74 - Yeni Ümit

yalnız kaldığı zaman hiç kılmayan kimse gibi. Bu namaz sırfinsanlara gösteriş içindir, hiçbir hayrı yoktur.İkincisi, ibadeti gösteriş için yapar. Fakat Allah’ın rızasınıda niyet eder. Ancak bu niyet zayıftır. Yalnız kaldığında buibadeti yapmayacaktır. Sevaba niyet etmese de gösteriş içinbunu yapacaktır.Üçüncüsü, gösteriş ve sevap tarafları eşit olmaktır. Eğerriyanın yanında bir de sevap veya sevabın yanında bir de riyaniyeti olmasa, bu ameli yapmayacaktır. İkisinin eşit olarakbulunmasıyla bu ameli yapmıştır. Kişi, bu amelinden zarargörmese de fayda da görmez.Dördüncüsü de, ibadeti insanların duymuş olmasındandolayı daha da gayrete gelip takviye etmesi, artırmasıdır.Böyle birisi, kimse duymasa da ibadetini yapacaktır. Dolayısıylaibadeti sırf riya maksadıyla yapmadığı için yaptığı ibadettenfayda görebilir. 42. Kur’ân’da Riya Kavramıİhlâs, ibadet kastıyla söylenen sözlerin, yapılan işlerin sadeceAllah rızası için yapılmasıdır ki, ihlâs ile yapılmayan hiçbiribadet, Allah katında makbul değildir. Dinin ruhu ihlâstır,yani ibadetin yalnız Allah’a yapılmasıdır. Başka bir gaye içinyapılan ibadette ihlâs yoktur. İhlâsla yapılmayan her ibadetise kabul görmeyecektir. İhlâsın karşıtı olan riya, haramdırve gizli şirk sayılmaktadır.Yüce Allah, Kehf suresi 110. ayette: “Kim Rabbine kavuşmayıarzu ediyorsa salih amel yapsın ve Rabbine (yaptığı)ibadete hiç kimseyi ortak etmesin.” buyurmaktadır.Bu ayette geçen, ibadette Allah’a şirk koşmaktan maksat,ibadette ihlâslı ve samimi olmamak, Allah’ın rızası dışında riya,gösteriş ve benzeri menfaat duygularını taşımak demektir. 5Allah Teala, ihlâslı mümin kullarının amellerinden bahsederkenonların şöyle dediklerini haber vermektedir: “Biz siziancak Allah rızası için doyuruyoruz. Bu yaptıklarımıza karşılıksizden bir karşılık ve teşekkür beklemiyoruz.” (İnsan, 76/9)Tabiunun önemli müfessirlerinden Mücahid, bu ayetiaçıklarken şu noktalara yer vermektedir: Sadık kullar, busözü dilleriyle değil, sadece kalpleriyle söylüyorlar. DolayısıylaAllah Teala, onların bu durumunu, başkalarına örnekolsun diye anlatmaktadır. Kalplerinde, yaratılmışların övgüsünüve onlardan gelecek herhangi bir karşılık duygusunuçıkarıp attıkları için, Allah onlardan hoşnut olmuştur. 6Riya, Kâfir ve Münafık Vasfıdır.Riya, Kur’ân’da kâfir ve münafıkların vasfı olarak anlatılmaktadır:“Ey iman edenler! Allah’a ve ahiret gününe inanmadığıhalde malını gösteriş için harcayan kimse gibi, başakakmak ve incitmek suretiyle, yaptığınız hayırlarınızı boşaçıkarmayın.” (Bakara, 2/264)“Allah’a ve ahiret gününe inanmadıkları halde mallarını,insanlara gösteriş için sarf edenler de (ahiret azabına uğrarlar.)Yakın dostu şeytan olan kişi, ne kötü dost sahibidir.”(Nisa, 4/38)“Münafıklar Allah’ı aldatmaya çalışırlar, Allah da onlarınhilelerini ve oyunlarını bozar. Onlar namaza kalkarken üşeneüşene kalkarlar, müminlere gösteriş yaparlar. Yoksa aslındaAllah’ı pek az hatırlarlar.” (Nisa, 4/142)Yukarıdaki ayetlerde ifade edildiği üzere, kâfirler ve münafıklargösteriş düşkünüdürler. Zira onlar, yaptıkları işleriinsanlara gösteriş yaparlar. Mesela kâfirler, mallarını gösterişiçin harcarlar, münafıklar da namaza, dinin emri olduğu içindeğil, gösteriş için üşene üşene giderler. 7Yine başka bir ayette Yüce Allah: “Memleketlerindençalım satarak, halka gösteriş yaparak savaşa çıkan ve Allahyolundan insanları uzaklaştıranlar gibi olmayanlar var ya Allahonların bütün yaptıklarını çepeçevre kuşatmıştır.” (Enfal,8/47) buyurur.Bu ayette de yurtlarından böbürlenerek, insanlara gösterişyaparak savaşa çıkan ve insanları Allah yolundan meneden müşrikler örnek verilerek müminler ikaz edilmekte veonlar gibi yapmamaları istenmektedir. Çünkü Müminler,Allah’a inanan, ona dayanan ve Allah için hareket eden insanlardır.Onlar, Allah için birbirlerini sever ve gösteriştenhoşlanmazlar.Riya, Mâun suresi 4-7. ayetlerde de münafıkların çirkinhuylarından biri olarak gösterilmektedir: “Yazıklar olsun onamaz kılanlara ki, onlar namazlarını ciddiye almazlar. Onlargösteriş yapanlardır, hayra da mâni olurlar.”Onlar, Allah’a inanarak samimiyetle değil, sırf gösterişiçin namaz kılarlar. Bunun için de onlar kıldıkları namazdangafildirler. Gafil oldukları için onu kılmış sayılmazlar.Çünkü insanlardan istenen sadece şeklen namaz kılmakdeğil, gerçek manada namaz kılmaktır. Onlar namazlarınıgaflet içinde kıldıklarından dolayı namaz ruhlarında birtesir göstermez. Ayrıca onlar zekât vermeyi, kardeşlerineyardım etmeyi ve iyilik etmeyi önlerler. Allah’ın kullarınahayrı engellerler. Eğer gerçek manada namaz kılmış olsalardı,Allah’ın kullarına yardım etmeye engel olmazlardı.İşte ibadetin Allah katında makbul olması için, gösteriştenuzak, ihlâs ve samimiyetle yapılması gerekir. 8Razî, bu ayetlerin tefsirini yaparken münafık ve riyakârarasındaki farkı şu şekilde açıklamaktadır: “Münafık, zahireniman etmiş görünüp, içinde küfrü saklayan kimsedir. Riyakârise, kendisini görenler, dindar olduğuna inansınlar diye,kalbinde olmadığı halde, alabildiğine bir huşu gösteren kimsedir.Münafık, kimsenin olmadığı, görmediği yer ve zamandanamaz kılmayan; riyakâr ise, en güzel namazı insanlarınyanında kılan kimsedir.” 925