yerel ölçekli planlama yerel toplumların sürdürülebilir ... - REC Türkiye

BÖLGESEL ÇEVRE MERKEZİ DERGİSİ - ÜÇ AYDA BİR YAYIMLANIRYıl 3 Sayı 1 | OCAK - MART 2007 | 5.00 YTLyerel ölçekli planlamayerel toplumlarınsürdürülebilir ekonomileroluşturmasına destek oluyorYerinde YEŞERENçözümlerEkolojik ayak izini küçültmekYaşamımızın her anında kullandığımıztüm kaynakları doğa sağlıyor vebunun da doğaya bir bedeli var.sayfa 14▼Çevreye yerelden bakışYerel Çevre Eylem Planları yereltoplumlar için bir çevresel demokrasiaracı sunuyorsayfa 16▼Doğa - ekonomi uçurumuna köprüSınıraşan park, doğayı ve gelenekseluygulamaları koruyarak yeni iş sahalarıoluşturmaya çalışıyor.sayfa 20▼

Do¤al kaynaklar› verimlikullan›yor, çevreseldüzenlemelere uyuyor,kimyasal at›klar›n›z›gere¤i gibi ar›t›yormusunuz?O halde AB'nin ensayg›n flirketlerinden birisiz olabilirsiniz.Avrupa Komisyonu ÇevreGenel Müdürlü¤ü taraf›ndan1987 y›l›nda verilmeyebafllanan Avrupa Birli¤i ÇevreÖdülleri, çevre dostu politika veürünlere öncülük eden flirketlerinbaflar›lar›n› takdir etmek ve di¤erflirketleri de bu anlay›fl› benimsemeyeözendirmek amac›n› tafl›yor.2005-2006 döneminde REC Türkiye’nineflgüdümünde yürütülen programla Türkiye’den flirketler de bu yar›fla kat›lma vebu sayg›n ödülü kazanma f›rsat›n› elde etti.fiirketler; Yönetim, Ürün, Süreç ve Uluslararas› ‹flbirli¤i olmak üzeredört ayr› kategoride ödüle aday olabiliyor.2007-2008 ödülleri için baflvurular Nisan 2007’de bafll›yor.2005-2006 döneminde çevreye kazand›ran flirketleri kutluyor, sizi de çevreduyarl›l›¤›n›z› ödüllendirmeye davet ediyoruz.BÖLGESEL ÇEVRE MERKEZ‹REC TürkiyeAyr›nt›l› bilgi içinREC Türkiyeweb sitesini izleyin:www.rec.org.tr

yeşil UFUKLARİÇİNDEKİLERYıl 3 Sayı 1 | OCAK-MART 2007 | ISSN 1305-5232Yeşil Ufuklar, Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel ÇevreMerkezi (REC)’nin üç ayda bir yayımlanan ve özgün adıGreen Horizon olan dergisinin Türkiye uyarlamasıdır.Yeşil Ufuklar, Green Horizon dergisinde yer alan haber vemakalelerin yanı sıra Türkiye’den haber ve makalelere de yervermektedir.Yeşil Ufuklar, REC’in karar alma süreçlerine katılımı destekleme,bölgesel paydaşlar arasında işbirliğini teşvik etme gibiamaçlarına hizmet eder.Yeşil Ufuklar, Orta ve Doğu Avrupa’da çevre ve sürdürülebilirkalkınma alanında önemli konulara ve gerçek öykülere yervermektedir. Dergi, iş dünyası, uluslararası kuruluşlar,hükümet, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları,akademik kurumlar ve basın için yararlı bir kaynaktır.Yeşil Ufuklar’da yer alan fikir ve görüşlerin Orta ve DoğuAvrupa için Bölgesel Cevre Merkezi (REC) ve RECTürkiye’nin görüşlerini yansıtması gerekmez.Yeşil Ufuklar, elektronik olarak www.rec.org.tr adresindenincelenebilir.Yeşil UfuklarYayın Sahibi: REC Türkiye adına Dr. Sibel Sezer EralpDERGİ EKİBİSorumlu Yazı İşleri Müdürü: Yeşim A. ÇağlayanEditör: Nafiz GüderÇeviri: Özge GezerlerSon Okuma: Duygu GüvenÖzgün Tasarım ve Uyarlama: Turgay ArıkYayın Hizmetleri: Bayt Bilimsel Araştırmalar Basın Yayınve Tanıtım Ltd. Şti., Ziya Gökalp Cad. 30/31, Kızılay,Ankara. Tel. 0312 431 3062Baskı: Miki Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.Matbaacılar Sitesi 560. Sok., No:27, İvedik, AnkaraTel. 0312 395 2128Baskı Tarihi: 13 Nisan 2007KATKIDA BULUNANLAR■ Güzin Arar ■ Yunus Arıkan ■ Paul Brown ■Deniz Dinçel ■ Şebnem Feriver ■ Deniz Gümüşel■ Jasmin Maricic ■ Ardi Pulaj ■ Srdjan Susic ■Mehmet Ali Üzelgün ■ Maden Volaric ■ Janos ZlinskyGÖRSELLERBehiç Ak ■ Rudolf Blazejovsky ■ CEE Bankwatch■ Jonathan Dawson ■ Ekotim ■ Avrupa Komisyonu■ Flickr.com ■ www.guneskoy.org.tr ■ ICPDR ■KierenMcCarthy.co.uk ■ Jasmin Maricic ■Krupa Marton ■ PHOTODISC ■ REC Arnavutluk Ofisi■ REC Merkez Ofisi ■ REC Türkiye Arşivi ■Tomislav Rogosic ■ Mehmet Ali Üzelgün■ Mladen VolaricGreen HorizonMAGAZINE TEAMEditor in Chief: Pavel AntonovDeputy Editor: Greg SpencerSales Officer: Alex GregorioDesigner: Patricia BarnaProduction: Robert AdamProofreader: Nathan JohnsonAdministrative Officer: Emese GalWebmaster: Tamas BodaiEDITORIAL BOARDREC PR: Zsolt BauerEnvironment and security:Marta Szigeti BonifertEnvironmental policy: Oreola IvanovaSouth Eastern Europe: Radoje LausevicBusiness and corporate responsibility: RobertNemeskeriTurkey: Sibel SezerInformation and research: Jerome SimpsonEnvironmental law: Stephen StecPublic participation: Magdolna Toth NagyNew EU member states: Beata WiszniewskaSustainable development: Janos ZlinszkyK A PA K K O N U S U10 Oltadaki büyük balıkYerel Çevre Eylem Planları, sürdürülebilir bir yaklaşımla kalkınmak isteyentoplumlar için doğru seçeneği sunuyor.12 Tarih ve kültürden güç alan çevreKalenin onarımı, hem tarihî anıtı canlandırıyor hem de turistik fırsatlaryaratıyor.13 Turizm temizliğiTemizliğe yönelik yatırımlar Arnavutluk halkına ekonomik olanaklar sunuyor.14 Yeryüzüne küçük izlerTüm kaynaklarımızı sağlayan doğanın yükünü azaltmak için Türkiye veİskoçya’dan iki örnek.16 Çevreye yerelden bakışYerel Çevre Eylem Planları, kendisinin ve yaşadığı dünyanın geleceğihakkında söyleyecek sözü olan yerel toplumlara yeni bir çevreseldemokrasi aracı sunuyor.M E R C E K19 Nükleersiz gelecekLetonya yeni nükleer projesine başlarken, AB Komisyonu’nun enerjidensorumlu vekili, üyelerin diğer seçeneklere öncelik vermesini istedi.20 Doğa - ekonomi uçurumuna köprüSınıraşan park, doğal hazineleri ve geleneksel uygulamaları koruyarakyeni iş sahaları oluşturmaya çalışıyor.R E C B Ü LT E N İ22 İklimler değişiyor... değişme sırası bizdeİki yılını dolduran REC Türkiye İklim Değişikliği Çalışma Programı,iklim değişikliği konusunda bugün Türkiye’deki duyarlılığın oluşmasındaönemli bir paya sahip.22REC TÜRKİYE ARŞİVİKAPAK KONUSUYerinde yeşeren çözümlerToplum temelli planlama, yerelçevre ile ortaklaşa bir yaşamkurmaya yönelik en eminyöntem. REC, Hırvatistan’ınNeretva Nehri deltasındaki yerelyönetimlerin, hem bölgedeyaşayanların refahınıartırmalarına hem de bölgeninzengin doğal yaşam ortamlarınıkorumalarına yardımcı oluyor.KAPAK FOTOĞRAFI Tomislav RogosicDİĞER BÖLÜMLERForum 4Dış Haberler 6Türkiye’den Haberler 8REC Bülteni 24Bilişim Teknolojileri 29Kitaplık 30İLETİŞİMEditöreditor@rec.org.trAbone işlemleriinfo@rec.org.tr▼ ▼▼▼ ▼▼Bölgesel Çevre MerkeziREC Türkiyeİlkbahar Mahallesi, 15. Cadde,296. Sokak, No: 8, 06550 YıldızÇankaya, Ankara-TürkiyeTel: (90-312) 491 95 30Faks: (90-312) 491 95 40Web: www.rec.org.tr14MEHMET ALİ ÜZELGÜN3 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

FORUMeditördenSomut seçenekleryeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 4REC ARŞİVİYAKLAŞAN FIRTINA: Arnavutluk’taki Hajla Doruğu, ‘betonlaşma’nın mahvedemediği ender doğa parçalarından biri.‘Betonlaflma’ kelimesini ilk kez Kas›may›nda, Zagreb’de duydum. 20’lerindekiüniversite ö¤rencisi Mirna bu sözcü¤ü,ona göre kufla¤›n›n en rahats›z ediciçevre sorununu tan›mlarken lâf aras›ndakulland›. Mirna ile farkl› ülkelerden gelmemizera¤men sözcü¤ün anlam›n›hemen kavrad›m. Bütün Orta ve Do¤uAvrupa’da betonlaflma ayn› anlama gelir:yeflil alanlar›n betonla kaplanmas›.Yat›r›mc›lar›n çevre üstündeki bask›s›n›ngün geçtikçe artt›¤›n› göstermesinin yan›s›ra betonlaflma, ço¤u zaman yöneticilerinhatalar›n›n da bir göstergesi. Yerelyönetimin Aflil topu¤u, yani yolsuzluk,yerel çevre hareketinin yaratt›¤› olumlupotansiyeli toplumun gözünde kolaycagölgeleyebiliyor.Bir çocuk park›n›n bir gecede otoparkadönüfltürülmesi, betonlaflman›n belkide en masumlar›ndan biri. Betonlaflman›ndaha sembolik örneklerinden biri,Budapeflte’de Moskova Meydan› yak›n›ndakiküçük bir park›n üstüne 1998’deMammut al›flverifl merkezinin infla edilmesi;ya da Sofya’n›n Güney Park›’n›nyavafl yavafl, Hilton otelinden s›radanapartmanlara ve son olarak da flehrin enyeni hipermarketine var›ncaya kadar iriliufakl› birçok yap›n›n yer ald›¤› bir yerleflimyeri haline gelmesi.Sofya’da inflaat izinlerinin nas›l al›nd›-¤›na hayli aflina olan bir mimar, ifllerinnas›l yürüdü¤ünü flöyle anlat›yor: biryeflil alanda ilk izin, sözcü¤ün tam anlam›ylayolu aç›yor. Bu ilk izin, genellikleya bir otopark, ya bir benzin istasyonu yada park kulübesi gibi ‘geçici yap›lar’ içinç›kart›l›r. Sonraki aflamalar daha kolayd›r;alan bir kez betonla kapland› m› art›kyeflil alan olmaktan ç›kar. Günün birindebir pazar yeri bir al›flverifl merkezinedönüfltü¤ünde buna itiraz edecek hemenhiç kimse ç›kmaz.Betonlaflman›n sorunu, insanlar›temiz hava gibi bir do¤al kaynaktan yoksunb›rakmas›d›r. Bunun yerine yeni birsüpermarkete, bir otoparka ya da bir iflmerkezine kavuflurlar. Do¤a, kalk›nman›nve insanlar›n açgözlülü¤ünün kurban›olur.Ancak yerel yönetiflim madalyonununbir de öteki yüzü var: do¤ru çevreselçözümleri yerel ölçekte planlamak vehayata geçirmek daha kolayd›r.Polonya ile Orta ve Do¤u Avrupa’n›ndi¤er yerlerinde birçok yerel çevre projesinedan›flmanl›k yapm›fl olan BeataWiszniewska’ya göre, “bölge belediyeleri,do¤a koruma ve halk sa¤l›¤› alan›ndaetkileyici baflar›lar elde ediyor.”Pek çok yerel baflar› öyküsü de,Wiszniewska’n›n gözlemini do¤rular nitelikte.Bunlar›n ço¤u, REC’in teflvik etti¤i,titizlikle tasarlanm›fl yerel çevre eylemplanlar› sonucunda elde edildi. Kimileride Bat›l› kurulufllar›n kapasite gelifltirmeve do¤rudan malî yard›m programlar›ndanyararland›. Ancak örneklerin hepsindefark› yaratan bireylerdi. Bu kiflilerin enrenklilerinden biri, Arnavutluk s›n›r›nakomflu, yaklafl›k 20,000 nüfuslu Makedonkasabas› Debar’›n faal belediye baflkan›Argetim Fida.Doğru çevreselçözümleri yerelölçekte planlamak vehayata geçirmekdaha kolay.Debar’da dilleri ve dinleri farkl› insanlar,Balkanlar’daki baflka yerlerin tersine,on y›llarca bar›fl içinde, bir arada yaflamay›baflard›. fiehir do¤al güzelliklerleçevrili; zirvesi karla kapl› da¤lar, birleflenRadika ve Crni Drim nehirleri, do¤a harikas›bir kanyon ve iki termal kapl›ca.Fida kendini, bu do¤al hazinelerle uyumlubir kalk›nmaya adam›fl.Doktor olan Fida, 1980’lerin ikinciyar›s›nda, daha iyi bir yaflam› yurt d›fl›ndaarayanlardan biriydi. ‹sviçre veAmerika’daki y›llar› ona, iyi bir çevreninyerel toplumlar için ne kadar de¤erlioldu¤unu ö¤retti. “Do¤am›z bizim anasermayemiz, onu korumam›z gerek,”diyor Fida.Fida, bir y›l kadar önce belediye baflkan›olduktan sonra yerel çevreyi iyilefltirmeyeyönelik baz› projeler bafllatt›.Hollanda’n›n malî deste¤iyle, yeni bir at›ksu ar›tma tesisinin ve bir çöp sahas›n›nolabilirlik çal›flmas› yürütüldü. Hem buçal›flma hem de çevre tesisleri için malîdestek bulmaya iliflkin yerel yönetici e¤itimi,REC’in uygulad›¤› bölgesel bir projeninparças›yd›. Bat› Balkanlar’›n üçküçük s›n›r kasabas›nda projeyi yürütenVenelina Varbova, elde edilen sonuçlar›nmutluluk verici oldu¤unu söylüyor.“Yerel yöneticilerin kendilerini ifle adamas›ve sorumluluk duygusu, küçükbelediyelerde daha fazla oluyor,” fleklindeaç›kl›yor bunu.Ancak Varbova betonlaflma konusundatemkinli. “Bat› Balkanlar’daki ülkeler,yerel çevreleri üstünde komflu ülkelerinyaflad›¤›na benzer bir bask›yla karfl› karfl›yakalacak,” diyor.Fida buna ra¤men iyimser. “Merkezîyönetimde kimse kimsenin ad›n› bilmiyor,oysa burada herkes birbirini tan›r.Biz onlar kadar yolsuzlu¤a batm›fl olamay›z,”diyor ve yat›r›mc›lar› kazanman›n,onlar›n çevreyi kirletmesine veya mahvetmesinemeydan vermeden de mümkünoldu¤una inan›yor.Pavel P. Antonov

FORUMsöyleşiZorlu sular Tuna’yı bekliyorUNDP-GEF girişimi olan 17 milyon dolarlık Tuna BölgeselProjesi (DRP) sona eriyor. Tuna Nehri UluslararasıKoruma Komisyonu (ICPDR) icra sekreteri Philip Weller,havzanın karşılaşacağı zorlukları anlattı.Tuna Nehri Projesi’nin (DRP) sonuçlarıbeklentilerinizi karşıladı mı?Tuna’da çevre aç›s›ndan önemligeliflmeler sa¤land›, ancak kal›c› nitelikteolumlu bir sonuca henüz ulaflamad›k.BM Kalk›nma Program›-Küresel ÇevreFonu’nun (UNDP-GEF) yapt›¤› yat›r›mlar›nbaflar›l› oldu¤unu düflünüyorum. Fizikîçevrede çok büyük iyileflmeler sa¤land›.Ancak daha önemlisi, bölgenin, karfl›laflt›¤›sorunlarla bafla ç›kma kapasitesi geliflti veiflbirli¤i mekanizmalar› güçlendi. DRPolmasayd›, ICPDR bu denli güçlü birkurum olamazd›. GEF’in projeden ayr›lmas›asl›nda kötü de¤il, çünkü sorumlulu¤uülkelere b›rak›yor yeniden. Yürütülenetkinlikler için gerekli malî kaynaklar›nbüyük bölümünü zaten Tuna havzas›ndabulunan ülkeler sa¤l›yor; GEF’in malî katk›s›ise, de¤iflimi kolaylaflt›racak bir katalizörifllevi görüyordu.Bu etkinliklerin en büyük baflar›s›; birde¤iflimin gerekli oldu¤u konusundamutabakat oluflturmas›, bu de¤iflim içingereken çaban›n seferber edilmesini sa¤lamas›ve nihayet kolaylaflt›r›c› bir ifllev üstlenmesioldu. GEF’in sa¤lad›¤› kaynaklar,kurum ve bireyleri güçlendirdi, ve onlar›nzaten yapabilecekleri iflleri hayata geçirmelerinikolaylaflt›rd›.Tuna ülkelerinin bundan sonra neyapmaları gerekiyor?Kirlili¤in azalt›lmas› için kararlar al›nmas›,hem flirketlerin hem de hükümetlerinyat›r›mlar yapmas› lâz›m. Ar›tma tesisibulunmayan yerlere bu tesisleri kurmak,ya da buralarda tar›m politikalar› ve uygulamalar›n›de¤ifltirmek için kaynak aktar›lmas›,böylece söz konusu bölgelerin yaratt›¤›kirlili¤in azalt›lmas› gerekecek.Hükümetlerin, nehir tafl›mac›l›¤› ve hidroelektrik santral projelerinin çevreyi hesabakatmas›n› sa¤lamas›; ve böyle projelerde,bal›k göç yollar› veya buna benzer unsurlariçin gerekli yat›r›mlar› yapt›rmas› gerekecek.Prut Nehri, Tuna Deltas› veya SavaNehri havzas› gibi afla¤› Tuna’n›n yan havzalar›ndayürütülen projeler için büyükihtimalle d›flar›dan kaynak sa¤lamam›zgerekecek.fiimdi [bölgedeki hükümetlere]söyleyece¤im fley flu, flimdiye kadaryap›lanlar iflin kolay k›sm›yd›. Ne olmas›ve neler yap›lmas› gerekti¤ini, ne türyat›r›mlara ihtiyaç duyuldu¤unu AB Su‘Hükümetlerin,toplum nezdindeitibar sağlamasa bile,kaynak ayırmak veharekete geçmekkonusundaistekli ve kararlıolduklarını ümitediyorum.’Çerçeve Direktifi kapsam›nda irdeledik.Hükümetlerin, toplum nezdinde itibarsa¤lamasa bile, kaynak ay›rmak veharekete geçmek konusunda istekli vekararl› olduklar›n› ümit ediyorum.Peki bunun maliyeti ne olacak?Hâlâ gerekli maliyeti netlefltirmeyeçal›fl›yoruz, ancak bütün Tuna Nehrihavzas› genelinde milyarlarca avroluk biryat›r›m yap›lmas› gerekti¤i kesin. Tabii iflparayla bitmiyor. Politika de¤ifliklikleribelki o kadar pahal› de¤il ama gerçeklefltirilmesiçok zor. Hükümetlerin, insanlar›ndüflünüfl biçimlerini, al›flkanl›klar›n›ve yürütülen uygulamalar› de¤ifltirmesigerekecek. Tar›m, kentlerde konsantre veh›zl› çözünen deterjan kullan›lmas›,kanalizasyon altyap›s›n›n yönetimi gibialanlarda yeni yaklafl›mlar gelifltirilmesigerekecek.ICPDRKATALİZÖR: Sonuçlardan memnun olmakla birlikteWeller, Tuna’yı, yeni zorlukların beklediğini belirtiyor.REC’in toplumsal katılım ve siviltoplum hibeleri boyutundaki katkısı netür yararlar sağladı?REC’in bütün ülkelerde sahip oldu¤ugibi bir kapasiteye sahip baflka bir kurulufldaha yok. REC’in yürüttü¤ü toplumsalkat›l›m unsuru ulusal ölçekte çok olumluörnekler oluflturdu. Pilot etkinlikler, üretilenmateryaller, gelifltirilen modeller çokyararl› oldu. REC’in yönetti¤i küçükölçekli hibeler sayesinde çok yenilikçi veilginç ifller ortaya ç›kt› ama bunlar› de¤erlendirmelimiyim, ya da nas›l de¤erlendirmeliyimbilemiyorum. Mevcut uzmanl›¤agereksinim oldu¤u ortada, ancakgörünüfle bak›l›rsa, art›k Orta ve Do¤uAvrupa’da duyulan ihtiyaç, REC’in kuruluflundanbu yana üstlendi¤i ifllevdendaha farkl›. REC, bölgenin geçifl döneminiyaflad›¤› ilk y›llarda kaynaklar›n seferberedilmesi, özellikle de sivil toplumkurulufllar›na yönlendirilmesi ve bellidüzeydeki yetkililerin desteklenmesi aç›-s›ndan büyük önem tafl›yordu. Bu rolde¤iflti. Ben REC’i daha çok bir dan›flmakuruluflu gibi görüyorum art›k. REC’in,rolü konusunda net olmas›n›n önemlioldu¤unu düflünüyorum, ki böylecedi¤er STK’lar ve resmi kurumlar çok yayg›noldu¤u aflikâr bu uzmanl›k a¤›ndannas›l yararlanaca¤›n› bilebilsin.REC’in katkısıREC Green Horizon dergisinin Aralık 2006sayısının Danube Watch bölümünde:● sivil toplum hibeleri sayesinde TunaNehri’nde elde edilen çevresel iyileşmeler;ve● sürdürülebilir nehir havzası yönetimindetoplumsal katılımının artırılması,konularını bulabilirsiniz,. REC’inTuna Hibeleri programının ilk aşamasınındeğerlendirmesini dergimizin 28. sayfasındabulabilirsiniz.5 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

