K APAK KONUSU | <strong>yerel</strong> çevreSAĞLAM ZEMİN: Makedonya’nın Vinica şehrindeki<strong>yerel</strong> bir çevre projesi kapsamında altyapının eldengeçirilip sağlamlaştırılması da bulunuyor.<strong>REC</strong> ARNAVUTLUK OFİSİATIK TOPLAYICI: Özel olarak yapılan dev süzgeç,Drina Nehri’nin Sırp-Boşnak sınırındaki BajinaBasta bölgesinde bulunan bir gölette yüzen atıklarıtemizliyor.<strong>REC</strong> ARŞİVİTOMISLAV ROGOSICOltadakiSrdjan Susicbalıkyeşil UFUKLAR | OCAK - MART 2007 | 10
<strong>yerel</strong> çevre | K APAK KONUSUYerel ölçeklibir avlanma rehberiBESLENEN DOĞA: Bosna–Hersek’in NeretvaNehri deltasındaki bir <strong>REC</strong> projesi, bölge halkının<strong>yerel</strong> doğa koruma çalışmasından ekonomikkazanç elde etmesini sağladı.Bu öykünün sahnesini birlikte kurgulayal›m. Öncelikle, Walt Whitman’›n deyifliyle‘uçsuz bucaks›z bir mavilik’ var. Bu mavili¤in içinde de özgürce dolaflancanl›lar. Sonra da, Yeryüzü’nü bir üstün organizma olarak betimleyenGaia kuram›n›n babas› James Lovelock var. fiimdi öykü bafllayabilir.T›pk› bal›kç›lar gibi, Orta ve Do¤u Avrupa toplumlar› da kalk›nman›n bir yolunubulma aray›fl›nda. Kimileri herkesi doyurabilecek koca, besili bir bal›¤›n, kimileri ise,daha iyi bir yaflam hayallerini gerçe¤e dönüfltürecek küçük alt›n bir bal›¤›n peflindekofluyor. Öykümüz, bölgedeki insanlar›n böyle bir bal›k yakalad›¤›nda ço¤u zamanonu ne yapacaklar›n› bilememeleri üstüne. Bal›¤› derhal yiyebilir, ya da koruyup saklayabilirler.Ya da bal›ktan, üç dilek gerçeklefltirmesini isteyebilirler. Ancak bal›k, –yada bir toplumun ba¤l› oldu¤u do¤al kaynaklar-, büyüklü¤ü veya dilek gerçeklefltirmegücü ne olursa olsun sonsuza dek var olamaz. Yerel toplumlar›n, bireylerini tek birbal›kla beslemeye çal›flmalar› sürdürülebilir de¤ildir. Bal›¤a ç›kt›klar›nda üçten fazladilek gerçeklefltirebilecek alt›n bir bal›k aramal› belki. Belki de daha s›k bal›¤a ç›kmal›ya da daha büyük bir bal›k tutmaya çal›flmal›lar.Yerel çevre eylem planlar› (YEÇEP), Orta ve Do¤u Avrupa toplumlar›n› bu açmazdankurtaracak araçlardan biri. Peki ama, Yerel Gündem 21, <strong>yerel</strong> kalk›nma stratejileri,belediyelerin sürdürülebilir kalk›nma stratejileri ve daha nice seçenek düflünüldü-¤ünde, <strong>yerel</strong> topluluklar a¤lar›n› neden bir YEÇEP için ats›n?YEÇEP’ler, <strong>yerel</strong> ekonomilerin, toplumlar›n ve ekosistemlerin sürdürülebilirliktaleplerini dengelemeyi hedefledikleri için ön plana ç›k›yor; yöre insan›n›n eflityararlanmas› için <strong>yerel</strong> etkileri de hesaba kat›yor ve kalk›nma seçeneklerinidengeliyor. Oxford’tan Stefan Buzarovski, <strong>yerel</strong> çevre eylem <strong>planlama</strong>s›n›nönde gelen uzmanlar›ndan biri. Buzarovski’ye göre,YEÇEP’leri gelifltirmek; çevre korumayla toplumsal yönden âdil birekonomik kalk›nman›n uzlaflt›r›lmas›n› da sa¤l›yor.Bu nedenle, <strong>yerel</strong> topluluklar›n yapmas› gereken; çevre, toplumsal