yerel ölçekli planlama yerel toplumların sürdürülebilir ... - REC Türkiye

K APAK KONUSU | yerel çevre• Y E R E L E Y L E M Ý S K O Ç Y A •EKOKÖY: 1962’de kurulan Findhorn köyü,yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı, yeşil atıkayrıştırma tesisi, sadeliğe ve yeniden kullanımadayalı yaşam şekli ile ekolojik ayak iziniküçültmek için bir seçenek sunuyor.Tüm kaynaklarımızı sağlayan doğanın yükünü azaltmakiçin Türkiye ve İskoçya’dan iki örnekYeryüzüne küçük izlerŞebnem Feriver, Deniz DinçelÝnsano¤lu, yeryüzüneb›rakt›¤› ilk ayak izi ilebafllayan hayat serüvenindetüm gereksinimlerinido¤adan karfl›lar. Çok yak›nbir zamana kadar, bu neredeysekarfl›l›ks›z al›fl›n, dünyaüstündeki etkilerinin fark›ndade¤ildir. Sürdürülebilirli¤i göz önüneal›nmadan tüketilen do¤a ile yüzleflmeancak 20. yy’›n sonlar›nda gerçekleflir veinsano¤lu üretim-tüketim etkinliklerinindo¤a üstündeki etkilerini farketmeye bafllar.Dr. Mathis Wackernagel, Prof.William Rees ve arkadafllar›, ilk olarak1990’larda ortaya att›klar› ‘ekolojik ayakizi’ kavram› ile, insano¤lunun do¤adanalarak ve geriye at›klar›n› b›rakarak dahane kadar bu iliflkiyi sürdürebilece¤iniölçebilece¤i bir araç gelifltirdi.Ekolojik Ayak ‹zi Analizi (EAA),dünya üzerinde yaflam›m›z› sürdürürkentüketti¤imiz kaynaklar›n do¤a taraf›ndantekrar üretilmesi ve üretti¤imiz at›klar›ndo¤aya geri döndürülmesi için gerekliolan alan›n ölçülmesini sa¤layan bir araçt›r.Bu sayede bireysel, ülkesel ya daküresel bazda yeryüzü üzerinde ne kadaretkimiz oldu¤u hesaplanabilmektedir. Enkuvvetli yan›, sürdürülebilirlik göstergesiolmas›d›r. Gezegenimizin biyokapasitesiile ekolojik ayak izinin k›yaslanmas›, varolan tüketimin sürdürülebilir olup olmad›¤›n›ölçmemizi sa¤lar.yeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 14Bu ölçüm ile, yeryüzüne etkimizinhesaplanmas›, al›flkanl›klar›m›z› ne kadarsürdürebilece¤imizin sorgulanmas› veortaya konan de¤erlerin y›llara görek›yaslanmas› mümkün olur. Hepsindenönemlisi, analizlerin ç›kt›lar› sayesindesürdürülebilir bir yaflam biçiminin say›salverileri oluflturularak, tüketimin s›n›rland›r›labilmesiiçin yap›labilecekler tespitedilir.Bu analizi, insanlar›n do¤aya yöneliktalebi ile dünyan›n sundu¤u ürün ve hizmetleriniliflkisi olarak düflünmek mant›kl›olacakt›r. Bir nüfusun ayak izi içinde,solunum için gerekli olan hava, beslenme,temiz su, tüketilen a¤aç, ›s›nma vehareket edebilmek için ihtiyaç duyulanenerji, insanlar›n yaflam alanlar›n›n(evler, yurtlar vb.) kurulmas› için tüketilenkaynaklar ile tüketimleri sonucu oluflturduklar›at›klar (karbondioksit, di¤ersera gazlar›, organik at›klar vb.) yeralmaktad›r.Bu hesaplaman›n temeli iki varsay›madayanmaktad›r:● Yaflam›m›z› sürdürebilmek için tüketti-¤imiz do¤al kaynaklar›n ve üretti¤imizat›klar›n tümü hesaplanabilir.● Hesaplanan bu tüketim ve üretimde¤erleri, bu kaynaklar› sa¤lamak içinbize gereken do¤al alan›n ölçülmesinisa¤lar.Bu hesaplama bize yeryüzü üstündeki‘talebimiz’ hakk›nda bilgi verir.1997’de Wackernagel ve Rees taraf›ndanJONATHAN DAWSONfarkl› ülkelerin ekolojik ayak izleri birrapor halinde yay›mland›. ‹zleyen y›llardaülkelerin ekolojik ayak izi analizleri güncelleniyorve Dünya Do¤ay› KorumaVakf› (WWF) taraf›ndan her y›l yay›mlanan‘Yaflayan Gezegen Raporu’nda ortayakonuyor.Bu analizde dikkate almam›z gerekenen önemli nokta ise flu an gezegenimizdekifli bafl›na düflen ortalama biyolojik aland›r.Bu hesaplama, gezegenimizde varolan tüm biyolojik alan›n, dünya nüfusunaeflit olarak bölüfltürülmesiyle yap›lmaktad›r.Yaflayan Gezegen 2006Raporu’na göre, 6.3 milyar nüfuslu dünyam›z,her birimize sadece 1.8 hektarl›kalan sa¤layabiliyor; di¤er bir deyiflle herbirimizin yaflam›n› sürdürürken kullanabilece¤itoplam do¤al alan 1.8 hektardanibaret. Oysa dünya kullan›m› ortalamas›bugünkü verilere göre kifli bafl›na 2.2hektar, yani dünyan›n tafl›ma kapasitesinin%20 üstünde.Bugün farkl› ülkelerin do¤al kaynaktüketimine bir göz atarsak karfl›m›zavahim sonuçlar ç›kar. Birleflik ArapEmirlikleri, ABD, Kanada, Finlandiyagibi ülkelerdeki bir kifli 8-10 hektar civar›ndaayak izi b›rak›rken; Mozambik,Kenya, Hindistan gibi ülkelerdeki birkifli için bu büyüklük 0.5 hektar civar›nda.Türkiye, kifli bafl›na 2.1 hektarla‘do¤al kaynak tüketimi’nde daha ortalamabir paya sahip.Ortalama bir Avrupal› ise flu andasürdürdü¤ü yaflam biçimi ile 5.4 hektarl›kbir ayak izine sahip ve bu durum,ortalama bir Avrupal›’n›n flimdiki al›flkanl›klar›ile yaflamay› sürdürmesi halindedo¤rudan 3 dünyaya ihtiyac›m›zoldu¤u sonucunu; dolayl› olarak da,ekonomik olarak kalk›nm›fl ülkelerinasl›nda dünyam›z› fakirlefltirdi¤i sonucunuortaya koyuyor.Bir çözüm önerisi: ekoköylerGünümüzde h›zl› nüfus art›fl› ve kaynaklar›nsorumsuzca kullan›lmas›, dünyan›ntafl›ma kapasitesinin afl›ld›¤› gerçe¤ini