HABERLERBölgesel kısa haberler■ Slovak şirketlerin üçte biri kural çiğniyorSlovakya çevre teftiş kurulunun yaptığı bir araştırmaya göre, ülkedebulunan şirketlerin %32’si, hava kirliliği düzenlemelerini 2006’nın ilkyarısında ihlâl etti. Teftiş kurulunun kestiği yaklaşık 33,000 avroluktoplam ceza içinde, sülfür dioksit (SO 2 ) salımları belirlenen sınırlarıaşan US Steel şirketine kesilen 5,350 avroluk ceza ile, nitrojen oksit(NO x ) sınırlarını aşan Novacke Chemicke Zavody şirketine kesilen2,650 avroluk ceza da bulunuyor.■ Polonya SO 2 ticaretine hazırlanıyorPolonya Bölgesel Kalkınma Bakanlığı, ülkedeki enerji şirketlerininsülfür dioksit (SO 2 ) salım kotalarını takas edebileceği ulusal bir sistemteklifi sundu.ABD’de başarıyla uygulanan sistem, Avrupa için bir ilk olacak.Polonya, kömürlü termik santralleriyle AB’nin en büyük SO 2 kirleticilerinden.Teklif, 1 Ocak’ta yürürlüğe giren AB büyük yakma tesisleri(LCP) direktifi çerçevesinde belirlenen sülfür salım sınırlarını tutturmakamacıyla sunuldu.Bölgesel Kalkınma Bakanı Yardımcısı Jan Mikula, “LCP direktifineuyulmasını kolaylaştırmak için iktisadî mekanizmalar üstündeçalışmamız gerek, idarî yöntemler tek başlarına her zaman dahaetkisiz oluyor,” dedi.■ Bulgar şirketleri endişeliDnevnik gazetesinden alınan bilgiye göre, Bulgaristan Çevre Bakanlığı’nınteklif ettiği çevresel yükümlülük yasası iş dünyasında endişeuyandırdı. Yasa, şirketlerin potansiyel yükümlülükleri yerine getirmekiçin malî teminat sunmasını gerektirecek –bu talep, yasanındayanağı olan AB direktifinde zorunlu değil. Bulgaristan’daki iş çevreleri,kirlilik riski değerlendirme kıstaslarının olmayışı yüzündensigorta kapsamını teminat altına almanın mümkün olmadığını düşünerekendişeleniyor.■ Biyo atıkları işleme planıBulgaristan Çevre Bakanlığı, bakterilerle ayrışabilen atıkların kaybınıazaltmaya yönelik bir plan tasarısı çıkardı. Plan, biyo atıklarınayrı toplanmaya başlanmasını, mekanik ve biyolojik işlemetesislerinin kurulmasını öngörüyor.Plan, üye ülkelerin bakterilerle ayrışabilen atıkların ziyanınıazaltmayı hedefleyen AB’nin, 1999 çöp sahası direktifine dayanıyor.AB’ye 2007’de katılan Bulgaristan bunu dört yıllık bir gecikmeyleuygulayacak.Park ve kentlerdeki ağaç atıklarının ayrı ayrı toplanıp işlenmesiuygulamasının 2008’den önce başlaması gerekiyor; hemenardından da, ofislerde kullanılan kağıtlar gibi ambalaj harici kâğıtve kartonların ayrı ayrı toplanmasına başlanacak. Daha zor olanevsel biyo atıkların toplanması konusu ise muhtemelen 2013’teele alınacak.İ M A RLiman kentine yardım■ S›rbistan’›n Tuna k›y›s›ndaki ticaret limanlar›ndan biriolan Pancevo’da kanalizasyon sistemi kurmak için toplam15.8 milyon avro bir araya getiriliyor. Liman NATO’nun1999’daki bombard›manlar›yla iyice kötüleflen çevre kirlili¤indenkurtulmaya çal›fl›yor.Avrupa ‹mar ve Kalk›nma Bankas› (EBRD) yaklafl›k 9milyon avroluk bir kredi sa¤lamay› planlarken, Avrupa ‹marAjans› (EAR) 2 milyon avroluk, ‹talyan hükümeti de 1.8 milyonavroluk hibe sa¤layabilecek.Proje ile yeni bir at›k su ar›tma tesisi ve ana kolektörkurulmas›, kanalizasyon tesislerinin onar›lmas› ve kanalizasyona¤›n›n geniflletilmesi planlan›yor. Pancevo kentmeclisi de, denizde dolgu çal›flmalar›n›n maliyetine katk›dabulunacak. Çevre konusunda sa¤lanacak yararlar aras›nda,gerek kent sakinleri, gerek sanayi tesisleri taraf›ndan TunaNehri’ne b›rak›lan ar›t›lmam›fl sular›n yaratt›¤› sorunlar›nazalt›lmas› da yer al›yor.Ayr›nt›l› bilgi, EBRD ad›na projeyi haz›rlayan GaetanoMassara’dan al›nabilir, .N Ü K L E E RG Ü ÇBelene ihalesi Ruslar’da■ ‹ki Avrupa bankas›n›n Bulgaristan’da planlanan yeni nükleersantrallere malî destek vermeyece¤ini aç›klamas›ndan sonra BulgarHükümeti santral ihalesini kimin kazand›¤›n› aç›klad›. UlusalElektrik fiirketi (NEK), Tuna’n›n Belene liman›ndaki yap›m›ertelenen enerji santralinin iki reaktörünün inflas› için aç›lan 4milyar avroluk ihaleyi Atomstroyexport’un kazand›¤›n› duyurdu.Rus flirketi, ikinci s›radaki Skoda ‹ttifak›’n› saf d›fl› b›rakt›.UniCredit ve Deutsche Bank projeye malî destek sa¤lamayacaklar›n›kamuya aç›klad›¤›nda, çevrecilerin, Avrupa’n›n her yerindebulunan banka flubelerinde gerçeklefltirdi¤i protestolar›n›n etkilioldu¤u anlafl›ld›. NEK yetkilileri ise, ‘daha fazla güvenlik sa¤lanaca¤›ve reaktörlerin daha uzun süre iflletilece¤ine dair,’ söz verenAtomstroyexport’un ihaleyi kazand›¤›n› aç›klad›.Associated Press’e yap›lan aç›klamaya göre, inflaat yedi buçuky›lda tamamlanacak. Atomstroyexport sözcülerinden biri, Frans›znükleer flirketi Areva ve Alman flirketi Siemens’in de inflaata katk›-da bulunaca¤›n› söyledi.Söz konusu proje, çevreci protestolar nedeniyle 1990’da ask›yaal›nmadan önce Bulgar hükümeti Belene’ye 787 milyon avrodanfazla yat›r›m yapm›flt›. Proje, Bulgaristan’›n AB’ye girmek için kapatmay›kabul etti¤i Kozloduy’daki iki eski tesisin bofllu¤unu doldurmakiçin 2005’te canland›r›lm›flt›.■ Alışveriş merkezi kredisine protestoÇevreciler, Macaristan’daki bir alışveriş merkezine Avrupa YatırımBankası (EIB) tarafından verilmesi planlanan 40 milyonavroluk krediye karşı çıkıyor. CEE Banka İzleme Ağı’nın üyesiolan Macaristan Ulusal Korumacılar Derneği, Avrupa Parlamentosu’nabir dilekçe yazarak batı Macaristan’daki Gyor’da bulunanen büyük alışveriş merkezi inşaatını destekleyen kredinindurdurulmasını istedi. Şikâyet, kent ekonomisi üstünde ortayaçıkacak olumsuz etkilere ve hava kalitesi zaten standartlarınaltında olan bu yerleşim yerindeki hava ve gürültü kirliliğinin artmasıihtimâline dayanıyor.CEE BANKWATCHyeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 6

HABERLERAB’den Güncel HaberlerD O Ğ AK O R U M ATrans-Karpat karayolunataş koyma çabası■ Greenpeace, Romanya hükümetine sundu¤u dilekçede,Avrupa’n›n el de¤memifl ender ormanlar›ndan birine zarar verece¤igerekçesiyle, Karpat Da¤lar›’ndan geçecek karayolu çal›flmalar›n›ndurdurulmas›n› istedi.Karayolu, buzul gölleri ve ormanlar›yla 1,200 bitki türüne; kayakartal›na, ay›, kurt ve vaflak gibi 50 memeliye yaflam ortam› sunanbat› Romanya’daki 40,000 hektarl›k Retezat Ulusal Park›’ndan geçecek.Greenpeace kampanyalar eflgüdümcüsü Gabriel Paun, “Petrosani’yi,Baile Herculane’ye ba¤layan karayolu için yap›lan çal›flmalarbiyoçeflitlili¤e zarar veriyor. Art›k bir metre bile ileri gitmemelerigerekiyor,” dedi.FLICKR.COM■ Hırvatistan’dan AB yardımına oltaBir Hırvat yetkilisinin Reuters’e yaptığı açıklamaya göre, AB’ninortak balıkçılık politikasını uygulamak isteyen Hırvatistan deniz kaynaklarınınkoruması için de destek bekliyor.2010’da AB’ye katılmayı uman Zagreb, üyelik müzakerelerine2005’te başladı. Balıkçılık müzakerelerinin yakında başlaması bekleniyor,ancak AB’ye uyum sağlaması zaman ve para gerektiren Hırvatistaniçin bu zor bir alan.Balıkçılık müzakereleri sorumlusu Ivan Katavic, “teknelerimizeski, donanımları yetersiz; modern depolama tesisimiz, balık hallerimizya da balıkçılık limanlarımız da yok,” diyor. “Elimizde bulunanve AB’ye çeyiz olarak hazırladığımız şey, iyi yönetilen ve korunan,ticarî yönden önemli 150’yi aşkın türü içeren bir balık stoku, vebunu yaşatmak istiyoruz.”■ Macaristan ÇED yüzünden zor durumdaReuters’in haberine göre Avrupa Komisyonu, çevresel etki değerlendirmesi(ÇED) direktifine uymadıkları gerekçesiyle Macaristan ileüç AB ülkesine Ekim’de dava açtı.Komisyon, yaptığı açıklamada, “Macaristan’ın, münferitvakalarda, örneğin hassas alanlardaki küçük ölçekli projelerde,ÇED’in gerekli olup olmadığını saptamaya yönelik kurallarının, direktiftekilerene kadar uyduğu açık değil,” dedi.Açıklamada, “Macaristan’ın hem bazı temel kavramları tanımlamabiçiminde, hem de toplumu bilgilendirme ve ona danışmakonularındaki ayrıntılı planlarında sorunlar var,” deniyor.AB direktifi, otoyol inşası gibi çevre üstünde önemli ölçüde etkibırakabilecek belli projelerde yetkilendirme yapılmadan önce birÇED yapılmasını şart koşuyor.Ç E V R E S E LF İ N A N SEnerji harcamalarına eleştiri■ CEE Banka ‹zleme A¤› ile Avrupa Yeryüzü Dostlar›’n›nyapt›¤› araflt›rmaya göre, yeni üye ülkelerin AB fonlar›n›kullanma planlar›, sürdürülebilir enerji projelerine yeterliönemi vermiyor. Gruba göre, üye ülkelerin 2007-2013dönemi için önerdi¤i uygulama programlar›, AB’nin temizenerji projeleri yard›m›yla iklim de¤iflikli¤ini azaltmak içinbölgesel yard›mlar› kullanma taahhütlerini karfl›lam›yor.Enerji verimlili¤i ve yenilenebilir enerji projeleri içinsa¤lanacak Yap›sal ve Uyum Fonlar›’ndaki milyarlarca avronunyüzde birini bile harcamay› düflünmeyen Polonya veMacaristan en eli s›k› ülkeler. Litvanya ise bu amaçlarlaald›¤› fonlar›n yüzde alt›s›n› harcamay› planl›yor.CEE Banka ‹zleme A¤› politika eflgüdümcüsü MagdaStockiewicz, “Orta ve Do¤u Avrupa’da enerji israf› büyükboyutlarda, oysa bölge, yenilenebilir enerji için çok büyükve hiç kullan›lmam›fl bir potansiyele sahip. AB’ye göre, bölgeyesa¤lanacak malî yard›mlarda enerji verimlili¤i ve yenilenebilirkaynaklar en öncelikli konular. Ne yaz›k ki flimdiönerilen fon planlar›nda bu konulara gereken önem verilmiyor,”diyor.Üye ülkeler, 2007-2013 döneminde geçerli olacak harcamaplanlar›n› Avrupa Komisyonu’nun de¤erlendirmesinesunuyor. Banka ‹zleme A¤› raporuna göre, AB’nin yeni üyelerve aday ülkeler için ay›rd›¤› 157 milyar avroluk fonunyaln›zca 3 milyar› sürdürülebilir enerji projelerine yat›r›lacak.Oysa, sera gazlar›n› art›racak karayolu ve otoyol yap›-m›na 20 milyar avroyu aflan miktarda yat›r›m yap›l›yor.■ AB salım sınırlarını kabul eden ülkelerEnvironmental Daily haber servisinin bildirdiğine göre, Orta ve DoğuAvrupa’dan üç ülke ile Portekiz, AB salım ticaretinin ikinci aşaması(2008-2012) için karbon salım sınırlarını kabul etti.• Çek Cumhuriyeti sanayi ve çevre bakanlıkları, ikinci aşamanınyıllık 101.9 milyon ton olan sınırını kabul etti. Bu değer, mevcuttesislerin 2005’te saldığı 82.5 tonun çok üstünde.• Slovenya hükümeti, ikinci aşama için yılda 8.3 milyon tonluksınıra imza attı; bu, birinci aşamadaki 8.77 milyon tonluk sınırdanbiraz daha az. Yeni üyelerden yalnızca Slovenya, Kyoto hedefleriniaz da olsa aşıyor.• Bulgaristan 2007 için 52.8 milyon ton tahsis etti.• Salımlarını önemli ölçüde azaltmayı hadafleyen Portekiz isedaha sonra birinci aşamadaki (2005-2007) sınırıyla hemen hemenaynı olan bir sınır belirledi.■ En yeni üyelerin işi zorBulgaristan ve Romanya 1 Ocak’ta AB’ye katıldı. Ancak AvrupaKomisyonu (AK) raporuna göre her iki ülkenin de, aralarındaçevrenin de bulunduğu birçok alanda AB standardlarını yakalamasıgerekiyor. Komisyon’un nihaî hazırlık raporlarında belirtilenlerarasında şunlar bulunuyor:• Brüksel, Romanya ve Bulgaristan’daki gıda güvenliği standardlarınıkarşılamayan birçok gıda üreticisinin belli ürünlerinin diğerAB ülkelerine ihracının yasaklanabileceğini duyurdu.• Bulgaristan’ın, Kozloduy nükleer santralinin reaktörlerinitamamen kapatmak için harekete geçmesi gerekiyor.• Bulgaristan’ın Natura 2000 korunan alanlar listesini tamamlamasıgerekiyor. Ülke topraklarının yalnızca %5’i koruma alanı.7 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

HABERLERTürkiye’den Kısa Kısa■ Sinop NKP sitesi açıldıSinop Nükleer Karfl›t› Platformu’nun(NKP) web sitesi aç›ld›. Sitede platformuoluflturan kurum ve giriflimlerin ba¤lant›adreslerinin yan› s›ra, nükleer enerjiyekarfl› ç›kma nedenleri, güncel duyurularve nükleer karfl›t› imza kampanyas›nakat›l›m için ba¤lant› bulunuyor.■ Hava kalitesi ağıÇevre ve Orman Bakanl›¤›’n›n ‘Hava Kalitesini‹zleme A¤› Projesi’ Türkiye’nin 81ilinde birden hizmete girdi. 81 ildeki 94istasyonda saat bafl› otomatik olarak ölçülenkükürt dioksit ve partikül madde oranlar›naweb sitesinden ulaflmay› mümkünk›lan proje, yaklafl›k 10 milyon avroya maloldu. ■ Türkiye’nin önemli doğaalanlarıDo¤a Derne¤i’nin iki cilt olarak tasarlad›¤›,Türkiye’nin önemli do¤al alanlar›-n›n (ÖDA) 1,112 sayfal›k envanterini içerenÖDA kitab› yay›mland›. Üç y›ll›k birçal›flma sonucunda haz›rlanan, 870foto¤raf, 623 harita içeren ve 305 tan›ml›önemli do¤a alan›nda yaflayan türlerive tehditleri listeleyen kitap, Türkiye’nindo¤al zenginli¤i ve bu zenginli¤in nas›lkorunabilece¤i üzerine temel kaynakniteli¤inde. ■ Enerji verimliliği2006’da TBMM’de tasla¤› haz›rlanan,enerji kaynaklar›n›n ve enerjinin verimlikullan›lmas›, israf›n önlenmesi ve enerjimaliyetlerinin ekonomi üzerindeki yükününhafifletilmesini amaçlayan EnerjiVerimlili¤i Kanunu, 22 fiubat 2007’dekabul edildi. Yeni yasayla bireyleringünefl ve rüzgâr gibi do¤al kaynaklardankendi elektri¤ini üreterek, ihtiyaç fazlas›n›enerji da¤›t›m flirketlerine satmas›n›n dayolu aç›ld›. Bunun uygulanmas› için mevcutsayaç sisteminden, dünya ölçe¤indeyayg›nlaflmakta olan çift tarafl› çal›flabilensayaçlara geçmek gerekiyor.■ Kısa filmlerle çevreHer y›l geleneksel olarak gerçeklefltirilen,Türkiye’nin çevre temal› ilk ve tekk›sa film etkinli¤i olan ‹stanbul ÇevreK›sa Film Festivali’nin beflincisi, 5-10Haziran tarihlerinde gerçeklefltirilecek.Festival kapsam›nda; çevre temal› k›safilm gösterimleri; ulusal çevre k›sa filmyar›flmas›; uygulamal› film yap›m atölyesiile; çevre, sinema ve k›sa film konuluçeflitli etkinlikler yer al›yor. K›sa filmyar›flmas›na son baflvuru tarihi 1 May›s.Festivalin bu y›lki özel bölümü ‘KüreselIs›nma’ konusuna ayr›l›yor. Festival veyar›flma ile ilgili ayr›nt›l› bilgi için,BIRAKIN GÜNEŞ PİŞİRSİN: Adıyaman'ın Besni-Tekağaç Köyü sakinleri,Rotary kulüplerinin girişimiyle güneş ocakları ile tanışıyor.Y E N İ L E N E B İ L İ Rİ K L İ MD E Ğ İ Ş İ K L İ Ğ İE N E R J İTürkiye yüzünü güneşe dönüyor■ Günefl enerjisini farkl› teknolojilerle kullanmaya çal›flan bir çok giriflim ve kurum,kaynak zengini oldu¤u bu alanda Türkiye’nin at›l›m yapmas› için ilk örneklerioluflturuyor.Temiz enerji konusunda araflt›rma ve üretim yapmak, yeni yöntemler gelifltirmekamac›yla Hacettepe Üniversitesi bünyesinde 1993’te kurulan Yeni ve TemizEnerji Uygulama ve Araflt›rma Merkezi ile; Temiz Enerji Vakf›’n›n giriflimiyle 1999depremi sonras› ‹zmit’te oluflturulan Günefl Evi ve Bilim Oyunlar› Merkezi Türkiye’dekiilk günefl evlerinden ikisiydi. Süleyman Demirel Üniversitesi’nde 2002’dekurulan Temiz Enerji Evi de, yenilenebilir enerji konusundaki çal›flmalar› gelifltirmek,mevcut teknolojileri ülkemize kazand›rmak için çal›fl›yor.Pamukkale Üniversitesi bünyesinde faaliyete geçen; Bereket Enerji, DevletPlanlama Teflkilat› (DPT) ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araflt›rma Kurumu(TÜB‹TAK) taraf›ndan desteklenen Temiz Enerji Evi, hem ›s›nma ve elektrik ihtiyac›n›güneflten karfl›l›yor hem de yenilenebilir enerji projelerine ev sahipli¤i yap›yor.DPT’nin destekledi¤i ‘Günefl pilleri arac›l›¤›yla günefl enerjisinden hidrojen eldeedilmesi ve bir konutun elektrik ve ›s› ihtiyac›n›n karfl›lanmas›’ projesinin yan› s›ra,‘Vakum tekni¤iyle g›dalar›n so¤utulmas›’ ve ‘Tekstilde kullan›labilecek enerji yönetimi’bafll›kl› projelerin yürütüldü¤ü deney amaçl› 160 m 2 ’lik ev 500 bin YTL’ye maloldu.Elektrik ‹flleri Etüt ‹daresi’nin (E‹E) 370 m 2 ’lik ‘örnek bina’s› da 2006’da faaliyetegeçti. Ege Üniversitesi Günefl Enerjisi Enstitüsü ise, laboratuar ortam›nda üretti¤iorganik günefl gözesi ile bu teknolojide yeni bir yaklafl›m›n öncülü¤ünü yapmayahaz›rlan›yor. Ayr›ca ‹zmir ve Adana’da çeflitli yerel örgütlerin günefl oca¤›n› özendiricigiriflimleri, Dalyan’da günefl enerjisi ile çal›flan tekneler, Türkiye’nin farkl› teknolojilerlegünefl enerjisinden yararlanma yolunda oldu¤unu gösteriyor.Isınma Türkiye’nin gündeminde■ Küresel iklim de¤iflikli¤i, 2007 ile birlikte ilgili resmi kurumlar›n, Hükümet’in veMeclis’in gündeminde a¤›rl›k kazand›. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) GenelKurulu, 13 fiubat 2007 tarihli oturumunda; küresel ›s›nman›n nedenleri, sonuçlar› veçözümleri konusunda, iktidar ve muhalefet partilerine mensup milletvekillerininhaz›rlad›¤› önergelerin birlefltirilmesini ve bir Meclis Araflt›rma Komisyonu kurulmas›n›kararlaflt›rd›. Komisyonun, çal›flmalar›n› Eylül’e kadar tamamlamas› bekleniyor.Baflbakan baflkanl›¤›nda 7 Mart’ta 15. kez toplanan Bilim Teknoloji Yüksel Kuruluda (BTYK), küresel ›s›nmaya karfl› önlem ve uyum sa¤lama boyutunda etkin bir uygulamayap›lmas› için gerekli bilimsel ve teknolojik araflt›rma programlar›n›n haz›rlanmas›n›kararlaflt›rd›.2006’da tamamlanan ve Birleflmifl Milletler ‹klim De¤iflikli¤i Çerçeve SözleflmesiSekreteryas›’na sunulan Türkiye’nin ilk Ulusal Bildirimi ise 23 Mart’ta Ankara’da kamuyaduyuruldu. Ülkenin iklim de¤iflikli¤i ile ilgili tüm sektörlerinde mevcut durumu derleyenUlusal Bildirim, Türkiye’nin k›sa ve orta vadeli eylem plan›n› da içeren ilk kapsaml›belge olma özelli¤ini tafl›yor.SEYHAN ROTARY KULÜBÜyeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 8

