yerel ölçekli planlama yerel toplumların sürdürülebilir ... - REC Türkiye

yerel çevre | K APAK KONUSUYerel ölçeklibir avlanma rehberiBESLENEN DOĞA: Bosna–Hersek’in NeretvaNehri deltasındaki bir REC projesi, bölge halkınınyerel doğa koruma çalışmasından ekonomikkazanç elde etmesini sağladı.Bu öykünün sahnesini birlikte kurgulayal›m. Öncelikle, Walt Whitman’›n deyifliyle‘uçsuz bucaks›z bir mavilik’ var. Bu mavili¤in içinde de özgürce dolaflancanl›lar. Sonra da, Yeryüzü’nü bir üstün organizma olarak betimleyenGaia kuram›n›n babas› James Lovelock var. fiimdi öykü bafllayabilir.T›pk› bal›kç›lar gibi, Orta ve Do¤u Avrupa toplumlar› da kalk›nman›n bir yolunubulma aray›fl›nda. Kimileri herkesi doyurabilecek koca, besili bir bal›¤›n, kimileri ise,daha iyi bir yaflam hayallerini gerçe¤e dönüfltürecek küçük alt›n bir bal›¤›n peflindekofluyor. Öykümüz, bölgedeki insanlar›n böyle bir bal›k yakalad›¤›nda ço¤u zamanonu ne yapacaklar›n› bilememeleri üstüne. Bal›¤› derhal yiyebilir, ya da koruyup saklayabilirler.Ya da bal›ktan, üç dilek gerçeklefltirmesini isteyebilirler. Ancak bal›k, –yada bir toplumun ba¤l› oldu¤u do¤al kaynaklar-, büyüklü¤ü veya dilek gerçeklefltirmegücü ne olursa olsun sonsuza dek var olamaz. Yerel toplumlar›n, bireylerini tek birbal›kla beslemeye çal›flmalar› sürdürülebilir de¤ildir. Bal›¤a ç›kt›klar›nda üçten fazladilek gerçeklefltirebilecek alt›n bir bal›k aramal› belki. Belki de daha s›k bal›¤a ç›kmal›ya da daha büyük bir bal›k tutmaya çal›flmal›lar.Yerel çevre eylem planlar› (YEÇEP), Orta ve Do¤u Avrupa toplumlar›n› bu açmazdankurtaracak araçlardan biri. Peki ama, Yerel Gündem 21, yerel kalk›nma stratejileri,belediyelerin sürdürülebilir kalk›nma stratejileri ve daha nice seçenek düflünüldü-¤ünde, yerel topluluklar a¤lar›n› neden bir YEÇEP için ats›n?YEÇEP’ler, yerel ekonomilerin, toplumlar›n ve ekosistemlerin sürdürülebilirliktaleplerini dengelemeyi hedefledikleri için ön plana ç›k›yor; yöre insan›n›n eflityararlanmas› için yerel etkileri de hesaba kat›yor ve kalk›nma seçeneklerinidengeliyor. Oxford’tan Stefan Buzarovski, yerel çevre eylem planlamas›n›nönde gelen uzmanlar›ndan biri. Buzarovski’ye göre,YEÇEP’leri gelifltirmek; çevre korumayla toplumsal yönden âdil birekonomik kalk›nman›n uzlaflt›r›lmas›n› da sa¤l›yor.Bu nedenle, yerel topluluklar›n yapmas› gereken; çevre, toplumsal hedeflerve ekonomik kalk›nma aras›nda uzlaflma sa¤lamak. ‹yimser olanlar bunu benimsiyorve kollar› s›vay›p ifle girifliyor. Bunlardan biri de, yerel yönetimlerin, çevreselyönetim ve sürdürülebilir kalk›nma kapasitelerini gelifltirmelerini destekleyen BölgeselÇevre Merkezi (REC). ‹nsanlara bal›k vermek yerine bal›k tutmay› ö¤reten REC, bununyan› s›ra, yerel yönetiflimin topluma en yak›n yöntem oldu¤u; sürdürülebilir kalk›nmay›özendirmek için toplumu e¤itme, harekete geçirme ve onun taleplerini karfl›lamadahayatî bir rol oynad›¤› görüflünü benimsiyor. REC bütün bunlar›, yerel kalk›nmakonusunda çal›flarak, daha somut biçimde söylersek, yerel topluluklar›n YEÇEP’lergelifltirmesine destek olarak gerçeklefltiriyor. YEÇEP’ler, sürdürülebilirli¤i desteklemeninyan› s›ra, yerel yetkileri de güçlendiriyor. Yerel yönetimlerin bunu baflarabilmesiiçin de sa¤lam bir yap›ya, gerekli kaynaklara ve özerkli¤e sahip olmas› gerek.YEÇEP’ler, yerel yöneticilerin daha güvenilir ve fleffaf çal›flmas›n›, ve üst mercilerle eflitiliflkiler gelifltirmesini desteklemeyi amaçl›yor.Buraya dek anlat›lanlara bak›l›rsa YEÇEP’ler, iyi bir bal›k gibi görünüyor; çevreselkarar sürecine toplumun kat›l›m›n› sa¤l›yor, yerel koflullar› dikkate al›-yor ve potansiyel yat›r›mlar için bir planlama çerçevesi sunuyor. Peki, bütünbunlar› yapsa da YEÇEP’ler, as›l hedef olan sürdürülebilir kalk›nmay› teflvikediyor mu gerçekten? Di¤er bir deyiflle, YEÇEP’ler bir göz boyamadan m› ibaret?‘Geleneksel’ çevresel planlama yöntemleri, toplumun bunlara kat›l›m› için tasarlananlarda dahil, paydafllar›n karar vermesi için bir bilgi zemini sunar. Ancak bu yöntemler,uzun vadeli sürdürülebilir kalk›nma planlamas› için ço¤u zaman yetersiz kal›r.Bu ba¤lamda YEÇEP’ler, toplumlar›n, dolay›s›yla da yerel topluluklar›n kalk›nma beklentileriniplanlama sürecine katarak bir ad›m öne ç›k›yor.Çevresel planlaman›n geleneksel kavramlar›na dayanan di¤er yöntem ve gereçlerde yeniden tan›mlan›yor ve YEÇEP’lere uyarlan›yor. Bu durum özellikle, mevcut kalk›nmakoflullar›n›n genel bir tablosunu çizme, sistemdeki sorun ve ihtiyaçlar› saptamakonusunda geçerli. YEÇEP’lerin, bütün planlama sürecini nas›l iyilefltirebilece¤inin eniyi örneklerinden biri, ülkedeki belediyelerin neredeyse %30’unun YEÇEP’ler gelifltirdi¤iEski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya. Makedonya Hükümeti resmi YEÇEPmetodolojisini 2005’te benimsedi ve yerel planlamada yeniuygulamalar›n yerleflmesi için çal›flmaya bafllad›. ‹flte buyüzden, bu planlar› göz boyama olarak nitelemek o kadar Devamı sayfa 15’te▼11 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR