<strong>Sanat</strong>Araflt›rmalar›MerkeziSAMDüzenli’nin, Canse<strong>ve</strong>r’in mimarl›k uygulamalar›yla mimarl›küzerine görüfllerini efl zamanl› olarak ele ald›¤›bu çal›flmas›, Canse<strong>ve</strong>r üzerine flimdiye kadar yap›lm›flolan en kapsaml› monografi özelli¤i tafl›yor.SAM K›rkambarMimarî Otonomi <strong>ve</strong>Medeniyet Ben-İdraki KavramlarıBağlamında Turgut Canse<strong>ve</strong>r ProjelerindeBiçim İşlev Yapı <strong>ve</strong> AnlamAnalizleriHalil İbrahim Düzenli1 Haziran 2006De¤erlendirme: Alim Arl›<strong>Sanat</strong> Araştırmaları Merkezi’nin Haziran ayı konuğuKaradeniz Teknik Üni<strong>ve</strong>rsitesi Mimarlık FakültesiBina Bilgisi Anabilim Dalı’nda araştırma görevlisiolarak çalışan Halil İbrahim Düzenli idi. Düzenli ile2005 yılında aynı bölümde savunduğu yüksek lisanstez çalışması olan “Mimari Otonomi <strong>ve</strong> MedeniyetBen-İdraki Kavramları Bağlamında TurgutCanse<strong>ve</strong>r Projelerinde Biçim İşlev Yapı <strong>ve</strong> AnlamAnalizleri” üzerine bir toplantı gerçekleştirdik.Türkiye’nin yaşayan en önemli birkaç mimarındanbirisi olan Turgut Canse<strong>ve</strong>r’in mimarlık uygulamalarıüzerine detaylı analizlerin yapıldığı toplantıda,Canse<strong>ve</strong>r’in mimarlık anlayışının nasıl anlaşılmasıgerektiği ile ilgili olarak da uzun soluklu bir tartışmayapıldı. Canse<strong>ve</strong>r üzerine şimdiye kadar yapılmışolan en kapsamlı monografi olan bu çalışma,Canse<strong>ve</strong>r’in mimarlık uygulamalarıyla mimarlıküzerine görüşlerinin eş zamanlı olarak ele alındığı,bir yüksek lisans tezinin sınırlarını fazlasıyla aşanbir kapsama sahip. Düzenli, toplantıda öncelikleTürkiye mimarlık <strong>ve</strong> şehircilik dünyasında Canse<strong>ve</strong>r’innasıl algılandığına ilişkin bir analiz yaptı. Buaçıdan bakıldığında Canse<strong>ve</strong>r’in mimarlığına ilişkinüç bakışın öne çıktığını belirtti. Bunlardan ilki,onun teorisine duyulan ilgiyle kendini gösteren teorisistbir bakıştı. Bir diğeri, başarıları uluslararasıdüzeyde de tescillenmiş olan mimarlık uygulamalarınabakan fakat onun teorisine gönlü yatkın olmayanlarındüşünceleriyle kendini göstermekteydi.Üçüncüsü ise, Canse<strong>ve</strong>r’in çalışmalarını teorik<strong>ve</strong> uygulamada bir bütün olarak gören fakat ne retne de kabul edenler olarak kendini göstermektedir.Düzenli bu üç bakışın da eksiklikler içerdiğini <strong>ve</strong>Canse<strong>ve</strong>r’in mimari serü<strong>ve</strong>nini anlamak için buradakiyaklaşımlardan farklı bir dördüncü bakışa ihtiyaçolduğunu belirtti.Düzenli’ye göre, bir mimarın uygulamaları <strong>ve</strong> görüşlerininnasıl anlaşılması gerektiği ile alakalı birtezin cevap <strong>ve</strong>rmek zorunda olduğu mimarlık tari-28
