürültü kaynaklı fizyolojik etkilenmeleri açıkça<br />

göstermiştir. Gürültü ile kardiovasküler hastalıklar arasında ilişkiler konusunda sürdürülen çalışmalar ve deneyler, gürültünün;<br />

Yüksek kan basıncına (hipertansiyon),<br />

Hızlı kalp atışına,<br />

332

Kolesterol artışına,<br />

Adrenalin yükselmesine,<br />

Solunumun hızlanmasına,<br />

Adale gerilmesine,<br />

İrkilmelere<br />

neden olabildiğini kanıtlamıştır. Bu etkiler uyku sırasında daha belirgindir. Hamilelikte gürültünün etkileri konusunda Japonya’da<br />

yapılan çalışmalarda düşük ağırlıklı bebek doğumları ile gürültü ilişkisi bulunmuştur. Doğmamış bebekler gürültüden korunmamışlardır ve<br />

annenin tepkisi onlara da geçmektedir.İnsanların gürültüye alışabildikleri düşüncesi, aslında doğru değildir. Alışıldığı düşünülse bile biyolojik<br />

değişiklikler önlenememektedir<br />

O.1.4.3.Psikolojik Etkileri:<br />

Bilimsel araştırmalarda gürültüye maruz kalmış kişilerin hemen hemen tümünde psikolojik rahatsızlıklar bulunmuştur. Gürültülü<br />

yerlerde yaşamanın en belirgin karşılığı “annoyance” olarak tanımlanan rahatsızlık, sıkıntı ve gerilim duygusudur. Gürültü yeteri kadar<br />

yüksekse ve kaynağı belirsiz ise veya neden olduğu gerilim yeteri kadar fazla ise aşağıdaki davranış bozuklukları görülmektedir:<br />

Rahatsızlık, aşırı tepkilere ve davranışlara dönüşebilir: Ani parlamalar, öfkeye hakim olamama ve kendini kaybetme gibi. Çeşitli<br />

ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de gazetelerde ve polis kayıtlarında gürültü nedenli aşırı davranışların özelikle gürültü<br />

yapanlara karşı cinayetlere kadar vardığı görülmektedir.<br />

Kızgınlık ve öfkenin içe yöneltilmesi: Kendini suçlama ve aşırı sessizlik ve içe kapanma.<br />

Kızgınlık ve öfkenin dışa vurumu: Tartışmacı ve karamsar olma durumu.<br />

Sakinleştirici kullanımı: Uyku hapı tüketiminin artması.<br />

Hoşgörünün azalması.<br />

Yardım isteğinin azalması.<br />

Davranış Bozuklukları<br />

Öfkelenme<br />

Rahatsızlık Duygusu<br />

Sıkılma<br />

Diğer tepkiler: Doktorunu ziyaret etme, penceresini kapatma, dışarıda az zaman geçirme veya şikayetini bildiren yazılar yazma<br />

gibi.<br />

O.1.4.4.Performans Üzerine Etkileri:<br />

İnsanların evlerinde, işyerlerinde ve çeşitli aktiviteleri sırasında maruz kaldıkları gürültünün performanslarını (verimini) ne yönde<br />

etkilediği araştırılmıştır. En önemli performans etkileri şunlardır:<br />

Dinleme ve anlama güçlüğü ortaya çıkar.<br />

Konuşma kesintiye uğrar.<br />

Yüksek sesli konuşmak gerekir.<br />

İnsan iletişimi bozulur.<br />

Telefon konuşmaları etkilenir.<br />

Radyo, TV ve müzik dinleme etkilenir.<br />

O.2. Titreşim:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır<br />

333

P. AFETLER<br />

P.1. Doğal Afetler<br />

P.1.1. Depremler:<br />

Afyonkarahisar İli ve İlçelerinde Son Yüzyılda Meydana Gelmiş Depremler<br />

S.N İlçe Kasaba Köyü/Mah. Afet Tarihi<br />

MAG (Magnitüt<br />

Değeri) Ms Deprem Bölgesi<br />

1 Dinar Merkez …………… 1925 5,9 1<br />

2 Başmakçı …………. Akkoyunlu 1995 6,1 1<br />

3 Başmakçı …………….. Hırka 1995 6,1 1<br />

4 Başmakçı Merkez …………… 1995 6,1 1<br />

5 Başmakçı …………………. Akkeçili 1995 6,1 1<br />

6 Başmakçı ……………. Çevlik 1995 6,1 1<br />

7 Başmakçı …………………. Küllüce 1995 6,1 1<br />

8 Dazkırı Merkez ……………….. 1995 6,1 1<br />

9 Dazkırı …………….. Arıköy 1995 6,1 1<br />

10 Dazkırı …………………. Bozan 1995 6,1 1<br />

11 Dazkırı ………………… Karaağaçkuyusu 1995 6,1 1<br />

<strong>12</strong> Dinar Merkez …………… 1995 6,1 1<br />

13 Dinar ……………. Avdan 1995 6,1 1<br />

14 Dinar …………….. Çakıcı 1995 6,1 1<br />

15 Dinar …………………. Kabaklı 1995 6,1 1<br />

16 Dinar ………………… Kızıllı 1995 6,1 1<br />

17 Dinar ……………. Tuğaylı 1995 6,1 1<br />

18 Dinar ……………. Yaka 1995 6,1 1<br />

19 Dinar ……………. Yapağlı 1995 6,1 1<br />

20 Dinar …………….. Belenpınar 1995 6,1 1<br />

21 Dinar …………………. Sütlaç 1995 6,1 1<br />

22 Dinar ………………… Yüksel 1995 6,1 1<br />

23 Dinar ……………. Yeşilhüyük 1995 6,1 1<br />

24 Dinar ……………. Duman 1995 6,1 1<br />

25 Dinar ……………. Bülüçalan 1995 6,1 1<br />

26 Dinar …………….. Dikici 1995 6,1 1<br />

27 Dinar …………………. Pınarlı 1995 6,1 1<br />

28 Dinar ………………… Tekin 1995 6,1 1<br />

29 Dinar ……………. Yeşilçat 1995 6,1 1<br />

30 Dinar ……………. Gençali 1995 6,1 1<br />

31 Dinar ……………. Karahacılı 1995 6,1 1<br />

32 Dinar …………….. Oğullar 1995 6,1 1<br />

33 Dinar …………………. Bademli 1995 6,1 1<br />

34 Dinar ………………… Bilgiç 1995 6,1 1<br />

35 Dinar ……………. Yelalan 1995 6,1 1<br />

36 Dinar ……………. Çobansaray 1995 6,1 1<br />

37 Dinar ……………. Donbay 1995 6,1 1<br />

38 Dinar …………….. Keklicek 1995 6,1 1<br />

39 Dinar …………………. Yeşilyurt 1995 6,1 1<br />

40 Dinar ………………… Kazanpınar 1995 6,1 1<br />

41 Dinar ……………. Çayüstü 1995 6,1 1<br />

42 Dinar ……………. Cerityaylası 1995 6,1 1<br />

43 Dinar ……………. Avşar 1995 6,1 1<br />

334

44 Dinar …………….. Çağlayan 1995 6,1 1<br />

45 Dinar …………………. Karabedir 1995 6,1 1<br />

46 Dinar ………………… Gökçeli 1995 6,1 1<br />

47 Dinar ……………. Akgün 1995 6,1 1<br />

48 Dinar ……………. Cumhuriyet 1995 6,1 1<br />

49 Dinar ……………. Ulıköy 1995 6,1 1<br />

50 Dinar …………….. Bağcılar 1995 6,1 1<br />

51 Dinar …………………. Burunkaya 1995 6,1 1<br />

52 Dinar ………………… Kınık 1995 6,1 1<br />

53 Dinar ……………. Çürüklü 1995 6,1 1<br />

54 Dinar ……………. Doğanlı 1995 6,1 1<br />

55 Dinar …………….. Haydarlı 1995 6,1 1<br />

56 Dinar …………………. Kadılar 1995 6,1 1<br />

57 Dinar ………………… Karakuyu 1995 6,1 1<br />

58 Dinar ……………. İncesu 1995 6,1 1<br />

59 Evciler ………………… Merkez 1995 6,1 1<br />

60 Evciler ……………. Gökçek 1995 6,1 1<br />

61 Evciler ……………. Körkuyu 1995 6,1 1<br />

62 Evciler ……………. Madenler 1995 6,1 1<br />

63 Evciler …………….. Baraklı 1995 6,1 1<br />

64 Evciler …………………. Altınova 1995 6,1 1<br />

65 Evciler ………………… Bostancı 1995 6,1 1<br />

66 Kızılören Merkez ………….. 1995 6,1 1<br />

67 Kızılören ……………. Türkbelkavak 1995 6,1 1<br />

68 Kızılören ………………… Gülyazı 1995 6,1 1<br />

69 Kızılören ………….. Yenibelkavak 1995 6,1 1<br />

70 Bolvadin Dişli …….. 2<strong>00</strong>0 5,8 1<br />

71 Çay Merkez …………… 2<strong>00</strong>0 5,8 1<br />

72 Sultandağı Merkez Kayran Mah. 2<strong>00</strong>0 5,8 1<br />

73 Sultandağı Merkez Çavuş Mah. 2<strong>00</strong>0 5,8 1<br />

74 Sultandağı Dereçine …………… 2<strong>00</strong>0 5,8 1<br />

75 Sultandağı Yakasenek ……………. 2<strong>00</strong>0 5,8 1<br />

76 Sultandağı Yeşilçiftlik …………………… 2<strong>00</strong>0 5,8 1<br />

77 Bolvadin Dişli 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

78 Bolvadin Özburun 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

79 Bolvadin Merkez ………………. 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

80 Bolvadin ………….. Hamidiye 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

81 Bolvadin ……………. Karayokuş 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

82 Bolvadin …………. Kurucaova 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

83 Bolvadin ……………. Orta Karabağ 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

84 Bolvadin …………….. Y.Karacaören 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

85 Bayat …………. Akpınar 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

86 Bayat ……………. Aşağıçaybelen 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

87 Bayat …………….. İmrallı 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

88 Bayat …………………. Yukarıçaybelen 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

89 Bolvadin …………………. Güney 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

90 Bolvadin …………………. Derekarabağ 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

91 Çay Merkez 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

92 Çay Pazarağaç 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

93 Çay Akkonak 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

94 Çay Karacaören 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

95 Çay Eber 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

96 Çay Deresinek 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

97 Çay …………………. Cumhuriyet 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

98 Çay …………. Çayırpınar 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

335

99 Çay ……………. Kadıköy 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

1<strong>00</strong> Çay …………….. Maltepe 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

101 Çay …………………. Pınarkaya 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

102 Çay ………………… Yeşilyurt 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

1<strong>03</strong> Çobanlar Merkez ……………….. 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

104 Çobanlar Kocaöz 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

105 Çobanlar Göynük 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

106 İhsaniye ……………. Üçlerkayası 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

107 İscehisar Merkez …………… 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

108 İscehisar ………………… Cevizli 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

109 İscehisar ……………. Çatağıl 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

110 İscehisar ……………. Karaağaç 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

111 İscehisar ……………. Karakaya 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

1<strong>12</strong> Merkez Merkez 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

113 Merkez Merkez ……….. 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

114 Merkez Merkez Ataköy 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

115 Merkez Merkez Çavdarlı 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

116 Merkez Merkez Değirmendere 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

117 Merkez Merkez Erenler 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

118 Merkez Merkez Gözsüzlü 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

119 Merkez Merkez Halımoru 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>0 Merkez Merkez Karaaslan 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>1 Merkez Merkez Kızıldağ 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>2 Merkez Merkez Köprülü 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>3 Merkez Merkez K.Kalecik 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>4 Merkez Merkez Sarık 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>5 Merkez Merkez Belkaracaören 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>6 Merkez Işıklar 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>7 Merkez Gebeceler 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>8 Merkez Salar 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

<strong>12</strong>9 Merkez Sülümenli 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

130 Sandıklı ……………. Çambeyli 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

131 Sincanlı Merkez ………………. 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

132 Sincanlı Akören 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

133 Sincanlı Merkez Boyalı 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

134 Sincanlı Merkez Garipçe 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

135 Sincanlı Merkez Gezler 2<strong>00</strong>2 6,4 2<br />

136 Sultandağı Merkez …………….. 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

137 Sultandağı Kırca 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

138 Sultandağı Dereçine 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

139 Sultandağı Yeşilçiftlik 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

140 Sultandağı Yakasenek 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

141 Sultandağı Merkez Çamözü 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

142 Sultandağı Merkez Çukurcak 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

143 Sultandağı Merkez Doğancık 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

144 Sultandağı Merkez Taşköprü 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

145 Sultandağı Merkez Yenikarabağ 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

146 Şuhut Merkez Çakırözü 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

147 Şuhut Merkez Çobankaya 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

148 Şuhut Merkez Dadak 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

149 Şuhut Merkez İlyaslı 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

150 Şuhut Merkez İcikli 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

151 Şuhut Merkez Oynağan 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

152 Şuhut Merkez Paşacık 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

153 Şuhut Merkez Yarışlı 2<strong>00</strong>2 6,4 1<br />

336

Not : Yukarıdaki bilgiler İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü arşivinde bulunan bilgi ve belgelere göre tanzim edilmiştir.<br />

MAG (Magnitüt Değeri) B.Ü.Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Ulusal Deprem İzleme Merkezi<br />

İnternet Sitesinden alınmıştır<br />

P.1.2. Heyelan ve Çığlar:<br />

Afyonkarahisar İli ve İlçelerinde Bügüne Kadar Meydana Gelmiş Heyelan ve Çığlarla İlgili Olarak Yapılan İşler<br />

S.N İlçe Kasaba Köyü/Mah. Afet Tarihi Yapılan İşlemler<br />

1 Merkez Yenice 1959 Herhangi Bir İşlem Yapılmamış<br />

2 Sultandağı Dereçine …………… 1988 Herhangi Bir İşlem Yapılmamış<br />

3 Şuhut Merkez Başören 1992 Afete Maruz Konut Sahipleri Kendi İmkanları İle Başka Yerlere Yerleşmişler<br />

4 Dinar …………….. Muratlı 1999 Yer seçimi Aşamasında<br />

Not: Yukarıdaki bilgiler İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü arşivinde bulunan bilgi ve belgelere göre tanzim edilmiştir.<br />

İlimizde bugüne kadar herhangi bir çığ afeti meydana gelmemiştir<br />

P.1.3. Seller:<br />

Afyonkarahisar İli ve İlçelerinde Bügüne Kadar Meydana Gelmiş Sel Baskınları<br />

S.N İlçe Kasaba Köyü/Mah. Afet Tarihi<br />

1 İhsaniye ……………. Ablak 1960<br />

2 Merkez Merkez Değirmendere 1962<br />

3 Merkez Merkez Kızıldağ 1963<br />

4 Bolvadin ……………. Karayokuş 1966<br />

Bakanlığımızca Yapılan<br />

İşlemler<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

5 Dazkırı …………….. Yüreğil 1966 ……..<br />

6 Çay Deresenek<br />

………<br />

…. 1967<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

7 Sultandağı Merkez Doğancık 1967<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

8 Merkez Işıklar<br />

………<br />

…… 1970<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

9 Başmakçı …………………. Akpınar 1983 Etüt Proje Kapsamında<br />

10 Merkez Merkez Kızıldağ 1983<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

11 Şuhut Merkez Paşacık 1984 Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

337

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

<strong>12</strong> Sandıklı ……………. Akçadere 1987<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

13 Başmakçı Akpınar 1991 Etüt Proje Kapsamında<br />

14 Dinar ……………. Kızıllı 1991<br />

Yapılmış<br />

D.S.İ. Tarafından Dere İslahı<br />

15 Emirdağ …………………. Dereköy 1991 …….<br />

16 Merkez Merkez Kızıldağ 1992<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

17 Şuhut Merkez Paşacık 1992 Etüt Proje Kapsamında<br />

18 Şuhut Merkez Dadak 1998<br />

Hak Sahiplerine 7269 Sayılı<br />

Kanun Kapsamında Konut yapılmış<br />

19 Dazkırı ……………. Kızılören 1999 Etüt Proje Kapsamında<br />

20 Evciler ……………. Akyarma 1999 Etüt Proje Kapsamında<br />

21 Bolvadin …………….. Ortakarabağ 1968-1969<br />

Hak sahiplerine 7269 sayılı<br />

Kanun kapsamında konut yapılmış<br />

Not: Yukarıdaki bilgiler İl Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü arşivinde bulunan bilgi ve belgelere göre tanzim edilmiştir.<br />

