yerel ölçekli planlama yerel toplumların sürdürülebilir ... - REC Türkiye

K APAK KONUSU | yerel çevre• Y E R E L E Y L E M Y E Ç E P •BÜTÜNLEŞİK YAKLAŞIM: Doğa ve insanın birlikte ele alındığıbütünleşik bir yaklaşımı benimseyen Yerel Çevre Eylem Planları,sürdürülebilir kalkınma için de önemli bir araç.Yerel Çevre Eylem Planları, kendisinin ve yaşadığıdünyanın geleceği hakkında söyleyecek sözü olan yereltoplumlara yeni bir çevresel demokrasi aracı sunuyorÇevreye yerelden bakýþDeniz GümüşelTürkiye’nin ‘çevre’yebir politika ve yönetimalan› olarak e¤ilmesihiç de yeni de¤il.1970’lerin bafl›nda, çevresorunlar›na çözüm aray›fllar›,3. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›’nayans›rken, 1978’te bu aray›fllarkurumsal bir yap›ya dönüfltü veBaflbakanl›k çat›s› alt›nda ilk ÇevreMüsteflarl›¤› kuruldu. 1983’te ÇevreKanunu’nun ç›kar›lmas› önemli baflka birmilâtt›. 1991’de merkezî kamu yönetimininçevre aya¤› ba¤›ms›z bir bakanl›kyap›s›na kavufltu. 2003’te ise Çevre veOrman Bakanl›klar› birlefltirildi.Bu geliflmelere koflut olarak,Türkiye çevre alan›ndaki uluslararas›süreçleri takip ederek politikalar›n› busüreçlerle uyumlu hale getirmeyi dehedef edindi. Örne¤in, sürdürülebilirkalk›nma kavram›n› ilk kez ele alan‘Ortak Gelece¤imiz Raporu’nun (1987)yans›malar›, 1990-1994 dönemini kapsayan6. Befl Y›ll›k Kalk›nma Plan›’ndabulunabilir. 1992 Rio Çevre veKalk›nma Konferans›’n›n ard›ndan ise,1998’de Türkiye’nin ilk ve tek ‘UlusalÇevre Stratejisi ve Eylem Plan›’ (UÇEP)yay›mland›. Plan›n amac›, ‘çevre ile kalk›nmay›birbiriyle bütünlefltireceksomut eylemlerle pekifltirebilecek’ stratejikbir belge oluflturmakt›. UÇEP,‘yaflam kalitesinin iyilefltirilmesi; çevrebilinç ve duyarl›l›¤›n›n gelifltirilmesi;yeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 16çevre yönetiminin iyilefltirilmesi; sürdürülebilirnitelikte bir ekonomik, toplumsalve kültürel geliflme sa¤lanmas›’n›hedef olarak benimsemiflti.Yapılanlar yeterli mi?Ancak, ulusal çevre politikalar› vekurumsal yap›lar› oluflturmaya yönelikonlarca y›ll›k çabaya ra¤men,Türkiye’nin çevre yönetiminde özellikleuygulama ile ilgili iyilefltirme ihtiyac›devam ediyor. Bunun bafll›ca nedenleri,sa¤l›kl› bir çevresel planlama yaklafl›m›-n›n gelifltirilememifl olmas›; çevre politikalar›n›nyatay bir politika olarak sektörelpolitikalara sa¤l›kl› aktar›lamamas›;toplumun çevresel karar mekanizmalar›-na yeterince kat›lamamas›; çevre finansman›için yeterli ve sürdürülebilir kaynaklar›ngelifltirilememesi; çevresel verive bilgi sistemlerinin yetersizli¤i olaraközetlenebilir.Enerji, sanayi, tar›m, turizm gibi sektörelpolitikalar› yatayda kesen bir yap›s›olmas›n›n yan› s›ra çevre, ulusal politikalar›nyerelde uygulanmas›n› da flart koflan birpolitika alan›d›r. Çevre sorunlar›n›n çözüldü¤ü‘oyun alan›’, yani çevre yönetimininuygulama yeri yerel düzeydir. Bu kapsamdade¤erlendirildi¤inde yerelin ihtiyaçlar›,ulusal politikan›n oluflturulmas›nda temelgirdi görevi üstlenir. ‹flte bu nedenle, yerelyönetimlerin donan›m› ve çevreye yaklafl›-m› politikalar›n sa¤l›kl› uygulanmas›ndaönemli itici güçleri oluflturur.PHOTODISCPHOTODISCBugün Türkiye AB’ye uyum süreciçerçevesinde çevre alan›nda mevzuatuyumlaflt›rmalar›n›n yan› s›ra yereldüzeyde yap›lacak büyük yat›r›mlara daihtiyaç duyuyor. Su, at›ksu ve at›k yönetimisektörlerinin önceliklerini oluflturdu-¤u çevre altyap›s› ihtiyac›n›n 43.5 milyaravroluk k›sm› kamu yat›r›mlar›ndan olufluyor.Bu yat›r›mlar›n stratejik bir yaklafl›mlaplanlanmas›, hayata geçirilmesi veetkin biçimde iflletilmesi, merkezî kamukurumlar›ndan da çok, altyap› projelerininas›l sahipleri olan yerel yönetimlerinkapasitelerinin art›r›lmas› gere¤ini suyüzüne ç›kar›yor.Yerinden yönetim anlayışıYeniden yap›lanan kamu yönetiminingetirdi¤i ‘yerinden yönetimci’ anlay›fl dayerel yönetimlerin çevre yönetimindekisorumluluklar›n›n alt›n› çiziyor. YeniBelediye, Büyükflehir Belediyesi ve ‹l Özel‹daresi kanunlar›yla getirilen stratejik planlamayükümlülükleri kapsam›nda çevreninde ele al›nmas› gerekiyor. Yerel düzeydekibu planlama ve uygulamalar›n hem ulusalçevre politikalar› ile uyumlu olmalar›; hemde uygulamalardaki sorunlar›n giderilmesive politikalar›n ihtiyaca uygun olarak yenidentan›mlanmas› için ulusal düzeye geribildirim sa¤lamalar› flart.Yüksek toplumsal ve ekolojik maliyetleri,çevre sorunlar›n›n bir kamu politikas›olarak ele al›nmas›n› zorunlu k›l›-yor. Ancak tüm bu yasal düzenlemelerinve uygulamalar›n da ötesinde çevre politikalar›n›nifllerlik kazanmas›n›n enönemli koflulu toplumun bu politikalar›sahiplenmesi ve aktif kat›l›m›. Özellikleekonomik kalk›nma- çevre/ do¤a korumaeksenindeki yüksek gerilim, hempolitika oluflturucular›n hem de uygulay›-c›lar›n demokratik mekanizmalarla sürecekat›lan toplum taraf›ndan desteklenmelerinizorunlu k›l›yor.Toplumun kat›l›m›, çevre politikalar›n›oluflturmada, tabandan tavana bir mekanizmayarat›lmas›na f›rsat verebilir. ‘Gerçeksorun ve ihtiyaçlardan yola ç›kan, kendisi-