<strong>Sanat</strong>Araflt›rmalar›MerkeziSAMSAM YuvarlakMasa Toplantılarıhi açısından temel sorulardan birisi, “Yapı ustalarınınbir mimara nasıl dönüştüğü?” idi. Türkiye gibitoplumlarda bu soru daha merkezî bir yer teşkil etmekteydi.Bu sorunun cevabı ise, mimarlık alanınınhem fen bilimleri, hem sosyal bilimler, hem deestetik <strong>ve</strong> sanatın kesiştiği bir alan üzerinde kurulmasındandolayı farklı farklı şekiller aldığı <strong>ve</strong> içindeiş görülen kavramsal yapıların nihai hükmü doğrudanetkilediğiydi. Canse<strong>ve</strong>r gibi geleneksel İslâm-Türk mimarlık uygulamalarından derinden etkilenmişbir mimar söz konusu olduğunda ise, bu sorununcevabı daha karmaşık bir hal almaktadır. Düzenlibu soruyu, Canse<strong>ve</strong>r’in mimarî uygulamalarınıngelişimini tek tek ele alarak <strong>ve</strong> sanatındaki biçim,işlev, yapı <strong>ve</strong> anlam değişimlerini hem onunkendi mimarisiyle ilişki içinde hem geleneksel Türkİslâm mimarlık sanatıyla bağlantı noktalarıyla birlikteele alarak cevaplandırıyor.Düzenli’ye göre, Canse<strong>ve</strong>r’in söylemine <strong>ve</strong> projelerinebakılırken kurulan üst çerçe<strong>ve</strong>ler yetersiz/eksikkalmaktadır. Örneğin, modernizm, postmodernizm,rejyonalizm, üni<strong>ve</strong>rsalizm, historisizm, tradisyonalizm,İslâmî bağlam vb. gibi. Medeniyet ben-idraki <strong>ve</strong>aidiyet kavramları bu çerçe<strong>ve</strong>lerin eksiklerini belirlemede<strong>ve</strong> metodolojik yanlışlarını düzeltmede kullanılabilir<strong>ve</strong> bu tezde kullanılmıştır. Mevcut sıkıntılargenellikle metodolojik yetersizliklerden kaynaklanmaktadır.Örneğin, mimarî araştırma literatüründekigamma analizi tekniği yalnızca binaya ait erişimgrafiklerini <strong>ve</strong>rmekte <strong>ve</strong> sınırlı yorumları barındırmaktadır.Bu teknik sentaktik <strong>ve</strong> semantik analizteknikleri ile birlikte kurgulandığında ise hem mimarininotonomisine yönelik hem de söyleme yönelikyorumlar daha net hale gelmektedir.KIRKAMBARAyn› Mahlas› Paylaflan fiairlerin Kar›flmas› Murat Kara<strong>ve</strong>lio¤luMeselesi <strong>ve</strong> Prizenli fiem’i Örne¤i 9 Kas›m 2006Emrî Dîvân›’ndaÖmer ZülfeHarflerle Yap›lan Oyunlar 23 Kas›m 2006Mavi Emzikli Bebek:Kürflat BayhanLübnan’dan Savafl Foto¤raflar› 21 Aral›k 2006Çarflamba Programlar›AYIN F‹LM‹Dr. Garipaflk(1965, ‹ngiltere, 96’), Yön: Stanley Kubrick Konuflmac›: ‹hsan KabilAile Hayat›(1971, ‹ngiltere, 108’), Yön: Ken Loach Konuflmac›: Ahmet Çorakfi‹‹R AKfiAMLARIHaz›rlayan: SAM fiiir AtölyesiCemal Süreya 22 Kas›m 2006Ece Ayhan 21 Aral›k 2006fi‹‹R ATÖLYES‹Modern Türk fiiiri Serü<strong>ve</strong>nindeTuba Turan1950–1960 Dönemi 14 Aral›k 2006HAYAL PERDES‹EkimYol Silindiri <strong>ve</strong> Keman (1960, S.S.C.B., 44’) Yön: Andrey TarkovskiSonsuz Sokaklar (1954, ‹talya, 100’), Yön: Federico FelliniBal›k (‹ran, 90’), Yön: ‹brahim FuruzeflCharli’nin Çikolata Fabrikas› (2005, ABD, 115’), Yön: Tim BurtonKas›mYürüyen fiato (2004, Japonya, 119’) Yön: Hayao MiyazakiYankesici (1959, Fransa, 75’), Yön: Robert BressonErken Gelen Yaz (1951, Japonya, 135’) Yön: Yasujiro OzuTokyo Hikâyesi (1953, Japonya, 136’) Yön: Yasujiro OzuAral›kYojimbo (1961, Japonya, 110’), Yön: Akira KurosawaE<strong>ve</strong> Giden Yol (1999, Çin, 89’), Yön: Yimou ZhangDr. Garipaflk (1965, ABD, 96’), Yön: Stanley KubrickKüp (1992, ‹ran, 86’), Yön: ‹brahim Furuzefl29