P.1.4. Orman ve Otlak ve Sazlık Yangınları:<br />

Orman Yangınları :<br />

Yılı : Yanan Alan Miktarı (Ha.):<br />

20<strong>03</strong> 5,39<br />

2<strong>00</strong>4 22,9<br />

2<strong>00</strong>5 8,55<br />

2<strong>00</strong>6 54,62<br />

2<strong>00</strong>7 68,75<br />

Yangın önleme ve söndürme yöntemlerinde yangın öncesi,yangın sırası ve yangın sonrası yapılacak iş ve işlemler<br />

görevlilerce yerine getirilmektedir.Yangın öncesi yangın işçileri,köylüler ve çobanların eğitimi amaçlı toplantılar yapılmaktadır.Ayrıca orman<br />

köylerinde halka afiş ve broşürler yoluyla orman yangınları açısından bilgilendirme çalışmaları yapılmaktadır.Yangın sırasında yangınla<br />

mücadele hususunda hareket tarzı daha önceden eğitimle belirlenen hususların yerine getirilmesine azami özen gösterilmektedir. Yangın<br />

sonrasında ise idari iş ve işlemler yerine getirilerek sahanın en kısa zamanda ağaçlandırılmasına çalışılmaktadır.<br />

İşletme Müdürlüğümüzde 5 adet Yangın Gözetleme Kulesi bulunmakta olup,Akdağ Kulesi Sandıklı Akda’da,Hacet Kulesi ile<br />

338

Baktepe Kulesi Sinanpaşa Yörükmezarı ile Yağcı Köyü arasında zirvede Ahurdağın’da,Samanlı Kulesi Bayat Mallıca Köyünde,Yalamatepe<br />

Kulesi Sultandağı İlçesi Yalamatepe mevkiinde yer almaktadır.Yangın İlk Müdahale Ekipleri ise;Merkez İlk Müdahale Ekibi<br />

Gazlıgöl”de,Sinanpaşa İlk Müdahale Ekibi Sinanpaşa’da, Sorkun İlk Müdahale Ekibi Sandıklı Sorkun’da,Hocalar İlk Müdahale Ekibi Hocalar<br />

Orman Deposunda,Çay İlk Müdahale Ekibi Çay Şefliğinde,Emirdağ İlk Müdahale Ekibi Köroğlubeli’nde yer almaktadır. İşletme<br />

Müdürlüğümüzde yangın emniyet şeridi bulunmamaktadır.Yangın emniyet yolu miktarı ise 95+0 Km.dir.İşletme Müdürlüğümüzdeki<br />

yangınlarda genel olarak meşe ve karaçam sahalarında yangın olmaktadır.Yangınları ihmal ve dikkatsizlik,çoban ateşi,yıldırım<br />

nedenidir.Mevsimin kurak geçtiği <strong>May</strong>ıs-Ekim ayları arasında ormanlarda ateş yakılmaması için köylüler,çobanlar sık sık<br />

uyarılmaktadır.Ayrıca mahalli cami hoporlöründe halkın dikkatli olması için uyarıcı faaliyetler yapılmaktadır<br />

P.1.5. Ormanlar Üzerinde Biyotik veya Abiyotik Faktörlerin Etkileri:<br />

P.1.6. Fırtınalar:<br />

İlimizde fırtına sebebi ile afet olmamıştır.<br />

P.2. Diğer Afetler<br />

P.2.1. Radyoaktif Maddeler:<br />

İlimizde herhangi radyoaktif madde kazası yaşanmamıştır.<br />

P.2.2. Denize Dökülen Petrol ve Diğer Tehlikeli Atıklar:<br />

İlimizde tehlikeli maddelerle ilgili herhangi kaza yaşanmamıştır<br />

P.2.3. Tehlikeli Maddeler:<br />

İlimizde tehlikeli maddelerle ilgili herhangi kaza yaşanmamıştır<br />

P.3. Afetlerin Etkileri ve Yardım Tedbirleri:<br />

İlimizde afetlerin etkileri ve olası afetlere karşı alınacak tedbirler konu başlığı ile belirtilen listedeki 3. madde ile ilgili olarak 88/<strong>12</strong>777<br />

sayılı Afetlere İlişkin Acil Yardım Teşkilatı ve Planlama Esaslarına Dair Yönetmelik Hükümlerine göre Sivil Savunma Müdürlüğünce<br />

düzenlenmiş olan İl- İlçe Afet Acil Yardım Planı” bulunmaktadır. Bu plan gereğince olası afet durumunda ilimiz dahilindeki Müdürlüklerin<br />

görev ve yetkileri belirlenmiş olup , çeşitli hizmet gruplarında görev üstlenmiş olan Sivil Savunma Müdürlüğü ile koordineli bir çalışma<br />

yapılması sağlanmaktadır.<br />

P.3.1 Sivil Savunma Birimleri:,<br />

Afyonkarahisar ilinde, İl Sivil Savunma Müdürlüğü Sivil savunma Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlüğü bulunmaktadır. İki ayrı müdürlük<br />

birbirinden bağımsız olup, aralarında üstünlük durumu söz konusu değildir. İki müdürlük görev esnasında bağımsız veya koordineli<br />

çalışmaktadırlar.<br />

SİVİL SAVUNMA AR<strong>AM</strong>A VE KURTARMA BİRLİK MÜDÜRLÜĞÜNÜN;<br />

A - GÖREVLERİ<br />

1- Savaşta, afetlerde, büyük yangınlarda ve önemli kazalarda; arama, kurtarma, ilkyardım ve sosyal yardım hizmetlerini yürütmek.<br />

2- Savaşta, afetlerde ve kazalarda, nükleer, biyolojik, kimyasal (NBC) maddelerin ölçüm hizmetlerini imkanlar ölçüsünde<br />

yürütmek, ilgili birimlere ulaştırmak, NBC maddelerinin temizlenmesine (dekontaminasyon) yardım etmek.<br />

Arama ve kurtarma faaliyetlerine katılan yerli ve yabancı, Kamu ve Özel Kuruluşların arama ve<br />

kurtarma ekipleri ile gönüllü kişi ve kuruluşların çalışmalarını koordine etmek.<br />

Birlik personelinin nazarı, tatbiki, bilgi ve becerileri ilefizikikabileyetleriniartırmakvegöreve her an hazırlıklı bulunmaları için haftalık,<br />

aylık, yıllık eğitim programlan hazırlamak, uygulamasını sağlamak.<br />

339

Kamu ve Özel Kuruluşların arama ve kurtarma hizmetlerinde görevlendirilen ekipler ile gönüllü kuruluş ve kişilerin eğitimlerini<br />

bakanlık veya valiliğin uygun görüşü ile yapmak.<br />

Eğitim amacı ile yurt içi ve yurt dışında yapılacak eğitim ve tatbikatların, istek yapılması halinde veya gerektiğinde yurt dışında<br />

meydana gelecek afetlerde de kurtarma ve yardım faaliyetlerine katılmak.<br />

Afyon Valiliğince açılacak kurslarda kurtarma, ilkyardım ve sosyal yardım konularındaki tatbiki bölümlerde yardımcı olmak.<br />

Sorumluluk sahamızdaki il ve ilçelerde olası afet anında en seri şekilde ulaşabilmek için haberleşme, toplanma, yükleme ve intikal<br />

tatbikatları yapmak.<br />

Bakanlık veya Afyon Valiliğince verilecek diğer görevleri yapmak.<br />

P.3.2. Yangın Kontrol ve Önleme Tedbîrleri:<br />

Afyon Belediyesince işyeri açmak için müracaatta bulunan vatandaşlarımızın işyerleri Belediyemiz İtfaiye Müdürlüğü elemanlarınca<br />

kontrol edilmekte olup,Yangına karşı önlemler (Yangın Söndürme cihazları,erken uyarı sistemi,yangın merdiveni,yangın dolapları ve<br />

paratöner “Yıldırım önleyici”) işyerinin nevine göre temin ettirilmekte ve bu şekilde meydana gelebilecek yangınlara karşı gerekli önlemler<br />

aldırılmaktadır.Çıkabilecek muhtemel yangınlara karşı diğer kamu kurum ve kuruluşları ile (Sivil Savunma Müdürlüğü,5<strong>00</strong>.İstihkam Ana<br />

Depo Komutanlığı,Hava Meyan Komutanlığı,Türk telekom,Kapalı ve Açık Cezaevi vs.) gibi kuruluşlarla İtfaiye Müdürlüğümüzce yangın<br />

söndürme ile ilgili ortaklaşa tatbikatlar yapılmaktadır.Ayrıca havaların ısınması ile ağaçların bol olduğu Hıdırlık Mesire yeri ve çevresine<br />

atılan cam ve şişe parçaları ile yangına sebebiyet verecek her türlü malzemenin zaman zaman temizliği yapılmaktadır.Belediyemiz İtfaiye<br />

Müdürlüğünde toplam 54 personel,3 merdivenli araç, 5 arazöz ve 2 adet pikap bulunmakta olp, ilimiz ve çevre beldelere ve köylere de<br />

hizmet verilmektedir. Çıkan yangınların istatistiki bilgileri İtfaiye Müdürlüğünde tutulmakta olup,ne kadar maddi hasar meydana<br />

geldiği,yangının çıkış sebebi ve diğer bilgiler kayıt altına alınmaktadır.<br />

P.3.3. İlkyardım Servisleri:<br />

İlimizde mevcut olan ilkyardım istasyonları:<br />

1. Afyon merkez ilçesinde 2 istasyon ve Başmakçı, Bayat, Bolvadin, Çay, Dazkırı, Dinar, Emirdağ, İscehisar, Sandıklı,<br />

Sinanpaşa ve Şuhut İlçelerinde birer tane ily yardım istasyonu olmak üzere ilimizde toplam 13 adet ilk yardım istasyonu bulunmaktadır.<br />

İlkyardım İstasyonlarının Başlıca Görevleri: Yıllık hizmet plan ve programlarını ve ilin afet planını hazırlamak; Acil sağlık<br />

hizmetlerinin il düzeyinde organizasyonu, uygulanması ve değerlendirmesini yapmak, hizmetlerin gerçekleşmesi için lüzumlu insan gücü<br />

planlamasını yapmak, gerekli malzemenin envanter kayıtlarını tutmak, ihtiyaç duyulanların temin, depolama ve dağıtım hizmetlerini<br />

sağlamak, hizmetlerinin yürütülmesi için gereken organizasyonu ve eşgüdümü sağlamak, bu konuda ilgili birim, resmi ve özel kuruluşlarla<br />

işbirliği yapmak, yukarıda sayılan sağlık kuruluşlarının çalışmalarını kontrol etmek, buralardaki çalışmaların niceliği ve niteliği hakkında veri<br />

toplamak, ilgili birimler ve istatistik şubesi ile işbirliği içerisinde hizmet değerlendirmesi yapmak, tespit olunan aksaklıkların düzeltilmesini<br />

sağlamak gibi genel hizmetlerle birlikte vatandaşlardan gelen hizmet çağrılarını değerlendirerek talep edilen sağlık hizmetini etkin ve düzenli<br />

bir halde gereken kişilere sunmaktır.<br />

P.3.4. Afetzedeler ve Mültecilerin Yeniden İskanı:<br />

İlimizde afetzedeler ve mültecilerin yeniden iskanı ile ilgili yapılmış çalışmalar bölümünde Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğüün<br />

mültecilerin iskanına ilişkin bir çalışması mevcut değildir.<br />

Bayındırlık ve İskan İl Müdürlüğü Afetzedelerin iskanına ilişkin olarak ise Afet Acil Yardım Planında belirlenen 2 Hizmet grubunda<br />

( Ön Hasar Tespit ve Geçici İskan Hizmetleri Grubu ile Satın Alma , Kiralama , El Koyma ve Dağıtım Hizmetleri Grubu ) çalışmalar<br />

yapmaktadır:<br />

İlimizde meydana gelen <strong>03</strong> Şubat 2<strong>00</strong>2 Çay-Bolvadin-Sultandağı depreminde afetzedelerin iskanına ilişkin yapılan çalışmalar ;<br />

Ön hasar tespitleri ve kesin hasar tespitleri yapılarak konut , resmi ve özel tüm yapılar ile hayvan barınaklarındaki hasarlar tespit<br />

edilmiştir.Can güvenliği bakımından oturulması sakıncalı olan , onarılması gereken veya ve yıktırılması gereken binalar belirlenerek<br />

gereğinin yapılması için ilgili Kaymakamlıklarına bilgi verilmiştir..<br />

Afetzedelerin kısa süreli geçici iskanları için ihtiyaç duyulan çadır , battaniye , yiyecek ve diğer malzemelerin Kızılay’ dan temini<br />

sağlanmış.Geçici iskan yerleri belirlenmiş , buralardaki yol , su , elektrik gibi hizmetler ilgili kuruluşlara yaptırılmış bu alanlara geçici iskan<br />

barakaları , prefabrikler (konteynırlarla) kurulmuştur.<br />

Bakanlıkça belirlenen limitler içinde nakdi yardım yapılmıştır.Geçici iskan tedbirlerini kendileri almak isteyenlere kira yardımı ,<br />

binalarını kendi imkanları ile onarmak isteyenlere onarım yardımı, afetzedelerin mağduriyetlerinin giderilebilmesi için Valilikçe toplanan<br />

340

yardım paralarının dağıtımı yapılmıştır.<br />

Okul ve diğer resmi binalar veya misafirhanelerin çalışmalar süresince tahsisi sağlanmıştır.<br />

Bakanlıkça afetzede niteliği taşıyıp haksahibi oldukları kabul edilen köy yerleşik alanı içinde oturan haksahiplerinin E.Y.Y yöntemiyle<br />

(evini yapana yardım) Bakanlığın teknik elemanlarının denetimi altında kalıcı konutlarını kendileri yapmaları sağlanmıştır.<br />

Bakanlıkça afetzede niteliği taşıyıp haksahibi oldukları kabul edilen belediye sınırları içinde oturan (il , ilçe , belde sınırları)<br />

haksahipleri için Bakanlığın onayı ile kurulan inşaat kontrol amirliği tarafından ihale yöntemiyle kooperatifler kurulmuştur. Haksahiplerinin<br />

kalıcı konutlarının yapımı devam etmektedir.<br />

P.3.5. Tehlikeli ve Zehirli Maddelerin Sınırlararası Taşınmağı İçin Alınan<br />

Tedbirler:<br />

2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu’na dayalı olarak hazırlanıp 25/06/1998 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan Karayolları Trafik<br />

Yönetmeliğinin 132. Maddesi gereği Tehlikeli Maddelerin Taşınması sırasında alınacak tedbirlerin neler olduğu ve uyulması gereken kurallar<br />

belirtilmektedir. Ayrıca Karayolları Trafik Yönetmeliğinin 132 maddesi aşağıda açıklanmaktadır.<br />

TEHLİKELİ MADDELERİN TAŞINMASI:<br />

MADDE 132 - Bu Yönetmeliğe göre, fiziksel ve kimyasal yapı ve nitelikleri bakımından patlayıcı, parlayıcı, yanıcı, yakıcı, kendi<br />

kendine veya kolayca ateş alıcı, zehirli ve radyoaktif maddeler ile bunların benzerleri tehlikeli madde sayılır.<br />

Tehlikeli maddelerin; yüklenmesi, boşaltılması ve taşınmaları sırasında ilgili mevzuat hükümlerinin yerine getirilmesi yanında, trafik<br />

güvenliğini sağlamak üzere bunları taşıtan ve taşıyanların aşağıdaki esas, usul ve şartlara uymaları zorunludur.<br />

Niteliklerine göre tehlikesizce taşınması için gerekli şekilde ambalajlanmış olacaktır.<br />

