Rieter İplikçilik El Kitabı

Şekil 28’de görüldüğü gibi, kovadan (1) beslenen bir cer şeridi
çekim düzeneğine (2) geçer, burada 100 – 200 arasında
çekime uğrar. Çıkan elyaf demeti daha sonra hemen çekim
düzeneğini takiben yerleştirilmiş iki hava jetine (3 ve 4)
doğru ilerler. İkinci jet (4) esas yalancı büküm elemanıdır.
Bu jette 2 milyon dev/dak’dan daha fazla açısal hız ile oluşturulan
hava girdabı elyafa büküm verir, elyaf demeti jetin içinde
yaklaşık 250 000 dev/dak. hızlarına ulaşan dönme hızıyla
vidaya benzer yol izler. Sıkıştırılmış hava, yalancı büküm elemanının
ana kanalına girerken ses hızına ulaşır. Bu dönme
hareketi esnasında eksenel kuvvetler çok düşük olduğundan
iplikte sadece düşük bir gerginlik oluşur.
Girdabın tork yaratma olasılığı o kadar yüksektir ki iplikteki
büküm çekim düzeneğine kadar geri gelir. Bu sebeple pratikte
elyaf tutamı ön silindirlerden çıkar çıkmaz tam dönme
hızına ivmelendirilir. İpliği bir arada tutan kenar lifleri azınlıktadır.
İşlemsel sebeplerle bu liflerin tüm iplik kütlesindeki
oranı %5i geçmez. Bu kenar lifleri, yalancı büküme sahip
özdeki liflerin büküm yönüyle aynı yönde görece çok düşük
büküme, ya da hatta tam tersi yönde biraz büküme sahip
olabilir. Bu, kısmen tutamın kıstırma noktasından yaygın bir
formda geçmesiyle ama genelde birinci jette (3) ikinci jetteki
(4) girdaba ters yönde girdap oluşturarak sağlanır.
Aslında yoğunluk açısından birinci jetteki girdap ikincidekine
göre daha zayıftır ve gerçekten özdeki lifleri etkileyemez
ama kenardaki liflerin demetin bir ucundan dışarı çıkmasını
engeller. Birinci girdap ikinci jetin dönüşüne ters yönde davrandığı
için kenardaki liflerin ipliğin merkezine doğru bükülmesini
engeller ve hatta özdeki liflerin etrafına aksi yönde
bükebilir. Elyaf ikinci jetten geçerken aşağıda belirtilenler
gerçekleşir.
Jet (4) tarafından verilen büküm yalancı büküm kuralları çerçevesinde
sıfırlanır. Merkezdeki liflerde, yani liflerin çoğunluğunda,
hiç büküm yoktur; bu lifler paralel bir şekilde durmaktadır.
Diğer yandan yalancı büküm kanunu çerçevesinde
kenardaki lifler (ki bunlarda önceden hiç büküm yoktur, yada
düşük hatta tersi yönde büküm vardır) jet’in (4) dönüş yönüyle
aynı yönde büküm alır; bu sebeple bu lifler paralel elyaf
demetinin etrafına sarılır. Lifleri birbirine bağlar ve kohezyonu
sağlar. Dr. H. Stalder [1] tarafından hazırlanmış bir
büküm diyagramında bu büküm işlemleri anlatılmaktadır
(bkz Şekil 29).
Rieter İplikçilik El Kitabı . Cilt 6 . Alternatif Eğirme sistemleri
Büküm yönü
Merkezde büküm
S Z
Şekil 29 – Hareket halindeki elyaf demetinde bükümün dağılımı
Elde edilen kesikli lif ipliği önce emiş cihazından (7) ve sonra
elektronik ipik temizleyiciden (8) geçerek sevk silindirleri
(6) aracılığıyla çapraz bobine (9) sarılır (Şekil 28).
İki düzeli hava jeti eğirme sistemi belirli bir başarıyla pratik
çalışma ortamına aktarılabilmiş ilginç bir işlemdir.
2.6.2.2. Hammadde gereklilikleri
Yüzeyde büküm
İşlem şimdiye kadar saf sentetik lifler, sentetik karışımları
ve bunların pamukla karışımları ile sınırlı kalmıştır. Saf pamuk
sadece taranmış halde işlenebilir ve genelde düşük mukavemetli
ürünler (ring ipliğinin %50 – 70i oranında mukavemete
sahip ve bu da %100 pamuk ipliğin iki düzeli hava
jetli eğirme sisteminde üretilmesinin sanayi uygulamalarına
pek uygun olmadığını gösterir) elde edilebilmektedir. Hammaddedeki
kirlilik oranı rahatsız edici bir faktördür. Daha
uzun ve ince liflerin kullanımıyla neredeyse tüm iplik özellikler
iyileşmektedir.
İplik kesitinde en az 80 lif olması gerekmektedir.
Liflerin aşağıda belirtilen özelliklere sahip olması gerekmektedir:
• yüksek mukavemet:
• daha fazla lif-lif sürtünmesi;
• düşük eğilme rijitliği;
• büküme düşük direnç, ve
• düşük oranda kısa elyaf.
35