HABERLERtürkiyeA V R U P AB İ R L İ Ğ İYedinci çerçeve başlıyor■ Avrupa Birli¤i‘nin, bilim ve araflt›rmay› desteklemek için gelifltirdi¤içerçeve programlar›n yedincisi, Avrupa Araflt›rma-Gelifltirme (Ar-Ge) OrtakPazar›’n›n kurulmas›n› hedefliyor. Toplam bütçesi 53.2 milyar avro olan ve2007-2013 y›llar›n› kapsayacak 7. Çerçeve Program›’na iddial› haz›rlananTürkiye’nin hedefi, 2010 itibar›yla millî gelirinin %2’sini bilim ve araflt›rmayaay›rmak; AB ise bu hedefin %3’e ç›kar›lmas›n› istiyor.‹flbirli¤i, fikirler, insan ve yetiler olarak dört ana bafll›¤› bulunan 7. ÇerçeveProgram›’nda dokuz konuya öncelik veriliyor: sa¤l›k (8.3 milyar avro);g›da, tar›m, biyoteknoloji (2.5 milyar avro); bilgi-iletiflim teknolojileri (12.7milyar avro); nanobilim, nanoteknoloji, malzeme ve yeni üretim teknolojileri(4.8 milyar avro); enerji (2.9 milyar avro); çevre ve iklim de¤iflimi (2.5milyar avro); ulafl›m (5.9 milyar avro); uzay ve güvenlik (4 milyar avro);beflerî ve sosyo ekonomik bilimler (0.8 milyar avro).Avrupa Komisyonu Araflt›rma Genel Müdürü Jose Manuel Silva Rodriguez,iflbirli¤ini gelifltirme konusunda, program›n Türkiye’deki koordinasyonunuyürüten Türkiye Bilimsel Teknik Araflt›rmalar Kurumu (TÜB‹TAK)ile Ankara’da görüfltü. Türkiye, çerçeve programlar›na kat›lmaya 6. ÇerçeveProgram› ile bafllam›fl, bu programa 200 milyon avro katk›da bulundu¤uhalde, yeterli proje üretilemedi¤i için ancak 50 milyon avrodan yararlanm›flt›.PHOTODISCY A S A M AMeclis’de nükleer görüşmeler■ TBMM Çevre Komisyonu bünyesinde, 17 Ocak’ta bafllayan‘Nükleer Santral Kurulmas›, ‹flletilmesi ve Enerji Sat›fl›na ‹liflkinKanun Tasar›s›’ görüflmeleri pek çok tart›flmaya sahne oldu.Tasar›n›n çevreye zarar verece¤i ve ülkeyi d›fla ba¤›ml› halegetirece¤i endiflesini dile getiren muhalefet milletvekilleri,at›klar›n bertaraf›yla ilgili bir düzenlemenin olmad›¤›na dikkatçekerek Türkiye’nin nükleer santral pazar›n›n çöplü¤ü olaca¤›n›öne sürdü. Elektrik Mühendisleri Odas› (EMO), GreenpeaceAkdeniz ve TEMA Vakf› temsilcilerinin de kat›ld›¤› görüflmelersonucunda karfl›t görüfllere ra¤men kanun tasar›s›benimsenerek onayland›.Nükleer enerjinin tehlikeli ve gereksiz oldu¤u gerekçesiyleyasaya karfl› ç›kan EMO, Greenpeace Türkiye ve TEMA Vakf›,nükleer enerjiye ayr›lmas› düflünülen kaynaklar›n enerji verimlili¤ive yenilenebilir enerjilere yönlendirilmesi gerekti¤ini dilegetirdi. EMO, Türkiye’nin zengin yenilenebilir enerji potansiyelidururken at›k sorunlar› çözülememifl, ilk yat›r›m maliyetleriçok yüksek, uzun erimli teflvik gerektiren, risk ve zarar getireceknükleer santrallerin dayat›lmas›n›n siyasî bir tutumoldu¤unu ifade etti. Greenpeace Türkiye, yat›r›m maliyeti 5 milyardolara varacak tek santralin finansal yükünün, bakanlarkurulunun teflvik verme yetkisi ile yurttafl vergilerine yüklenece¤inivurgulad›. Greenpeace ayr›ca, tasar›n›n 3. maddesiylenükleer enerjiye al›m garantisi verdi¤ini ve 15 y›l süreyle Türkiye’ninnükleer elektrik tüketimini garantiye almas›n› elefltiriyor.Türkiye Atom Enerjisi Kurumu Baflkan› Okay Çak›ro¤lu ise;nükleer santralin kaza riskinin çok az oldu¤unu, radyolojiksonuç do¤uran tek kazan›n Çernobil oldu¤unu ve meydanagelen 14 nükleer kazan›n hiç birinin çevreye zarar vermedi¤inisavundu. Nükleer güç santrallerinin ömrünün 100 y›la ç›kar›labildi¤inibelirten Çak›ro¤lu, ömrü tamamlanan santralin sökülmesiylebulundu¤u alan›n yeflil alana çevrilebildi¤ini bildirdi.Lisansland›rma taslak metni ise Enerji Piyasas› Düzenleme Kurumutaraf›ndan haz›rlan›yor.İ K L İ MD E Ğ İ Ş İ K L İ Ğ İKyoto için imza■ 16 fiubat’ta Türkiye Yeflilleri taraf›ndan bafllat›lan ve 16Nisan’a kadar 100,000 imza toplamay› hedefleyen TürkiyeKyoto’yu ‹mzalas›n kampanyas›, ilk iki haftas› dolmadan say›salhedefine ulaflt›.Yefliller, imza kampanyas›nda, Türkiye’nin, küresel ›s›nmadakipay›n› inkâr politikas›n› b›rakmas›n›, gerçekçi bir seragaz› indirim hedefi koymas›n›, sorumlulu¤un ‘Ayfle Teyze’dede¤il politika belirleyen hükümette oldu¤unu kabul etmesinitalep ediyor.Kampanya ile, Kyoto Protokolü’nü imzalamas›n›n Türkiye’yi,yanl›fl ve kirletici enerji, sanayi, ulafl›m ve tar›m politikalar›n›terk ederek temiz enerjiye, toplu ulafl›ma ve ekolojik tar›-ma yöneltece¤i vurgulan›yor.Kampanya, 16 Nisan’a kadar toplanan imzalar›n Meclis’e teslimedilemesinin ard›ndan, 28 Nisan Cumartesi günü ‹stanbulKad›köy’de Küresel Eylem Grubu’nun düzenleyece¤i ‘Baflka BirEnerji Mümkün’ yürüyüflü ile son bulacak. 9 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

K APAK KONUSU | yerel çevreSAĞLAM ZEMİN: Makedonya’nın Vinica şehrindekiyerel bir çevre projesi kapsamında altyapının eldengeçirilip sağlamlaştırılması da bulunuyor.REC ARNAVUTLUK OFİSİATIK TOPLAYICI: Özel olarak yapılan dev süzgeç,Drina Nehri’nin Sırp-Boşnak sınırındaki BajinaBasta bölgesinde bulunan bir gölette yüzen atıklarıtemizliyor.REC ARŞİVİTOMISLAV ROGOSICOltadakiSrdjan Susicbalıkyeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 10

yerel çevre | K APAK KONUSUYerel ölçeklibir avlanma rehberiBESLENEN DOĞA: Bosna–Hersek’in NeretvaNehri deltasındaki bir REC projesi, bölge halkınınyerel doğa koruma çalışmasından ekonomikkazanç elde etmesini sağladı.Bu öykünün sahnesini birlikte kurgulayal›m. Öncelikle, Walt Whitman’›n deyifliyle‘uçsuz bucaks›z bir mavilik’ var. Bu mavili¤in içinde de özgürce dolaflancanl›lar. Sonra da, Yeryüzü’nü bir üstün organizma olarak betimleyenGaia kuram›n›n babas› James Lovelock var. fiimdi öykü bafllayabilir.T›pk› bal›kç›lar gibi, Orta ve Do¤u Avrupa toplumlar› da kalk›nman›n bir yolunubulma aray›fl›nda. Kimileri herkesi doyurabilecek koca, besili bir bal›¤›n, kimileri ise,daha iyi bir yaflam hayallerini gerçe¤e dönüfltürecek küçük alt›n bir bal›¤›n peflindekofluyor. Öykümüz, bölgedeki insanlar›n böyle bir bal›k yakalad›¤›nda ço¤u zamanonu ne yapacaklar›n› bilememeleri üstüne. Bal›¤› derhal yiyebilir, ya da koruyup saklayabilirler.Ya da bal›ktan, üç dilek gerçeklefltirmesini isteyebilirler. Ancak bal›k, –yada bir toplumun ba¤l› oldu¤u do¤al kaynaklar-, büyüklü¤ü veya dilek gerçeklefltirmegücü ne olursa olsun sonsuza dek var olamaz. Yerel toplumlar›n, bireylerini tek birbal›kla beslemeye çal›flmalar› sürdürülebilir de¤ildir. Bal›¤a ç›kt›klar›nda üçten fazladilek gerçeklefltirebilecek alt›n bir bal›k aramal› belki. Belki de daha s›k bal›¤a ç›kmal›ya da daha büyük bir bal›k tutmaya çal›flmal›lar.Yerel çevre eylem planlar› (YEÇEP), Orta ve Do¤u Avrupa toplumlar›n› bu açmazdankurtaracak araçlardan biri. Peki ama, Yerel Gündem 21, yerel kalk›nma stratejileri,belediyelerin sürdürülebilir kalk›nma stratejileri ve daha nice seçenek düflünüldü-¤ünde, yerel topluluklar a¤lar›n› neden bir YEÇEP için ats›n?YEÇEP’ler, yerel ekonomilerin, toplumlar›n ve ekosistemlerin sürdürülebilirliktaleplerini dengelemeyi hedefledikleri için ön plana ç›k›yor; yöre insan›n›n eflityararlanmas› için yerel etkileri de hesaba kat›yor ve kalk›nma seçeneklerinidengeliyor. Oxford’tan Stefan Buzarovski, yerel çevre eylem planlamas›n›nönde gelen uzmanlar›ndan biri. Buzarovski’ye göre,YEÇEP’leri gelifltirmek; çevre korumayla toplumsal yönden âdil birekonomik kalk›nman›n uzlaflt›r›lmas›n› da sa¤l›yor.Bu nedenle, yerel topluluklar›n yapmas› gereken; çevre, toplumsal hedeflerve ekonomik kalk›nma aras›nda uzlaflma sa¤lamak. ‹yimser olanlar bunu benimsiyorve kollar› s›vay›p ifle girifliyor. Bunlardan biri de, yerel yönetimlerin, çevreselyönetim ve sürdürülebilir kalk›nma kapasitelerini gelifltirmelerini destekleyen BölgeselÇevre Merkezi (REC). ‹nsanlara bal›k vermek yerine bal›k tutmay› ö¤reten REC, bununyan› s›ra, yerel yönetiflimin topluma en yak›n yöntem oldu¤u; sürdürülebilir kalk›nmay›özendirmek için toplumu e¤itme, harekete geçirme ve onun taleplerini karfl›lamadahayatî bir rol oynad›¤› görüflünü benimsiyor. REC bütün bunlar›, yerel kalk›nmakonusunda çal›flarak, daha somut biçimde söylersek, yerel topluluklar›n YEÇEP’lergelifltirmesine destek olarak gerçeklefltiriyor. YEÇEP’ler, sürdürülebilirli¤i desteklemeninyan› s›ra, yerel yetkileri de güçlendiriyor. Yerel yönetimlerin bunu baflarabilmesiiçin de sa¤lam bir yap›ya, gerekli kaynaklara ve özerkli¤e sahip olmas› gerek.YEÇEP’ler, yerel yöneticilerin daha güvenilir ve fleffaf çal›flmas›n›, ve üst mercilerle eflitiliflkiler gelifltirmesini desteklemeyi amaçl›yor.Buraya dek anlat›lanlara bak›l›rsa YEÇEP’ler, iyi bir bal›k gibi görünüyor; çevreselkarar sürecine toplumun kat›l›m›n› sa¤l›yor, yerel koflullar› dikkate al›-yor ve potansiyel yat›r›mlar için bir planlama çerçevesi sunuyor. Peki, bütünbunlar› yapsa da YEÇEP’ler, as›l hedef olan sürdürülebilir kalk›nmay› teflvikediyor mu gerçekten? Di¤er bir deyiflle, YEÇEP’ler bir göz boyamadan m› ibaret?‘Geleneksel’ çevresel planlama yöntemleri, toplumun bunlara kat›l›m› için tasarlananlarda dahil, paydafllar›n karar vermesi için bir bilgi zemini sunar. Ancak bu yöntemler,uzun vadeli sürdürülebilir kalk›nma planlamas› için ço¤u zaman yetersiz kal›r.Bu ba¤lamda YEÇEP’ler, toplumlar›n, dolay›s›yla da yerel topluluklar›n kalk›nma beklentileriniplanlama sürecine katarak bir ad›m öne ç›k›yor.Çevresel planlaman›n geleneksel kavramlar›na dayanan di¤er yöntem ve gereçlerde yeniden tan›mlan›yor ve YEÇEP’lere uyarlan›yor. Bu durum özellikle, mevcut kalk›nmakoflullar›n›n genel bir tablosunu çizme, sistemdeki sorun ve ihtiyaçlar› saptamakonusunda geçerli. YEÇEP’lerin, bütün planlama sürecini nas›l iyilefltirebilece¤inin eniyi örneklerinden biri, ülkedeki belediyelerin neredeyse %30’unun YEÇEP’ler gelifltirdi¤iEski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya. Makedonya Hükümeti resmi YEÇEPmetodolojisini 2005’te benimsedi ve yerel planlamada yeniuygulamalar›n yerleflmesi için çal›flmaya bafllad›. ‹flte buyüzden, bu planlar› göz boyama olarak nitelemek o kadar Devamı sayfa 15’te▼11 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

K APAK KONUSU | yerel çevre• Y E R E L E Y L E M B O S N A •Kalenin onarımı, hem tarihî anıtı canlandırıyorhem de turistik fırsatlar yaratıyorTarih ve kültürdengüç alan çevreJasmin MaricicEski Gradina kalesi ve hemen afla¤›-s›nda bulunan modern Dobojflehri, Bosna-Hersek’in kuzeyinde,Balkan Da¤lar›’n›n usulca alçalarakPanonya Vadisi’yle birleflti¤i bölgede yeral›r. Bugün, her Bosnal›’n›n zor günlerinart›k geride kalmas›n›, yine eskisi gibi üretiphayat›n tad›n› ç›karabilmeyi diledi¤i birzamanda, Doboj’dan müjdeli haberlerulaflt› elimize: 150 y›ll›k ihmâl ve tahribat›nard›ndan bu Ortaça¤ kalesi yeniden inflaedilmiflti. Söz konusu proje, DobojBelediyesi’nin sürdürülebilir kalk›nma giriflimikapsam›nda hayata geçirildi.Bu kale 13. yy’da, neredeyse idealiklim koflullar›n›n yan› s›ra, verimli birtar›m arazisi olan Usora ve Spreca nehirlerinindeltas›nda infla edilmiflti. Bu yerleflimyeri, yüzy›llar boyunca önemli birgeçifl noktas› olmufl, çeflitli siyasî ç›karlaryüzünden birçok kez fethedilmiflti.Arkeologlar bu kalenin 13.yy’da infla edilmifl oldu¤una,bölgedeki birkaç mezardamücevher bulduktan sonraemin oldu; bu mücevherlerUsora Nehri deltas›n›n yukar›kesimindeki Crkvina mezarl›-¤›nda bulunan parçalarlaayn›yd›. Bu bulufl, 9. yy’dan,kalenin infla edildi¤i alana nakledildi-¤i 13. yy’a kadar burada da benzer biryerleflimin var oldu¤unu gösteriyordu.Bilimciler 1970’lerde güney kulenin içindegerçeklefltirdikleri kaz›da sekizgenbiçimli daha eski bir kuleye rastlad›. Bukulenin özellikleri, kalenin 14. yy ilâ 15.yy’›n ortalar›nda; yuvarlak aç›lar›ndan 13.yy’a ait oldu¤u anlafl›lan daha da eski birkulenin kal›nt›lar› üstüne infla edildi¤inigösteriyordu. Güney kuledeki kaz›n›nbuluntular› aras›nda 13. yy’›n ikinci yar›-s›nda yap›lm›fl seramik parçalar da yeral›yordu. Gradina kalesinin yeniden inflas›,Bosna kültürel miras›n›n yeniden canlan›fl›n›nönemli bir göstergesi hiç flüphesiz.Yeniden infla çal›flmas›, Bosna’n›nUlusal Çevre Eylem Plan› (UÇEP) ileDoboj Belediyesi’nin Yerel Çevre EylemPlan› (YEÇEP) kapsam›nda yer al›yordu.Doboj kalesi, bölgedeki di¤er birçok an›tgibi uzun zaman ihmâl edilmifl, kültürelve tarihi aç›dan büyük önem tafl›yan biran›t. Bölge Turizm Teflvik Örgütü’nden(ROTOR) Miodrag Bosic, iflte bu nedenlerestorasyonun hem halktan hem debas›ndan büyük ilgi gördü¤ünü söylüyor.Ancak UÇEP, çevresel öncelikleri deihmâl etmiyor. Bosic’e göre, “kültürel vetarihi miras›n bu gibi sembollerine karfl›[sorumsuz] davran›fllar, bölgenin tamam›-n›n mahvolmas›na yol açt›. Doboj kalesiözelinde, ihmâlkârl›k kulelerin kirlenmesine,tahrip olmas›na, duvarlar›n içedo¤ru patlamas›na ve kale içine usûlsüzbiçimde birçok at›k boflaltma vakas›nasebep olmufl.”Çarpıcı tezatBugün pan-Avrupa ulafl›m koridoru5C’nin bir bölümü olan ana yolun üstündekitepede bir deniz feneri misali yükselenkalenin yeniden inflas›nda enbüyük takdiri Bosic hak ediyor.Ne yaz›k ki kaleye düzenlenen buetkileyici estetik operasyon, çevre aç›s›ndankökten bir canland›rmaya ihtiyaçduyan, ülkenin, kendisiyle ayn› ismi tafl›-yan nehri Bosna’n›n durumuyla tabantabana z›t. Güzelce restore edilmifl kaleninyan› bafl›nda uzanan nehrin çöplerledolu k›y›lar›, tüm ülkedeki manzaray›yans›t›yor, diyor Bosic. Bosna’da birçokolumlu ad›m at›ld›, ancak do¤al manzaray›(bir baflka anlamda da siyasî manzaray›)mahveden kirlili¤i temizleme ihtiyac›hâlâ devam ediyor.HİBE İLE GELEN ENERJİ: Dışarıdan gelen hibeler,bir dizi kentsel iyileştirmeyi gerçekleştirmekonusunda Korca halkına ilham verdi.“Bu sorun çözülemeyecek derecedezor gibi görünebilir ama ben bu iflin reçetesininçok basit oldu¤una inan›yorum –iyi fikirlere bir flans verilmeli,” diyereksürdürüyor sözlerini Bosic.Hem ortak hem de efl-fon sa¤lay›c›olan Doboj Bölgesi Turizm Teflvik Örgütü,Doboj Belediyesi ile birlikte fon içinbaflvurarak kalenin yeniden inflas›na önayak oldu. ‹sveç Uluslararas› Kalk›nma ve‹flbirli¤i Ajans› (SIDA), Bölgesel ÇevreMerkezi (REC) arac›l›¤›yla projeye destekverdi. Proje fiubat 2006’da bafllad› ve 10ay içinde tamamland›.Ekonomik kazançlarKalenin imar›ndan elde edilen potansiyelkazançlar, yaln›zca Doboj bölgesisakinleri için de¤il ayn› zamanda böyletarihi güzelliklerini turizm endüstrisininhizmetine sunma olana¤›na sahip olanülkenin kendisi için de çok büyük önemtafl›yor. Doboj bölgesinin ev sahipli¤iyapt›¤› ziyaretçilerin say›s› günden güneart›yor.‹mar çal›flmas›, Doboj sakinlerine,flehrin kültürel yaflam›na kat›lma ve savafl›nbitiminden bu yana halk› etkisi alt›naalan depresyondan silkelenip kurtulmaf›rsat› da verdi. Vidikovac Kulesi’nindibinde sat›c›lar hediyelik eflya sat›yor,geleneksel bir kahvehanede içeceklersunuluyor, ‘Eski Doboj Grafikleri’ bafll›kl›sergi ziyaretçileri ça¤›r›yor.Çevreyi ve ulafl›m yollar›n› temizlemeyiamaçlayan bir haftal›k etkinliklereve gönüllü çal›flmalara kat›lmak isteyençok say›da gencin ilgi gösterdi¤iUluslararas› Eko-Tarih Gönüllüler Kamp›’n›nilki geçti¤imiz yaz düzenlendi. Buumut verici geliflmeler sonucunda Doboj,daha baflka yaz eko-kamplar›n› özendirmekve kalenin tan›t›m›n› yapmak amac›yla,yerel televizyon kanallar›nda yay›mlananbir tan›t›m filmi de çektirdi.◗Jasmin Maricic Saraybosna’da yaşayan ve çevrealanında çalışan bir gazetecidir.İLK ADIM: Doboj’un Ortaçağ kalesininrestorasyonu, turizm endüstrisi oluşturmagirişiminin açılış hamlesi oldu.JASMIN MARICICyeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 12