Ambalajların bozulmaması, patlayıcı madde bulunan kapların sarsılmaması,yüksekten düşürülmemesi, yuvarlanmaması, kaymaması<br />

ve sürüklenmemesi için gerekli tedbirler alınacaktır.<br />

Tehlike yaratacak derecede ambalajı bozulan ve zedelenenler yüklenmeyecek, bu durum taşıma sırasında meydana gelecek olursa,<br />

ayıklama yapılarak gerekli tedbirler alınmadan yola devam edilmeyecektir.<br />

Patlayıcı, yanıcı ve yakıcı olanlarla kolayca kendi kendine ateş alan maddelerin yüklenmesi ve boşaltılması sırasında bulundukları<br />

yere 30 metre mesafe içinde sigara ve benzerleri içilmeyecek, kibrit, çakmak, aydınlatma cihazı ve benzerleri gibi alev ve kıvılcım çıkaran<br />

şeyler kullanılmayacak, araçların içine 6 voltu geçmeyen pilli fener dışındaki aydınlatma cihazları ile girilmeyecektir.<br />

Tehlikeli madde taşıyan araçlarla ilgili olarak;<br />

Elektrik donanımları kısa devre, kontak yapmayacak ve kıvılcım meydana gelmeyecek şekilde düzenlenmiş ve izole edilmiş olacaktır.<br />

Ön ve arka yanlarına kırmızı renkte zemin üzerine boyu yirmi ve çizgi kalınlığı iki buçuk santimetreden az olmayan beyaz renkte<br />

“TEHLİKELİ MADDE” yazısı yazılacak ve ayrıca ön ve arka taraflarına kolayca görülebilen 30x30 santimetreden küçük olmayan kırmızı<br />

renkte birer bez asılacaktır.Akaryakıt taşıyan araçların sarnıçları üzerine taşınan maddenin adı da yazılacaktır.<br />

Sürücünün kolayca kullanabileceği yerde ve her an kullanılabilir durumda belirlenen nitelikte 2 yangın söndürme cihazı<br />

bulundurulacaktır.<br />

Araca başka bir yük alınmayacak, mal sahibi veya hizmetliden başkası : “bindirilmeyecektir.<br />

Park etme veya duraklama halinde, araç sürücüsü, hizmetli veya bir bekçinin gözetiminde bulundurulacaktır.<br />

f) Bu araçların sürücüleri; yerleşim birimleri dışındaki karayollarında diğer araçlara en az 50 metre mesafe bırakarak izlemek ve<br />

duraklama halinde aralarında 20 metrelik mesafe bulundurmak zorundadır.<br />

g) Yükleme ve boşaltma sırasında kalabalık olmayan yer ve uygun zaman seçilecek, motor çalışır durumda bulunmayacak, gerekli<br />

güvenlik tedbirleri alınmış olacaktır.<br />

Hayvanla çekilen araçlarda geceleri tehlikeli maddeler taşınamaz.<br />

Araçların çalıştırılması amacıyla depolarında sabit tanklarında bulundurulan veya soğutma cihazları gibi cihazların çalıştırılmasında<br />

kullanılan akaryakıtlar hakkında Karayolları Trafik Kanunu ve bu Yönetmelikteki hükümler uygulanmaz.<br />

341

Radyoaktif maddelerin yüklenmesi, boşaltılması ve taşınabilmesi için ayrıca Atom Enerjisi Komisyonundan izin alınması mecburidir.<br />

Tehlikeli maddelerin; cins, nitelik ve özellikleri, aktarılması ve depolanmaları, yükleme, boşaltma ve taşınmalarına ilişkin diğer esas,<br />

usul ve şartlar Bayındırlık ve İskân Bakanlığı Karayolları Genel Müdürlüğünce çıkarılan “Tehlikeli Maddelerin Karayolu ile Taşınması<br />

Hakkında Yönetmelik”te gösterilmiştir.<br />

Tehlikeli atık taşıyan araçların üzerinde aşağıdaki belirtilen belge, işaret ve malzemelerden;<br />

Tehlikeli atık taşıyan araçlara ve bağlı bulundukları firmaya ait ilgili valilikçe onaylanmış “Lisans Belgesi”,<br />

Tehlikeli atıkların yurtiçinde taşınması durumunda Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği Ek: 9-b’de verilen ve ilgili onayların yer<br />

aldığı atık taşıma formları, uluslararası taşımacılıkta ise aynı Yönetmelik Ek: 9-A’da verilen ve ilgili onayların yer aldığı uluslararası<br />

taşımacılık formları,<br />

Tehlikeli atık taşımacılığı yapan taşıt sürücüsünün uluslararası eğitim sertifikası,<br />

Araçların, kaza halinde müdahale ve ilk yardım amacıyla gerekli malzemeler,<br />

Taşınacak atığın fiziksel ve kimyasal özelliği, kaza anında insan ve çevre sağlığına olabilecek olumsuz etkilerinin en aza indirilmesi<br />

için alınacak tedbirlerin yer aldığı Türkçe bilgi formları ve gerekli malzemeler,<br />

Taşıdığı atığın tehlikelilik özelliğine göre tehlike etiket ve işaretleri, bulundurulması zorunludur.<br />

P.3.6. Afetler ve Büyük Endüstriyel Kazalar:<br />

İlimizde endüstriyel madde kazası yaşanmamıştır<br />

342

R.1.Temel Sağlık Hizmetleri<br />

R. SAĞLIK VE ÇEVRE<br />

R.1.1.Sağlık Kurumlarının Dağılımı:<br />

SAĞLIK KURUM ve KURULUŞLARI<br />

SAYISI<br />

DEVLET HASTANELERİ (FAAL) 13<br />

DOĞUM ve ÇOCUK BAKIMEVİ HASTANESİ 1<br />

GÖĞÜS HASTALIKLARI HASTANESİ 1<br />

SAĞLIK OCAKLARI (FAAL) 141<br />

KÖY SAĞLIK EVLERİ 174<br />

MAHALLE SAĞLIK EVİ 252<br />

ANA ÇOCUK SAĞLIĞI ve AİLE PLANL<strong>AM</strong>ASI MRK. 4<br />

VEREM SAVAŞ DİSPANSERLERİ 3<br />

HALK SAĞLIĞI LABORATUVARI 1<br />

SAĞLIK MESLEK LİSELERİ 10<br />

R.1.2.Bulaşıcı Hastalıklar:<br />

R.1.2.1.İçme, Kullanma ve Sulama Suları:<br />

Şehir içme suyu kapasitesi 623 lt/sn, Depo Kapasitesi <strong>12</strong>.8<strong>00</strong> m 3 İçme – kullanma suyu şebekesi yaklaşık olarak 428 km’dir.<br />

Şebeke ; 60 km.si Ø 80-150 mm Çapında muhtelif miktarlarda PİK Boru olup diğer kısmın projesi gereği Ø <strong>12</strong><strong>00</strong>-3<strong>00</strong> mm 2.231 mt Çelik<br />

Boru, Ø 6<strong>00</strong>-<strong>12</strong>5 mm 82904 mt AÇB boru, Ø 1<strong>00</strong>-90 mm 281.865 mt PVC boru cinsindendir.<br />

2.Şehir içme suyu otomatik klorlama cihazı ile 24 saat kesintisiz 3 mg/lt miktarında klorlama yapılmaktadır. Periyodik olarak bakiye<br />

klor ölçümü yapılmaktadır.<br />

343

R.1.2.2.Denizler:<br />

İlimizin denize kıyısı bulunmamaktadır<br />

R.1.2.3.Zoonoz Hastalıklar:<br />

İlimizde 2<strong>00</strong>6 yılında insanlarda görülen zoonotik hastalıklar :<br />

Hastalığın Adı Tutulan Sayısı Ölen Sayısı<br />

Kuduz<br />

Brusellosis 246<br />

Leptospirosis<br />

Antraks 3<br />

Salmonellosis 3<br />

Tüberkülosis 84 3<br />

Uyuz 313<br />

Chlamydiosis<br />

Listeriosis<br />

Q Humması<br />

Sıtma<br />

Toxoplazma<br />

Ekinokokkosis 5<br />

Sistiserkoz<br />

Distamatosis<br />

Kalazar<br />

Leishmaniosis 1<br />

Trichomoniasis 289<br />

Teniasis 26<br />

Ascaridiosis 250<br />

Trişiniosis<br />

Shigellosis 16<br />

Tuleramie<br />

R.1.3.Gıda Hijyeni:<br />

Şehrimizde üretimi yapılan et,süt,şekerleme ve diğer gıdalarla birlikte şehrimiz dışında üretimi yapılıp satışa sunulan gıda<br />

ürünlerinden Tarım İl Müdürlüğü,Sağlık Müdürlüğü,Belediye Başkanlığınca 560 sayılı kanun hükmünde kararname gereği periyodik olarak<br />

numune alınmakta olup; kimyasal,bakteriyolojik,mikrobiyolojik,fiziksel analizleri İlimiz Halk Sağlığı ve İl Gıda Laboratuvarı,Ankara Hıfzıssıhha<br />

da tahliller yapılmakta,analiz sonuçları değerlendirilmektedir.<br />

344

R.1.4.Aşılama Çalışmaları :<br />

AŞI SONUÇLARI ÇİZELGESİ<br />

İL : AFYONKARAHİSAR<br />

Sağlık Kuruluşu : SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ AY : OCAK-ARALIK<br />

Aylık 0-11 Ay Nüfus :13.056 YIL: 2<strong>00</strong>6<br />

Difteri-Boğmaca-<br />

Tetanos Aşısı<br />

YAŞ GRUPLARINA GÖRE YAPILAN DOZ SAYISI<br />

2-4<br />

AŞI UYGUL<strong>AM</strong>A 0 Yaş 1 Yaş<br />

5-9 Yaş<br />

Yaş<br />

10-14<br />

Yaş<br />

15 Yaş<br />

ve Üzeri<br />

TOPL<strong>AM</strong><br />

I 10711 7 10718<br />

II 107<strong>00</strong> 5 10705<br />

III 10606 6 106<strong>12</strong><br />

R 10190 10190<br />

TOPL<strong>AM</strong> 32017 10208 42225<br />

Polio Aşısı<br />

I 10711 7 96 10718<br />

II 107<strong>00</strong> 5 1 10705<br />

III 10606 6 106<strong>12</strong><br />

R 10190 <strong>12</strong>530 896 10190<br />

TOPL<strong>AM</strong> 32017 10208 <strong>12</strong>531 992 55748<br />

HİB Aşısı<br />

Kızamık-Kızamıkcık-<br />

Kabakulak Aşısı<br />

I 0 0 0<br />

II 0 0 0<br />

III 0 0 0<br />

R 0 0<br />

TOPL<strong>AM</strong> 0 0 0<br />

I 8066 2 8068<br />

R 1 <strong>12</strong>504 <strong>12</strong>505<br />

TOPL<strong>AM</strong> 8067 <strong>12</strong>506 20573<br />

PPD 88 208 52 2636 140 382 3506<br />

I 11071 85 1 182 8 11347<br />

BCG<br />

R 3 3 7498 7504<br />

TOPL<strong>AM</strong> 11071 88 4 7680 8 18851<br />

I 10740 14 0 6 11398 1382 23540<br />

Hepatit-B Aşısı<br />

II 10591 8 1 180 21592 752 33<strong>12</strong>4<br />

III 1<strong>03</strong>13 31 5 9 10496 662 21516<br />

TOPL<strong>AM</strong> 31644 53 6 195 43486 2796 78180<br />

Okul Td Aşısı <strong>12</strong>555 10888 7182 30625<br />

Kızamıkçık Aşısı 5406<br />

Diğer Td 5 33 58 538 1351 10625 <strong>12</strong>610<br />

15-49 Yaş Kadın Td<br />

Aşısı<br />

Gebe Gebe Değil TOPL<strong>AM</strong><br />

Td 1 6256 10<strong>03</strong> 7259<br />

Td 2 5819 6628 <strong>12</strong>447<br />

Td 3 1551 2484 4<strong>03</strong>5<br />

Td 4 728 <strong>12</strong>84 20<strong>12</strong><br />

Td 5 296 543 839<br />

345

TOPL<strong>AM</strong> 14650 11942 26592<br />

R.1.5. Bebek Ölümleri:<br />

YILLAR<br />

YIL<br />

ORTASI CANLI<br />

ÖLEN<br />

BEBEK Bebek ölüm<br />

NÜFUSU DOĞUM SAYISI Hızı(1<strong>00</strong>0'de)<br />

SAYISI<br />

2<strong>00</strong>2 662016 7485 190 25,38<br />

20<strong>03</strong> 666<strong>12</strong>9 7072 154 21,77<br />

2<strong>00</strong>4 663741 8346 160 19,17<br />

2<strong>00</strong>5 663<strong>00</strong>5 7894 165 20,9<br />

2<strong>00</strong>6 663987 7785 150 19,26<br />

R.1.6. Ölümlerin Hastalık, Yaş ve Cins Gruplarına Göre Dağılımı:<br />

YAŞ CİNSİYET 2<strong>00</strong>2 20<strong>03</strong> 2<strong>00</strong>4 2<strong>00</strong>5 2<strong>00</strong>6<br />

0-7 ERKEK 44 31 34 32 21<br />

GÜN KADIN 17 19 14 33 25<br />

8-28 ERKEK 10 8 13 9 14<br />

GÜN KADIN 13 7 9 7 <strong>12</strong><br />

29-364 ERKEK 52 53 48 40 38<br />

GÜN KADIN 54 36 42 44 40<br />

1-4 ERKEK 25 16 16 15 13<br />

YAŞ KADIN <strong>12</strong> 16 <strong>12</strong> 13 16<br />

5-9 ERKEK 10 6 6 7 11<br />

YAŞ KADIN 5 3 5 8 1<br />

10-14 ERKEK 4 7 3 4 2<br />

YAŞ KADIN 5 0 3 3 5<br />

15-24 ERKEK 21 15 20 29 40<br />

YAŞ KADIN 13 <strong>12</strong> 14 6 <strong>12</strong><br />

25-44 ERKEK 49 43 60 54 46<br />

YAŞ KADIN 24 22 51 43 25<br />

45-49 ERKEK 35 26 44 29 35<br />

YAŞ KADIN 30 20 10 20 13<br />

50-64 ERKEK 205 181 231 195 218<br />

YAŞ KADIN 130 <strong>12</strong>3 133 130 134<br />

65+ ERKEK 798 718 791 743 877<br />

YAŞ KADIN 726 654 788 720 816<br />

TOPL<strong>AM</strong> ERKEK <strong>12</strong>53 1104 <strong>12</strong>66 1171 1321<br />

KADIN 1029 9<strong>12</strong> 1081 1013 1093<br />

R.1.7. Aile Planlaması Çalışmaları:<br />

2<strong>00</strong>6 YILI 2<strong>00</strong>7 YILI<br />

HAP 3088 kişi 7549<br />

CONDOM <strong>12</strong>542 kişi 19460<br />

ENJEKSİYON 2229 kişi 482<br />

RİA 2565 kişi 2765<br />

346

R.2. Çevre Kirliliği ve Zararlarından Oluşan Sağlık Riskleri:<br />

R.2.1. Kentsel Hava Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri<br />

ATMOSFERDE ASİTLEŞMEYE NEDEN OLAN KİRLETİCİLER<br />

Kükürt Oksitler ( SOX)<br />

Hava kirletici emisyonların en yaygın olanı kükürtdioksit (SO2) dir. Her yıl tonlarca SO2 çeşitli kaynaklardan yayınlanarak,<br />

atmosfere karışmaktadır. Bu emisyonların en önemli bölümü elektrik üretmek amacıyla çok büyük miktarlarda kükürtlü katı ve sıvı yakıtlar<br />

yakan termik santrallerden meydana gelmektedir.<br />

2 Kasım 1986’ da yürürlüğe giren “Hava Kalitesini Koruma Yönetmeliği” ne göre mahalli çevre birimlerinde uzun vadeli,<br />

maksimum SO2sınır değerleri, yıllık ortalama 60 mg/m 3, kış mevsimi ortalaması <strong>12</strong>0 mg/m3 , günlük ortalama 150 mg/m3 , 1 saatlik<br />

ortalama 450 mg/m3 tür.<br />

Azot Oksitler (NOX)<br />

NOx’ in atmosferdeki bulunuşu yaklaşık olarak yarı yarıya taşıt egzosu ve sabit yakma tesislerinden dolayıdır. Bu gazlar<br />

atmosferde doğal gaz çevrimine girerek, nitrik asit (HNO3) oluşumuyla sonuçlanan zincirleme reaksiyonları tamamlarlar. Atmosferdeki HNO3<br />

oluşumu ise asit yağışının oluşmasını etkiler.<br />

Son yıllarda Danimarka’ da yapılan bir araştırmayla amonyak buharlaşmasının güneş radyasyonuna maruz kaldığında<br />

atmosferdeki nitrik asit oluşumuna katkısının ihmal edilemeyecek boyutta olduğu belirlenmiştir. Yağmurun amonyum içeriği toprakta, su<br />

havzalarında ve göllerde nitrifikasyon yapan bakteriler ve oksijen sayesinde amonyum nitrit asite dönüştüğünde yağmurun asiditesini ayrıca<br />

4 kat artırmaktadır.<br />

ASİT YAĞMURLARININ ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ<br />

Asit yağmuru toprağın kimyasal yapısını ve biyolojik koşullarını etkilemektedir. Toprağın yapısında bulunan kalsiyum, magnezyum<br />

gibi elementleri yıkayarak taban suyuna taşımakta, toprağın zayıflamasına ve zirai verimin düşmesine neden olmaktadır. Toprağın<br />

asitleşmesine en çok katkıda bulunan maddeler, atmosferde birikme sonucu toprağa geçen kükürt bileşikleridir. Azot bileşikleri ise bitkilerin<br />

özümseyeceği miktardan fazla olduğu zaman toprağın asitleşmesinde rol oynamaktadır.<br />

Asitleşmenin çevre üzerinde dolaylı olmakla birlikte yine çok önemli etkilerinden biri de, endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan asit<br />

nemidir. Toprağa ya da göl yataklarına inmiş civa, kadmiyum ya da alüminyum gibi zehirli maddelerle tepkimeye girebilmekte ve normal<br />

koşullar altında çözünmez sayılan bu maddeler, asidik nemle tepkimenin sonucunda, besin zinciri ya da içme suyu yoluyla bitki, hayvan ve<br />

insana ulaşıp toksik etkiler yaratmaktadır. Ağaç köklerinin besin toplama yeteneğinin bozulmasının sorumlusu da gene asitleşme sonucunda<br />

toprakta harekete geçen alüminyumdur.<br />

Büyük şehirlerin çoğunda insan yapısı bina ve anıtlara asit yağmurlarının yaptığı zararın göstergesi çoktur. Tarihi yapılar, binalar,<br />

açık metal yüzeyler, boya kaplamalar ve bazı plastikler, sülfürdioksit ve yağışın sulandırdığı bu asitten dolayı bozulma gösterir.<br />

ASİT YAĞMURLARININ İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ<br />

Temmuz 1984’ de Berlin’ de Dünya Sağlık Örgütü’ nün (WHO) Avrupa Bölgesel Toplantısında çeşitli gruplar tarafından sunulan<br />

araştırmalar asit yağmurlarının insan sağlığı üzerindeki etkileri konusunda ilginç sonuçlar açığa çıkmıştır. Bu araştırmaların sonucu olarak<br />

asit depolanmasının insan sağlığı üzerinde dolaylı ve dolaysız olmak üzere 2 tür etkisi belirlenmiştir. Bu güne kadar yapılan araştırmalar<br />

henüz asit depolanmasının insanlar üzerinde dolaysız bir etkisini belirleyememiştir. Bununla beraber deri, göz ve solunum sistemindeki<br />

direkt etkileri dikkat çekicidir. pH 4.6’ ya kadar asitlenmiş göl sularında insan ve tavşan denekleri üzerinde yapılan araştırmalarda belirli bir<br />

takım etkiler belirlenmiş, pH’ ın 4 ten düşük olduğu değerlerde gözde tahriş ve kızarıklık oluşmuştur.<br />

347

Asidik zerrecikler genellikle sülfürdioksit ve nitrikoksitlerin atmosferdeki dispersiyonu ile oluşur. Sonuçta oluşan nitrik ve sülfürik<br />

asit diğer partiküller (toz, is, kurum, duman vs) üzerine yapışır. Bu partiküllerin direkt olarak solunması bu asidik yapıların doğrudan<br />

akciğerlere kadar gitmesine neden olmaktadır. Bu asidik yapıdaki tozlar ve gazlar nemli ve sıcak akciğer alueollerinde kimyasal olarak kana<br />

geçebilirler.<br />

Asit yağmurlarının insanlar üzerindeki dolaylı etkileri yüzey ve içme suları, yer altı suları, toprak, ağır metaller, bitkiler ve balıklar<br />

üzerindeki etkilerine bağlı olarak bu unsurların kullanılması sonucunda uzun vadede insan bünyesinde asidik depolanmaya neden olur.<br />

EMİSYONLARIN İNSAN SAĞLIĞI ÜZERİNE ETKİLERİ<br />

Fosil kökenli yakıt kullanan enerji üretim tesislerinden kaynaklanan hava kirliliğinin “İnsan Sağlığına Etkileri” aşağıdaki başlıklar<br />

altında toplanmaktadır:<br />

1. Akciğer Kanseri<br />

2. Bronşit<br />

3. Kronel Bronşit<br />

4. Raşitizm<br />

5. Eklem Romatizması<br />

6. Kalp Hastalıkları<br />

7. Göz Yanmaları<br />

8. Nefes Darlığı<br />

9. Çeşitli tozların vücuttaki birikiminden doğan iştahsızlık ve neticesinde, vücudun zayıf düşerek zafiyete uğraması ve hastalığın<br />

vücudun direncini zayıflatması<br />

10. Kirli havanın altında yaşayan insanlarda aşırı derecede ihtiyarlama belirtileri görülmesi<br />

11. Romatizma<br />

<strong>12</strong>. Hava kirliliği içinde yaşan insanlarda cinsiyet bozukluğu başlaması<br />

13. Suç işleme oranında artış, sinirlilik, ruhsal bozukluklar vb.<br />

14. Kan zehirlenmesi başlar. Hamile kadınlarda daha çabuk gözükür. Hamile olduğu için zehirlenme oranı yüksektir. Erkeklere<br />

oranla daha fazladır. Hamile kadınlar düşük yapabilir<br />

15. Çeşitli tozların deri dokusunun üzerindeki delikleri terle birleşip kapamasıyla deri solunumuna mani olması (hava kirliliğinden<br />

dolayı vücutta solunum zorluğu başlar).<br />

SO2, PM ve Asit Aerosollerinin Sağlık Üzerine Etkileri<br />

Kükürt dioksit, partiküler madde ve asit aerosolleri doğrudan doğruya solunum yollarınıetkilerler. Kükürt dioksit ve atmosferdeki<br />

ürünleri irritan etki gösterirler. Solunan yüksek konsantrasyondaki kükürt dioksitin %95'i üst solunum yollarından absorbe olur. Bunun sonucu<br />

olarak, bronşit, anfizem ve diğer akciğer hastalık semptomları meydana gelir.<br />

Asit aerosolleri ile partiküler maddelerin de akciğerlerden alveollere kadar taşınmasınedeniyle bu kirleticilerin birarada<br />

bulunduklarında yaptıkları olumsuz sağlık etkileri; her birinin ayrı ayrı yaptığı etkilerden daha fazladır. Bu olumsuz etkiler sonucunda ortaya<br />

çıkan önemli rahatsızlıklar arasında; pulmoner fonksiyon bozuklukları, kronik bronşit vakalarında artış, bronşiyal mukoza silialarının<br />

temizleme hızında artış, solunum yolları epitel dokusunda kalınlaşma gibi sağlık problemleri örnek olarak verilebilir.<br />

348

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından; halk sağlığının korunabilmesi amacıyla 5<strong>00</strong> µg/m3/10 dakika kükürt dioksit sınır değerinin<br />

aşılmaması tavsiye edilmektedir. Yapılan hesaplamalarda bu değer maksimum 1 saatlik ortalama değer olan 350 µg/m3'e eşdeğer<br />

bulunmaktadır.<br />

Azot Dioksitin Sağlık Üzerine Etkileri<br />

Azot dioksitin sağlık üzerine etkileri; çeşitli kesimlerdeki bireylere değişik konsantrasyonlar uygulanması ile tesbit edilmiştir.<br />

3<strong>00</strong>0-94<strong>00</strong> µg/m3 konsantrasyonlarına 10-15 dakika süre ile maruziyet sonucunda; normal ve bronşitli kişilerde akciğer fonksiyon<br />

değişimleri gözlenmiştir.<br />

Azot dioksit maruziyeti sonucunda oluşan şikayetler; normal ve sağlıklı kişilerde 1880 µg/m3 konsantrasyonundan itibaren<br />

başlarken, astımlı kişilerde aynı şikayetler 940 µg/m3 konsantrasyon seviyesinden itibaren başlamaktadır.<br />

Azot dioksitin bulunduğu ortamlarda diğer kirleticilerin ve özellikle ozonun bulunması durumunda, bu kirleticiler arasında oluşan<br />

reaksiyonlar nedeniyle insan sağlığında olumsuz etkileşimlerin arttığı belirlenmiştir.<br />

Bir haftadan bir aya kadar olan sürede 1880 µg/m3den az konsantrasyona maruziyette; bronşiyel ve pulmoner bölgelerdeki<br />

hücrelerde anormal değişiklikler, 940 µg/m3 Konsantrasyona maruziyette ise akciğerlerin bakteriyel enfeksiyonlara karşı hassasiyetinin<br />

artması ve biyokimyasal değişimler gözlenmektedir.<br />

CO’in Sağlık Üzerine Etkileri<br />

Karbon monoksitin oksijen taşıma kapasitesini azaltması sonucunda kandaki oksijen yetersizliği nedeniyle kan damarlarının<br />

çeperleri, beyin kalp gibi hassas organ ve dokularda fonksiyon bozuklukları meydana gelir.<br />

Ağır Metallerin Sağlık Üzerine Etkileri<br />

Havada bulunan partiküllerin % 0.01-3'ünü sağlık yönünden çok toksik etkiler gösteren eser elementler meydana getirir. Bunların<br />

sağlık yönünden önemi insan dokularında birikime uğramalarından ve muhtemel sinerjik etkilerinden kaynaklanmaktadır. Havadan solunum<br />

yolu ile alınan partiküllere ek olarak, yenilen yiyecekler, içilen su aracılığı ile de önemli miktarda metalik partiküler maddeler vücuda<br />

alınmaktadır.<br />

Atmosfer kirliliğinin bir bölümünü oluşturan metaller; fosil yakıtların yanması, endüstriyel işlemler, metal içerikli ürünlerin<br />

insineratörlerde yakılması sonucunda ortama yayılırlar.<br />

İnsan sağlığını geniş çapta olumsuz yönde etkileyen metaller arasında atmosferde yaygın olarak bulunan; Kurşun, Kadmiyum,<br />

Nikel, Civa metalleri ve asbest önem taşımaktadır.<br />

Diğer metallerin bir kısmı insan yaşamında temel yönden önem taşır, diğer bir kısmının konsantrasyonu ise insan sağlığını tehdit<br />

edecek boyutta olmadığından önem göstermez.<br />

Belirli limitlerin dışında bulunabilecek her türlü metal, insan sağlığı üzerinde toksik etki gösterir.<br />

Kurşun : Mavimsi veya gümüş grisi renginde yumuşak bir metaldir. Kurşunun tetraetil veya tetrametil gibi organik<br />

komponentlerinin yakıt katkı maddesi olarak kullanılmalarınedeniyle kirletici parametre olarak önem gösterirler. Tetraetil kurşun ve tetrametil<br />

kurşunun her ikisi de renksiz sıvı olup, kaynama noktaları sırası ile 110°C ve 2<strong>00</strong>°C dir.<br />

Uçuculuklarının diğer petrol komponentlerinden daha fazla olması nedeni ile ilave edildiği yakıtın da uçuculuğunu artırırlar.<br />

Kurşunun farklı enzim sistemleri ile etkileşim göstermesi nedeniyle bir çok organ veya sistem, kurşun birikimi için odak noktalarını<br />

oluştururlar.<br />

Kandaki kurşun konsantrasyonunun 0.2 µg/ml limitini aşması durumunda olumsuz sağlık etkileri gözlenir. Kan kurşun<br />

konsantrasyonu; 0.2 µg/ml limitini aşması ile kan sentezinin inhibasyonu, 0.3-0.8 µg/ml limitlerinde duyu ve motor sinir iletişim hızında<br />

azalma, 1.2 µg/ml limitinin aşılmasından sonra ise yetişkinlerde geri dönüşü mümkün olmayan beyin hasarları meydana geldiği<br />

349

elirlenmiştir.<br />

Havadaki kurşun konsantrasyonu ile kandaki kurşun konsantrasyonu arasında doğrusal bir ilişki vardır. Kurşunun havadaki 1 µg<br />

/m3 konsantrasyorıunun kanda 0.01-0.02 µg/ml lik konsantrasyonu oluşturduğu tesbit edilmiştir.<br />

İnsanlarda temel (background) kan kurşun konsantrasyonunun 0.04-0.06 µg/ml, kentsel alanlarda yaşayanlarda ise 0.1 µg/ml<br />

olduğu belirlenmiştir.<br />

Dünya Sağlık Örgütü, sağlık üzerine olumsuz etkilerin gözlenmediği 0.1 µg/ml kan kurşun konsantrasyon limitinin aşılmaması<br />

amacı ile; kent havasındaki kurşun konsantrasyonunun 0.5-1 µg/m3olarak hedeflenmesini önermektedir.<br />

Kadmiyum : Kadmiyum (Cd) gümüş beyazı renginde bir metaldir. Havada hızla kadmiyum oksite dönüşür. Kadmiyum sülfat,<br />

kadmiyum nitrat, kadmiyum klorür gibi inorganik tuzları suda çözünür.<br />

Havadaki kadmiyum fume konsantrasyonu 1 mg/m3limitini aşması durumunda, solunumdaki akut etkileri gözlemek mümkündür.<br />

Kadmiyumun vücuttan atılımının az olması ve birikim yapması nedeni ile sağlık üzerine olumsuz etkileri zaman doğrultusunda gözlenir.<br />

Uzun süreli maruziyetten en fazla etkilenecek organ böbreklerdir. Yapılan araştırmalarda; böbrekte biriken kadmiyum<br />

konsantrasyonunun (yaş ağırlık üzerinden) 2<strong>00</strong> mg/kg'a ulaşması durumunda, böbrek fonksiyonlarında bozulma olduğu tesbit edilmiştir.<br />

Böbrekte oluşan hasarın tekrar geriye dönüşü mümkün değildir. Akciğer ve prostat kanserlerinin oluşumunda kadmiyumun etkisi kesin olarak<br />

belirlenmiştir.<br />

Dünya Sağlık Örgütü insan sağlığının korunmasıiçin havadaki kadmiyum konsantrasyonunun; kırsal alanlarda 1-5 ng/m3, zirai<br />

faaliyetlerin bulunmadığı kentsel ve endüstriyel bölgelerde 10-20 ng/m3.ü aşılmamasını tavsiye etmektedir.<br />

Nikel : Nikel gümüşümsü beyaz renkli sert bir metaldir. Nikel bileşikleri pratik olarak suda çözünmez. Suda çözünebilir tuzları;<br />

klorür, sülfat ve nitrattır. Nikel biyolojik sistemlerde adenosin, trifosfat, aminoasit, peptit, protein ve deoksiribonükleik asitle kompleks<br />

oluştururlar.<br />

Havadaki nikel bileşiklerinin solunması sonucunda, solunum savunma sistemi ile ilgili olarak; solunum borusu irritasyonu, tahribatı,<br />

immunolojik değişim, alveoler makrofaj hücre sayısında artış, silia aktivitesi ve immünite baskısında azalma gibi anormal fonksiyonlar<br />

meydana gelir.<br />

Deri absorbsiyonu sonucunda allerjik deri hastalıkları ortaya çıkar. Havada bulunan nikele uzun süreli maruziyetin insan sağlığına<br />

etkileri hakkında güvenilir kanıtlar tesbit edilememişsede; nikel işinde çalışanlarda astım gibi olumsuz sağlık etkilerinin yanı sıra, burun ve<br />

gırtlak kanserlerine neden olduğu kanıtlanmıştır.<br />

Kanserojen etkisi nedeni ile güvenilirlik limitinin belirtilmesi mümkün değildir.<br />

ALINABİLECEK ÖNLEMLER<br />

Hava kirliliğinin yoğun olduğu büyük illerimizde kaliteli ve temiz linyitin yakılması için gerekli tedbirler alınmalıdır.<br />

Kentsel ısınmada doğal gazın kullanımının artırılması ve yoğun hava kirliliği yaşanan illerimize doğal gazın götürülmesi<br />

gerekmektedir.<br />

Yakıtların tekniğe uygun olarak yakılabilmesi için kazanın, yakıtın yanma özelliğine göre standartlarına uygun olarak üretilmesi ve<br />

uygun yanma şartlarının sağlanması gerekmektedir.<br />

Kazan yakıcıların periyodik zamanlarda eğitilerek, uygun yakma kurallarını öğrenmeleri sağlanmalıdır.<br />

Büyük ısıtma sistemlerine filtre takma zorunluluğu getirilmelidir. Sadece uçucu kül için elektrofiltre bulunan termik santrallere<br />

desülfürizasyon tesislerinin de zorunlu olarak kurdurulması sağlanmalıdır. Bina projelerinde, baca ve kazanın konacağı yer standartlara<br />

uygun olmalı ve ısı yalıtımına önem verilmelidir.<br />

Motorlu taşıtlar için; karbüratör ayarı şartı getirilmeli portatif CO ve HC için kurşuna dayanıklı katalizörler veya oksidasyon<br />

350

katalizörleri kullanılmalı, sekonder hava NOX için egzoz gazı resürkülasyonu uygulanmalıdır. Almanya’ da olduğu gibi benzindeki kurşun<br />

miktarı 0.15 gr/lt seviyesine indirilmeli ve kademeli olarak kurşunsuz benzine geçilmelidir.<br />

SONUÇ<br />

Atmosferdeki kükürt ve azot oksit emisyonlarının azaltılması uzun vadede gerçekleştirilecek bir işlem olduğundan çevrede<br />

yarattıkları olumsuz etkileri nedeniyle emisyonlarının azaltılması için gereken önlemlerin vakit kaybetmeden alınmasının zorunluluğu açıkça<br />

görülmektedir. Bunun yanında acil önlem olarak bir bölgede hava kirliliği, teknolojik önlemler tespit edilerek dikkatle gözden geçirilmeli ve<br />

uygulanmalıdır.<br />

Asit depolanması sorununa bilimsel yönden çözüm yolları ararken, zarar tespitleri yapılmalıve ekosistem detaylı bir şekilde<br />

incelenmelidir. Ayrıca problem politik ve bilimsel olarak benimsenmelidir.<br />

R.2.2. Su Kirliliğinin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri<br />

İlimizde bu konu ile ilgili yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

R.2.3. Atıkların İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri<br />

İlimizde bu konu ile ilgili yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

R.2.4. Gürültünün İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri<br />

Bireyler üzerinde olumsuz etki yapan ve rahatsız eden seslere gürültü denilmektedir. Günümüzde, teknolojinin gelişmesiyle birlikte<br />

ortaya çıkmış olan gürültü kirliliği en önemli çevre sorunlarından biridir. Buna karşın ülkemizde en az bilinen kirlilik türüdür. Özellikle<br />

metropol kentlerimizde gürültü yoğunluğu oldukça yüksektir. Bu gürültünün başlıca sebepleri arasında; trafiğin yoğun olması, yerli yersiz<br />

korna sesleri, iş yerlerinden çıkan yüksek sesler, evlerdeki televizyon ve müzik aletlerinden çıkan sesler ve yapılan bakım-onarım<br />

çalışmaları gösterilebilir.<br />

Gürültü, insan sağlığını fizyolojik ve psikolojik olarak tehdit etmektedir. Bu tehditleri kısaca 4 başlık altında toplayabiliriz. Bunların<br />

insan üzerindeki etkileri kısaca şunlardır:<br />

- Fiziksel Etkileri: İşitme duyusunda meydana getirdiği olumsuz etkilerdir. Bu etkiler geçici veya kalıcı işitme kayıplarıdır.<br />

- Fizyolojik Etkileri: Kan basıncının artması, kas gerilmeleri, stres, kalp atışlarının değişmesi, gözbebeği büyümesi, uykusuzluk, solunumda<br />

hızlanma.<br />

- Psikolojik Etkiler: Davranış bozuklukları, sinir sisteminde bozukluklar, korku, rahatsızlık, yorgunluk, zihinsel işlevlerde yavaşlama.<br />

- İş Başarımına Etkileri: Gürültünün iş verimini azaltması ve seslerin anlaşılmaması gibi görülen etkileridir. Gürültünün iş verimliliğini ve<br />

üretkenliği olumsuz yönde etkilediği araştırmalarla saptanmıştır. İşyerlerindeki gürültü düzeyi ile verimlilik arasında anlamlı bir ilişki vardır.<br />

Gürültüye maruz kalma şiddeti ve süresi verilen zararın düzeyini etkiler.<br />

Görüldüğü gibi gürültü kirliliği insanların işitme ve algılamasını olumsuz yönde etkilemekte, fizyolojik ve psikolojik dengelerini bozarak iş<br />

verimliliğini düşürmektedir. Bu etkileri azaltmak için toplum olarak bunlarla mücadele etmeli ve gerekli önlemler almalıyız. Alınacak bu<br />

önlemlerden bazılarını kısaca şöyle sıralayabiliriz:<br />

- Düğün vb. törenlerde çevrede yaşlı, hasta ve bebeklerin olduğunu düşünerek buralarda aşırı gürültülü müzik çalınmaması ya da kapalı<br />

mekanların seçilmesi,<br />

- Ev aletlerinin (çamaşır makinesi, elektrikli süpürge vb.) komşulara rahatsızlık verecek zamanlarda kullanılmaması,<br />

- Evlerde kullanılan televizyon ve müzik aletlerinin yüksek seste dinlenmemesi,<br />

- Çevredeki insanları rahatsız edecek gürültüden kaçınılması,<br />

351

_ Arabalarda gereksiz yere korna çalınmaması,<br />

_ Arabalardaki patlak eksozların tamir edilmesi,<br />

_ Evlerde yapılan bakım onarım işlerinin uygun gün ve saatlerde yapılması,<br />

- Toplumun huzurunu bozacak davranışlardan kaçınılması ve başkalarının haklarına saygı gösterilmesi,<br />

- Bina içerisinde ayak sesleri, merdiven ve aralarda yüksek sesle konuşmalar ve benzer gürültüleri önlemek için gerekli tedbirlerin alınması.<br />

- Evlerde yapılan kutlamalarda komşuları rahatsız edici gürültüden kaçınılması,<br />

- Tatil beldeleri ve dinlenme tesislerinde aşırı gürültü yapılmaması,<br />

- Hava alanlarının, endüstri ve sanayi bölgelerinin yerleşim bölgelerinden uzak yerlerde kurulması,<br />

- Kamuya açık olan yerler ile yerleşim alanlarında elektronik olarak sesi yükseltilen müzik aletlerinin rahatsız edecek düzeyde olmasının<br />

önlenmesi,<br />

- İş yerlerinde çalışanların maruz kalacağı gürültü düzeyinin en aza (Gürültü Kontrol Yönetmeliğinde belirtilen sınırlara) indirilmesi.<br />

Unutulmamalıdır ki çevremizde bizden başka insanlar da yaşamaktadır. Huzurlu bir ortamda yaşamak hepimizin hakkıdır. Hepimiz küçücük<br />

fedâkârlıklarla ve söz konusu konularda biraz duyarlılıkla hayat standartlarımızı yükseltebilir, ruh sağlığımızı ve çevremizi koruyabiliriz.<br />

R.2.5. Pestisitlerin İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri<br />

Pestisidler doğrudan veya dolaylı yollarla insan ve çevresine olumsuz etkiler göstermektedir. Bunlar ana hatlarıyla aşağıdaki<br />

şekilde tasnif edilebilir.<br />

Genel Etkiler<br />

Toksikologlara göre bugün insanlar “kimyasal maddelerin oluşturduğu bir okyanus içinde yaşamak"”zorunda kalmışlardır. Zira<br />

1986 yılında pestisidler de dahil olmak üzerebilinen kimyasal maddelerin sayısı 2 milyonu aşmıştır.<br />

Pestisidler, canlıların çeşitli hayat formlarına karşı farklı toksik etkiler göstermektedir. Buna rağmen genel bir kural olarak bitki<br />

koruma ilaçlarının insanlar ve hayvanlar için zehirli olduğu kabul edilmelidir. Zira bu ekosistem içindeki bütün canlı organizmalar dikkate<br />

alınırsa, ekosisteme sokulan pestisidlerin bazı gruplara direkt olarak zehir etkileri olmasa bile sonradan bunlara indirekt şekilde toksik<br />

olması mümkündür.<br />

Bitki koruma ilaçlarının çevredeki sirkülasyonu, çok yönlü karmaşık bir yapıya sahiptir.<br />

Örneğin tarla, bahçe veya orman ağaçlarının hastalık veya zararlılara karşı ilaçlanması sırasında ilaç zerreleri havaya, toprağa<br />

topraktan yağmurlarla yer altı sularına ve dolayısıyla su ekosistemine karışabilmektedir. Bitkiler üzerindeki kalan pestisid bakiyeleri ise bazen<br />

besin yoluyla insan ve hayvanlara geçmekte ve ani zehirlenmeler, hatta genetik yapıyı etkileyecek ve kansere sebep olabilecek düzeyde<br />

tehlikeler yaratabilmektedir.<br />

Hiç pestisid uygulaması yapılmayan kutuplardaki penguenlerde, ayı balığı ve eskimolarda DDT’nin varlığının saptanması, bazı<br />

tarım ilaçlarının dünyadaki sirkülasyonunun ne kadar güçlü olduğunu göstermesi bakımından önemlidir. Pestisidlerin bir insanı etkileme<br />

yolları değişik şekillerde meydana gelmektedir. Bu etkiler kısaca şu şekilde olmaktadır.<br />

Direkt Toksik Etkiler<br />

Pestisidin direkt etkisi, insan vücuduna ilacın solunum, deri veya ağız yoluyla doğrudan girmesi sonunda olmaktadır. Pestisid ile<br />

bulaşmış besinin yenilmesi veyaiçilmesi ile toksik etki meydana gelmektedir. Ancak intiharlar hariç bu safhada ölüm genellikle az olmakta,<br />

alınan pestisidin toksisite derecesi ve dozuna bağlı olarak zehirlenme belirtileri kısa bir süre sonra başlamaktadır.<br />

352

Bu gruptaki zehirlenmelere “akut zehirlenme” adı verilmektedir. Akut zehirlenme, pestisidin bir defada alınan tek bir dozunun,<br />

absorbe edilmesinden sonra ilacın ani zehirlenme yapma potansiyelidir. Akut zehirlenmeler, dikkatsiz kullanmalar sonucunda olduğu gibi,<br />

ilacın tarım dışı yanlış kullanılması ile de meydana gelmektedir. Bursa’da 1963 yılında parathionla ilaçlanmış şeftali yiyen 32 kişiden 7’si aynı<br />

gün ölmüştür.<br />

İnsanlara öldürücü etkisi olan ilaçların zehirlilik dereceleri, laboratuarda değişik test hayvanları üzerinde belirlenen LD50 ve LC50<br />

değerleriyle kıyaslanır. LD50 ağız veya deri yoluyla deneme hayvanlarına uygulandığı zaman, bunların % 50’sini öldüren dozdur.<br />

Beher kg. ağırlık için mg. ile ifade edilir. LC50 ise genellikle 4 saatlik süre içinde teneffüs sonrası deneme hayvanlarının % 50’sini<br />

öldüren konsantrasyondur. Teneffüs edilen havanın her m3‘de mg. olarak ifade edilmektedir.<br />

Sekonder - Toksik Etkiler<br />

Pestisid kalıntılarını ihtiva eden bitkisel ve hayvansal besin maddelerini yemeksuretiyle meydana gelen zehirlenmelerdir. Bunlara<br />

genelde "kronik zehirlenme" adıverilmektedir.<br />

Klorlanmış hidrokarbonlu insektisidler vucudun yağ dokusunda depo edildiğinden, giderek bünyede konsantre olurlar. Lindane ve<br />

BHC karaciğer ve böbrekte akümüle olmakta, merkezi sinir sisteminde hassasiyet meydana getirmektedir.<br />

Pestisidle kontamine olmuş veya bekleme süresi bitmeden pestisid kalıntısı içerenbesinlerin yenilmesi ile de kronik zehirlenmeler<br />

görülmektedir. Örneğin Güneydoğu Anadolu<br />

Bölgesi’nde hekzaklorobenzenli (HCB) pestisidle ilaçlanmış tohumluk buğdayı yiyen 3.<strong>00</strong>0 kişide porfiria hastalığı görülmesi ve %<br />

3-11 oranında ölüm meydana gelmesi, dünya çapında ilgi uyandıran bir zehirlenme olayıdır.<br />

Tüketilen besin maddeleri içerisinde bulunmasına izin verilen en fazla rezidü (kalıntı) miktarı "tolerans" olarak ifade edilmekte ve<br />

milyonda kısım (ppm) ile gösterilmektedir. Toleransın üzerinde ilaç kalıntısı bulunan tarım ürünlerinin tüketilmesi insan sağlığı açısından son<br />

derece sakıncalıdır.<br />

Pestisidlerin İnsanlara Etkileri<br />

Pestisidlerin üretimi veya kullanılışı sırasında meydana gelen iş kazaları, ilaçların insan sağlığına karşı olumsuz etkilerini derhal<br />

göstermektedir. Örneğin Hindistan'ın Bhopal kentinde 3 Aralık 1984 tarihinde ABD'ne ait Union Carbide Şirketinin bir böcek ilacı<br />

fabrikasından çevreye yayılan yaklaşık 45 ton metil izosiyanit gazı, civardaki 25<strong>00</strong> kişiyi uykularında öldürmüş ve fabrika çevresindeki çok<br />

geniş bir alanı yaşanmaz hale getirmiştir. Aradan 4 yıl geçmiş olmasına rağmen, fabrika çevresindeki köylülerden her yıl ortalama 5<strong>00</strong> kişinin<br />

ölmesi tehlikenin boyutlarını göstermesi açısından önemlidir.<br />

Kazalar ve yanlış ilaç kullanımı hariç tutulursa, pestisidler ile insanların teması; ilaç üretimi, taşıma, depolama, kullanma ve ilaç<br />

kalıntısı içeren ürünlerin tüketimi sonunda olmaktadır. Bu etkileşim sonunda pestisid insan vücuduna ağız, deri veya solunum yoluyla<br />

girmektedir.<br />

Pestisidlerin Sulara Etkileri<br />

Pestisidlerin su ekosistemine ulaşmaları değişik yollarla olmaktadır. Örneğin drenaj ve sulama kanalları içindeki ve çevresindeki<br />

yabancı otlara veya sivrisinek gibi vektör böceklerin mücadelesi sırasında, bataklıklara doğrudan yapılan pestisid uygulamaları ile sulara<br />

çeşitli ilaçlar karışmaktadır. Pestisid kullanılmış alanlardaki ilaçların, yağmur suları ile toprak alt sularını veya ırmaklara karışması yoluyla da<br />

çeşitli pestisidler akuatik bitki ve böceklere ulaşmaktadır. Ayrıca havadaki ilaç zerrelerinin rüzgarla sulara taşınması veya pestisid üretimi<br />

yapan fabrika artıklarının durgun veya akarsulara boşaltılması sonunda, denizler pestisidlerle kirlenmektedir. Uygulama aletlerinin ve boş<br />

ambalaj kaplarının yıkanıp temizlenmesi sırasında ilaç artıkları sulara karışmaktadır.<br />

Herbisit kalıntıları ile kirlenen suların, sulama suyu olarak kullanıldığı tarlalardaki bazı bitkilere fitotoksik olduğu, acrolein (herbisit),<br />

rotenon (bitkisel insektisid) ve endosulfan (klorlu hidrokarbon)'ın balıklara çok toksik etki yaptığı bilinmektedir.<br />

Sulara çeşitli yollarla karışan düşük yoğunluktaki birçok pestisid kalıntısından balıkların olumsuz şekilde etkilendikleri ve<br />

davranışlarında farklılık meydana geldiği anlaşılmıştır. Bazı balık türlerinde yavruların tarım ilaçlarına karşı çok hassas olduklarıbelirlenmiştir.<br />

353

Durgun sularda minimal düzeydeki bir pestisid kalıntısı bile, sudaki oksijeni hızla azalttığı ve balıkların beslenme ortamını bozduğu<br />

saptanmıştır.<br />

Pestisid bakiyelerinin suda eser miktarda bulunması halinde bile, akuatik canlıların besin zincirinde çok önemli yeri olan zoo ve<br />

phyto planktonun gelişmeleri önlenebilir.<br />

Sudaki organizmaların ilacı absorbe veya metabolize etmesi, sudaki pestisid seviyesine, organizmanın fizyolojisine, sıcaklığa ve<br />

daha önceden bünyede mevcut ilaç kalıntısına bağlıdır.<br />

Pestisitlerin etkisi ile ölen organizmalar dibe çökerek birikirler. Çürüme esnasında açığa çıkan CO2 veya zehirli gazlar diğer<br />

akuatik organizmaların bu bölgelere yaklaşmasına engel olurlar.<br />

Pestisidlerin Toprağa Etkileri<br />

Bitki hastalık ve zararlılarına karşı kullanılan pestisidler yağmur, rüzgar gibi çeşitli abiyotik etkenlerle toprağa dolaylı yolla<br />

ulaşabilmektedir. Topraktaki zararlı böceklere, nematodlara ve tohum ilaçlamaları sırasında tohuma uygulanan pestisidler ise direkt olarak<br />

toprağa karışmaktadır. Bu şekilde toprakta devamlı birikim halinde olan pestisidler, tüketilen ürünler aracılığı ile insan, evcil hayvanlar ve<br />

yaban hayatına ulaşarak çevre sağlığına olumsuz yönde etkileyebilmektedir.<br />

Pestisidlerin toprakta kalıcı yani persistent olması, kullanılan ilacın grubuna,formülasyon şekline, toprak tekstürüne, ilacın absorbe<br />

edilme durumuna, toprak nemi ve sıcaklığına, ilacın yağmur, sulama veya drenaj suları ile yıkanma özelliğine göre değişmektedir.<br />

Örneğin dekara 1.<strong>12</strong> kg lindane uygulanmış gübreli humuslu topraklardaki kalıcılık, kumlu topraklardan çok daha fazla olmaktadır.<br />

Bazı granül ilaçların da emülsiyon formülasyonlarına oranla daha kalıcı oldukları anlaşılmıştır.<br />

Pestisit kalıntıları ile bulaşmış topraklarda yetiştirilen ürünlerin, ilaçları topraktan bünyelerine aldıkları belirlenmiştir. Örneğin aldrin<br />

ile ilaçlanmış tarlalarda yetiştirilen patates ve havuçta aldrin kalıntısı, yoğun aldicarbe uygulanmış topraklarda yetiştirilen karpuzlarda ise<br />

aldicarbe kalıntısı görülmüştür.<br />

Yapılan çeşitli araştırmalar, yıllar önce yasaklanmış olmasına rağmen DDT'nin bazı topraklardaki miktarında henüz bariz bir<br />

azalmanın olmadığını ortaya koymaktadır. Bu kalıntılar, yarılanma ömrü uzun olan bazı pestisidlerin toprakta hareketsiz ve depolanmış<br />

halde kaldığını göstermektedir.<br />

İlaç Kullanımı Sorunlarına Çözüm Önerileri<br />

İlaç kullanımı sorunlarına çözüm önerilerini aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz;<br />

a. Zirai mücadele ile ilgili yayım teşkilatı yeniden düzenlenerek, en yeni bilgileri üreticiye hızlı bir şekilde iletebilecek yeterli<br />

donanımlara sahip dinamik bir örgüt oluşturulmalıdır. Böylece üreticiler, kendilerini ilaç bayilerinin yönlendirmesinden kurtarılmalıdır.<br />

b. İlaç bayilik sistemi yeniden gözden geçirilmeli, bayilik ruhsatı, Bitki Koruma Bölümü mezunlarına verilmelidir. Mevcut bayilerde<br />

belirli periyotlarda kısa süreli eğitim kurslarına tabi tutulmalıdır.<br />

c. Türkiye'de zirai mücadele ilaçları üzerinde düzenli çalışmalar ve kontrol görevi yürütmüş olan fakat 1984 yılında kapatılan "Zirai<br />

Mücadele İlaç ve Aletleri Enstitüsü" yeniden açılmalı ve çalışmalarını devam ettirmelidir.<br />

d. Sık ve yaygın piyasa kontrolleri yapılarak, satılan ilaçların fiziksel ve kimyasalözellikleri denetlenmelidir.<br />

e. Milli Park Alanlarında, kritik akarsu, göl, gölet ve baraj havzalarında, özellikle uçakla yapılacak büyük alan ilaçlamaları izne tabi<br />

olmalıdır.<br />

f. Özellikle yaş meyve ve sebzelerde kalıntı analizlerini çubukla yapabilecek, modern bölge laboratuarları kurulmalı, kalıntıların<br />

ulusal tolerans listesine göre, sağlığa zararlı olup, olmadığı araştırılmalı ve sonuçlar periyodik bültenler halinde yayımlanmalıdır.<br />

g. Kullanımı tehlikeli bazı ilaçlarla, seralarda, sebzelerde özellikle hasat dönemi yakınında kullanılacak ilaçlar için, bir reçete<br />

sisteminin getirilmesi düşünülmelidir.<br />

354

h. Bölgesel Araştırma Enstitüleri ile yayımda çalışan teknik elemanlar arasında sıkı bir eşgüdüm sağlanmalı, bu elemanlar yeni<br />

gelişmeler ve araştırma sonuçları ile ilgili olarak hizmet içi eğitime tabi tutulmalıdır.<br />

ı. Tarımsal faaliyetlerin az olduğu dönemlerde, üreticilerin eğitimine ve ilaç kullanımı ile bunun sakıncalarına yönelik kurslar<br />

düzenlenmelidir.<br />

i. Tüketicilerinde tarım ilaçları konusunda bilinçlendirilmesi için, kitle iletişim araçlarından yararlanılmalıdır.<br />

Kaynaklar<br />

1. Tarım Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Türkiye Odalar Borsalar Birliği, Ankara, 1992.<br />

2. ÇELİKKOL, T., Türkiye'de Mera Islahı Çalışmaları, Orman Bakanlığı Dergisi, Sayı:19, 1993, Ankara.<br />

Ankara.<br />

3. DOĞAN, O., KÜÇÜKÇAKAR, N., Türkiye'de Mera Arazilerinin Sorunları ve Çözümleri, Orman Bakanlığı Dergisi, Sayı:19, 1993,<br />

4. YENİKÖY, O., Meralarımızın Tahrip Olmasının Nedenleri, Islah Çalışmaları, Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Orman Bakanlığı<br />

Dergisi, Sayı:19, 1993, Ankara.<br />

5. Türkiye'nin Çevre Sorunları, Türkiye Çevre Sorunları Vakfı, Ankara, 1995.<br />

6. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü, ,2<strong>00</strong>1.<br />

7. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, 2<strong>00</strong>1.<br />

R.2.6. İyonize Radyasyondan Korunma<br />

Radyasyon yaşamın ayrılmaz bir parçası olup, zamanın başlangıcından beri mevcuttur. Radyasyonun faydalı olduğu kadar bazı<br />

zararlı etkileri de bulunmaktadır. Örneğin ısı radyasyonu, sıcaklık sağlamanın yanı sıra yanıklara neden olabilmektedir : Ultraviyole<br />

radyasyonu bronzluk sağlarken, diğer yandan yanıklara yol açabilmektedir.<br />

Görünür ışık radyasyonu nesneleri görmek için gerekli iken, ani bir flaş görme bozukluğuna neden olabilmektedir. Bu tür<br />

radyasyonun riskli olduğunun bilinmesine rağmen ihtiyaç duyulduğu için kullanılmaktadır.<br />

Bununla birlikte toplumun geneli tarafından bilinen ve ilk akla gelen radyasyon türü “iyonlaştırıcı” radyasyondur.<br />

İyonlaştırıcı radyasyonun başlıca kaynakları : elektrik üretimine yönelik nükleer güç santralleri; endüstride tahribatsız kalite<br />

kontrolü amacıyla kullanılan radyografi ve radyoskopi cihazları; taşınabilir yoğunluk ve rutubet ölçerler; ağırlık, kalınlık, seviye, viskozite gibi<br />

otomatik işlem kontrolünde kullanılan diğer ölçme sistemleri; radyoaktif madde ihtiva eden analiz cihazları; eğitim ve araştırma<br />

laboratuarlarında kullanılan açık ve kapalı radyoizotoplar; tıpta teşhis ve tedavi amacıyla kullanılan radyoloji ve radyoterapi cihazları; nükleer<br />

tıp ve radioümminoassay laboratuarlarında kullanılan açık ve kapalı radyoaktif maddelerdir.<br />

İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ayrıca tüketim maddeleri olarak isimlendirilen duman dedektörlerinde, zaman göstergelerinde,<br />

optik camlarda, lüks lambasının filtrelerinde, bazı seramiklerde ve yıldırımdan korunmak amacı ile üretilen paratonerlerde yaygın olarak<br />

kullanılmaktadır.<br />

Ayrıca nerede ve nasıl yaşadığımıza bağlı olarak, yılda 1 miliSievert kadar doğal çevre radyasyonuna maruz kalıyoruz. Söz<br />

konusu bu doğal radyasyon kaynakları, güneşten gelen ışınlar ile yeryüzünde, yiyeceklerde ve vücudumuzda bulunan doğal radyoaktif<br />

maddelerdir.<br />

Güneşten gelen kozmik ışınların bir kısmı dünyayı çevreleyen atmosfer tabakası tarafından tutulmasına rağmen, yaşanılan<br />

bölgenin deniz seviyesinden yüksekliğine bağlı olarak maruz kalınan kozmik ışınlarla alınan radyasyon miktarı artar. Yüksek bölgelerde<br />

yaşayanlar deniz seviyesinde yaşayanlara oranla daha fazla radyasyona maruz kalırlar.<br />

- Kayalarda ve toprakta bulunan doğal radyoaktif maddeler nedeniyle belirli miktarda radyasyona maruz kalırız. Bu toprakların<br />

355

inşaat malzemesi olarak kullanılması durumunda ise ölçülebilir radyasyon miktarı artar. Örneğin, tuğla veya taş malzeme kullanılarak inşa<br />

edilen binada yaşayanlar, tahta malzeme kullanılarak yapılan binada yaşayanlardan daha çok radyasyon alırlar. Granit kaya taşlarından<br />

yapılmış yapılarda radyasyon miktarı en fazladır.<br />

- İçerisinde doğal radyum bulunan inşaat malzemelerinden radon gazı yayılır.<br />

- İnsan vücudunda radyoaktif potasyum bulunduğu için düzenli olarak bir başkasının yanında yatıyorsak, yıllık radyasyon dozumuz<br />

artar. Bu radyoaktif potasyum, normal putasyumun içinde doğal olarak bulunur ve yaşamımız için gereklidir.<br />

İyonlaştırıcı radyasyonun çok düşük dozları için daha sonra oluşabilecek biyolojik etkileri kesinlikle belirlenemez. Bununla birlikte,<br />

bilim adamları düşük dozlarda dahil olmak üzere iyonlaştırıcı radyasyona maruz kalarak ışınlanan kişilerin, aldıkları dozlarla orantılı olarak<br />

kansere maruz kalabileceklerini kabul ederler.<br />

Uluslararası kuruluşların, radyasyondan korunma uzmanları, yılda alınmasına izin verilen en yüksek radyasyon dozunu<br />

radyasyonla çalışan kişiler için 50 mSv ve halk için 5 mSv olarak önermişlerdir. Kanada ve Türkiye gibi bazı ülkeler, yönetmeliklerde bu<br />

dozları esas almışlardır. Bu değer son yıllarda 20 mSv’e inmiştir. Bunun dışında, doğal radyasyon kaynakları ve tıbbi uygulamalar nedeniyle<br />

yılda ortalama 2 mSv doz alınabileceği kabul edilir. Radyasyonla ilgili tıbbi tetkiklerin yapılması halinde bu değer artabilir.<br />

İyonlaştırıcı radyasyon, insan sağlığı üzerine etki eden birçok nedenden sadece birisidir. Bu etkiyi, iyonlaştırıcı radyasyona<br />

gereksiz yere maruz kalmamaya özen göstererek en aza indirebiliriz. Örneğin, nükleer endüstriden yayılan radyasyon miktarı yönetmeliklerle<br />

kontrol altına alınmıştır. Taş ve tuğladan yapılan evlerle, işyerlerinde uygun havalandırma ile radon gazının dışarıya atılması sağlanabilir.<br />

Aynı şekilde, tıbbi teşhis amacı ile kullanılan x-ışını cihazlarının, gerektiğinde ve verimli olarak kullanılması için doktor ve diş hekimlerini<br />

uyarabiliriz.<br />

Doğal çevre ve tıbbi amaçlı tetkikler nedeniyle alınan iyonlaştırıcı radyasyon dozları, maruz kaldığımız radyasyon dozlarının en<br />

önemli kısmını oluşturmaktadır. Bunların oldukça düşük dozlarda olduğu o nedenle de insanlarda genetik etki ve öldürücü kanser<br />

oluşturması açısından çok az risk oluşturdukları varsayılmaktadır. Bu varsayıma göre, nükleer endüstriden salınan radyasyon miktarı, çevre<br />

radyasyon seviyelerini önemli derecede arttırmadığı için, insan sağlığına etkileri de önemli değildir.<br />

Radyasyon Kaynakları ve Dozları<br />

Radyasyon kaynağı<br />

Doz<br />

Doğal çevre (Kozmik ve Yeryüzü)<br />

Yellowknife(Kanada)<br />

Windsor(Kanada)<br />

Ankara<br />

Antalya<br />

Vücuttaki Potasyum-40<br />

1.3 mSv / yıl<br />

6 mSv/yıl<br />

1.4 mSv/yıl<br />

7 mSv/yıl<br />

2 mSv/yıl<br />

Diğer<br />

Nükleer silah denemelerinden Kaynaklanan radyoaktif yağış<br />

4 mSv/yıl<br />

X – ışınına maruz kalma<br />

- Göğüs röntgeni filmi çekiminde 1 mSv/yıl<br />

- Diş filmi çekiminde 1 mSv/ yıl<br />

Baryum ile lavman<br />

8.8 mSv/yıl<br />

356

Mide barsak sistemi<br />

Tuğla veya betondan yapılmış evde yaşanmasından<br />

5.4 mSv/yıl<br />

0.7 mSv/Yıl<br />

Çeşitli nedenlerden dolayı yaşam kaybı<br />

Neden<br />

Yaşam süresinden gün kaybı<br />

Sigara içmek 2250<br />

Kalp rahatsızlığı 21<strong>00</strong><br />

Normalden % 30 daha fazla kilolu olmak 13<strong>00</strong><br />

Kömür madeninde çalışmak 11<strong>00</strong><br />

Kanser 980<br />

Alkol(Amerikan ortalaması) 130<br />

Radyasyon alanında çalışma* 40*<br />

*Bu değer gerçekten gözlemlenmiştir. Yıllık ortalama mesleki radyasyon dozu 5 mSv değeri kabul edilerek lineer teoriden<br />

yararlanılarak tahmin edilmiştir.<br />

(Ref:Radıatıon ıs part of your lıfe. March 1985. Harry JOHNSON Marvıs TUTIAH)<br />

Benim aldığım kaynak: Sabri HIZARCI (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu); Radyasyon; Tekniker Dergisi, Mart-Nisan ’99; s: 25<br />

Radyoaktif parçacıklar genellikle alfa (a), beta (b) ve gamma (d) olarak sınıflandırılırlar.<br />

Alfa (a) parçacıkları : büyüktür, birkaç milimetre ilerleyebilirler ve nüfuz etme (penetre olma) yetenekleri çok zayıftır. Dolayısıyla<br />

kağıt ve giysi gibi engellerle karşılaştıklarında vücuda giremezler. O nedenle dış radyasyon kaynağı olarak en zararsız olandır.<br />