hedeflerve ekonomik kalk›nma aras›nda uzlaflma sa¤lamak. ‹yimser olanlar bunu benimsiyorve kollar› s›vay›p ifle girifliyor. Bunlardan biri de, <strong>yerel</strong> yönetimlerin, çevreselyönetim ve sürdürülebilir kalk›nma kapasitelerini gelifltirmelerini destekleyen BölgeselÇevre Merkezi (<strong>REC</strong>). ‹nsanlara bal›k vermek yerine bal›k tutmay› ö¤reten <strong>REC</strong>, bununyan› s›ra, <strong>yerel</strong> yönetiflimin topluma en yak›n yöntem oldu¤u; sürdürülebilir kalk›nmay›özendirmek için toplumu e¤itme, harekete geçirme ve onun taleplerini karfl›lamadahayatî bir rol oynad›¤› görüflünü benimsiyor. <strong>REC</strong> bütün bunlar›, <strong>yerel</strong> kalk›nmakonusunda çal›flarak, daha somut biçimde söylersek, <strong>yerel</strong> topluluklar›n YEÇEP’lergelifltirmesine destek olarak gerçeklefltiriyor. YEÇEP’ler, sürdürülebilirli¤i desteklemeninyan› s›ra, <strong>yerel</strong> yetkileri de güçlendiriyor. Yerel yönetimlerin bunu baflarabilmesiiçin de sa¤lam bir yap›ya, gerekli kaynaklara ve özerkli¤e sahip olmas› gerek.YEÇEP’ler, <strong>yerel</strong> yöneticilerin daha güvenilir ve fleffaf çal›flmas›n›, ve üst mercilerle eflitiliflkiler gelifltirmesini desteklemeyi amaçl›yor.Buraya dek anlat›lanlara bak›l›rsa YEÇEP’ler, iyi bir bal›k gibi görünüyor; çevreselkarar sürecine toplumun kat›l›m›n› sa¤l›yor, <strong>yerel</strong> koflullar› dikkate al›-yor ve potansiyel yat›r›mlar için bir <strong>planlama</strong> çerçevesi sunuyor. Peki, bütünbunlar› yapsa da YEÇEP’ler, as›l hedef olan sürdürülebilir kalk›nmay› teflvikediyor mu gerçekten? Di¤er bir deyiflle, YEÇEP’ler bir göz boyamadan m› ibaret?‘Geleneksel’ çevresel <strong>planlama</strong> yöntemleri, toplumun bunlara kat›l›m› için tasarlananlarda dahil, paydafllar›n karar vermesi için bir bilgi zemini sunar. Ancak bu yöntemler,uzun vadeli sürdürülebilir kalk›nma <strong>planlama</strong>s› için ço¤u zaman yetersiz kal›r.Bu ba¤lamda YEÇEP’ler, toplumlar›n, dolay›s›yla da <strong>yerel</strong> topluluklar›n kalk›nma beklentilerini<strong>planlama</strong> sürecine katarak bir ad›m öne ç›k›yor.Çevresel <strong>planlama</strong>n›n geleneksel kavramlar›na dayanan di¤er yöntem ve gereçlerde yeniden tan›mlan›yor ve YEÇEP’lere uyarlan›yor. Bu durum özellikle, mevcut kalk›nmakoflullar›n›n genel bir tablosunu çizme, sistemdeki sorun ve ihtiyaçlar› saptamakonusunda geçerli. YEÇEP’lerin, bütün <strong>planlama</strong> sürecini nas›l iyilefltirebilece¤inin eniyi örneklerinden biri, ülkedeki belediyelerin neredeyse %30’unun YEÇEP’ler gelifltirdi¤iEski Yugoslavya Cumhuriyeti Makedonya. Makedonya Hükümeti resmi YEÇEPmetodolojisini 2005’te benimsedi ve <strong>yerel</strong> <strong>planlama</strong>da yeniuygulamalar›n yerleflmesi için çal›flmaya bafllad›. ‹flte buyüzden, bu planlar› göz boyama olarak nitelemek o kadar Devamı sayfa 15’te▼11 | OCAK - MART 2007 | yeşil UFUKLAR
Change language