yerel çevre | K APAK KONUSUREC ARNAVUTLUK OFİSİTemizliğe yönelik yatırımlar Arnavutluk halkınaekonomik olanaklar sunuyorTurizm temizliðiArdi PulajArnavutluk’un Korca flehrindeyaflayan 12-14 yafl aras› çocuklar,yerel çevre hakk›ndaki düflünceleriniEkim ay›nda düzenlenen bir kompozisyonyar›flmas› için kaleme ald›.“…Köyüm neden böyle diye kendimesorup duruyorum. Birinin bu ‘güzellik’bilmecesini çözmesi gerekiyor. ‹nsanlardo¤aya afl›k oldu¤u için köyümün güzelleflmesive okul bahçemizin rengârenkçiçeklerle dolmas› umuduyla yafl›yorum,”demifl yar›flmaya kat›lan 450 çocuktanbiri.60,000 nüfuslu Korca, Arnavutluk’ungüney do¤usunda, Yunanistan s›n›r›nda,geleneklerin yaflat›ld›¤› bir flehir. REC’inTiran’daki Arnavutluk Ofisi’nde projeyöneticisi olan Eduart Cani, “Korca’n›nçevresel statüsü göz önüne al›nd›¤›nda,bir ‘baflar› öyküsü’ olarak düflünülebilece¤ini,”belirtiyor.Türk usulü kilim ve hal›lar› seviyorsan›z,yüksek bir yaylada bulunan Korca’y›mutlaka görmelisiniz. Sanki bütünKorcal›lar, envai boy, renk ve çeflidindenbu kilim ve hal›lar› yap›p satmaya adam›flkendini.Ancak Arnavutluk’un di¤er flehirlerigibi Korca da, ülkedeki siyasî ve toplumsalgeliflmelerin etkisiyle bir geçifl dönemiyafl›yor. Kentsel nüfusun artmas› ve kentleringeçirdi¤i de¤iflim çevre sorunlar›n›da beraberinde getiriyor.Korca eskiden, kuyular›n kurumas›,flebekenin yetersizli¤i ve borulardakis›z›nt›lar yüzünden su s›k›nt›s› yaflam›fl.Su sorunu çözülmüfl olsa da s›rada baflkasorunlar var.Cani, bugün Korca’n›n temel sorunununçöp sahas›n›n dolmas› oldu¤unusöylüyor. Maliq flehrinde aç›lmas› planlanançöp sahas›n›n sorunu çözmesi bekleniyor;kanalizasyon projesinin tamamlanmas›hijyen koflullar›n› epey iyilefltirmiflti.Bir di¤er konu da Korca’n›n merkezî›s›tma tesisinin y›k›m›yd›. Yerel ÇevreEylem Plan› (YEÇEP) uyar›nca art›k kullan›lmayanbu termal tesise ait genifl alan,yeni ulafl›m yollar›na sahip, halka aç›k biryeflil alana dönüfltürüldü. Merkezî ›s›tman›niptâliyle birlikte konut ve iflletmelerinmüstakil ›s›nma için art›k odun ve elektrikkullanmas›, verimlilik için de yal›t›mprojeleri gerekiyor.“Is› yal›t›m› gelecekte yaflanacaksorunlardan biri,” diyor Cani.Su kanallarından mezarlıklaraKorcal› çocuklar, kompozisyonyar›flmas› kapsam›nda çevrelerindekiflora ve faunan›n yok oluflu karfl›s›ndaduyduklar› üzüntüyü dile getirdi.Yar›flmac›lardan Armalda Muka, yaz›s›nda,çevreyi korumalar› için yetiflkinlereflöyle sesleniyor: “insanlar özen göstermezse,bir gün su kanallar›n›n mezar›-m›z olmas›na hiç flaflmam. Bütün buy›k›mda do¤an›n hiç suçu yok. Do¤ay›mahveden, ve bunu yaparken asl›ndakendi hayatlar›n› mahvettiklerinin fark›ndaolmayan, insanlar.”Çocuklar›n kompozisyonlar›, merkezîve yerel yönetimler ile, kâr amac› güdmeyenuluslararas› kurulufllar›n destekledi¤i‘Temiz ve Yeflil’ projesinin bir parças›yd›.Projenin odak noktas›, çevre tahribat›konusunda fark›ndal›¤› art›rmak veyerel çevreyi iyilefltirecek küçük çapl›projeleri hayata geçirmek.Bu, Korca’da, farkl› paydafllar›n do¤rudankat›l›m›yla yürütülen projelerdenyaln›zca biri. Korcal› yetkililer sorunlar›çözmek için, temiz bir çevreye yönelikstrateji ve önlemleri içeren bir plan olanYEÇEP’i uyguluyor.YEÇEP’ler, plan›n amaçlar›n› tan›tmakiçin medyay›, kad›nlar›, çocuklar› ve di¤erbirçok aktörü sürece kat›yor. BölgedekiREC ARNAVUTLUK OFİSİYEÇEP, Pogradec, Maliq, Bilisht, Erseke,Leskovik ve Korca’da uygulan›yor. RECArnavutluk Ofisi de plan›n hayata geçirilmesinedestek veriyor.Cani, yerel halk›n sürece kat›l›m›n›nçok önemli oldu¤unu, çünkü toplumun,plan›n uygulanmas›na katk›da bulunabilece¤inive yaratt›¤› f›rsatlardan da yararlanabilece¤inisöylüyor.Cani, “plan, çevre alan›ndaki önceliklerive sorumluluklar› sapt›yor. Ayr›ca eleal›nacak yap›lar› da belirliyor,” diyor veYEÇEP’in, yerel yönetiflim kapasitesinigelifltirebilece¤ini, toplumu ve çevreyiiyilefltirecek bütün çabalar› destekleyebilece¤inide sözlerine ekliyor.REC Arnavutluk, YEÇEP konusundaçal›flan Korca belediye personeline profesyonele¤itim veriyor.Yeni altyapıREC’e göre, Korca yerel yönetimibugüne dek içme suyu, kanalizasyonsisteminin ›slah›, bölgedeilk kez uygulanan çöp toplamave sa¤l›k altyap›s›, yollar›nyeniden inflas›, yerelkapasitelerin gelifltirilmesive Korca merkezinde çeflitliparklar›n ve yeflil alanlar›nyarat›lmas›na yönelik projelerinyarar›n› gördü.Korca, YEÇEP çerçevesinde, beflproje aras›nda paylaflt›r›lan 100,000 avrolukhibeden faydaland›.“Bir plan›n tasla¤›n›n oluflturulmas›-n›n hemen ard›ndan yat›r›mlar›n gelmesiArnavutluk’ta ilk kez görülüyor; bu dayerel yöneticilere ve topluma, sürecedahil olmalar›n›n olumlu sonuçlar do¤urdu¤unugösteriyor,” diyor Cani.Korca Belediye Baflkan› RolandDamo da, giriflimden memnun oldu¤unubelirtiyor.“Böyle bir örnek ilk kez yaflan›yor,”diyor Damo. “Böyle bir stratejiyi tasarlayanilk Arnavutluk flehri Korca. Bu ba¤lamdabelediyemiz, strateji kapsam›ndaki beflyat›r›m›n giderlerine ortak olma konusundahiç tereddüt etmedi. ‹nsan kapasitesiningelifltirilmesine de bütünüyle destek veriyoruz,”diyerek devam ediyor sözlerine.Cani de, “kent ve çevresi ne kadartemiz olursa, flehrin özelliklerini görmekiçin o kadar çok turist gelecektir,”diyor. “Temiz bir çevre toplumun yarar›nad›r;baflka hiçbir fley, güzel bir çevredendaha fazla ziyaretçilerin ilgisiniçekemez.”◗13 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR• Y E R E L E Y L E M A R N A V U T L U K •

K APAK KONUSU | yerel çevre• Y E R E L E Y L E M Ý S K O Ç Y A •EKOKÖY: 1962’de kurulan Findhorn köyü,yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı, yeşil atıkayrıştırma tesisi, sadeliğe ve yeniden kullanımadayalı yaşam şekli ile ekolojik ayak iziniküçültmek için bir seçenek sunuyor.Tüm kaynaklarımızı sağlayan doğanın yükünü azaltmakiçin Türkiye ve İskoçya’dan iki örnekYeryüzüne küçük izlerŞebnem Feriver, Deniz DinçelÝnsano¤lu, yeryüzüneb›rakt›¤› ilk ayak izi ilebafllayan hayat serüvenindetüm gereksinimlerinido¤adan karfl›lar. Çok yak›nbir zamana kadar, bu neredeysekarfl›l›ks›z al›fl›n, dünyaüstündeki etkilerinin fark›ndade¤ildir. Sürdürülebilirli¤i göz önüneal›nmadan tüketilen do¤a ile yüzleflmeancak 20. yy’›n sonlar›nda gerçekleflir veinsano¤lu üretim-tüketim etkinliklerinindo¤a üstündeki etkilerini farketmeye bafllar.Dr. Mathis Wackernagel, Prof.William Rees ve arkadafllar›, ilk olarak1990’larda ortaya att›klar› ‘ekolojik ayakizi’ kavram› ile, insano¤lunun do¤adanalarak ve geriye at›klar›n› b›rakarak dahane kadar bu iliflkiyi sürdürebilece¤iniölçebilece¤i bir araç gelifltirdi.Ekolojik Ayak ‹zi Analizi (EAA),dünya üzerinde yaflam›m›z› sürdürürkentüketti¤imiz kaynaklar›n do¤a taraf›ndantekrar üretilmesi ve üretti¤imiz at›klar›ndo¤aya geri döndürülmesi için gerekliolan alan›n ölçülmesini sa¤layan bir araçt›r.Bu sayede bireysel, ülkesel ya daküresel bazda yeryüzü üzerinde ne kadaretkimiz oldu¤u hesaplanabilmektedir. Enkuvvetli yan›, sürdürülebilirlik göstergesiolmas›d›r. Gezegenimizin biyokapasitesiile ekolojik ayak izinin k›yaslanmas›, varolan tüketimin sürdürülebilir olup olmad›¤›n›ölçmemizi sa¤lar.yeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 14Bu ölçüm ile, yeryüzüne etkimizinhesaplanmas›, al›flkanl›klar›m›z› ne kadarsürdürebilece¤imizin sorgulanmas› veortaya konan de¤erlerin y›llara görek›yaslanmas› mümkün olur. Hepsindenönemlisi, analizlerin ç›kt›lar› sayesindesürdürülebilir bir yaflam biçiminin say›salverileri oluflturularak, tüketimin s›n›rland›r›labilmesiiçin yap›labilecekler tespitedilir.Bu analizi, insanlar›n do¤aya yöneliktalebi ile dünyan›n sundu¤u ürün ve hizmetleriniliflkisi olarak düflünmek mant›kl›olacakt›r. Bir nüfusun ayak izi içinde,solunum için gerekli olan hava, beslenme,temiz su, tüketilen a¤aç, ›s›nma vehareket edebilmek için ihtiyaç duyulanenerji, insanlar›n yaflam alanlar›n›n(evler, yurtlar vb.) kurulmas› için tüketilenkaynaklar ile tüketimleri sonucu oluflturduklar›at›klar (karbondioksit, di¤ersera gazlar›, organik at›klar vb.) yeralmaktad›r.Bu hesaplaman›n temeli iki varsay›madayanmaktad›r:● Yaflam›m›z› sürdürebilmek için tüketti-¤imiz do¤al kaynaklar›n ve üretti¤imizat›klar›n tümü hesaplanabilir.● Hesaplanan bu tüketim ve üretimde¤erleri, bu kaynaklar› sa¤lamak içinbize gereken do¤al alan›n ölçülmesinisa¤lar.Bu hesaplama bize yeryüzü üstündeki‘talebimiz’ hakk›nda bilgi verir.1997’de Wackernagel ve Rees taraf›ndanJONATHAN DAWSONfarkl› ülkelerin ekolojik ayak izleri birrapor halinde yay›mland›. ‹zleyen y›llardaülkelerin ekolojik ayak izi analizleri güncelleniyorve Dünya Do¤ay› KorumaVakf› (WWF) taraf›ndan her y›l yay›mlanan‘Yaflayan Gezegen Raporu’nda ortayakonuyor.Bu analizde dikkate almam›z gerekenen önemli nokta ise flu an gezegenimizdekifli bafl›na düflen ortalama biyolojik aland›r.Bu hesaplama, gezegenimizde varolan tüm biyolojik alan›n, dünya nüfusunaeflit olarak bölüfltürülmesiyle yap›lmaktad›r.Yaflayan Gezegen 2006Raporu’na göre, 6.3 milyar nüfuslu dünyam›z,her birimize sadece 1.8 hektarl›kalan sa¤layabiliyor; di¤er bir deyiflle herbirimizin yaflam›n› sürdürürken kullanabilece¤itoplam do¤al alan 1.8 hektardanibaret. Oysa dünya kullan›m› ortalamas›bugünkü verilere göre kifli bafl›na 2.2hektar, yani dünyan›n tafl›ma kapasitesinin%20 üstünde.Bugün farkl› ülkelerin do¤al kaynaktüketimine bir göz atarsak karfl›m›zavahim sonuçlar ç›kar. Birleflik ArapEmirlikleri, ABD, Kanada, Finlandiyagibi ülkelerdeki bir kifli 8-10 hektar civar›ndaayak izi b›rak›rken; Mozambik,Kenya, Hindistan gibi ülkelerdeki birkifli için bu büyüklük 0.5 hektar civar›nda.Türkiye, kifli bafl›na 2.1 hektarla‘do¤al kaynak tüketimi’nde daha ortalamabir paya sahip.Ortalama bir Avrupal› ise flu andasürdürdü¤ü yaflam biçimi ile 5.4 hektarl›kbir ayak izine sahip ve bu durum,ortalama bir Avrupal›’n›n flimdiki al›flkanl›klar›ile yaflamay› sürdürmesi halindedo¤rudan 3 dünyaya ihtiyac›m›zoldu¤u sonucunu; dolayl› olarak da,ekonomik olarak kalk›nm›fl ülkelerinasl›nda dünyam›z› fakirlefltirdi¤i sonucunuortaya koyuyor.Bir çözüm önerisi: ekoköylerGünümüzde h›zl› nüfus art›fl› ve kaynaklar›nsorumsuzca kullan›lmas›, dünyan›ntafl›ma kapasitesinin afl›ld›¤› gerçe¤ini

yerel çevre | K APAK KONUSUWWW.GUNESKOY.ORG.TRGÜNEŞİN KÖYÜ: Organik tarım,Kırıkkale’deki Güneşköy’de yürütülenfaaliyetlerden birigöstermifltir. Kentsel yerleflimler sürdürülebilirliktençok uzakt›r. fiu ankih›z›yla büyüme ve flehirleflme, do¤alkaynaklar›n karfl›layabilece¤indençok daha fazlas›n› tüketmektedir.Böylesine bilinçsiz büyümeye birtepki olarak, dünyan›n her taraf›ndaekolojik, do¤ayla uyumlu sürdürülebiliryerleflim flekilleri oluflturulmayabaflland›. Ekoköyler, do¤ayla uyumlutasar›m uygulamalar› ve gönüllü kat›-l›mc›l›kla do¤aya olan olumsuz etkilerini(ekolojik ayak izlerini) küçültmeyihedefliyor.Bu köylerden biri olan Findhornköyü, ‹skoçya’n›n kuzeyinde bulunan,yaklafl›k 300 kiflinin yaflad›¤› birekoköy. 1962’de kurulan ekoköy,bugün var olan sosyal ve çevreselsorunlara bir çözüm sunmak içinçal›fl›yor. Bu ba¤lamda, yerelde organikg›da üretimi, yenilenebilir enerjikaynaklar›n›n kullan›m›, dayan›flmal›toplumsal ekonomisi, yeflil at›k ayr›flt›rmatesisi, gönüllü sadelik ve yenidenkullan›ma dayal› yaflam flekli ilebilinçli olarak ekolojik ayak iziniküçültme yöntemlerine bir örnekoluflturuyor.Findhorn Köyü’nün; FindhornVakf›, GEN-Avrupa ve Türkiye’denBu¤day Ekolojik Yaflam› DesteklemeDerne¤i iflbirli¤iyle 2005’te yap›lanekolojik ayak izi analizi, köyde yaflayanlar›nayak izinin tipik bir ‹skoç’unayak izinden çok daha küçük oldu-¤unu gösterdi. Tipik bir ‹skoç ya da‹ngiliz, yaflam›n› sürdürürken 5.40hektar biyolojik alan tüketirken, birFindhorn Köyü sakini, sadece 2.71hektar biyolojik alana ihtiyaç duyuyor.Bu hesaplama bize çok aç›k olaraktüketim al›flkanl›klar›m›z› de¤ifltirdi¤imizdeve do¤ayla daha uyumlubir yaflam› seçti¤imizde ne kadarbüyük bir fark yaratabilece¤imizigösteriyor. Ayr›ca kiflisel al›flkanl›klar›m›z›nötesinde, bu tür yerel giriflimve a¤lar sayesinde, dünyay›tüketmede daha sürdürülebilir birmodelin gelifltirilmesi de mümkünolmakta.Türkiye’deki örneklerden biri deGüneflköy Kooperatifi. K›r›kkale’ninYahflihan ilçesinde bulunanGüneflköy’ün 84 dekarl›k arazisindegerçeklefltirilen organik tar›m, biyoyak›türetimi gibi çevreye uyumluu¤rafllarla ekolojik ayak izinin küçültülmesineçal›fl›l›yor.Ekolojik ayak izi nasıl küçültülür?Yukar›daki örneklerin gösterdi¤igibi; yaflam flekillerimiz ve tüketimal›flkanl›klar›m›z, bugün deneyimledi¤imizçevresel birçok sorunun kayna¤›.Bunun için hepimizin yapabilece¤ibir fleyler var.‹fle ilk önce kendi ekolojik ayakizimizi hesaplayarak bafllayabiliriz.Bu hesaplamalar› kolaylaflt›rmak içinhaz›rlanm›fl ‹ngilizce yaz›l›mlar var.Bunlara ‹nternet sitelerinden ulaflmakmümkün. Örne¤in, sayfas›na girerek, karfl›-m›za ç›kan haritan›n üstündeTürkiye’yi seçtikten sonra sorular›yan›tlayabilir ve ekolojik ayak izimizinbüyüklü¤ünü bulabiliriz.Ç›kan ayak izini küçültmek içinde ifle tüketim al›flkanl›klar›-m›z› gözden geçirerek bafllayabiliriz.Buradaki anahtarnokta, ihtiyac›m›zdandaha fazlas›n› tüketmemekve mümkün oldu-¤unca sade yaflamakt›r.En basit olarak yapabilece-¤imiz, günlük yaflam›m›zdaelektrik, su ve di¤er enerji kaynaklar›n›bilinçli kullanmak, at›kmiktar›m›z› azaltmak, at›klar›m›z›geri dönüfltürmek ve gerçekten ihtiyaçduymad›¤›m›z malzemeleri sat›nalmamakt›r.Yapabilece¤imiz en önemli katk›-lar, yolculuk edece¤imiz zamanelden geldi¤ince toplu tafl›ma araçlar›n›kullanmak, özel arac›m›z› kullan›yorsakdi¤er koltuklar›n da doluolmas›na dikkat etmek ve gerçektenihtiyaç duymad›kça uça¤a binmemekolabilir. Unutmayal›m ki yaflam›m›z›nher an›nda kulland›¤›m›z tüm kaynaklar›do¤a sa¤l›yor ve bunundo¤aya bir bedeli var.Gandhi’nin sözü asl›nda bütünyap›lmas› gerekeni özetliyor: “Enazla yafla ki, di¤erleri de en az›ndanyaflayabilsin.”◗Şebnem Feriver, REC TürkiyeYeşil Kutu Projesi Koordinatörü;Deniz Dinçel, Biyolog• Y E R E L E Y L E M T Ü R K Ý Y E •Baştarafı sayfa 11’dekolay de¤il. Yine de, YEÇEP’lerkapsam›nda yerel kalk›nma planlamas›n›daha sürdürülebilir k›lmakve göz boyay›c› imgesindenkurtarmak için baflka fleyler de yap›-labilir mi?YEÇEP’lerin metodolojisini gözdengeçirmek listedeki ilk ifllerdenbiri, bunun da üç yolu var: Birincisisürdürülebilir kalk›nman›n net birtan›m›n›n YEÇEP’lere dahil edilmesi.Uygulamada bu tan›m, yerel halkiçin sürdürülebilirlik vizyonu anlam›nagelecek. Dolay›s›yla planlamasüreci de bu vizyondan türetilentoplumsal ve ekonomik hedefleridikkate alacak. ‹kinci yol,YEÇEP’lerdeki de¤erlendirmelerleilgili. Bu de¤erlendirmelerin, sürdürülebilirkalk›nma ilkelerine uyuldu-¤unu garantilemesi gerekiyor.Sürdürülebilirlik için k›stas temellibir de¤erlendirme yap›lmas› uygunbir gereç olabilir. Bu tür bir gereçhem karmafl›k olmaz hem de sürdürülebilirkalk›nmay› geleneksel kalk›nmabiçimlerinden kolayca ay›r›r.Önümüzdeki üçüncü yol da, bir dizik›stas belirleyerek, YEÇEP’lerinönerdi¤i etkinliklerin sürdürülebilirli¤inidenetlemektir. Bu, eksik ya datatmin edici sonuç vermeyen k›staslar›nyerine yenilerini koymak veyabunlar› de¤ifltirmek, sürdürülebilirli-¤i sa¤lamak anlam›na gelmeyecektirelbet; çünkü koflullar›n karfl›lanmas›,planlama sistemlerinin sürdürülebilirç›kt›lar sunmas›n› tek bafl›nagarantilemiyor.▼Orta ve Do¤u Avrupa’daki150’den fazla yerel toplumunson on y›l içinde–REC’in de biraz deste-¤iyle- tutmay› baflard›¤› bal›klaryararl› olmufla benziyor. Bu toplumlar›nço¤u, bireylerinin refah›için çal›flmay› sürdürüyor. Butoplumlar kendi kalk›nmayollar›n› saptad›, YEÇEP’lerde onlar›n, bir toplumunsahip olduklar›n› ve ihtiyaçlar›n›;çevresel planlamasüreçlerinde yönelinen k›savadeli seçeneklerin uzunvadedeki sonuçlar›n›n neolaca¤›n› anlamalar›n›sa¤lad›.Öykü mutlu sonlabitse de James Lovelock’a ne oldudiye sorabilirsiniz. Gaya’n›n‹ntikam›’ndan (Revenge of Gaia) biral›nt› yaparsak, ‘sürdürülebilir kalk›nmaiçin art›k çok geç kal›nd›¤›n› düflünüp,sürdürülebilir bir inziva için’da¤lara ç›kmaktansa elinizi çabuktutup bir YEÇEP haz›rlaman›z önerilebilir.Seçim size kalm›fl.◗Srdjan Susic, REC Çevre PolitikalarıBölümü’nde proje müdürü15 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