Ancak, alfa parçacıkları vücuda solunum, sindirim veya emilim yoluyla girerlerse içorganlara zarar verebilir ve kimyasal<br />

reaksiyonlarda bozulmalara neden olabilirler. İç radyasyon kaynaklarına kıyaslandığında, alfa radyasyonun vücuda girdiğinde verdiği zarar<br />

en fazladır.<br />

Beta (b) parçacıkları : beta parçacıkları, alfa parçacıklarından 1: 7<strong>00</strong>0 oranında küçük olmaına karşın nüfuz etme yetenekleri ve<br />

enerjileri oldukça fazladır. Beta parçacıkları zarar gören deriden ciltaltına geçebilir, solunum ya da sindirim yoluyla vücuda girebilir.<br />

Alfa ve Beta radyasyondan korunmak için, giysi ve özel solunum cihazından oluşan tam korunma gerekmektedir.<br />

Gamma (d) parçacıkları : Gamma ve X ışınları nüfuz etme yetenekleri çok fazla olduğundan en tehlikeli radyasyon çeşitleridir.<br />

Gamma ışınının nüfuz etme gücü alfa ışınından 10 <strong>00</strong>0, beta ışınından ise 1<strong>00</strong> misli fazladır. Giysilerle korunma sağlanamaz. Korunmak için<br />

kurşun levha gerekmektedir. Gamma ışınları, vücuda hem içten hem de dıştan zarar verir; deride etkilediği alanda yanıklar oluşturur.<br />

Radyasyona maruz kalındığında görülebilecek etkiler :<br />

Noniyonizan radyasyon : radyo dalgaları ya da mikrodalgalar içerdiklerinden tehlikeli olrak görülmezler.<br />

İyonizan radyasyon : genellikle nükleer silahlar, nükleer reaktörler, radyoaktif maddeler ve X-Ray cihazları vasıtasıyla yayılan<br />

radyasyondur. Bu radyasyon çeşidi hem kişiler hem de kurtarıcılar için tehlike oluşturur. O nedenle hastaneöncesi acil bakım personeli,<br />

ilgililer tarafından önlem alınmadan alana girmemelidir.<br />

357

DİKKAT: Radyasyona maruz kalan kişi ya da nesne “ RADYOAKTİF” değildir. Sadece üzerlerine bulaşmış olan madde kurtarıcıya<br />

tehlike oluşturmaktadır.<br />

Radyasyon kazalarının sağlık personeli açısından çeşitleri :<br />

1- Temiz Kazalar: nükleer reaktörlerde veya radyoaktif madde kullanılan endüstriyel alanlarda meydana gelen kazalarda, eğer<br />

kontaminasyon olmadıysa ya da kontamine olan kişiler dekontamine edilerek radyoaktif maddeden temizlenmişlerse ve acil bakım<br />

ekibi için tehlike oluşturan ortam yoksa bu ortam ve kazazede “temiz” olarak sınıflandırılmaktadır.<br />

2- Kirli Kazalar: ortamda radyoaktif madde katı, sıvı ve parçacıklar halinde bulunuyor ve kişiler için tehlike oluşturuyorsa veya<br />

kişilere bulaşmışsa bu ortam ve kazazede “kirli” olarak sınıflandırılmaktadır. Kirli kazazedeler üç şekilde olabilir:<br />

a) Hasta internal (vücut içine) radyasyon almıştır (örnek: tetkik amacıyla ağız yoluyla, sıvı halde alınan radyoaktif madde<br />

öz konusu olabilir). Madde vücuttan atıldığında AABT için tehlike oluşturmaz. Ancak hastanın solunumu durmuşsa ve<br />

ağzında bulaş varsa, AABT kendini korumak üzere ağızdan ağza suni solunumdan kaçınması ve mutlaka bir aracı<br />

kullanması gerekir ambu bag valve maske, demand valve resüsitatör gibi.<br />

b) Hasta eksternal (vücudun dış kısmında) radyasyon almıştır. Hasta kontaminedir ve AABT için tehlike oluşturur. O<br />

nedenle hayati tehlike söz konusu olmadığı sürece AABT hasta dekontamine edilene kadar hastadan uzak durmalıdır.<br />

Suni solunum internal radyasyondaki gibidir.<br />

c) Vücutta ve yaralarda radyoaktif kontaminasyon söz konusu ise, AABT acil bakım süresince kendisini kontamine<br />

etmekten kaçınmalıdır. Suni solunum internal radyasyondaki gibidir<br />

Radyasyon Kazalarında Kurtarma ve Acil Bakım İçin Genel İlkeler :<br />

1- Kendinizi ve kazazedeyi radyasyonun etkisinden koruyun.<br />

Radyasyondan Korunmak İçin Dört Etken :<br />

I – Zaman : Radyasyon alanında ne kadar az kalınırsa, o kadar az radyasyona maruz kalınır. Uzun süre kalınması<br />

gerektiğinde mümkünse ekipteki kişiler sırayla yer değiştirsin.<br />

II – Mesafe : Radyasyon kaynağına ne kadar uzak olunura, o kadar az radyasyona maruz kalınır.<br />

III –Koruyucu : Alfa ve beta radyasyon söz konusu ise tam koruyucu giysi giyilmelidir ve solunum cihazı olmalıdır.<br />

Gamma radyasyon ve diğer radyasyon türleri için en iyi koruyucu kurşun levhadır. Ortamda yoksa, radyasyon kaynağı ile<br />

kazazede arasında park edilecek bir araç veya yerleştirilecek ağır malzemeler hem kazazedenin hem de koruyucunun<br />

radyasyondan daha az etkilenmesini sağlar.<br />

IV –Nicelik : Radyoaktif maddeleri veya bulaşmış maddeleri uzak bir alana muhafazalar içinde koyarak toplamak,<br />

çevredeki radyasyonu azaltacağından maruz kalınan radyasyon da azalacaktır.<br />

2- Tehlike ve uyarı işaret ile levhalarına harfiyen uyun.<br />

3- Ambulansı rüzgarın ters yönüne ( radyoaktif maddeyi ambulansa taşımayacak şekilde) olay yerinden en az 60-90 metre uzağa park<br />

edin.<br />

4- Olay yerinde asla, bir şey yemeyin, içmeyin ve sigara içmeyin.<br />

5- Kazalar genellikle radyasyonla ilgili çalışmaların yapıldığı alanlarda meydana gelmektedir. Dolayısıyla bu gibi yerlerde radyasyon<br />

kazalarında müdahale edecek uzman kişiler vardır. Onların yönlendirmelerine uygun davranın. Ancak yetişmiş eleman yoksa,<br />

haberleşme merkezini arayarak uzman yardımı isteyin.<br />

6- Kurtarma çalışmalarına katılmanız gerekiyorsa, mutlaka gerekli teçhizat ve personel ile, gerekli korunma kurallarına uyarak katılın.<br />

358

7- Dekontamine edilmiş kazazedelere hemen acil bakım verin.<br />

DEKONT<strong>AM</strong>İNASYON VE HASTANIN NAKLİ<br />

1- Hasta transport edilmeden önce mutlaka dekontamine edilmelidir. Bu konuda uzman kişi yoksa sizin yapmanız gerekebilir. Bu<br />

durumda yıkama suyunun çevreye zarar vermeyeceği bir yer araştırın. Ve mümkünse yıkadığınız suyu toplayıp ilgili kuruluşa (Türkiye<br />

Atom Enerjisi Kurumu) haber verin.<br />

2- Kişiyi tümüyle soyarak akan su ve süngerle tüm vücudunu yıkayın.<br />

3- Sedyeye almadan önce, sedyeye battaniye serin baş kısmına havlu yerleştirin. Hasta yatırıldıktan sonra battaniye ile iyice kapatın.<br />

Baş kısmını sadece yüzü açıkta kalacak şekilde havlu ile sarın.<br />

4- Hastayı hastaneye bıraktıktan sonra kullanılan tüm malzemeleri ve kontamine olan giysilerinizi önerilen muhafazalar koyarak<br />

önerilen yerlere teslim edin.<br />

5- Kendinizi dekontamine etmek için : duşa girin. Akan su ile iyice birkaç kez liflenin. Küvete yatarak temizlenemezsiniz.<br />

Yararlanılan Kaynaklar :<br />

1. Amerikan Ortopedik Cerrahlar Akademisi; Hasta ve Yaralıların Acil Bakımı ve Nakledilmesi 4.Baskı; Nassetti, 1991. s: 413-416.<br />

2. Caroline, N.L. Emergency Care in the Streets, 5 th Ed. U.S.A. 1995. s: 759-766<br />

3. Sanders, Mick J., Mosby’s Paramedic Textbook, 2nd Ed. 2<strong>00</strong>0. ISBN: 0-323-<strong>00</strong>652-3. s:616 – 619<br />

RADYASYONLA İLGİLİ TERİMLER<br />

RADYASYON: Enerjinin dalgalar (elektromanyetik enerji dalgaları gibi) veya parçacıklar (partiküller) halinde, belli bir odaktan<br />

çevreye yayılmasıdır. Ya da;<br />

Enerjinin, boşlukta veya etkilenmeyen maddelerle nakledilmesi işlemidir. Örnek: Işın tedavisi, herhangi bir hastalığı ya da lezyonu<br />

radyoaktif madde kullanarak tedavi etme yöntemidir.<br />

İYONLAŞTIRILMIŞ/İYONİZE RADYASYON: Atom veya moleküllerdeki elektronları değiştirebilen herhangi bir radyasyona denir.<br />

Hücre moleküllerindeki değişiklikler, hücrenin normal işlevlerinin bozulmasına neden olurlar.<br />

RADYOAKTİF: Bir maddenin, çekirdeğinden(nukleusundan) parçacıklar veya ışın yayma yeteneğidir.<br />

RADYOAKTİVİTE: Bazı elementlerin (örnek: uranyum) çekirdekleri parçalandığında çevreye yaydıkları ışınlardır (a,b,d ).<br />

İZOTOP: Aynı kimyasal özelliğe (atom numarası gibi) sahip olmakla beraber, atom ağırlıkları farklı elementlerden her biri.<br />

İzotopların çekirdeklerindeki proton sayısı aynı iken nötronların sayısı farklıdır. Elementlerin izotopları birbirine çok yakın kimyasal özelliklere<br />

sahipken, farklı fiziksel özellikleri vardır.<br />

Kararsız izotoplar : kendiliğinden (spontan olarak) küçük atomlara parçalanarak, dalgalar halinde radyoaktif enerji yayarlar.<br />

IŞINLANMIŞ(İRRADİATED): Bir kişinin ya da nesnenin iyonlanmış radyasyona maruz kalmasıdır. Örnek: röntgen filmi çekilen kişi<br />

X - Ray ile ışınlanmıştır; bu kişiler çevredeki canlılarla temas ettiklerinde radyasyon açısından tehdit oluşturmazlar.<br />

KONT<strong>AM</strong>İNASYON: Kişinin ya da nesnenin toz, katı, parçacık veya sıvı haldeki radyoaktif madde ile fiziksel olarak kirlenmesidir<br />

(radyoaktif madde ile bulaşmasıdır). Bu durumda kişi ya da nesne çevredekilere bulaşma riski nedeniyle tehlike oluşturur.<br />

DEKONT<strong>AM</strong>İNASYON: Kişiden ya da nesneden radyoaktif maddenin temizlenmesi işlemidir.<br />

359

RÖNTGEN: Sabit ısı ve basınç altında, bir santimetreküp (1 cm 3 ) kuru havada bir ünite iyonizasyon yaratacak radyasyon<br />

miktarıdır.<br />

FİZİKSEL YARI ÖMÜR: Bir radyoaktif maddenin etkisinin % 50 sini kaybettiği zamandır.<br />

CURİE: Aktivitenin ölçümü için kullanılan birimdir. Belli bir zaman biriminde, verilen belli bir miktardaki maddede oluşan çekirdek<br />

değişimlerinin sayısal değeridir. 1 curie = 3.7 x10 10 nükleer değişim/saniye<br />

RAD: Emilen (aborbe olan) radyasyon dozudur. Aynı zamanda Gamma ve X ışınlarının radyasyonunu ölçme birimidir.<br />

1 Rad = 1Rem = 1 IR (röntgen)<br />

birimdir.<br />

REM: Rad olarak ifade edilen emilen doza eşdeğerdir. Kalite, yayılma ve diğer etkileyen faktörlerle çarpılarak elde edilen özel<br />

1 Rem = Rad x Kalite faktörü (radyasyonun tipine göre değişebilir)<br />

GEİGER SAYACI: Çevrede bulunan radyoaktivite (genelde gamma radyasyonu) düzeyini ölçmektedir. Radyasyon düzeyini,<br />

Röntgen veya Miliröntgen/ saat olarak gösterir.<br />

DOZİMETRE: Radyoaktif maddelerle çalışan kişilerde, emilen radyoaktivite miktarını ölçer.<br />

R.2.7. Baz İstasyonlarından Yayılan Radyosyonun İnsan Sağlığı Üzerine<br />

Etkileri<br />

Günümüz dünyasında cep telefonları alelade bir cihaz olmuştur. Bu kablosuz teknoloji, baz istasyonları da denilen sabit antenlerden<br />

oluşan kapsamlı bir ağda bilginin radyo frekans (RF) sinyalleriyle taşınmasına dayanır. Dünya üzerinde 1.4 milyonu aşkın baz istasyonu<br />

bulunmaktadır ve bu sayı, üçüncü nesil teknolojiye girilmesiyle önemli ölçüde artmaktadır.<br />

Kablosuz yerel alan ağları (WLAN) gibi yüksek hızda internet erişim ve hizmeti sunan diğer kablosuz ağlar da evlerde, iş yerlerinde<br />

ve çoğu kamusal alanlarda (hava alanları, okullar, siteler ve kentsel alanlar) gittikçe yaygınlaşmaktadır. Baz istasyonları ve yerel kablosuz<br />

ağların sayıları arttıkça da halkın maruz kaldığı RF de artmaktadır. Güncel araştırmalar baz istasyonlarından kaynaklanan RF’ye maruz<br />

kalma seviyesinin antene olan yakınlık ve çevreleyen faktörler değişik bir sürü etkene bağlı olarak uluslararası maruz kalma yönergelerinin<br />

% 0.<strong>00</strong>2 ila %2 arasında olduğunu göstermiştir. Bu seviye ise radyo televizyon vericilerinin sinyallerinden kaynaklanan RF maruz kalma<br />

oranına kıyasla düşüktür.<br />

Kablosuz teknolojilerinden kaynaklanan RF alanlarına maruz kalınmasından dolayı ortaya çıkabilecek sağlık sorunlarına yönelik<br />

kaygılar bulunmaktadır. Bu bilgi föyünde baz istasyonları ve diğer yerel kablosuz ağlara sürekli olarak düşük seviyeli maruz kalan insanın<br />

sağlığına etkilerine yönelik bilimsel kanıtlar gözden geçirilmektedir.<br />

SAĞLIK KAYGILARI<br />

Baz istasyonları ve yerel kablosuz ağ antenleriyle ilgili sık rastlanılan kaygı, vücudun tümünün RF sinyallerine maruz kalmasından<br />

doğabilecek muhtemel uzun süreli sağlık sorunları hakkındadır. Günümüze dek bilimsel yayınlarda RF alanlarının sağlığa etkileriyle ilgili tek<br />

bulgu, çok yüksek alan şiddetine maruz kalınması halinde vücut ısısındaki artıştır (>1°C) bu da sadece sanayi kuruluşlarında söz konusudur,<br />

