bülten 62 (pdf) - Bilim ve Sanat Vakfı

TürkiyeAraflt›rmalar›MerkeziTAMFazl›o¤lu’na göre, Fatma Aliye, cisim konusunuincelerken sadece Bat›’dan yap›lanaktarmalarla yetinmiyor, kendi miras›n›ve tarihini iyi bildi¤i için onlarlahesaplafl›p, tercihte bulunabiliyor.ğimiz ilk Osmanlı kadını. Hakkında monografi yazılan,dünya sergilerine davet edilen ilk Osmanlı kadını...”Şişman’a göre, Fatma Aliye’nin bu ilk olma durumunu,nasıl bir atmosferde tecrübe ettiği hususuna,belli açılardan açıklık getirilmeliydi.Orhan Okay’ın “mülemma” dediği, Osmanlı’nınkendisini Batı’dan bakarak değerlendirdiği o uzunyüzyılda doğmuştur Fatma Aliye. Böyle bir döneminiçinden yazar. O da bir terkibin peşindedir. Ama gayesi,terakki ve medeniyeti, Osmanlı-İslâm değerlerindentaviz vermeden temindir. Bu nedenle döneminen sembolik mevzusu olan kadın hakları meselesindede Batı’daki gelişmelerden haberdardır, amaOsmanlı toplumu üzerinden bir tavır geliştirmeye,cevap üretmeye çalışır.Avrupa’daki kadınların serüvenlerine de değinenŞişman, kadınların yazma serüveninde, okumaktanyazmaya geçişte çeviri basamağının önemine dikkatçekti. Fatma Aliye de yazı hayatına çeviri ile başlamıştır.Ancak onu Avrupalı kadın roman yazarlarındanfarklılaştıran şey, Avrupalı kadın roman yazarlarıeserlerini erkek adıyla yayınlarken Fatma Aliye“Bir mütercime” imzasıyla yayınlar. Bir başka fark,Avrupalı kadın roman yazarlarının kahramanları erkekiken, Fatma Aliye’nin kahramanları kadınlardır.Fatma Aliye eğitmek üzere romana gerek görür. Ahlakîdeğerlerin hızla bozulduğu, aile hayatını tehditettiği bir dönemde aileyi ve cemiyeti muhafaza içinkadını eğitimli, dirayetli, haysiyetli kılmak açısındanyazıya müracaat eder. Yazma serüveni bir amaç değildir,araçtır. Onun önceliği, Osmanlı genç kızlarınınve kadınlarının kendilerine örnek alacakları tipleroluşturmaktır. Modernliğin tehdit ettiği toplumunkadın üzerinden korunmasıdır amaç.Son olarak, Fatma Aliye’nin kadın sorununa bakışınada yer veren Şişman’a göre: “Hâkim yaklaşım bellibir kalıp içinden değerlendirme yapmakta ve FatmaAliye de bu kalıba uymamaktadır. O, hem döneminintabiriyle terakkiyat-ı nisvaniyeyi savunur,ama muhafazakâr İslâmî değerlerinden de vazgeçmez.Böyle olunca ya onu görmezden gelmek ya dakolaycı bir değerlendirmeye sığınmak en elverişli yolgibi görünmüştür pek çok araştırmacıya.”Fatma Aliye, döneminde çok şiddetle tartışılan kadınmeselesini, bir kadınlık mücadelesi olarak görmez.Avrupa’daki feminist hareketlerden haberdardır,ama kendi konumunu kadın olarak çizmek yerine,ilim ve adalet çerçevesinde bir konum belirler.Kendisi kadınlık davası gütmediği gibi, Avrupa’dakikadın hakları hareketiyle bir halef selef ilişkisi içindeolmamak gerektiğini de açıkça ifade etmiştir“Ben’in Tarihi” ile “Tarihteki Ben” ÇatışmasındaAhmet Cevdet Paşa Okulu Başarısız mı Oldu?Konuşmasına bu soruyla başlayan İhsan Fazlıoğlu’nunsoruya verdiği cevap basitti: Evet, başarısızoldu. Peki, niçin başarısız olmuştu? Fazlıoğlu, sunumundabu soruyu cevaplandırmaya çalıştı; çağdaşTürk düşüncesini anlamlandırmak için geliştirdiğişablondan hareketle.Klasik kültür “hakikat” merkezli bir kültürdü. İstermetafizik, ister fen bilimleri, ister din bilimleri olsun;hangi tür araştırma sahası seçilirse seçilsin, nihaiolarak ulaşılmak istenen hakikatti. Bunalım dönemlerindeise insanlar hakikati değil siyaseti öneçıkartırlardı. Siyaset merkezli düşünmeye odaklanan,mevcut durum ve sorunlara ilişkin düşüncelerinüretildiği çağdaş Türk düşüncesinde metafizikderinlik aramak, nazariyat aramak pek mümkün de-49