K APAK KONUSU | yerel çevre• Y E R E L E Y L E M Y E Ç E P •BÜTÜNLEŞİK YAKLAŞIM: Doğa ve insanın birlikte ele alındığıbütünleşik bir yaklaşımı benimseyen Yerel Çevre Eylem Planları,sürdürülebilir kalkınma için de önemli bir araç.Yerel Çevre Eylem Planları, kendisinin ve yaşadığıdünyanın geleceği hakkında söyleyecek sözü olan yereltoplumlara yeni bir çevresel demokrasi aracı sunuyorÇevreye yerelden bakýþDeniz GümüşelTürkiye’nin ‘çevre’yebir politika ve yönetimalan› olarak e¤ilmesihiç de yeni de¤il.1970’lerin bafl›nda, çevresorunlar›na çözüm aray›fllar›,3. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›’nayans›rken, 1978’te bu aray›fllarkurumsal bir yap›ya dönüfltü veBaflbakanl›k çat›s› alt›nda ilk ÇevreMüsteflarl›¤› kuruldu. 1983’te ÇevreKanunu’nun ç›kar›lmas› önemli baflka birmilâtt›. 1991’de merkezî kamu yönetimininçevre aya¤› ba¤›ms›z bir bakanl›kyap›s›na kavufltu. 2003’te ise Çevre veOrman Bakanl›klar› birlefltirildi.Bu geliflmelere koflut olarak,Türkiye çevre alan›ndaki uluslararas›süreçleri takip ederek politikalar›n› busüreçlerle uyumlu hale getirmeyi dehedef edindi. Örne¤in, sürdürülebilirkalk›nma kavram›n› ilk kez ele alan‘Ortak Gelece¤imiz Raporu’nun (1987)yans›malar›, 1990-1994 dönemini kapsayan6. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›’ndabulunabilir. 1992 Rio Çevre veKalk›nma Konferans›’n›n ard›ndan ise,1998’de Türkiye’nin ilk ve tek ‘UlusalÇevre Stratejisi ve Eylem Plan›’ (UÇEP)yay›mland›. Plan›n amac›, ‘çevre ile kalk›nmay›birbiriyle bütünlefltireceksomut eylemlerle pekifltirebilecek’ stratejikbir belge oluflturmakt›. UÇEP,‘yaflam kalitesinin iyilefltirilmesi; çevrebilinç ve duyarl›l›¤›n›n gelifltirilmesi;yeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 16çevre yönetiminin iyilefltirilmesi; sürdürülebilirnitelikte bir ekonomik, toplumsalve kültürel geliflme sa¤lanmas›’n›hedef olarak benimsemiflti.Yapılanlar yeterli mi?Ancak, ulusal çevre politikalar› vekurumsal yap›lar› oluflturmaya yönelikonlarca y›ll›k çabaya ra¤men,Türkiye’nin çevre yönetiminde özellikleuygulama ile ilgili iyilefltirme ihtiyac›devam ediyor. Bunun bafll›ca nedenleri,sa¤l›kl› bir çevresel planlama yaklafl›m›-n›n gelifltirilememifl olmas›; çevre politikalar›n›nyatay bir politika olarak sektörelpolitikalara sa¤l›kl› aktar›lamamas›;toplumun çevresel karar mekanizmalar›-na yeterince kat›lamamas›; çevre finansman›için yeterli ve sürdürülebilir kaynaklar›ngelifltirilememesi; çevresel verive bilgi sistemlerinin yetersizli¤i olaraközetlenebilir.Enerji, sanayi, tar›m, turizm gibi sektörelpolitikalar› yatayda kesen bir yap›s›olmas›n›n yan› s›ra çevre, ulusal politikalar›nyerelde uygulanmas›n› da flart koflan birpolitika alan›d›r. Çevre sorunlar›n›n çözüldü¤ü‘oyun alan›’, yani çevre yönetimininuygulama yeri yerel düzeydir. Bu kapsamdade¤erlendirildi¤inde yerelin ihtiyaçlar›,ulusal politikan›n oluflturulmas›nda temelgirdi görevi üstlenir. ‹flte bu nedenle, yerelyönetimlerin donan›m› ve çevreye yaklafl›-m› politikalar›n sa¤l›kl› uygulanmas›ndaönemli itici güçleri oluflturur.PHOTODISCPHOTODISCBugün Türkiye AB’ye uyum süreciçerçevesinde çevre alan›nda mevzuatuyumlaflt›rmalar›n›n yan› s›ra yereldüzeyde yap›lacak büyük yat›r›mlara daihtiyaç duyuyor. Su, at›ksu ve at›k yönetimisektörlerinin önceliklerini oluflturdu-¤u çevre altyap›s› ihtiyac›n›n 43.5 milyaravroluk k›sm› kamu yat›r›mlar›ndan olufluyor.Bu yat›r›mlar›n stratejik bir yaklafl›mlaplanlanmas›, hayata geçirilmesi veetkin biçimde iflletilmesi, merkezî kamukurumlar›ndan da çok, altyap› projelerininas›l sahipleri olan yerel yönetimlerinkapasitelerinin art›r›lmas› gere¤ini suyüzüne ç›kar›yor.Yerinden yönetim anlayışıYeniden yap›lanan kamu yönetiminingetirdi¤i ‘yerinden yönetimci’ anlay›fl dayerel yönetimlerin çevre yönetimindekisorumluluklar›n›n alt›n› çiziyor. YeniBelediye, Büyükflehir Belediyesi ve ‹l Özel‹daresi kanunlar›yla getirilen stratejik planlamayükümlülükleri kapsam›nda çevreninde ele al›nmas› gerekiyor. Yerel düzeydekibu planlama ve uygulamalar›n hem ulusalçevre politikalar› ile uyumlu olmalar›; hemde uygulamalardaki sorunlar›n giderilmesive politikalar›n ihtiyaca uygun olarak yenidentan›mlanmas› için ulusal düzeye geribildirim sa¤lamalar› flart.Yüksek toplumsal ve ekolojik maliyetleri,çevre sorunlar›n›n bir kamu politikas›olarak ele al›nmas›n› zorunlu k›l›-yor. Ancak tüm bu yasal düzenlemelerinve uygulamalar›n da ötesinde çevre politikalar›n›nifllerlik kazanmas›n›n enönemli koflulu toplumun bu politikalar›sahiplenmesi ve aktif kat›l›m›. Özellikleekonomik kalk›nma- çevre/ do¤a korumaeksenindeki yüksek gerilim, hempolitika oluflturucular›n hem de uygulay›-c›lar›n demokratik mekanizmalarla sürecekat›lan toplum taraf›ndan desteklenmelerinizorunlu k›l›yor.Toplumun kat›l›m›, çevre politikalar›n›oluflturmada, tabandan tavana bir mekanizmayarat›lmas›na f›rsat verebilir. ‘Gerçeksorun ve ihtiyaçlardan yola ç›kan, kendisi-

yerel çevre | K APAK KONUSUnin ve yaflad›¤› dünyan›n gelece¤ihakk›nda söyleyecek sözü olan vebunu demokratik kanallarla politikayadönüfltüren bir toplum, bu politikalar›nsa¤l›kl› ve etkin biçimde uygulanmas›için de gerekli önlemleri alacak,kaynaklar› yaratacak ve yapt›r›mlar›uygulayacakt›r.Önemli bir fırsatTürkiye’de yerel ile ulusal, politikaile uygulama aras›ndaki bu önemli iliflki/iletiflim/ iflbirli¤inin kurulmas›ndaYerel Çevre Eylem Planlar› (YEÇEP’ler)stratejik bir rol üstlenebilir. YEÇEP’ler,bir yöre ya da kent halk›n›n çevre yat›-r›mlar›n›n planlamas›na kat›l›m›n› sa¤layanaraçlard›r. YEÇEP sürecinde,yerel yönetimlerin de ortakl›¤›yla, farkl›de¤er, görüfl ve ihtiyaçlar› olan paydafllar,çevresel sorunlar›n› çözmekiçin bir araya gelir. Paydafl Grubu, toplumunortak çevresel sorunlar›n› belirlemek,öncelikler ve çözüme yönelikeylemler gelifltirmek için demokratikbir süreçte birlikte çal›fl›r. Bu öncelikve eylemler, yap›lacak çevre yat›r›mlar›nazemin oluflturacak Yerel ÇevreEylem Plan›’nda bir araya getirilir.Bu model, 1992 Rio Zirvesi’ndensonra Yerel Gündem 21’lerde baflar›-l› uygulamalar gelifltirmifl Türkiyeiçin çok da yeni de¤il. Ancak, sürdürülebilirbir kalk›nma modeli için‘çevre’nin merkeze al›nd›¤› planlamalar,art›k acil bir ihtiyaç. YEÇEP’lerYerel yönetimler, YEÇEP’ler içinkolları sıvamaya hazırTürkiye için, 1998’de tamamlananancak yasal yapt›r›m› olmad›¤›ndanuygulamada hakk› verilemeyenUÇEP sürecini ve 2007-2023 dönemineodaklanan AB Entegre ÇevreUyum Stratejisi’ni (2006), yereldetamamlamak için de önemli bir f›rsat.Bu perspektifle, yerel düzeyin AB’yetam adayl›k hedefiyle üstlenileceksorumluluklar› toplumun deste¤iyleyerine getirmesi için ak›lc› bir araçolarak kullan›labilirler.Türkiye, yeralt›ndaki de¤il yerinüstündeki ‘gözle görülen’ yat›r›mlar›tercih eden yerel politikac›lara maalesefyabanc› de¤il. Oysa art›k hemflehriler,ekonomik geliflmifllikle çevre kalitesinidengelemifl, altyap› sorunlar› çözülmüfl,insan yaflam› için sa¤l›kl› ortamlarsunan ve do¤a üstündeki bask›s› enaza indirilmifl yerleflimlerde yaflamakistiyor. Bu iste¤in temel bir insan hakk›oldu¤u bilinci, tüm dünyada oldu¤ugibi Türkiye’de de h›zla yayg›nlafl›yor.Yurttafllar, kendi yaflam kalitelerini vedünyan›n gelece¤ini etkileyen çevreselsorunlar›n yönetiminde söz talep ediyor.Bu noktada YEÇEP’ler karfl›m›zaönemli bir f›rsat olarak ç›k›yor: hemçevre sorunlar›n›n stratejik bir planlamaylaele al›nmas›n› sa¤layan, hem desürecin demokratik kat›l›mla iflletilmesinikolaylaflt›ran araçlar olarak.◗Deniz Gümüşel, REC Türkiye KapasiteGeliştirme Programı Proje YöneticisiREC Türkiye, YEÇEP uygulamaları için farkındalık ve kapasite oluşturmakamacıyla 2005’te bir YEÇEP Eğitim Programı düzenledi. Programın amacı,yerel yönetimlerin çevre yönetimi kapasitelerinin geliştirilmesi ve yerel çevreyatırımlarının planlanması için kullanılabilecek etkin bir araç olan YEÇEP yönteminintanıtılmasıydı. Üç bölgede yapılan çalıştaylara 15 merkezî kamu kurumu ile 65ilden belediyeler, il özel idareleri, belediye birlikleri ve Yerel Gündem 21 örgütlerikatıldı.Çalıştaylarda yapılan bir anketle, eğitime katılan yerel yönetim temsilcilerininYEÇEP’ler hakkında düşünceleri de soruldu. Katılımcıların %94’ü yerel çevre planlamasınıkentleri için ‘çok uygun’ bulurken, katılımcıların tümü YEÇEP yöntemini‘yararlı’ bulduklarını ifade etti. YEÇEP yöntemi, %98’lik bir oranla, kentsel çevresorunlarına çözüm üretmede etkin bir araç olarak tanımlandı. Katılımcıların %87’si,2-5 yıllık bir sürede kentlerinde YEÇEP hazırlanmasını gerçekçi bulurken, %80’ihazırlanacak eylem planının önümüzdeki 2-5 yıllık sürede uygulanabileceğinibelirtti.Anket sonuçları, yerel yönetimlerin çevre alanındaki çalışmalarını stratejik birbakış açısıyla ve toplumsal katılımla planlamaya çok açık olduklarını ve bu planlamaiçin YEÇEP’i etkin bir araç olarak kullanabileceklerine inandıklarını gösterdi.Ayrıca, eğitimler sonrasında birçok yerel yönetim, kendi kentlerinde YEÇEP uygulayabilmekiçin REC Türkiye’den destek talep etti. REC Türkiye, alandaki uluslararasıdeneyimiyle Türkiye’de YEÇEP’lerin yaygınlaşması için iyi uygulama örnekleriyaratmak ve yerel yönetimlere sistematik destek sağlamak için çalışmalarınadevam ediyor.REC Türkiye’nin YEÇEP yayınları için: • Y E R E L E Y L E M Y E Ç E P •Yerel çevre korumayabaşarılı bir örnekHarþitGüzin ArarBEHİÇ AKHarflit Çay›’n›n Kirlili¤iniÖnleme ve Toplum BilinciOluflturma Projesi, RECTürkiye taraf›ndan sa¤lanan 13,065avroluk hibe deste¤i ile yerel ölçekteyürütülmüfl bir çal›flmad›r. Proje özellikle,Harflit Çay›’n›n kirlili¤ini önlemeyeyönelik bir toplumsal bilinçlenme,sahiplenme duygusu ve fark›ndal›koluflturmak üzere tasarlanm›flt›.Bu giriflime, yerel halkla birlikte bölgedekiyerel yöneticiler, merkezî veyerel idarelerin temsilcileri de dahiledildi; Gümüflhane flehir merkezindengeçen 150 km. uzunlu¤undakiHarflit Çay› için haz›rlanacak bir‘Yönetim Plan›’ için halk›n ve kararvericilerin gereken bilinç düzeyineulaflmas› amac›yla e¤itim, lobi vekampanya faaliyetleri gerçeklefltirildi.Bu faaliyetler aras›nda, konferanslar,halk toplant›lar›, okul toplant›lar›,çevre yürüyüflleri, kat› at›k toplamakampanyalar› ve yar›flmalarbulunuyordu. Bu Proje, yereldeörgütlenmifl olan Gümüflhane Kültürve Spor Kulübü Derne¤i taraf›ndan,tüm taraflar› ve ilgi guruplar›n› daprojeye dahil etmek suretiyleHarflit’te gerçeklefltirilen ilk projeolmas› nedeniyle önemli bir örnekti.Gümüflhane Belediyesi’nin HarflitÇay›n› korumak için önlemlerini art›rm›flolmas›, Gümüflhane Valili¤i’ninHarflit Çay› Eylem Plan›’n› hayatageçirme çal›flmalar›na bafllamas› vekarar vericiler taraf›ndan, Harflit YerelÇevre Eylem Plan›’n›n (YEÇEP) haz›rlanmas›yönünde at›lan ad›mlar,Gümüflhane Valili¤i bünyesindeYEÇEP Komisyonu oluflturulmuflolmas›, projenin, yerel çözümleringelifltirilmesine yönelik baflar›l›sonuçlar›ndan baz›lar›yd›.17 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

enerji | MERCEKTEMİZ ENERJİ: Letonya’nın elektriğinin yüzde kırküçü yenilenebilir kaynaklardan sağlanıyor, bunlardanbiri de Riga yakınlarındaki DobelniekuHidroelektrik Santrali.Bu sözler tart›flma yaratt›; çünkü bukonuflmadan iki gün önce LetonyaHükümeti, AB’nin güvenlik nedeniylekapat›lmas›n› istedi¤i, Sovyet döneminineski reaktörleri yerine, Balt›k bölgesindeyeni bir nükleer santral projesine katk›s›-n› sürdürme karar› alm›flt›. Bir hafta sonras›nda,AB’ye yeni kat›lan Bulgaristanda, ülkenin ikinci nükleer santraliniBelene’de kurmas› için Rus Atomstroyexportflirketiyle anlaflt›.Letonya yeni nükleer projesine başlarken, AvrupaKomisyonu’nun enerjiden sorumlu vekili, üyelerindiğer seçeneklere öncelik vermesini istediNükleersiz gelecekPaul BrownAvrupa Komisyonu’nun EnerjidenSorumlu Vekili Andris Piebalgs,Riga’daki Orta ve Do¤u Avrupaülkeleri forumunda, yurttafllar›n›bir nesil sürecek nükleer enerjiprojelerine ba¤lamadan önce hükümetlerinbütün seçenekleri gözden geçirmesigerekti¤ini vurgulad›.Piebalgs, nükleer enerjinin, kimilerininiddia etti¤i gibi ucuz de¤il, çok pahal›bir çözüm oldu¤unu vurgularken, yat›-r›mlar›na gerekçe sunmak için talebinsürekli artt›¤›n› iddia eden enerji flirketlerinide sert bir dille elefltirdi. Piebalgs,enerji flirketlerinin kendi ç›karlar› içinyeni tesisler yapmas›n›n tüketicilerinyarar›na olmad›¤›n› söyledi.KRUPPA MARTONNükleer bölgeKendisi de Letonyal› olan Piebalgs, 27Ekim’de, yerel sürdürülebilir enerji politikalar›n›özendirmeyi amaçlayan Avrupayerel yönetimler birli¤i Energie-Cités taraf›ndandüzenlenen Riga’daki forumdahem enerji uzmanlar›na, hem de bölgedeki12 ülkenin temsilcilerine hitab ediyordu.Bu ülkelerin ço¤u ya nükleerenerji santrallerine sahip, ya bu santrallerdenenerji sa¤l›yor ya da yenilerinikurmay› planl›yor. Bat› Avrupa’da benzere¤ilimdeki Birleflik Krall›k da, alt› yenisantral inflas›n› öngörüyor, ancak devletbunlara malî destek vermeyecek.Nükleer yanl›lar›n›n, atom enerjisininucuz oldu¤u iddialar›na karfl› ç›kanPielbalgs, ancak eski santrallerden eldeedilen nükleer enerjinin ucuz oldu¤unu,çünkü bunlar›n yat›r›m maliyetlerinindevlet deste¤iyle y›llar önce karfl›land›¤›-n› belirtti. Yeni santraller, taze sermayeyat›r›mlar› gerektirecek, bunun faturas›da tüketicilere kesilecek. Hepsinden öte,‘icab›na bak›lmas› gerekecek,’ bir radyoaktifat›k da ortaya ç›kacak.Piebalgs, bundan k›sa bir süre önceAvrupa Komisyonu ad›na, 2020 y›l›nadek enerji verimlili¤ini %20 art›rma hedefikoyan bir belge yay›mlam›flt›.Ulaşılabilir hedeflerPiebalgs, bu hedeflere ulaflman›n çokkolay olmad›¤›n› kabul etmekle birlikte,bunlara Brüksel’deki evinde ulaflt›¤›n› vebunun bütün Avrupa’da da mümkünoldu¤una inand›¤›n› belirtti. Bu orandabir verimlili¤i ulafl›m alan›nda sa¤laman›n,belki de en zor hedef oldu¤unu dasözlerine ekledi.Letonya, enerjisinin %43’ünü yenilenebilirkaynaklardan sa¤l›yor; bununbüyük bölümü de üç büyük, 144 küçükölçekli hidroelektrik santralde üretiliyor.Yine de kimi bölgelerin ›s›tma flebekelerindeyak›t olarak odun yongas› kullan›-l›rken elektri¤in bir k›sm› da çöp sahalar›ndanelde edilen gazdan sa¤lan›yor.Ülkenin kullan›lmayan en büyük yenilenebilirkayna¤› ise rüzgâr. Avrupa‹mar ve Kalk›nma Bankas›’n›n tahmininegöre ülkenin 1,500 km’lik k›y› fleridinde2,000 megawatl›k enerji potansiyeli var.Bu rüzgâr çiftliklerinden kimileri üç y›liçinde devreye girebilir. Oysa Letonya▼Devamı sayfa 20’de19 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

MERCEK | sürdürülebilir kalkınmaBaş tarafı sayfa 19’dahükümeti, inflas› 2016’ya kadar,yani mevcut santral kapand›ktan sonraen az yedi y›l daha sürecek bir nükleersantrali tercih etmifl durumda.Hükümet, bu dönemdeki ihtiyac› karfl›lamakiçin de, 400 megawatl›k, ülkeninilk kömürlü elektrik santralini kurmay›planl›yor.Ancak enerji verimlili¤i mesaj›n›netkili oldu¤unu gösteren iflaretler devar. Letonya’da özel önlemler almakiçin bir hükümet komitesi oluflturulduve daha flimdiden Riga sokaklar›ndakilambalar›n ampulleri, flu an kullan›lanenerjinin üçte biriyle ayn› ayd›nlanmay›sa¤layan ampullerle de¤ifltirilmeyebaflland›. Kentteki her eve termostatyerlefltirme program› da gündemde.Komiteye göre, tek bafl›na bu önlembile, artan nüfusa ra¤men kentte yenibir elektrik santraline duyulan ihtiyac›ortadan kald›rabilir.▼‘En ucuz’ yakıtYenilenebilir Enerji ve EnerjiVerimlili¤i Ortakl›¤› (REEEP) iletiflimmüdürü Peter Richards da, Do¤uAvrupa’daki herhangi bir hükümetinyeni bir santralden enerji elde etmesiiçin en az 10 y›l geçmesi gerekti¤ini,oysa enerji verimlili¤ininin meyvas›n›almak için gerekli sürenin sadeceaylarla ifade edilebilece¤ini belirtiyorve “enerji verimlili¤i en ucuz yak›tt›r,”deyiflini an›msat›yor.Richards, odun yongas›, çöp sahalar›ndanelde edilen gaz veya saman gibidi¤er yenilenebilir kaynaklar›n yak›ld›¤›biyokütle projelerinin de umut vericioldu¤unu ekliyor. E¤er enerji, su ›s›tmakiçin kullan›l›rsa bu tür projeler dörty›l içinde kendi masraflar›n› ç›karacakölçüde tasarruf sa¤layabilir; ancak bu ›s›elektrik üretmek için kullan›l›rsa, geriödeme süresi biraz daha uzar. K›y›dakirüzgâr çiftliklerinin maliyetini ç›karmasüresi ise yedi y›l.◗Paul Brown, İngiliz The Guardian gazetesinineski çevre muhabiri.NÜKLEERE GEÇİT YOK: AB’nin enerjidensorumlu vekili Andris Piebalgs yenilenebilirkaynaklardan yana.AVRUPA KOMİSYONUSınıraşan park, doğal hazineleri ve gelenekseluygulamaları koruyarak yeni iş sahaları oluşturmayaçalışıyorDoğa-ekonomiuçurumuna köprüMetin ve Fotoğraflar Mladen VolaricK›rsal bölgede bir aile arazisidüflünün, ev bir ülkede, ah›r vesamanl›k ise bir baflka ülkede.‹flte bu manzaraya, H›rvatistan-Slovenya s›n›r›ndaki ZumberakDo¤a Park›’nda rastlayabilirsiniz. ‹lerigörüfllü yerel yöneticiler, geleneksel ba¤c›l›k,meyvac›l›k, büyükbafl hayvanc›l›kve organik tar›m gibi hepsi k›rsal turizmiçin bir kaynak olabilecek u¤rafllar› teflvikederek bölgeyi sürdürülebilir biçimdekalk›nd›rmay› umuyor.Zumberak-Samobor Da¤lar› Do¤aPark›, Güney Do¤u Avrupa’n›n bu do¤aharikas› köflesinin do¤al ve kültürel miras›n›korumak ve tan›tmak amac›yla1999’da kuruldu. Zumberak, H›rvatistan’›nZagrebacka ve Karlovacka bölgele-RUDOLF BLAZEJOVSKYri aras›nda kal›r. Park 333 km 2 ’lik biralan› kapsar ve Sava, Kupa ve Krkanehirleri taraf›ndan çevrelenmifltir. Saha,payzaj› k›smen karstik olsa da,H›rvatistan’da benzer yap›daki di¤eralanlar› korumaya yönelik, bir KüreselÇevre Fonu giriflimi olan KarstEkosistemlerini Koruma (KEC) projesikapsam›nda de¤il.Asl›nda H›rvatistan’›n baflkentiZagreb ile, Karlovac ve Samobor flehirlerine,ayr›ca Slovenya’ya yak›n olmas›nedeniyle ekonomik kalk›nma aç›s›ndanburada büyük bir potansiyel var. Ancakpark çevresinde sanayi olmay›fl›, nüfusunbugüne dek s›n›rl› kalmas›na sebepolmufl. Ulafl›m altyap›s›n›n yetersizli¤i,devletin tar›msal deste¤inin zay›fl›¤› ve