örneğin RF ısıtıcıları. Baz istasyonlarından ve kablosuz ağlardan maruz kalınan RF seviyesi o kadar düşük ve vücut ısısında bunun neden<br />

olduğu artış o kadar önemsizdir ki bu insan sağlığını etkilemez.<br />

RF alanların şiddeti kaynağında en üst seviyede olup kaynaktan uzaklaşıldıkça hızla düşmektedir. RF sinyallerine maruz kalma<br />

seviyesinin uluslararası seviyeleri aşılabileceği baz istasyonu yakınlarına erişim kısıtlanmıştır. Kamusal alanlarda (okullar ve hastaneler gibi)<br />

yapılan güncel araştırmalar baz istasyonları ve kablosuz ağlardan dolayı maruz kalma seviyelerinin uluslararası standartların normalde<br />

binlerce kat altında olduğunu göstermiştir.<br />

Aslında, düşük frekanslarından dolayı, benzer RF maruz kalma seviyelerinde, insan vücudu FM radyo ve televizyon sinyallerinden,<br />

baz istasyonlarından maruz kaldığı miktarın beş kat kadar fazlasını absorbe etmektedir. Bunun nedeni FM radyoda kullanılan sinyal frekansı<br />

(1<strong>00</strong> MHz civarında) ve TV yayınlarında kullanılanın (3<strong>00</strong> ila 4<strong>00</strong> MHz) cep telefonlarında kullanılan frekanstan (9<strong>00</strong> MHz ve 18<strong>00</strong> MHz)<br />

daha düşük olmasından ve insan boyunun kişiyi etkin bir alıcı anten yapmasındandır. Ayrıca radyo ve televizyon yayın istasyonları insan<br />

sağlığına olumsuz bir etki oluşturmaksızın son 50 yılı aşkın bir süredir çalışmaktadırlar.<br />

360

Çoğu telsiz teknolojilerinde analog sinyal kullanılsa da modern kablosuz iletişimde dijital sinyal kullanılmaktadır. Bugüne dek yürütülen<br />

detaylı araştırmalardan henüz farklı RF modülasyonlarına özgü tehlikelere ilişkin bulgular ortaya çıkarılmamıştır.<br />

Kanser: Cep telefonu baz istasyonları etrafındaki kanser vakalarına ilişkin medya veya fıkramsı raporlar halkın olaya ilgisini artırmıştır.<br />

Coğrafi olarak kanserlerin herhangi bir nüfus içerisindeki dağılımının düzensizliği hatırda bulundurulmalıdır. Çevrede yaygın olarak bulunan<br />

baz istasyonlarının varlığı düşünüldüğünde muhtemel kanser vakalarının baz istasyonları civarında kümelenmeleri beklenirdi. Rapor edilen<br />

kanser vakalarının farklı kanser türlerinin bir araya gelmesinden oluşuyor olması; ortak bir özelliklerinin bulunmayışı ortak bir nedenden<br />

kaynaklanmaları ihtimalini de ortadan kaldırmaktadır.<br />

Nüfus içindeki kanserin dağılımına ilişkin bilimsel kanıtlar dikkatlice planlanıp uygulanan epidemilojik çalışmalarla elde edilebilir. Son 15 yılda<br />

RF vericileriyle kanser arasındaki potansiyel ilişkiyi inceleyen çalışmalar yayınlanmıştır. Bu çalışmalar vericilerden kaynaklanan RF’ye maruz<br />

kalınmanı kanser riskini artırdığına dair bulgular sunmamışlardır. Benzer şekilde, baz istasyonları ve kablosuz ağların ürettiklerinden daha<br />

yüksek seviyelerdeki RF’ye maruz bırakılan, uzun süreli kobay çalışmalarından da kanser riskini artırdığına dair bir bulguya henüz<br />

ulaşılmamıştır.<br />

Diğer etkiler: Baz istasyonlarından dolayı RF alanlarına maruz kalan kişilerin sağlığına etkilerine yönelik az sayıda araştırma yapılmıştır.<br />

Bunun nedeni ise çevrede bulunan daha yüksek şiddetteki sinyallerin etkilerinden baz istasyonlarının çok düşük seviyeli sinyallerinin<br />

etkilerinin ayrılmasındaki zorluktur. Çalışmaların çoğu cep telefonu kullanıcılarının maruz kaldıkları RF üzerine odaklanmıştır. RF alanlarına,<br />

cep telefonu gibi, maruz kaldıktan sonraki insan ve kobay beyin dalga şekilleri, bilinç ve davranışını inceleyen çalışmalar olumsuz bir etki<br />

bulamamışlardır. Bu çalışmalarda kullanılan RF maruz kalma değerleri baz istasyonu veya kablosuz ağlardan dolayı kamuda maruz kalınan<br />

değere göre 1<strong>00</strong>0 kat daha yüksektir. Ne uykuda ne de kardiovasküler fonksiyonda bir değişmeye dair tutarlı bir bulgu rapor edilmemiştir.<br />

Kimileri baz istasyonları ve diğer EMF cihazlarından yayılan RF alanlarına maruz kaldıktan sonra özgün olmayan belirtiler yaşadıklarını<br />

belirtmişlerdir. WHO’nun güncel bilgi föyün "Elektromanyetik Hiperhassasiyet"de de belirtildiği üzere EMF bu tür belirtilere neden olmaz. Her<br />

şeye rağmen bu belirtilerden acı çeken insanların olumsuz hallerinden haberdar olmak da önemlidir.<br />

Buraya kadar toplanan bütün bulgulardan, baz istasyonlarının yaydığı RF sinyallerinin sağlığa, ne kısa süreli ne de uzun süreli, olumsuz bir<br />

etkisinin olmadığı gösterilmiştir. Genel olarak kablosuz ağlardan yayılan RF sinyalleri baz istasyonlarından yayılanlara göre daha düşük<br />

sevileri olduğundan, onlara maruz kalınmasından dolayı sağlığa herhangi olumsuz bir etkisi beklenilmemektedir.<br />

361

S. ÇEVRE EĞİTİMİ<br />

S.1. Kamu Kuruluşlarının Çevre Eğitimi île ilgili Faaliyetleri:<br />

Müdürlüğümüz tarafından İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı ilköğretim okullarında çevre eğitimi verilmesi için ön çalışmalara<br />

başlanılmıştır. Diğer kamu kurumlarının çevre ile ilgili bilinen eğitim çalışması bulunmamaktadır.<br />

5 Haziran Dünya Çevre Günü münasebetiyle; 09.06.2<strong>00</strong>7 Cumartesi günü Mareşal Fevzi Çakmak İlköğretim Okulundan 6 öğrenci<br />

ve TEMA temsilciliğinden 4 görevlinin katılımı ile Sahipata Kavşağı, Organize Sanayi Kavşağı ve Özdilek kavşağında trfafikte seyreden<br />

araçlara poşet dağıtımı yapılmış olup,bu poşetler Özdilek kavşağında bekleyen çöp toplama ekibi tarafından toplanarak etkinlik<br />

tamamlanmıştır.<br />

Çevre ve Orman Bakanlığının, “Yeni Yıla Fidan Dikerek Girelim” kampanyası çerçevesinde; Mareşal Fevzi Çakmak İlköğretim<br />

Okulundan 2 öğretmen nezaretinde 50 öğrenci tarafından, 25 <strong>May</strong>ıs 2<strong>00</strong>7 Cuma günü İscehisar Yolu Karagüney Mevkiinde bulunan Hatıra<br />

Ormanı sahasında fidan dikimi yapılmıştır.<br />

21-26 Mart Orman Haftası etkinlikleri çerçevesinde; orman yangınları konusunda ders programlarında öğrencilerin bilgilendirilmesi ve<br />

eğitimleri sağlanmış ve köy öğretmenlerinin orman yangınları konusunda orman köylülerini uyarmaları sağlanmıştır.<br />

23 Mart 2<strong>00</strong>6 Salı günü Afyonkarahisar-İzmir Karayolu 8.Km. Çakırköy Mevkiinde yapılan Ağaç Bayramı Fidan Dikim Töreninde;<br />

Müdürlüğümüzce Folklor Ekibi görevlendirilmesi, İzcilerin görevlendirilmesi, öğrencilerin görevlendirilmesi, ses-yayın cihazı temini, sunucu<br />

görevlendirilmesi ve şiir okumak üzere öğrenci görevlendirilmesi yapılmıştır.<br />

Müdürlüğümüzün hazırlamış olduğu ve Afyonkarahisar Valiliğince onaylanan Duman Avcılığı ve İzleyiciliği Yönergesi doğrultusunda<br />

2<strong>00</strong>7 yılının Şubat ayında Duman Avcılığı ve izleyiciliği eğitimi verilmiştir. Bu eğitim sonunda yapılan yazılı sınav neticesinde 80 kişiye<br />

Duman Avcısı ve İzleyicisi belgesi verilmiştir.Bu Duman Avcılarının İlimizde aşırı emisyona sebeb oaln konut ve işyerlerini ihbar etmeleri<br />

sağlanmıştır.<br />

Tıbbi Atıkların kontrolü Yönetmeliği’nin 52. maddesi gereğince ilimizdeki sağlık kuruluşlerında görev yapan personele Temmuz ve<br />

Aralık ayında olmak üzere 2 adet eğitim düzenlenmiştir. 53 adet personele bu eğitimlere katılmıştır.<br />

27.<strong>12</strong>.2<strong>00</strong>7 tarihinde Afyonkarahisar Tabibler Odası Başkanlığı ile İl Çevre ve Orman Müdürlüğünün işbirliğinde İl Tabibler Odası<br />

toplantı salonunda ilimiz Tabiblerine yönelik “İlimizde Hava Kirliliği ve Kirliliği Önleme çalışmaları” hakkında bilgilendirme toplantısı<br />

düzenlenmiştir.<br />

S.2. Çevreyle İlgili Gönüllü Kuruluşlar ve Faaliyetleri:<br />

İlimizde bulunan gönüllü çevre kuruluşlarının henüz faaliyetleri bulunmamaktadır. Fakat 2<strong>00</strong>6 senesi için bu kuruluşların organize<br />

edilerek çalıştırılmaları doğrultusunda girişimlerimiz devam etmektedir.<br />

S.2.1. Çevre Vakıfları<br />

İlimizde Çevreyle İlgili vakıf bulunmamaktadır.<br />

S.2.2. Çevre Dernekleri<br />

İlimizde Çevre ile ilgili olarak “Afyonkarahisar Çevre Dostu Çalışanları Derneği” bulunmaktadır.<br />

Afyonkarahisar Çevre Dostu Çalışanlar Derneği’ nin 2<strong>00</strong>7 yılı faaliyetleri şunlardır:<br />

- Ağaçlandırma, çevre düzenlemesi çalışmaları çerçevesinde 9<strong>00</strong>0 adet ağaç dikimi gerçekleştirilmiştir. 25<strong>00</strong> adet üçretsiz meyva<br />

fidanı dağıtımı yapılmıştır.<br />

- Mersin, Adana, Gaziantep, Şanlıurfa ve İstanbul’a gezi düzenlenmiştir.<br />

- Çayırbağ Kasabası ve Afyonkarahisar Huzurevi çevresinde 150 adet muhtelif fidan dikimi gerçekleştirildi.<br />

362

- Çevre bilinci oluşturmak ve Nevruz Bayramını kutlamak amacıyla Hüseyin Sümer İlköğretim Okulu öğrencileriyle birlikte 1<strong>00</strong> adet<br />

ve Afyonkarahisar İl Sivil Savunma Arama Kurtarma Birliği bahçesine ortaklaşa 50 fidan dikimi gerçekleştirildi.<br />

-İhsaniye Belediyesi ve İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünün katkılarıyla “Geleneksel 4. Ağaç Bayramı” yapıldı.Etkinlik kapsamında 15<strong>00</strong><br />

adet çam fidanı15<strong>00</strong> adet meyva fidanı dikimi yapıldı.<br />

- Dünya Çevre Günü etkinlikleri kapsamında il genelinde şiir ve kompozisyon yarışmaları düzenlenmiş olup derceye giren öğrencilere<br />

düzenlenen törenle ödülleri verildi.<br />

S.2.3. Çevreyle İlgili Federasyonlar<br />

İlimizde Çevreyle İlgili Federasyon bulunmamaktadır.<br />

363

T. ÇEVRE YÖNETİMİ VE PLANL<strong>AM</strong>A<br />

T.1. Çevre Kirliliğinin ve Çevresel Tahribatın Önlenmesi:<br />

Yönetmeliklerce belirlenen yetkilerimiz kapsamında anlık ve periyodik denetimlerimiz devam etmektedir. İleriye dönük projelerimiz<br />

arasında şirket yetkilileri ve yerel halkın çevre konusunda bilinçlendirilmesi amacı ile seminerler verilmesi bulunmaktadır.<br />

T.2. Doğal Kaynakların Ekolojik Dengeler Esas Alınarak Verimli<br />

Kullanımı, Korunması ve Geliştirilmesi:<br />

İlimizde mevcut doğal kaynakları ve faydalarını tanıtıcı, bu kaynakların azami kullanım ile verim alınmasına özendirecek, bilinçsiz<br />

kullanım sonucu oluşacak çevre etkilerini de anlatan broşürler hazırlanacaktır. Aynı üretim faaliyet konusuna sahip ve konumları da birbirine<br />

yakın olan işletmelerin çevreye vereceği zararın azaltılması aşamasında kümülatif etkilerin olacağı düşünülerek planlama yapılmaktadır.<br />

İlimizin doğal zenginliklerinden olan yer altı sıcak sularının bilinçsiz kullanımını önlemek için MTA ve İl Özel İdare Müdürlüğü tarafından<br />

planlama yapılmaktadır.<br />

T.3. Ekonomik ve Sosyal Faaliyetlerin Sonuçlarının Çevrenin Taşıma<br />

Kapasitesini Aşmayacak Biçimde Planlanması:<br />

Henüz bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

T.4. Çevrenin İnsan-Psikososyal İhtiyaçlarıyla Uyumunun Sağlanması:<br />

Bu konuda yapılan çalışma bulunmamaktadır.<br />

T.5. Çevre Duyarlı Arazi Kullanım Planlanması<br />

İl düzeyinde hazırlanmış bölge planı bulunmamaktadır. Tüm belediyeler mevcut veya yeni yaptırılan imar planlarına uygun olarak<br />

arazi kullanımı yapmaktadır<br />

T.6. Çevresel Etki Değerlendirmesi<br />

CED olumlu/olumsuz kararı verilen bir proje olmamıstır. CED Gereklidir/Gerekli Değildir Kararı Bakanlığımızca verilmektedir. 2<strong>00</strong>7<br />

yılında 15.10.2<strong>00</strong>7 tarihinden itibaren CED Gereklidir/Gerekli Kararı verme yetkisi Valiliğimize devredilmistir.<br />

364

ŞEKİLLER DİZİNİ<br />

ŞEKİL 1 AFYONKARAHİSAR İL MERKEZİ VE AFYONKARAHİSAR KALESİ.......................................................................................................... 19<br />

ŞEKİL 2: AFYONKARAHİSAR İL MERKEZİ UYDU GÖRÜNTÜSÜ ................................................................................................................... 216<br />

ŞEKİL 3: AFYONKARAHİSAR İL VE İLÇE SINIRLARI................................................................................................................................... 227<br />

ŞEKİL 4 : BAŞMAKÇI ACIGÖL’DE FL<strong>AM</strong>İNGOLAR....................................................................................................................................... 25<br />

ŞEKİL 5 : BOLVADİN KAYMAĞI ............................................................................................................................................................ 30<br />

ŞEKİL 6: EBER GÖLÜ VE SULTANDAĞLARI.............................................................................................................................................. 58<br />

ŞEKİL 7: AFYONKARAHİSAR VE CİVARININ GENELLEŞTİRİLMİŞ STRATİGRAFİK KESİTİ...................................................................................... 62<br />

ŞEKİL 8: SEYDİLER TÜF VE AGLOMERALARI............................................................................................................................................ 67<br />

ŞEKİL 9 : AFYONKARAHİSAR KALESİ VE VOLKANİTLER .............................................................................................................................. 70<br />

ŞEKİL 10: TÜRKİYE JEOLOJİ HARİTASI................................................................................................................................................... 72<br />

ŞEKİL 11: SULTANDAĞI FAYI............................................................................................................................................................... 73<br />

ŞEKİL 19: KAR<strong>AM</strong>IK GÖLÜ VE NİLÜFERLER........................................................................................................................................... 109<br />

ŞEKİL 20: ACIGÖL VE KUŞLAR ........................................................................................................................................................... 145<br />

ŞEKİL 36: SUCUK İMALATHANESİ........................................................................................................................................................ 328<br />

Başa Dön<br />

365

logo

Ürünler

Kaynaklar

Şirketler

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!