sürdürülebilir kalkınma | MERCEKTEPEDEKİ GEÇİM DERDİ: Çiftlikler ve köyler (soldakiVivodina gibi) şu anda pek fazla iş olanağı sunmuyor,ancak Ozalj Belediye Başkanı Biserka Vranic, yerelhalkın parka sahip çıktıkları takdirde eko-turizme dayalıbir ekonomi kurabileceğine inanıyor.k›r turizmi önerilerinin de¤erlendirilememesiinsanlar› buradan uzak tutmufl. Parkyönetiminde uzman dan›flman olarakçal›flan Kresimir Vrbanac, halk›n konuylailgili temel bilgiye sahip olmadan “sürdürülebilirkalk›nmay› düflünebilmesininçok zor oldu¤unu,” söylüyor.İnsan kaçakçılığı‹nsanlar›n terk etti¤i Zumberak,geçen on y›lda Orta Do¤u ve Do¤uAvrupa’dan AB ülkelerine yasa d›fl› insankaçakç›l›¤› için çok cazip bir yer halinegeldi.Ancak Zumberak’›n daha iyisinelây›k oldu¤unu düflünen yerel yöneticilerdenBiserka Vranic, k›smen park içindekalan ve Karlovac’›n bat›s›nda bulunanOzalj flehrinin Belediye Baflkan›.‹leri görüfllü bir politikac› olan Vranic,parkta yerel do¤al kaynaklara ve halkkültürüne dayal› sürdürülebilir kalk›nmay›sa¤layacak çeflitli fikirleri uyguluyor.Vranic, turizm ve tan›t›m projelerineSlovenya’daki komflu topluluklarla bafllam›fl.Ona göre bu tür s›n›raflan çabalar›nen büyük yarar›, park›n de¤erininfark›na var›lmas›.Vranic’e göre, “H›rvatistan’daki yerelpolitikac›lar ne yaz›k ki ço¤unlukla do¤rudanmalî destek bekliyor; k›sa süresonra bu program ve atölyelerin as›l amac›n›nfark›ndal›k art›rma ve bak›fl aç›s›n›de¤ifltirme oldu¤unu anlad›klar›nda hayâlk›r›kl›¤›na u¤ruyor. Ancak sorunlar›süratle çözebilmemizin tek yolu bu –ABiçin de¤il, kendimiz için.”Geçen y›l, H›rvatistan’da yerel kalk›nmapolitikalar›n› konu alan ‹talya-H›rvatistan ikili iflbirli¤i projesi kapsam›ndaZumberak mikro-bölgesi için bir yerelkalk›nma plan› oluflturuldu. Planda, aralar›ndaH›rvatistan’›n turizm ve Avrupa ileentegrasyondan sorumlu bakanl›¤›, bölgeselkalk›nma ulusal fonu, yerel yönetimlerve ‹talya Ekonomi Bakanl›¤›’n›n dabulundu¤u paydafllar yer al›yordu.‹talyan ortaklardan biri de Abruzzo bölgesiydi.Belediye BaşkanıBiserka Vranic’e göresınıraşan çalışmalarınen büyük yararı,parkın değerininfarkına varılmasıPlan, AB standardlar›yla uyumlu halegetirildikten sonra, yaklafl›k 70,000 nüfuslubölgede sürdürülebilir kalk›nmay›hayata geçirmek için bir temel oluflturabilir.Zumberak-Samobor Da¤lar› Do¤aPark›’n›n yöneticilerinden befli, ‹talya’n›nfon sa¤lad›¤› bir baflka proje kapsam›nda,gönüllü istihdam› ve yönetimi konusundae¤itim almak için Ekim ay›nda ‹talya’n›nUlusal Park› Abruzzo’yu ziyaret etti.‹talya, Abruzzo’da oldu¤u gibi, ulusalpark ve koruma alanlar›n›n yönetimineyerel gönüllü kat›l›m programlar› gelifltirmekonusunda önemli bir deneyimesahip.E¤itime kat›lan Vrbanac’a göre,Zumberak-Samobor’un gönüllü destektenyararlanma gelene¤i var; buna askerlikhizmetini parkta çal›flarak yapmay›seçenler de dahil. Abruzzo’daki e¤itim,H›rvat park yöneticilerine; iflsizler, ö¤rencilerve hafif engelliler gibi di¤er gönüllügruplar›yla nas›l iliflki kuracaklar› konusundadeneyim kazand›rd›.E¤itim, koruma alanlar›nda çal›flanpersonelin, Orta ve Do¤u Avrupa’dakiparklarda gönüllü programlar›n› uygulamakapasitesini gelifltirmeyi amaçlayanbir proje kapsam›nda Bölgesel ÇevreMerkezi (REC) ve L’Umana Dimora Onlustaraf›ndan düzenlendi. S›rbistan,H›rvatistan, Bosna-Hersek, Karada¤ ileTürkiye’yi kapsayan proje 2005-2006döneminde uyguland›. ‹talyan Tröst Fonubu etkinliklere; ‹talya Çevre, Toprak veDeniz Bakanl›¤› kanal›yla 192,000 avrodestek verdi.“Abruzzo’da edindi¤imiz deneyim,park›m›z›n gelece¤ini ciddi ciddi düflünmemizgere¤ini kan›tlad›,” diyor Vrbanac.En büyük engelin ise, insanlar›n gönüllüçal›flmalara karfl› duydu¤u güvensizlikoldu¤unu belirtiyor. “‹nsanlar ücretsizyap›lan ifllerin mahcubiyet verici oldu¤unudüflündü¤ü ve bunu bir zaman kayb›olarak gördü¤ü sürece çabalar›m›z boflagidecektir.”◗21 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

REC BÜLTENİ | iklim değişikliğiİki yılını dolduran REC Türkiye İklim DeğişikliğiÇalışma Programı, iklim değişikliği konusundabugün Türkiye’deki duyarlılığın oluşmasındaönemli bir paya sahipİklimler değişiyor...değişme sırası bizdeYunus ArıkanHer fley 2005’te bafllad›. Asl›nda,2004’te resmen hayata geçmeyebafllayan REC’in Türkiye’dekurulmas› sürecinde iklim de¤iflikli¤iöncelikli alanlardan biride¤ildi. Ancak Türkiye’nin gereksinim veyönelimlerinin dikkatle gözlenmesi, iklimde¤iflikli¤i alan›nda yürütülecek çal›flmalar›n,REC Türkiye’nin ilerleme ve kurumsallaflmaçabalar›n›n önemli bir ad›m›n›oluflturabilece¤ini ortaya koydu.Bu sonuca götüren iki önemli etkenvard›. ‹lki, iklim de¤iflikli¤inin, tümdünyada oldu¤u gibi, Türkiye’de degerek çevre koruma gerek sürdürülebilirkalk›nma yolunda at›lan ad›mlarda enönemli itici gücü oluflturmas›yd›. Di¤eriise, REC Türkiye’nin, bilgiye eriflim vepaydafllar aras›nda iletiflim ve iflbirli¤inigelifltirmek fleklinde özetlenebilecektarihsel ve kurumsal misyonunun,Türkiye için yeni yeni geliflecek böyle biralanda hem gerekli hem de kolayl›klauygulanabilir olmas›yd›.Böylece, REC Türkiye ‹klimDe¤iflikli¤i Çal›flma Program›, iklim de¤iflikli¤ialan›nda uluslararas› yükümlülüklerkapsam›nda ilgili paydafllar›n teknikve kurumsal kapasitelerinin gelifltirilmesindeetkin bir rol oynama hedefiyle2005’te oluflturuldu.16 fiubat 2005’te tüm dünya KyotoProtokolü’nün yürürlü¤e giriflinin sevincive heyecan›n› yaflarken, REC Türkiye deiklim de¤iflikli¤i alan›nda Türkiye’yeözgü ilk Türkçe ve ‹ngilizce web sayfas›-n› açarak farkl›l›¤›n› ve öncülü¤ünü gösterdi.Bu sayfa daha sonra aç›lan sitesininaltyap›s›n› oluflturdu.REC Türkiye ‹klim De¤iflikli¤i Çal›flmaProgram› bünyesinde halen, tüm paydafllar›ndo¤ru ve en genifl bilgiye eriflimininkolaylaflt›r›lmas›, ça¤dafl iklim de¤iflikli¤ipolitikalar›n›n tüm sektörlere tan›t›lmas›ve kurumsal yap›lanma gereksinimleriiçin do¤ru stratejilerin belirlenmesinikapsayan çal›flmalar yürütülüyor. Yay›nlar,toplumu bilinçlendirme ve e¤itimekseninde kurgulanan bu çal›flmalar, ulusalve uluslararas› kurulufllarla gelifltirilenortakl›klarla hayata geçiriliyor.İki yılın başarılarıElbette ki program›n en önemli baflar›s›,9 May›s 2005’te Çevre ve OrmanBakanl›¤› taraf›ndan, Birleflmifl Milletler‹klim De¤iflikli¤i Çerçeve Sözleflmesi(BM‹DÇS) 6. Maddesi kapsam›nda e¤itim,ö¤retim ve kamuoyu bilinçlendirilmesialanlar›nda Ulusal Odak Noktas›seçilmesi oldu. Bu, her fleyden önce Türkhükümetinin, BM‹DÇS’ye taraf olmas›ndansonra uygulamaya soktu¤u ilkyükümlülüklerinden birisi olmas› aç›s›ndanönem tafl›yordu. Ayr›ca bu ad›m,Türkiye’yi bu konuda ilerleme kaydedenilk alt› ülke aras›na sokmas› aç›s›ndanuluslararas› alanda da ayr› bir de¤eresahipti.Bunun ard›ndan gelifltirilen projelerkapsam›ndaki çal›flmalar, öncelikleTürkiye’nin uluslararas› kurulufllarla iflbirli¤ininönünü açt›. Daha önemlisi,Türkiye’de uzun bir süre ‘tabu’ olarakde¤erlendirilen iklim de¤iflikli¤i ve KyotoProtokolü konular›nda, kamu ve siviltoplum kurulufllar› bünyesinde, ‘bilgisahibi olarak fikir sahibi olan’ yetiflmiflinsan birikimini art›rarak, ‘do¤ru politikaoluflturma’ sürecine oldukça önemli birkatk› sa¤land›.Cemre’nin düşüşüTüm bu süreçte elbette REC Türkiyeiklim de¤iflikli¤i bülteni Cemre’nin ayr›bir yeri var. Cemre’yi farkl› k›lan sadeceiklim de¤iflikli¤i alan›ndaki ilk ve teksüreli yay›n olmas› de¤il tabii ki. ‹flledi¤ikonular ve güncel bilgilerin yan› s›rasüreçte yer alan kifli ve kurumlar› datan›tmas›, Türkiye’ye yönelik yans›malaraözel önem vermesi, Cemre’yi kimi zamanönemli bir arfliv, kimi zaman bir e¤itimyay›n›, kimi zaman da bir kampanyaarac› konumuna getirdi.Bunun d›fl›nda, çeflitli sivil toplumkurulufllar› (STK) ve kamu kurumu temsilcisininiklim de¤iflikli¤i konusunda,REC TÜRKİYE ARŞİVİREC TÜRKİYE ARŞİVİ12Taraflar Konferans› da dahil olmak üzereçeflitli uluslararas› toplant› ve süreçlerekat›l›m›n›n sa¤lanmas›; uluslararas› toplant›ç›kt›lar›n›n Türkçe olarak paylafl›lmas›;Sözleflme ve Protokol metinleribaflta olmak üzere Türkçe teknik belgelerinyay›mlanmas›; son derece kapsaml›e¤itim programlar›n›n kurgulanmas›;uzmanlar d›fl›nda toplumun genelinin dekolay anlayabilece¤i metinlerin ve görselürünlerin gelifltirilmesi, projelerin önemliç›kt›lar› aras›nda.Somut ç›kt›lar yan›nda, uzun vadedeçok daha kal›c› sonuçlara yönelik önemlideneyimler de elde edildi. Özellikle çeflitlikentlerde iklim de¤iflikli¤inin bürokratlar›n,bilim insanlar›n›n, çevrecilerin, sanayicilerinortak bir zeminde buluflturularak,do¤rudan iletiflim, tart›flma ve ortakl›k kültürününyayg›nlaflt›r›lmas›; baflta AB olmaküzere uluslararas› kifli ve kurulufllarlaresmi/ gayr›resmi iletiflim süreçlerinin aç›lmas›bunlar›n en önemlileri oldu.İşin başı diyalogÖncelikle, iklim de¤iflikli¤i sürecinin1990’lardan itibaren dünyan›n gündemi-yeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 22

iklim değişikliği | REC BÜLTENİREC Türkiye İklim Değişikliği Çalışma Programı 2005-2007 PortföyüProje“Türkiye’de İklim Değişikliği Politikalarının Tanıtılması”Çevre ve Orman Bakanlığı ve Exergia (Yunanistan) işbirliğinde,İtalyan Çevre Bakanlığı’nın katkılarıylaDestekleyen Kuruluş“İklim Değişikliği Alanında Hükümet ve Sivil Toplum KuruluşlarınınKapasitelerin Geliştirilmesi”SıfırKarbonKenti Kampanyası kapsamında KuzeyGüneyDoğuBatıFotoğraf Sergisi ve Cafe Scientifique Video KonferanslarıTürkiye organizasyonuRenewable Energy and Energy Efficiency Partnership –Yenilenebilir Enerji ve Enerji Verimliliği Ortaklığı (REEEP)Türkiye eşgüdümüreeeprenewableenergy& energyefficiencypartnershipTürkiye’de İklim Değişikliği Alanında KamuoyuBilinçlendirmesi KampanyasıPartnership for Clean Fuels and Vehicles – Temiz Yakıtlar veTaşıtlar Ortaklığı (PCFV) Türkiye eşgüdümüREC TÜRKİYE ARŞİVİ31. Kasım 2006'da Nairobi’de düzenlenen ve REC Türkiye'nin dekatıldığı 12. Taraflar Konferansı (COP12) sırasında gençlikgrupları da, 2012 sonrası Kyoto Protokolü müzakerelerineyönelik kampanyalar düzenledi.2. REC İklim Değişikliği Programı ekibi, COP12’de Türkiye resmîheyeti ile birlikte; (soldan sağa) Dr. Mustafa Şahin (Çevre veOrman Bakanlığı), Yunus Arıkan (REC Türkiye), MariaKhovanskaya (REC), Zsusza Ivanyi (REC), Dr. Mustafa Coşkun(Devlet Meteoroloji İşleri), Ersin Esen (Devlet PlanlamaTeşkilâtı).3. REC Türkiye İklim Değişikliği Çalışma Programı, BritishCouncil KuzeyGüneyDoğuBatı Fotoğraf Sergisi kapsamındaki'Bilimi Topluma Ulaştırma' paneli benzeri etkinliklerde, iklimdeğişikliği sorununun topluma anlatılmasına öncü oluyor, 26Mayıs 2006; (soldan sağa) Dr. Baha Kuban (Bilim ve TeknolojiPolitikaları Araştırma Derneği), Yunus Arıkan (REC Türkiye),Paul Brown (The Guardian gazetesi eski çevre muhabiri; sergieditörü), Pavel Antonov (REC Green Horizon dergisi editörü).ne girdi¤ini, ancak Türkiye’de resmikurumlar ve sivil toplumun 2004’e dekbu sürecin d›fl›nda kald›¤›n› unutmamakgerek. Bu yüzden, Türkiye’de ilgilikamuoyunun güncel ve do¤ru süreçlerleancak yeni yeni tan›flt›¤›n› vurgulamal›-y›z. Gözlemledi¤imiz kadar›yla, çevreSTK’lar› bugüne kadarki deneyimlerindenhareketle, özellikle kamu ve özelsektörle birlikte çal›flmaya genellikletemkinli ve çekinceli yaklafl›yor. Özelsektör, iklim de¤iflikli¤inin k›sa ve ortavadede yaratabilece¤i olumsuz sonuçlar›daha net anlamaya gereksinim duyuyorve olumsuzluklar› olumluya çevirebilmekiçin iflbirli¤ine daha s›cak bak›yor.Kamu kurumlar› ise Sözleflme veProtokol’ün ayr›nt›lar›n› daha iyi kavrad›kça,at›labilecek olumlu ad›mlar içindaha istekli ve genifl bir perspektifbenimsiyor.Destekler sürecekHem ulusal ve uluslararas› çal›flmalar,hem de 2006 k›fl›nda yaflanan ola¤anüstühava olaylar›, iklim de¤iflikli¤i gerçe¤inintüm kesimlerce çok daha ciddi ele al›nmas›n›sa¤lad›.Bilinçlendirme çal›flmalar›n›n herzaman öncelikli olmas› gerekti¤ini vurgulamaklaberaber, özellikle önümüzdekik›sa vadede bu duyarl›l›¤›n bir an öncekal›c›, sürdürülebilir, bilimsel ve teknikaltyap›s› sa¤lam somut ç›kt›lara dönüfltürülmesibüyük önem tafl›yor. Yoksa 1999depremlerinden sonra yaflanan ve biranlamda y›lg›nl›¤a dönüflen bir toplumsalsüreçle karfl›laflabiliriz.Resmi kurumlar aç›s›ndan bak›ld›¤›nda,TBMM Küresel Is›nma Araflt›rmaKomisyonu, Bilim Teknoloji YüksekKurulu çal›flmalar›n›n çok önemli vede¤erli oldu¤unu düflünüyor, teknik bilgive birikimimizle bu giriflimleri olabildi-¤ince destekliyoruz.STK’lar›n, BM‹DÇS Sekretaryas›’naakreditasyon sürecinin h›zland›r›lmas›n›destekleyerek, uluslararas› boyutta eflde-¤erleri kurulufllarla iletiflimi gelifltirmelerinive sürece katk› sa¤lamalar›n› destekliyoruz.Özel sektör aç›s›ndan ise, tüm sektörlerdekarbon yönetimi ve azaltma çal›flmalar›konusunda bilinç ve kapasiteningelifltirilmesi, bu yaklafl›m›n kurumsalsosyal sorumluluk aç›s›ndan öncelikliolarak ele al›nmas› için giriflimlerdebulunmay› hedefliyoruz.Kyoto Protokolü’nde ülkelerinyükümlülüklerinin tan›mland›¤› Ek-BListesi’nde Türkiye’nin yer almamas› ve2001’de al›nan 26/CP7 karar›yla di¤er Ek-I ülkelerinden farkl› bir konumda oldu-¤unun kabul edilmesi bizce çok önemli.Türkiye’nin Kyoto Protokolü’ne, 2012’yekadar sera gaz› sal›m azalt›m yükümlülü-¤ü almadan kat›lmas› ve 2012 sonras›ndada kendine en uygun yükümlülükleribelirlemesi için önümüzdeki iki y›l içindeat›lacak ad›mlar çok de¤erli. RECTürkiye ‹klim De¤iflikli¤i Çal›flmaProgram›, sürecin olumlu sonuçlanmas›için, yürütülecek her türlü çal›flmaya destekolmay› sürdürecek.◗Yunus Arıkan, REC Türkiye İklim DeğişikliğiÇalışma Programı Yöneticisi23 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

REC BÜLTENİ | türkiyeB İ L G İP R O G R A M IYeşil Ufuklar okuyucu anketi■ Yeflil Ufuklar’›n Ocak say›s›yla birlikte bafllatt›¤›m›z okuyucu anketi, fiubat ay›nagelindi¤inde 45 okuyucumuz taraf›ndan yan›tlanm›flt›. REC Türkiye Bilgi Program› veYeflil Ufuklar yay›n kurulu taraf›ndan haz›rlanan anket, Ocak 2005’te yay›mlanmayabafllanan derginin okurlar taraf›ndan nas›l alg›land›¤› ve kendisinden neler beklendi¤ikonusunda önemli bilgiler verdi.Yaklafl›k yar›s› 34 yafl›n alt›nda ve %90’› da en az üniversite mezunu olan YeflilUfuklar okuyucular›n›n yar›s› dergiyi meslekî zorunlulukla okurken, di¤er yar›s› ilgiduydu¤u için okuyor. Dergiyi en çok akademisyen ve mühendislerin okudu¤ugörülüyor. Bir di¤er sevindirici bulgu da, okurlar›n %53’ünün, dergilerini 3 ilâ 9 kifliyle;%13’ünün ise 10 ilâ 15 kifli ile paylafl›yor olmas› ve böylece her say›n›n yaklafl›k 4,500kifliye ulaflmas›.Yeflil Ufuklar okuyucusu en çok makaleler ve kapak konusuna, haberlere, YeflilBak›fl sayfalar›na ve REC haberlerine ilgi gösterirken, büyük ço¤unlu¤u da Türkiye’yeözgü içeri¤in art›r›lmas›n› talep ediyor. Yeflil Ufuklar aboneli¤inin ücretli olmas›durumunda, okurlar›n %66’s›n›n aboneli¤i sürdürmeye istekli olmas›, Yeflil Ufuklar’›nart›k sahip ç›k›lan bir yay›n oldu¤una iflaret ediyor. Daha da sevindirici olan ise,okurlar›n %41’inin, malî imkân› k›s›tl› okullar ad›na abonelik ücreti ödeyip YeflilUfuklar’› arma¤an etmeye gönüllü olmas›.REC Merkezi taraf›ndan 16 REC ülkesi için Macaristan’da haz›rlanan Green Horizon dergisinin, bu 16 ülke içinde ilk ve tekülke uyarlamas› olan Yeflil Ufuklar’›n her say›s› 1,500 adet bas›l›yor, bunun yaklafl›k 1,000 adedi posta ile do¤rudan okuyucularagönderilirken, 400 adedi de REC Türkiye etkinliklerinde da¤›t›l›yor. REC Türkiye, okuyucu anketini yan›tlayan okurlara, m›s›rniflastas›ndan yap›lm›fl ve do¤ada yok olabilen birer kalem arma¤an etti.REC TÜRKİYE ARŞİVİİ K L İ MD E Ğ İ Ş İ K L İ Ğ İLIFE iklime hayat verdi■ LIFE Fonu deste¤iyle 2006-2008 döneminde yürütülen“Türkiye’de ‹klim De¤iflikli¤i Politikalar›n›n Tan›t›lmas›”projesinin ilk y›l›nda kamu ve sivil toplum kurulufllar›n›nkapasite geliflimine yönelik etkinlikler gerçeklefltirildi. Projeninilk aya¤› olan sitesi, Türkiye’deiklim de¤iflikli¤i alan›nda en güncel ve temel bilgi kayna¤›olarak Ekim 2006’da yay›na bafllad›.‹klim De¤iflikli¤inde Öncülerin E¤itimi programlar› Ekim,Aral›k ve fiubat’ta üç kez yinelendi ve 79 uzman taraf›ndanizlendi. E¤itimlerde iklim de¤iflikli¤inin bilimsel temelleri; BM‹klim De¤iflikli¤i Çerçeve Sözleflmesi’nin tarihçesi, kurumlar› vemüzakere süreci; iklim de¤iflikli¤i ile savafl›m ve etkilerineuyum; Kyoto Protokolü ve 2012 sonras› müzakereleri ele al›nd›.‹klim De¤iflikli¤i için STK Buluflmalar›, Kas›m’da ‹stanbul’da,Aral›k’ta Adana’da ve Ocak’ta ‹zmir’de gerçekleflti. 15 flehirden200’den fazla kiflinin kat›ld›¤› etkinliklerde, ‘Ulusal veuluslararas› geliflmeler’, ‘STKlar iklim de¤iflikli¤ine nas›lbak›yor?’ ve ‘Ortakl›klar: gerekli mi, nas›l?’ bafll›kl› üç oturumdüzenlendi. Toplant›lar, Birinci Ulusal Bildirim raporununresmen kamuoyuna sunumuna ev sahipli¤i yaparken; iklimde¤iflikli¤i konusunun; kamu, özel sektör, STK’lar vearaflt›rmac›lar taraf›ndan, tüm boyutlar›yla ele al›nmas›n› sa¤lad›.Etkinliklerde, küresel iklim de¤iflikli¤ini ele alan ‘UygunsuzGerçek’ belgeselinin tan›t›m› da yap›ld›.‹KL‹M DE⁄‹fi‹KL‹⁄‹ ALANINDA YEN‹ YAYINLARİngiltere Çevre, Gıda ve Kırsal İşler Bakanlığı DEFRA) tarafındandesteklenen “İklim Değişikliği Alanında Hükümet ve Sivil ToplumKuruluşlarının Kapasitelerinin Geliştirilmesi Projesi ( İKLİM-KAPGEP)” kapsamında hazırlanan yeniREC Türkiye yayınları, kamu kuruluşlarında görev alan uzmanlarınve STK’ların, iklim değişikliği alanındaki uluslararası toplantılaradaha etkin katılmalarını kolaylaştıracak bilgi ve öneriler içeriyor.Yayınlarımızdan edinmek için lütfen bizimle temasa geçiniz.Gelen talepler eldeki stoklar doğrultusunda başvuru sırasına görekarşılanacaktır.Daha fazla bilgi için:Yeşim Çağlayan,REC Türkiye Çevresel Bilgi ProgramıTel: (90-312) 491 95 72E-posta: yesim.caglayan@rec.org.tryeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 24

türkiye | REC BÜLTENİH İ B EP R O G R A M IYarımadanınnergisleri canlanıyor■ Mordo¤an Belediyesi’nin, KaraburunYar›madas› Yerel Gündem 21 ile Mordo¤anSosyal Dayan›flma E¤itim ve Kültür Vakf›’n›nortakl›¤›nda ve REC Türkiye Hibe Program›’n›nmalî deste¤iyle May›s 2005-Nisan 2006 aras›ndauygulad›¤› nergis çiçekçili¤ini iyilefltirme vek›rsal kalk›nmay› destekleme projesisürdürülebilirlik yolunda ilerliyor.E¤itim alan 11 kursiyer, Eylül 2005’detoplam 2,400 m 2 ’lik bir alanda 46,000 adetso¤anla deneme dikimi gerçeklefltirmifl;zararl›lar saptan›p mücadele yöntemleribelirlenmiflti. Sulu ve kuru nergisüretiminde ilk mahsûl ise 2005’in Kas›m veAral›k aylar›nda al›nm›flt›.Mordo¤an’›n geleneksel ürünü ikenneredeyse yok olma noktas›na gelen nergis,deneme mahsulunün ard›ndan 2006sonunda al›nan 2. mahsul ile ilk kez kazançgetirdi. Proje kapsam›nda tasarlanan nergissöküm ve dikim makinas› ile so¤an y›kamatank›, yöre halk›n› tekrar nergis üretimineREC TÜRKİYE ARŞİVİKAZANDIRAN ÇABA: Kursiyerler yöreye has nergis türünühastalıklardan kurtarıp doğaya kazandırırken, yöre ekonomisi denergis yetiştiriciliğinden yeniden kazanç sağlamaya başladı.bafllamaya teflvik etti. Mordo¤an’daki üreticikooperatifinin üyeleri, bu sonuçlardansonra Mordo¤an’da arazi kiralay›p nergistar›m› yapmay› program›na ald›. Projesüresince haz›rlanan e¤itim filminin, projeuygulama bölgesindeki nergis üreticilerinegösterimi ise sürüyor.Sürdürülebilirli¤i pekifltirmek içinyap›lmas› gerekenlerin bafl›nda, haz›rlanane¤itim paketinin yar›madan›n bat›yakas›ndaki köylere de götürülebilmesi vehenüz dikim ve söküm makinalar›n›kullanamayan Karaburun ve bölgedeki onköyün de bu teçhizata kavuflturulmas›bulunuyor. Projenin en önemli katma de¤eri,geleneksel bir türün devaml›l›¤›n› sa¤larken,bölgedeki sosyo-ekonomik kalk›nma içinyeni bir alternatif sunmufl olmas›.K A P A S İ T EG E L İ Ş T İ R M EOperasyonel program ve ortaklık semineri■ AB, 2007-2013 döneminde adayülkelere yapaca¤› malî yard›mlar› Kat›l›mÖncesi Malî Yard›m Arac› (IPA) ad›yla tekbir yap›da toplad›. Türkiye, AB’yeçevresel uyum için altyap›ya yönelikkamu yat›r›mlar›n›n yaklafl›k %10’lukk›sm›nda IPA hibelerini kullanabilecek.Türkiye’nin, hibe kullanma stratejisigelifltirmesi; ‘Uyum için Stratejik ÇerçeveBelgesi’ ve ‘Çevre için OperasyonelProgram’ gibi belgelerle süreci planlamas›gerekiyor. Programlama, Devlet PlanlamaTeflkilat›’n›n koordinasyonunda, Çevre veOrman Bakanl›¤› taraf›ndan yürütülüyor.2007-2009 dönemine ait Çevre OperasyonelProgram›’n›n ilk tasla¤› Mart2007’de Avrupa Komisyonu ile görüflmeyeaç›ld›.REC Türkiye, 5 Mart 2007’deAnkara’da, ‘AB Kat›l›m Öncesi MalîYard›mlar›n›n Programlanmas›: ÇevreOperasyonel Program› ve Ortakl›k ‹lkesi’konulu bir seminer düzenledi. Seminerde,AB Genel Sekreterli¤i (ABGS) ile Çevreve Orman Bakanl›¤› (ÇOB) yetkilileriIPA’n›n yap›s›n› ve programlama süreciniaktard›; AB Yap›sal Fonlar›’n›n programlamave uygulamas›nda ‘ortakl›k ilkesi’ele al›nd›.Seminere, çevre STK’lar› ile bölgeselplatformlardan 25 kuruluflun temsilcilerikat›ld›. ÇOB, Operasyonel Program’›n ilktasla¤›n› STK’lar ile elektronik ortamdapaylaflacak, STK’lar da 15 gün içindeyap›lacak bir toplant›yla programa dairgörüfl ve önerilerini bakanl›¤a aktaracak.Her baflar›l› projenin bir öyküsü var...REC TÜRK‹YE H‹BE PROGRAMIBAfiARILI PROJELER K‹TABI YAYIMLANDI!..REC Türkiye Hibe Programı kapsamında 2005-2006 döneminde hibe desteği almış vetamamlanmış başarılı projelerin yer aldığı 'REC Türkiye Hibe Programı Başarılı Projeler'kitabı, Türkçe ve İngilizce yayımlanarak REC Türkiye Yayınları ailesine katıldı.Çevre alanında yerel veya ulusal ölçekte proje gerçekleştirmeyi amaçlayan sivil toplumkuruluşlarını teşvik etmesi ve rehberlik yapması amacıyla hazırlanan kitapta, seçilen başarılıprojelerin amaçları, faaliyetleri, başarıları ve çıktılarına ilişkin temel bilgi ve göstergelerin yanısıra, REC Türkiye’nin hibe sürecine ilişkin açıklamaları da bulabileceksiniz.Daha fazla bilgi için:Yeşim Çağlayan,REC Türkiye Çevresel Bilgi ProgramıTel: (90-312) 491 95 72E-posta: yesim.caglayan@rec.org.trSınırlı sayıdaki bu ücretsiz yayınımızdan edinmek için lütfen bizimle bağlantı kurun.Gelen talepler, eldeki stoklar çerçevesinde başvuru sırasına göre karşılanacaktır.Kitabı web sitemizden pdf formatında da edinebilirsiniz.BÖLGESEL ÇEVRE MERKEZ‹REC Türkiye25 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

REC BÜLTENİ | haberF A R K I N D A L I Ğ I NA R T I R I L M A S IAtık fonları kentlerinhizmetindeFARKLILIKLAR YAN YANA: Batı Stara Planina’da saha koordinatörü olanMarijan Djordjevic, yerel çevre paydaşlarından biri ile selamlaşıyor.K O R U M ASınır tanımayan korumaprojesiREC ARŞİVİ■ AB TACIS Kentsel Yard›m Program› (TCAS) kapsam›ndaBelarus, Gürcistan, Moldova, Rusya ve Ukrayna’ya çevreseliyilefltirme amaçl› 1.6 milyon avroluk hibe sa¤lad›. Fonlar,AB’ye komflu olan 10 belediyede, sürdürülebilir at›kyönetimi, toplum bilincinin art›r›lmas› ve su ar›t›m› içinkullan›lacak. Söz konusu projeler flöyle:• Belarus’ta, Beloozersk ve Bereza ile Brest Oblast’taiyilefltirilmifl kat› at›k yönetimi ve bertaraf›.• Gürcistan’da, Batum ve Kobuleti’de t›bbî at›klar›ntoplanmas›, ifllenmesi ve yok edilmesinin iyilefltirilmesi;Kutaisi’de ise kentsel at›k yönetimi ile toplumfark›ndal›¤›n›n art›r›lmas›.• Moldova’da, Edinet’de ayr›flt›r›lm›fl at›k yönetimi;Falesti’de ayr›flt›r›lm›fl at›k yönetimi; Cogilnic Nehriüstündeki Hincesti’de bulunan bir at›k su ar›tmatesisinin yenilenmesi gibi ifllemleri de kapsayaniyilefltirilmifl at›k yönetimi; Cahul ve Cantemic’de,alan›nda bir ilk olacak olan kat› at›k yönetim sistemi iletoplumun bilgilendirilmesi; Leova için de yeni bir at›ktoplama ve iflleme sistemi ile toplumu bilgilendirmekampanyas›.• Rusya Federasyonu’nda, çevreye zarar vermeyecek yenibir çöp sahas› ile Murmansk bölgesindeki Apatiti’debulunan eski çöp sahas›n›n yeniden tar›ma aç›lmas›.• Ukrayna’da, Ivano- Frankivsk’teki kentsel kat› at›klar›nsürdürülebilir biçimde toplan›p ifllenmesi.Alex Gregorio■ Ülke s›n›rlar›n› aflan do¤al kaynaklar›n korunmas›, hükümetler,sivil toplum kurulufllar› (STK), ulusal ve yerel ölçekteki pek çokkilit kuruluflun iflbirli¤i yapmas›n› gerektiren çetrefilli bir ifltir.REC’in, Neretva Deltas›, Skadar/ ‹flkodra Gölü ve Bat› StaraPlanina’n›n (Bat› Balkan Da¤lar›) ilgili bütün taraflar›n kat›l›m›ylayönetilmesi ve korunmas›n› hedefleyen ‘Ortak do¤al kaynaklar›nyönetimiyle s›n›r aflan iflbirli¤i’ projesi, alt› y›ll›k bir deneyimesahip.Neretve Deltas›, Bosna Hersek ve H›rvatistan taraf›ndan neredeyseeflit flekilde paylafl›l›yor. ‹flkodra Gölü Karada¤ veArnavutluk aras›nda, Bat› Stara Planina ise S›rbistan ve Bulgaristanaras›nda uzan›yor.‹flkodra ve Neretva’da cüce karabatak, kafl›kgaga ve tepelipelikan gibi kufl türlerin büyük kolonileri var. Bat› StaraPlanina’n›n genifl çay›rl›klar› ise b›ld›rc›n k›lavuzu ve sincaplarayaflam ortam› sunuyor. REC proje yöneticisi Ors Marczin’e göre busahalar benzersiz flora, fauna ve peyzajlar› için seçildi. Delta vegöl Ramsar sahas› ilan edilirken, da¤lar da UNESCO taraf›ndanbiyosfer rezervi olarak tescil edildi.Bu sahalar›n do¤al kaynaklar› yaln›zca do¤adaki türlere de¤il,tar›m, bal›kç›l›k, turizm, avc›l›k gibi pek çok u¤rafl›ya yaflam veriyor.Di¤er yandan da, otoyollar, barajlar ve kayak pistleri gibi projelertasarlan›yor.Projenin amac›, yerel kaynaklar› yok etmeden onlar› kullanman›nyollar›n› bulmak. Bu nedenle, kal›c› bir s›n›r aflan iflbirli¤ive diyalog kurmak için yerel toplumlar›n desteklenmesi projeninana uygulamalar›nan biri.Projenin haz›rlanmakta olan raporu, hem projede yürütülmüflolan çal›flmalar› ayr›nt›l› olarak kapsayacak hem de projenin üçsafhas›n›n her birinin en önemli ç›kt›lar›n› anlatacak. Rapordaayr›ca edinilen dersler de yer alacak; bu anlay›flla yürütülen ilkproje olmas› aç›s›ndan bu da çok önemli. REC taraf›ndan uygulananproje, Güney Do¤u Avrupa’da Çevrenin YenidenYap›land›r›lmas› Bölgesel Program› (REReP) kapsam›nda ‹sviçreKalk›nma ve ‹flbirli¤i Ajans› (SDC) taraf›ndan destekleniyor.Balkanlar’da çevre konusunda daha fazla bilgi için adresindeki REReP Record’a bak›n›z.TCAS, belediyelerin çevresel hedeflerini gerçeklefltirmesinedestek oluyor. Destek k›staslar›ndan biri de, projelerin,kent sakinlerinin yaflam kalitelerinde somut iyilefltirmelersa¤lamas›.Kazanan projelerle ilgili bilgilere, adresindenkendi dillerinde ulafl›labilir. Di¤er ayr›nt›lar için adresinden Pavel Antonov ile ba¤lant› kurabilirsiniz.S Ü R D Ü R Ü L E B İ L İ RE N E R J İRomanya yenilenebilirlergrubuna katılıyor■ Romanya, geçen Ekim ay›nda Yenilenebilir Enerji veEnerji Verimlili¤i Ortakl›¤›’n›n (REEEP) 33’üncü orta¤› oldu.Ekonomi ve Ticaretten sorumlu bakan Ioan Codrut Seresortakl›k anlaflmas›n›, REEEP’i 2002’de hayata geçiren‹ngiltere’nin Romanya büyükelçisi Robin Barnett’in dekat›ld›¤› bir törenle imzalad›.Yenilenebilir enerjiye ve enerji verimlili¤ine yönelikpolitika ve düzenlemeleri teflvik eden, kamu ve özel sektörünuluslararas› bir ortakl›¤› olan REEEP’in Orta ve Do¤uAvrupa ile Türkiye sekreteryas› REC bünyesinde bulunuyor.Seres törende, “Romanya’n›n k›sa vadedeki mücadelesininenerji verimlili¤ini art›rma yönünde olaca¤›n›,” söyledi.Romanya böylece, Do¤u Avrupa ve Bat› Balkanlar’dakibölgesel politikalar›n oluflturulmas›na katk›da bulunacak.Ülke, enerji güvenli¤ini art›rman›n bir yolu olarak hem yenilenebilirenerji projelerine h›z kazand›rmay›, hem de seragaz› sal›mlar›n› azaltmay› hedefliyor.Büyükelçi Barnett ise yapt›¤› konuflmada, “RomanyaREEEP’e, geliflmenin yafland›¤› bir dönemde kat›l›yor; fluanda dünya çap›nda 50 projeye bafllanm›fl durumda ve dahabirçok giriflim de yolda,” dedi.Konuya iliflkin daha fazla bilgiye adresinden ulaflabilirsiniz.yeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 26

haber| REC BÜLTENİV E N E D İ KS Ü R E C İBirinci sınıf buluşma■ REC’in düzenledi¤i Sürdürülebilirlik Kursu’nu bitiren 20’yi aflk›n mezunun program sonras› ilk buluflmas› Eylül’deVenedik’te yap›ld›. Buluflma kapsam›nda, Strategem oyunu kullan›larak bir gün süren bir yönetiflim simülasyonu;kat›l›mc›lar›n sürdürülebilir kalk›nma uygulamalar›ndaki deneyimlerini aktard›¤› sunumlar; ve yönetiflimde sürdürülebilirlikkonusunda karfl›lafl›lan engellerin ortaya ç›kar›l›p çözülmesine yönelik atölye ve al›flt›rmalar›n yer ald›¤› bir günlük birçal›flma gerçeklefltirildi.Seminer, Avrupa ‹mar ve Kalk›nma Bankas› baflkan yard›mc›s›, Slovakya ekonomi eski bakan› ve baflbakan yard›mc›s›Brigita Schmognerova’n›n yapt›¤› aç›l›fl konuflmas›yla bafllad›. Schmognerova konuflmas›nda, hükümet politikalar›ndaki farkl›sürdürülebilir kalk›nma yaklafl›mlar›n›n nas›l uzlaflt›r›labilece¤ine a¤›rl›k verdi. Seminerin sonuçlar›, REC Green Horizondergisinin gelecek say›s›yla birlikte da¤›t›lacak olan bir özet raporla sunulacak.Konuyla ilgili daha fazla bilgi için sitesini ziyaret edebilirsiniz.E Ğ İ T İ MArnavutluk Yeşil Kutu’yu paketliyor■ REC’in ve yaklafl›k 45 Arnavut uzman›n katk›s›yla yürütülen ikiy›ll›k çal›flma sonucunda, Yeflil Kutu e¤itim setinin yerel dildekiversiyonu 16 Kas›m’da Tiran’da tan›t›ld›. Törene, Tiran’daki çeflitliokullardan gelen ö¤rencilerin de bulundu¤u yaklafl›k 200 kiflikat›ld›. REC ‹cra Direktörü Marta Szigeti Bonifert’in yan› s›ra,Arnavutluk’un Çevre, Orman ve Su Yönetimi Bakan› LufterXhuveli ile E¤itim ve Bilim Bakan yard›mc›s› Halit Shamataetkinli¤e kat›lanlar aras›ndayd›.Hollanda Kalk›nma için ‹flbirli¤i program› arac›l›¤›ylaArnavutluk’taki Yeflil Kutu’ya malî destek sa¤layan Hollanda’n›nArnavutluk büyükelçisi de törende haz›r bulundu. Xhuveli yapt›¤›konuflmada, “bu e¤itim seti, Arnavutluk’un e¤itim sistemi için enihtiyaç duyulan ürünlerden biri. Bilgi ve deneyim paylafl›m›ylabütün bölgelerimizde çevresel e¤itim program›n› destekleyenbakanl›¤›m›z kendisini Yeflil Kutu’nun hayata geçirilmesindeki enönemli paydafllardan biri olarak görmektedir,” dedi.REC’in Arnavutluk Ülke Ofisi Direktörü Mihallaq Qirjo, “YeflilKutu’ya Arnavutluk’a özgü bir boyut kazand›rabilmek için, REC’inçevre alan›nda ülkenin en iyi uzmanlar›yla çal›flt›¤›n›,” söyledi.Yeflil Kutu’nun, 2007 bafl›ndan itibaren yedinci s›n›flar içinmüfredata ek bir konu olarak dahil edilmesi öngörülüyor. Setin,her y›l yaklafl›k 1,700 okula ve 65,000 ö¤renciye ulaflmas›hedefleniyor.‹çinde ö¤retmenlere yönelik bir k›lavuz, bir CD-ROM, biroyun ve daha birçok unsurun bulundu¤u Yeflil Kutu, ö¤rencileretüketici davran›fllar›, iklim de¤iflikli¤i ve ekoloji gibi çevreREC ARTAVUTLUK OFİSİkonular›nda kapsaml› bir altyap› sunmay› amaçl›yor. Pilotnitelikteki Polonya versiyonunun üretilmesinden bu yana YeflilKutu; Macarca, Bulgarca, Çekçe, Slovakça, Rusça ve ‹ngilizce’yede çevrildi ve uyarland›. Türkçe ve Azerice versiyonlar› isehaz›rlanmakta.PAKET HAZIR: Tiran’da bir belediye otobüsündeki duyuru,Yeşil Kutu’nun Arnavutluk versiyonunu müjdeliyor.K O R U M ABarış parkında hızlı ilerleme■ Balkanlar Bar›fl Park› (BPP) giriflimi, aralar›nda STK’lar›n, yerel yönetimlerin ve uluslararas› kurulufllar›n da yer ald›¤› yeniortaklar›n ilgisini çekme yolunda h›zl› ad›mlar at›yor.BPP son olarak Karada¤’daki baz› STK’lar ile iflbirli¤ine girdi; bunlar, merkezi Plav’da bulunan çevresel sürdürülebilir kalk›nmaSTK’s› TRITON ve orta¤› olan Da¤c›l›k Kulübü; merkezi Podgorica’da bulunan bir STK olan Sürdürülebilir Turizm ve Karada¤l›Maceraperestler Merkezi ve yine merkezi Podgorica’da bulunan Yeflil Ev grubu. Arnavutluk’tan yeni ortaklar aras›nda, ValbonaÇevre Merkezi de yer al›yor. Avusturya Kalk›nma için ‹flbirli¤i Program› ve Dünya Do¤ay› Koruma Birli¤i - Yeflil Kuflak Giriflimi dek›sa süre önce BPP’ye kat›ld›. Bir iyi niyet mektubu da, BPP bünyesinde yer alan birçok yerel yönetim taraf›ndan imzaland›.1914’te Norveç ile ‹sveç aras›nda Morokulia Bar›fl Park›’n›n oluflturulmas›yla bafllay›p bütün dünyaya yay›lan gelene¤in devam›niteli¤inde olan BPP giriflimi, da¤l›k Balkan bölgesinde s›n›rlar aras› bir do¤a koruma alan› oluflturarak uluslararas› iflbirli¤ine vedo¤an›n korunmas›na katk›da bulunmay› amaçl›yor.Ayr›nt›l› bilgiye adresinden ulafl›labilir. Balkanlar Bar›fl Park›’n›n kartpostallar› için adresinden Antonia Young ile ba¤lant› kurabilirsiniz.27 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

REC BÜLTENİ | haberS T K H İ B E L E R İNehre korumayardımı■ REC, dört y›ld›r verilen Tuna BölgeselProjesi (DRP) hibelerinin ilk safhas›n›nhem da¤›t›m› hem de uygulanmas›n›ndenetimini gerçeklefltirdi. Toplam700,000 dolar de¤erindeki hibelerleSTK’lar, Tuna Nehri havzas›nda besinlerve zehirli maddelerden kaynaklanankirlilikle mücadele etti.Hibeler, Tuna Bölgesel Projesi(DRP) taraf›ndan sa¤land›. DRP, Tunahavzas›ndaki ülkelerin, Tuna NehriSözleflmesi’ndeki ve AB çevre mevzuat›ndaki,özellikle de Su ÇerçeveDirektifi’ndeki (WFD) taahhütlerini yerinegetirmek için iflbirli¤i yapmalar›n›kolaylaflt›ran bir giriflim. DRP’ye, BMKalk›nma Program›/ Küresel Çevre Fonu(UNDP/GEF) malî destek sa¤l›yor. DRPhibeleri, iki ana bileflenden olufluyordu.Ulusal hibeler, kirlilikle ulusal ölçekteilgilenen paydafllar›n iflbirli¤ini gelifltirmeyeodaklan›rken; bölgesel hibeler,s›n›r aflan projelerde iflbirli¤ini teflvik etti.Hibe program›n›n ilk safhas› 2002 ile2006 aras›nda flu flekilde uyguland›:Her birinde çeflitli ülkelerden STK’lar›nyer ald›¤› befl bölgesel projeye 216,502ULUSAL HİBELERÜlkeHibe miktarı (dolar)Bosna-Hersek 50,000Bulgaristan 33,470Çek Cumhuriyeti 40,000Hırvatistan 50,000Macaristan 49,822Moldova 40,000Romanya 29,340Sırbistan-Karadağ 60,000Slovakya 45,000Slovenya 40,000Ukrayna 27,950EKOTIMDALGA ETKİSİ: STK hibeleri, Saraybosna’daki bu anti-fosfat projesi gibi projelere destek verdi.dolarl›k hibe sa¤land›. Bu projeler örnektar›m uygulamalar› ile karar alma sürecindehavza temelli yaklafl›mlara odakland›.Tar›msal ve kentsel at›klar, arazi kullan›m›,sulak alanlar›n bozulmas› vesanayi at›klar› konular›yla ilgilenen 60ulusal grubun desteklenmesi için 465,431dolarl›k hibe sa¤land›.REC, Tuna havzas›n›n 11 ülkesindekiofisleri arac›l›¤›yla, ulusal ve bölgeselölçekte toplam 65 proje koordine etti vedenetledi.DRP hibelerinin ilk safhas›nda en çokele al›nan sorun, tar›m ve belediye faaliyetlerindenkaynaklanan kirlilik oldu.Tar›msal at›k sorunu, STK’lar›n yaklafl›k%40’› taraf›ndan ele al›n›rken, belli projebafll›klar› aras›nda taflk›n yönetimi, sulamave drenaja ba¤l› kirlilik sorunlar› yerald›. Hibe alanlardan kimileri, ekolojiktar›m yöntemleri ile alternatif k›rsal kalk›nmay›teflvik etti. Hibe alan çal›flmalararas›nda ikinci büyük kategoriyi kentselat›k sular›n toplanmas› ve ar›t›lmas›konusuna e¤ilen projeler oluflturdu. Enküçük kategoride ise sanayi at›klar›n› elealan projeler bulunuyordu.Baz› projeler, do¤al besin so¤urmakapasitesini art›rmak amac›yla, bozulmuflsulak alanlar›n canland›r›lmas›girifliminde bulundu. Baz›lar› da, sulakalanlar›n önemi konusunda toplumsale¤itim ve bilgilendirme çal›flmalar›naodakland›.REC hibe yöneticisi Entela Pinguli,hibe alan projelerin, Tuna Nehri’nin kirliliksorununu toplumlar›n gündeminegetirmeyi, paydafllar› yerel yetkililerle birlikteçözüm yollar› aramak üzere masayaoturtmay› da baflard›¤›n› belirtti.Hedeflenen paydafllar aras›nda çiftçiler,resmi yetkililer, ö¤renciler, iflletmelerve planlamac›lar yer al›yordu. En çokkullan›lan gereçler, lobi faaliyetleri ve fark›ndal›kart›rma etkinlikleri olurken,araflt›rma ve suyun izlenmesi daha az birpaya sahipti.Projenin ba¤›ms›z de¤erlendirmesinigerçeklefltiren Alexander Zinke, “Tunahavzas›nda besin kirlili¤i gibi zor birkonu STK’lar için hiç de kolay de¤ildi;ama küçük ölçekli fonlarla ne kadarsomut ad›m at›ld›¤›n› ve yerel toplumunfark›ndal›¤›n›n art›r›labildi¤ini görüncegerçekten çok etkilendim,” dedi.UNDP GEF Tuna Bölgesel Projesi’ninuygulama ve iletiflim uzman› Kari Erik,“hibe program›n›n DRP’nin, yerel ölçekteuygulama kapasitesini art›rmas›n›n yan›s›ra, Tuna’n›n çevresel sorunlar›na bireylerinve yerel toplumlar›n ilgisini çekmekiçin en önemli gereç oldu¤unu,” belirtti.REC Türkiye, Orta ve Doğu Avrupa Bölgesindeki çevre sorunlarınınçözümüne yardımcı olmak amacıyla çalışan, siyasî görüşlerden veçıkar guruplarından bağımsız, kâr amacı gütmeyen, uluslararası birkuruluş olan Orta ve Doğu Avrupa için Bölgesel Çevre Merkezi’nin(REC) Türkiye’deki temsilcisidir. REC bu hedefe ulaşabilmek içinsivil örgütler, resmi kurumlar, özel sektör ve diğer çevre paydaşlarıarasındaki işbirliğini teşvik etmekte, serbest bilgi paylaşımını veçevre yönetimine toplumsal katılımı desteklemektedir.REC 1990 yılında ABD, Avrupa Komisyonu ve Macaristantarafından kurulmuştur. Bugünkü yasal zemini, 29 ülke hükümeti veAvrupa Komisyonu tarafından imzalanan bir sözleşmeye veMacaristan Hükümeti ile yapılan uluslararası bir anlaşmayadayanmaktadır. REC’in merkezi Macaristan’da Szentendre’dedir.Hizmet verdiği 17 ülkede; Arnavutluk, Bosna Hersek, Bulgaristan,Çek Cumhuriyeti, Estonya, Hırvatistan, Karadağ, Letonya,Litvanya, Macaristan, Makedonya, Polonya, Romanya, Sırbistan,Slovakya, Slovenya ve Türkiye’de ülke ofisleri bulunmaktadır.REC’in mevcut bağışçıları, hükümetlerarası ve özel pek çokkurumun yanı sıra Avrupa Komisyonu ile ABD, Almanya,Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Hırvatistan, Danimarka, Estonya,Finlandiya, Macaristan, Makedonya, İtalya, Japonya, Letonya,Litvanya, Hollanda, Norveç, Polonya, Slovakya, Slovenya, İsveç,İsviçre, Türkiye ve Birleşik Krallık hükümetleridir.ARNAVUTLUKRr. Durresit P. 11 Shk. 2, Ap. 12TiranaTel/Faks: (355-4) 239-444E-posta: rec@albania.rec.orgBOSNA HERSEKKalemova 3471000 SarajevoTel/Faks: (387-33) 263-050, 209-130E-posta: nseremet@rec.org.baBanya Luka Saha OfisiSlavka Rodica 178000 Banja Luka, RSBosnia and HerzegovinaTel/Faks: (387-51) 317-022E-posta: rec.bl@inecco.netBULGARİSTANTzar Simeon 42, Ap. 21000 SofiaTel: (359-2) 983-4817Fax: (359-2) 983-5217E-posta: rec-bulgaria@rec.orgÇEK CUMHURİYETİSenovazna 211000 PragueTel/Faks: (420-2) 2422-2843E-posta: rec@reccr.czESTONYARavala str 810143 TallinnTel/Faks: (372-6) 461-423E-posta: info@recestonia.eeHIRVATİSTANDjordjiceva 8a Br.10000 ZagrebTel: (385-1) 481-0774Tel/Faks: (385-1) 481-0844E-posta: rec@rec-croatia.hrKARADAĞIvana Crnojevica 16/281000 Podgorica, MontenegroSerbia and MontenegroTel/Faks: (381-81) 210-235,210-236LETONYAPeldu 26/28, 3LV-1050 RigaTel/Faks: (371-7) 228-055E-posta: reclat@parks.lvLİTVANYASvitrigailos g. 7/1603110 VilniusTel: (370-5) 231-0067Tel/Faks: (370-5) 233-5451E-posta: rec@rec.ltMACARİSTANAdy Endre ut 9-112000 SzentendreTel: (36-26) 504-000Faks: (36-26) 311-294E-posta: coh@rec.orgMAKEDONYAIlindenska 1181000 SkopjeTel/Faks: (389-2) 309-0135, 309-0135 or 306-0146E-posta: katarina@rec.org.mkPOLONYAul. Grojecka 22/2402-301 Warsawa, PolandTel: (48-22) 823-8459, 823-9629Faks: (48-22) 822-9401E-posta: recpl@data.plWeb: www.rec.org.plROMANYAStr Episcop Timus nr.4, Sector 1BucharestTel: (40-21) 316-7344, 316-7345Faks: (40-21) 316-7264E-posta: rec@recromania.roSIRBİSTANPrimorska 3111000 BelgradeTel: (381-11) 329-2899Faks: (381-11) 329-3020E-posta: office@recyu.orgKosova Saha OfisiKodra e Diellit Rruga 3Lamela 26, PO Box 16010000 PristinaTel/Faks: (381-38) 552-123E-posta: info@kos.rec.orgSLOVAKYAVysoka 1881106 BratislavaTel: (421-2) 5263-2942Faks: (421-2) 5296-4208E-posta: rec@changenet.skSLOVENYASlovenska cesta 51000 LjubljanaTel: (386-1) 425-6860Faks: (386-1) 421-0939E-posta: recslovenia@guest.arnes.siTÜRKİYEİlkbahar Mahallesi, 15.Cadde,296.Sokak, No:8,06550 Y›ld›z-Çankaya, AnkaraTel: (90 312) 491 9530Faks: (90 312) 491 9540E-mail: info@rec.org.tryeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 28

YEŞİL BAKIŞBilişim TeknolojileriDünyanın gözcüleriİnternet sürdürülebilirlikle kol kola ilerlemeliPavel AntonovKIERENMCCARTHY.CO.UKAF ÖRGÜTÜ: insan hakları eylemcileri, sesleriniduyurmak için teknolojiyi çevrecilerden daha çokkullanıyor.O sihirli harfi üç kez yaz›yorsunuz vebütün dünya karfl›n›za geliyor. Peri masal›gibi de¤il mi? Kaç›m›z bu ‘www’ flifresininard›ndaki sihrin fark›nda? Farkl› dillerdebize sa¤lanan deste¤in, ‹nternet’tenyap›lan ödemelerin ve kablosuz teknolojilerinard›nda yatan mühendislik üstünekaç›m›z k›sa bile olsa durup düflündü?Mükemmel, ifllevsel, eriflimi kolay, tamanlam›yla küresel olan bu kaynak okadar h›zl› geliflti ki, hükümetler de uluslararas›kurulufllar da onu düzenlemekteve denetlemekte zorlan›yor. A¤›n enbüyük cazibesi de bu olmal›; insanlarnerede olursa olsun, resmî denetim olmadanbilgiye ve kaynaklara eriflebiliyor.Ancak sistemin daha da geliflmesi bireflgüdüm gerektiriyor. BM GenelSekreterli¤i, Bilgi Toplumu Dünya Zirvesi(2003-2005) sonras›nda, ‹nternet’in geliflimineyön vermek amac›yla ‹nternetYönetiflimi Forumu’nun (IGF) ilkiniKas›m ay›nda düzenledi. Gündemdeçevre koruma vard›.‹nternet ‹letiflim Teknolojisi ve SivilKat›l›m yard›m›yla Kalk›nman›nYeflillenmesi, zirvedeki atölyelerdenbiriydi. Atölyeyi, Bulgaristan’›n çevreSTK’lar› a¤› Bluelink ve Öncü ‹letiflimDerne¤i (APC), Birleflmifl Milletler AvrupaEkonomik Komisyonu (UNECE) ile birliktedüzenledi. Atölyede, ‹nternet yönetiflimiile sürdürülebilirli¤i iliflkilendirmekiçin, politikalar ve teknik çözümler aras›ndasinerji oluflturulmas› tart›fl›ld›.Ço¤umuz, Bilgi ve ‹letiflim Teknolojisi(B‹T) ile çevre iliflkisinin, elektronik at›kve enerji tüketiminden ibaret oldu¤unudüflünürüz. Oysa UNECE’nin hem ticaretpolitikas› dan›flman› hem de kalk›nmadaB‹T grubunun lideri olan Hans Hansel’egöre B‹T- çevre iliflkisi çok daha kapsaml›.Hansel, ‹nternet’in ve B‹T’in, çevrekorumay› ve kaynaklar›n sürdürülebilirkullan›m›n› kolaylaflt›rmak için sinerjioluflturmada genifl bir potansiyeli oldu¤unubelirtiyor.‹nternet yönetiflimi ve B‹T politikalar›gelecekte flu konularda destek olabilir:• zararl› maddelerin çevreye sal›m›n›azaltmak,• toplumun çevreyle ve insan sa¤l›¤›ylailgili bilgilere eriflimini kolaylaflt›rmak,• çevresel konularda fleffafl›¤› ve iyiyönetiflimi art›rmak,• kaynaklar›n âdil paylafl›m›n› sa¤lamak,• kurumsal sorumlulu¤un geliflmesinedestek olmak,• sürdürülebilir kalk›nmayla ilgili di¤erpolitika alanlar›na destek olmak.Atina’daki belki de en ilginç bulgu,‹nternet yönetifliminin temel ilkeleri ile,sürdürülebilirlik gereçlerinin ilkeleri aras›ndakiparalellikti. UNECE’nin AarhusSözleflmesi bunun en yeni örneklerinden. Karar almasürecini kolaylaflt›rma (yani sorunlar›yerel kurumlar›n ele almas›, merkezîyönetimin ise süreci kolaylaflt›r›c› bir rolüstlenmesi) ilkesi, sürdürülebilir kalk›nmapolitikalar›n›n do¤as›nda var, özelliklede ‹nternet Yönetiflimi ve B‹T politikalar›ndageçerli, diyor Aarhus Sözleflmesisekreteryas›ndan Michael Stanley-Jones.‹nternet yönetiflimi ile AarhusSözleflmesi’nin di¤er ortak ilkeleri aras›nda,uluslararas› forumlarda çok paydafl›nbulunmas› ve genifl toplumsal kat›l›msa¤lanmas› var.Hükümetler ve flirketlerin, çevreselveritabanlar› oluflturmas›n› ve bilgiyi paylaflmas›n›zorunlu k›lan düzenlemeler,B‹T için bir di¤er potansiyel. Bununörnekleri Aarhus Sözleflmesi’nde ve busözleflmenin Kirletici Sal›m ve Yay›lmaKay›tlar› protokolünde görülmüfltü.Atina’da, sürdürülebilirli¤in yenili¤iengelledi¤i gibi bir flüphe de ortaya at›ld›ama asl›nda günümüzde yeni yaklafl›mlaragösterilen ilgi, bunun tam tersini sa¤layacak.◗Pavel Antonov IGF’deki IT’yi Yeşillendirmebaşlıklı atölye çalışmasına başkanlık etti.Sivil Toplum Girişimlerini Desteklemeyi SürdürüyoruzBölgesel Çevre Merkezi ( REC) Türkiye, Avrupa Komisyonutarafından çevre alanında Türkiye’ye sağlanan malî desteğinönemli bir bölümünü sivil toplum kuruluşlarına dağıtmak üzereyeni hibe programını başlatıyor.Yeni hibe programı ile dernek ve vakıf yapısındaki sivil toplum kuruluşlarınınönderliğinde, çevre ve sürdürülebilir kalkınma alanında geliştirilen projelerdesteklenecek. Önceki programda olduğu gibi bu programda da, ilgili paydaşlarlakurulacak ortaklıklar önem taşıyor.REC Türkiye’nin yeni hibe programı, Avrupa Komisyonu’nun hibe uygulamalarındakullandığı PRAG ( AB dış faaliyetlerine yönelik olarak hazırlanmış sözleşmeprosedürleri için Pratik Rehber) kurallarına göre yürütülecektir.Hibe Programı, Kurumsal Kapasite Geliştirme Hibeleri ve Tematik Hibeler başlıklıiki bileşenden oluşmakta olup, son başvuru tarihi her ikisi için de 5 Haziran 2007olarak belirlenmiştir.Hibe başvuru çağrısı 4 Nisan 2007’de yapılıyor.Hibe programı ile ilgili rehber ve ayrıntılı bilgi için;http: //www.deltur.cec.eu.int, http: //www.cfcu.gov.trhttp: //www.rec.org.tr29 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR

YEŞİL BAKIŞKitaplıkJanos ZlinszkyMücadele taçlandıMajesteleri’nin hükümeti, iklim değişikliğine karşı mücadeleyi destekliyorStern Raporu: İklimDeğişikliğinin EkonomisiNicholas Stern, CambridgeUniversity Press, 2006, 576 sayfa.Birleflik Krall›k (BK) hükümeti,iklim de¤iflikli¤inin ekonomisiüstüne kapsaml› veayr›nt›l› bir incelemeye destekoldu. ‹nceleme, BK EkonomiServisi baflkan› olan, DünyaBankas›’n›n eski bafl ekonomistlerindenSir Nicholas Stern taraf›ndanyürütüldü. K›sa süreönce yay›mlanan raporun temel saptamalar› flöyle:• ‹klim de¤iflikli¤inin en olumsuz etkilerini önlemek içinhâlâ zaman var, ancak ulusal ve bölgesel eyleme dayal›uluslararas› ölçekte güçlü bir tepki gerekiyor.• ‹klim de¤iflikli¤i, dünyada elde edilen toplam gayrisafiyurtiçi has›lan›n y›lda %5 ilâ %20 kayb›na yol açarakbüyüme ve kalk›nmaya ciddi biçimde zarar verebilir.• ‹klimin yeniden dengesine kavuflmas›n› sa¤lamak maliyetliancak mümkün: her y›l dünya ölçe¤inde elde edilenGSMH’nin %1’i yeterli. Bunun daha fazla ertelenmesininmaliyeti daha yüksek olacak.• ‹klim de¤iflikli¤i eylemleri gerçekten küresel nitelikteolmal›; zengin ya da yoksul ülkelerin büyüme hedeflerinis›n›rlamas› da gerekmez.• Sal›mlar› azaltmay› hedefleyen bir dizi politika seçene¤ivar; bunlar›n uygulanmas› için bilinçli ve kararl› bir politikagerekiyor.• Gelecekteki uluslararas› çerçevelerin hayatî önemtafl›yan unsurlar› aras›nda sal›m ticareti, teknolojik iflbirli¤i,orman yok oluflunu azaltma amaçl› eylem ve uyumlaflt›rmada yer almal›.‹çeri¤e bak›ld›¤›nda pek de yeni bilgi göremiyoruz.Öyleyse bütün bu tantana niye? Çünkü bu mesaj, en güvenilirkaynaktan geliyor. Sir Nicholas Stern’i ve onun sayg›nekonomistlerini; ald›klar› paran›n hesab›n› bilmeyen yeflilfelaket tellâllar› veya dünya ekonomik düzeninin bafldüflman› gizli komünistler (her ne demekse) olarak nitelemekgerçekten, çok ama çok zor. Ayr›ca, bu çal›flman›n destekçive teflvikçisini, yani Majesteleri’nin hükümetini romantikyeflil siyasetçiler olarak tan›mlamak da kolay de¤il.As›l haber, G8, OECD, ‘Küresel Kuzey’ ve ‘uluslararas›toplum’un (ad›n› siz koyun) harekete geçmemek için önesürdü¤ü son mazeretin de inand›r›c›l›¤›n› yitirmesi; yanigüvenilir ekonomistlerin a¤z›ndan net ve ortak bir tavsiyeninolmay›fl› mazereti. fiimdi top yine siyasetçilerde.Sorun ortada. Nedenler ortada. fiimdi ekonomistler dedahil, bilimin her dal›ndaki uzmanlar görüfl birli¤ine varm›fldurumda. Sorunu çözecek teknoloji mevcut. Sorunu çözecekmalî kaynaklar da var. Bunu uygulayacak politikalar da haz›r.Dönüflüm orta ve uzun vadede herkesin yarar›na; k›savadede yaln›zca küçük bir az›nl›¤›n ekonomik ç›kar›na zararveriyor, iflte bu yüzden siyasî eylemin etik dayana¤› da vardemokratik arka plan› da haz›r. Eksik olan tek fley, ço¤unlu¤utemsil eden seçilmifllerin, yani siyasî liderlerin siyasî iradesi.Stern Raporu, küresel güçlerin siyasî liderlerini yeniden,reddedilmez ve kaç›n›lmaz biçimde sorumluluk merkezineyerlefltirecek ve iklim de¤iflikli¤inin sonuçlar›n› de¤ifltirmekiçin acilen harekete geçme konusunda net bir görevle baflbafla b›rakacak kadar güçlü bir etki yaratt›. Yapmalar› gerekentek fley cesaretlerini toplay›p onay vermek için ‘yeflildü¤meye basmak..Çalışmalarımız meyvelerini veriyorREC Türkiye, 2005-2006 yılları içinde gerçekleştirdiği çalışmalar vesonuçlarını “Reaping the fruits of our labour - Emeğimizinmeyveleri” adlı raporda topladı.48 sayfa, tam renkli olan rapor Türkçe ve İngilizce olarak hazırlandı.Daha fazla bilgi için:REC Türkiye Çevresel Bilgi ProgramıTel: ( 90-312) 491 95 72eposta: yesim.caglayan@rec.org.trYayının elektronik versiyonuna, tüm diğer REC Türkiye yayınları gibihttp: //www.rec.org.tr sitesinden ulaşılabilir.REC Türkiye çalışmaları hakkında bilgi sahibi olmak istiyorsanızbu yayın tam size göre...yeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 30

Fotoğraf Sergisidevam ediyorSergiyi kentinizdegörmek istiyorsanızbizimle iletişime geçin!kgdb@rec.org.trBritish Council KuzeyGüneyDoğuBatı Sergisi2007-2008 Türkiye Programı Bölgesel ÇevreMerkezi REC Türkiye koordinatörlüğündegerçekleştirilmektedir.Desteklerinden dolayıÇevre ve Orman Bakanlığı’nateşekkür ederiz.

eklamlar›n›z içinyeni bir ufuk...Avrupa ve Türkiye’den güncel ve güvenilir bilgilerleTürkiye’nin ‘çevre’sine yeni bir ufuk açan Yeflil Ufuklar,flimdi flirketinizin verece¤i reklamlara da sayfalar›n› aç›yor.● Yeflil Ufuklar, üç ayda bir yay›mlan›yor;● merkezî kamu kurulufllar›ndan özel sektöre, akademisyenlerdensivil toplum kurulufllar› ve yerel yönetimlere kadar1,000’den fazla al›c›ya gönderiliyor;● 5,000’in üstünde seçkin okuyucuya ulafl›yor.ürün ve hizmetleriniziYEfi‹L UFUKLAR’a verece¤inizreklamlarlado¤ru kitleye duyurunYeşil Ufuklar’ın reklam bedelleri ve diğer bilgiler için:Yeşim ÇağlayanÇevresel Bilgi Programı Yöneticisiİlkbahar Mahallesi 15. Cadde 296. Sokak No:8, 06550 Yıldız AnkaraTel: (90-312) 4919572 • Faks: (90-312) 4919540http://www.rec.org.tr • info@rec.org.tr